Chương 2

Tôi chẳng lạ lẫm gì với các tiệm sách cả, bởi đó là nơi tôi đã làm việc kể từ hồi những năm 1999 khi mới tốt nghiệp đại học rồi. Đầu tiên là quãng thời gian ngắn ngủi ở tiệm sách Borders nằm ở khu trung tâm Boston, sau đó là trợ lý, quản lý, rồi quản lý cấp cao ở một vài cơ sở tư nhân nằm trong Quảng trường Harvard. Những tiệm sách nhỏ lẻ như vậy đều điêu đứng khi gã khổng lồ Amazon chiến thắng trong cuộc chiến độc quyền, như những túp lều mong manh đổ rạp trong gió bão. Tiệm sách Redline là một trong những chiến binh hiếm hoi còn sót lại, một phần do những khách hàng của nó đa phần là thế hệ trước - những người vẫn còn thiếu một chút tân thời để hiểu được mua hàng trực tuyến là gì. Phần lớn nguyên nhân còn lại là do người chủ tiệm tên Mort Abrams chẳng cần phải lo tới chi phí thuê mặt bằng vì ông ấy chính là chủ sở hữu mặt bằng đó luôn. Thực ra cả tòa nhà hai tầng đó đều thuộc về Mort cả. Tôi làm việc ở tiệm Redline chừng năm năm, hai năm đầu tiên là trợ lý quản lý, ba năm sau đó được thăng lên làm quản lý cấp cao và là người mua sách bán thời gian nữa. Tôi ưa thích tiểu thuyết, cụ thể hơn là tiểu thuyết trinh thám.

Cũng trong quãng thời gian ấy mà tôi gặp được người phụ nữ sau này sẽ trở thành vợ tôi - Claire Mallory. Cô ấy được thuê làm thu ngân không lâu sau khi bỏ dở con đường học hành ở Trường Đại học Boston. Năm chúng tôi kết hôn cũng là năm Mort Abrams mất đi người vợ đã chung sống cùng ông suốt ba mươi lăm năm vì căn bệnh ung thư vú. Mort và Sharon sống cách cửa tiệm chừng hai con phố, đã trở nên thân thiết với chúng tôi như những người bạn, thậm chí là cha mẹ thứ hai, và sự ra đi của Sharon giống như chiếc búa tạ giáng vào tất cả mọi người, nhất là khi nó tước đi tất cả nghị lực sinh tồn của Mort. Một năm sau khi bà mất, ông nói với tôi rằng ông dự tính đóng cửa, trừ khi tôi muốn mua lại nó và tự mình vận hành. Tôi đã suy nghĩ, nhưng vào lúc ấy Claire đã rời Redline để làm việc tại một trạm truyền hình cáp ở địa phương còn tôi thì không muốn dành thời gian cho những rủi ro về tiền bạc khi tự mình kinh doanh.

Tôi liên lạc với Old Devils, một tiệm sách trinh thám ở Boston và được John Haley - người chủ tiệm lúc đó nhận vào làm việc. Công việc chính của tôi là tổ chức sự kiện, nhưng đồng thời cũng quản lý nội dung trên trang blog cá nhân đang nổi như cồn của cửa hàng - một nơi cho những người yêu trinh thám đến bàn luận. Ngày cuối cùng tôi làm việc ở Redline cũng là ngày mở cửa cuối cùng của nó. Mort và tôi cùng nhau khóa lại cửa chính, rồi tôi theo chân ông vào văn phòng, cùng nhau khui chai rượu whiskey mạch nha đơn phủ đầy bụi mà Robert Parker đã gửi tặng từ lâu lắm rồi. Tôi còn nhớ mình đã lo rằng Mort giờ đây khi không còn Sharon bên cạnh, cũng chẳng còn hiệu sách mà ông yêu quý nữa sẽ chẳng thể trụ nổi qua mùa đông. Tôi đã nhầm. Ông ấy đã sống qua mùa đông và cả mùa xuân nữa, nhưng ra đi vào mùa hè năm đó trong ngôi nhà ven hồ ở Winnipesaukee, một tuần trước khi tôi và Claire dự định ghé thăm.

“Tám vụ giết người hoàn hảo” là bài viết đầu tiên của tôi trên trang của tiệm Old Devils. Lúc ấy John Haley - ông sếp mới đã nhờ tôi viết ra một danh sách những cuốn tiểu thuyết trinh thám mà tôi thích nhất nhưng thay vào đó tôi nảy ra ý tưởng về một danh sách những vụ án hoàn hảo nhất từng được viết. Tôi không biết tại sao lúc đó mình lại không muốn chia sẻ về những quyển sách mình ưa thích, nhưng tôi đã cho rằng viết về những vụ án hoàn hảo có thể thu hút nhiều người đọc hơn. Hồi ấy có những người bỗng nhiên nhờ blog mà đổi đời, trở nên giàu có và nổi tiếng. Tôi còn nhớ có người viết blog về việc mỗi ngày thử nấu một công thức của nữ hoàng văn hóa ẩm thực thế giới - Julia Child, sau đó được xuất bản thành sách, rồi chuyển thể thành phim nữa. Tôi nghĩ lúc đó mình cũng ôm một chút ảo tưởng rằng nền tảng blog cũng có thể giúp mình trở thành một gương mặt đại diện của giới trinh thám hay điều gì đó tương tự. Claire đổ thêm dầu vào ngọn lửa cuồng nhiệt trong tôi, lặp đi lặp lại rằng những bài viết đó có thể trở nên nổi tiếng, rằng tôi đã tìm được định mệnh của mình và trở thành một nhà phê bình văn học trinh thám. Trên thực tế, đam mê của tôi, hoặc ít nhất tôi tin là thế, nằm ở việc kinh doanh sách, thích thú với những giờ phút bận rộn đi kèm với cuộc sống thường nhật của người bán sách, và trên hết, tôi thích đọc - đó mới là đam mê thực sự.

Dẫu vậy, bằng cách nào đó tôi bắt đầu thấy bài viết về những vụ án hoàn hảo còn chưa thành hình của tôi quan trọng hơn so với thực tế. Tôi sẽ định hình phong cách của cái blog này, biến nó thành một bản tuyên ngôn dõng dạc với thế giới. Tôi muốn nó phải thật hoàn hảo, không chỉ ở câu chữ, mà ngay cả bản danh sách đó cũng phải hoàn hảo. Những quyển sách được lựa chọn phải có cả những cuốn nổi tiếng và cả những “viên ngọc ít người biết tới”. Nó phải đại diện cho thời kỳ hoàng kim của văn học trinh thám nhưng cũng không được bỏ qua những gì thuộc về đương đại. Tôi dành nhiều ngày không ngủ để nặn ra nó, đẽo gọt nó, thêm quyển sách này, bớt cuốn sách kia, nghiên cứu đầu sách nọ mà tôi chưa kịp đọc. Tôi nghĩ nguyên nhân duy nhất tôi có thể hoàn thành bài viết là do John bắt đầu càu nhàu hỏi vì sao tôi chưa đăng lên một bài nào. “Nó chỉ là một cái blog thôi!” Ông ấy nói. “Cứ viết ra cái danh sách đi mà đăng lên, có ai chấm điểm đâu mà sợ.”

Bài viết được đăng lên vừa kịp vào dịp Halloween. Giờ đây mỗi lần đọc lại nó tôi lại thấy gai người. Tôi viết đao to búa lớn quá, đôi chỗ sặc mùi kiêu căng, khao khát mong được công nhận hiện lên rõ mồn một. Tôi đã viết như thế này:

Tám vụ giết người hoàn hảo

Viết bởi Malcolm Kershaw

Trích lời những ngôn từ đã trở thành bất tử của Teddy Lewis trong cuốn Body Heat - cuốn neo-noir [*] tuyệt vời bị người đời quên lãng của Lawrence Kasdan ra đời vào năm 1981: “Mỗi một tội ác ra trò có đến cả năm mươi cách để đổ bể, anh chỉ cần nghĩ được một nửa số đó thôi là đã có thể coi là thiên tài rồi... mà anh thì không phải.” Không sai, tuy nhiên lịch sử trinh thám đã chứng kiến sự xuất hiện của những tên tội phạm lớn gan dám thách thức điều gần như là bất khả thi mang tên tội ác hoàn hảo, chấp nhận trả giá bằng tính mạng hoặc tù tội. Rất nhiều trong số đó đã thử thực hiện thứ tội ác hoàn hảo tối thượng - là giết người.

Những đầu sách tôi lựa chọn dưới đây là những vụ sát nhân tài tình nhất, khôn ngoan nhất và rõ ràng nhất trong lịch sử dòng tiểu thuyết trinh thám. Tôi không nói đây là những cuốn mình ưa thích, cũng không tuyên bố đây là những cuốn hay nhất trong dòng sách mà chỉ đơn thuần là tập hợp những vụ án đã gần chạm tới ranh giới lý tưởng của một vụ giết người hoàn hảo.

[*]

Neo-noir là một thuật ngữ điện ảnh chỉ sự hồi sinh thể loại phim noir cổ điển. Thuật ngữ phim noir từng phổ biến vào năm 1955, được áp dụng cho các bộ phim tội phạm trong những năm 1940 và 1950, hầu hết được sản xuất tại Hoa Kỳ.

Và đây, một danh sách của riêng tôi về những “vụ giết người hoàn hảo.” Tôi xin cảnh báo trước rằng dù bản thân đã rất cố gắng, bài viết sau đây vẫn có những tình tiết nội dung có thể làm hỏng trải nghiệm đọc sách của bạn. Vì vậy nếu bạn chưa từng đọc những quyển sách dưới đây và muốn có một trải nghiệm thật trọn vẹn, tôi đề nghị bạn đọc sách trước khi đến với danh sách của tôi.

The Red House Mystery - Bí ẩn ngôi nhà đỏ (1922) của A. A. Milne

Rất lâu trước khi Alan Alexander Milne viết nên di sản để đời của mình là chú gấu Winnie the Pooh, nếu bạn chưa biết, thì ông đã viết một cuốn tiểu thuyết trinh thám hoàn hảo. Cốt truyện nói về một vụ án xảy ra ở miền đồng quê, người anh thất lạc đã lâu của Mark Ablett xuất hiện và hỏi vay tiền. Phát súng oan nghiệt vang lên trong căn phòng khóa kín, người anh thiệt mạng, còn Mark Ablett biến mất. Cuốn sách này có lắm thứ ly kỳ như những nhân vật cải trang và lối đi bí mật, nhưng nền tảng cơ bản đằng sau kế hoạch của kẻ sát nhân thật sự tài tình.

Malice Aforethought - Kế hoạch hiểm độc (1931) của Anthony Berkeley Cox

Nổi tiếng là cuốn tiểu thuyết trinh thám “ngược” đầu tiên (chúng ta biết nạn nhân và kẻ sát nhân là ai ngay từ trang đầu), đây gần như là một nghiên cứu điển hình về cách đầu độc vợ bạn và thoát tội. Đương nhiên kẻ sát nhân có lợi thế khi là một bác sỹ có thể tiếp xúc với những loại chất độc chết người. Bà vợ khó tính của ông ta chỉ là người đầu tiên, bởi lẽ khi bạn đã thành công trong vụ giết người hoàn hảo đầu tiên, rất khó để tránh khỏi sự cám dỗ thử thêm lần nữa.

The A.B.C. Murders ©We-love-ebook - Sát nhân A.B.C. (1936) của Agatha Christie

Poirot đang theo đuổi một gã “điên” có vẻ như bị ám ảnh với những chữ cái. Nạn nhân đầu tiên là Alice Ascher ở Andover, sau đó là Betty Barnard ở Bexhill và tiếp tục. Đây có thể coi là ví dụ điển hình trong sách giáo khoa về việc che giấu mục tiêu thực sự trong những vụ án khác nhau nhằm đánh lạc hướng điều tra sang một kẻ sát nhân tâm thần giết người hàng loạt.

Double Indemnity - Khoản bồi thường gấp đôi (1943) của James M. Cain

Đây là tác phẩm của Cain mà tôi thích nhất, phần nhiều là do cái kết ảm đạm đậm tính nhân quả. Trọng tâm của vụ án - một nhân viên bảo hiểm và người phụ nữ xinh đẹp lên kế hoạch ám sát chồng cô ta - được thực hiện vô cùng tài tình. Đây là một tình huống dàn cảnh giết người điển hình. Người chồng bị giết trong vụ đâm xe rồi đặt lên đường ray xe lửa để tạo hiện trường như thể ông ta vô tình rời khỏi toa, đi hút thuốc phía đuôi tàu. Walter Huff - tên tình nhân là nhân viên bảo hiểm của người vợ đã hóa trang thành người chồng và cố tình để nhân chứng trên tàu nhìn thấy.

Strangers on a Train - Người lạ trên tàu (1950) của Patricia Highsmith

Tôi coi đây là vụ án khéo léo nhất trong tất cả. Hai người đàn ông lên kế hoạch tráo đổi mục tiêu cho nhau, đảm bảo rằng người kia có bằng chứng ngoại phạm trong thời gian người còn lại gây án. Bởi vì cả hai không có mối liên quan nào cả - họ tình cờ gặp nhau và nói chuyện thoáng qua trên tàu - những vụ án sau đó lâm vào bế tắc, ít nhất ý tưởng là vậy. Tác giả Highsmith dù đã nghĩ ra một cốt truyện tài tình lại ưa thích khía cạnh lương tâm và áp bức hơn, về một người áp đặt ý muốn của mình lên người khác. Cuốn tiểu thuyết này vừa thú vị vừa sa đọa tới tận gốc rễ, giống như hầu hết những tác phẩm khác của Highsmith.

The Drowner-Chết trong làn nước (1963) của John D.MacDonald

MacDonald, tôi lựa chọn ông là một bậc thầy ít tiếng tăm về thể loại trinh thám giả tưởng bối cảnh những năm giữa thế kỷ XX. Ông quá mức tập trung vào tâm lý kẻ thủ ác để giữ kín danh tính của hắn tới cuối cùng. Chết trong làn nước là một ngoại lệ, và là một ngoại lệ tuyệt vời. Kẻ thủ ác sáng tạo ra cách để dìm chết nạn nhân nhưng trông giống hệt như tai nạn.

Deathtrap - Bẫy tử vong (1978) của Ira Levin

Đây không phải là tiểu thuyết mà là một vở kịch nhưng tôi vẫn khuyến khích bạn đọc nó và xem bộ phim chuyển thể tuyệt vời sản xuất vào năm 1982. Bạn sẽ không bao giờ nhìn Christopher Reeve với con mắt cũ nữa. Đây là một vở kịch trinh thám tài tình hòa trộn hoàn hảo cả tính chân thực và trào phúng. Vụ án đầu tiên - người vợ với bệnh tim - được xây dựng một cách tài tình nhưng không hề khó hiểu. Đột quỵ được coi là nguyên nhân tử vong tự nhiên dù cho có người cố tình gây ra.

The Secret History - Bí sử (1992) của Donna Tartt

Giống như cuốn Kế hoạch hiểm độc, đây cũng là một quyển trinh thám ngược. Một nhóm học sinh ở Đại học New England đã sát hại bạn học. Ta biết được kẻ sát nhân là ai trước khi biết được động cơ. Cách thức giết người cũng đơn giản - Bunny Corc bị đẩy xuống khe núi trong chuyến chạy bộ định kỳ mỗi Chủ Nhật. Điều làm nó trở nên nổi bật là lời giải thích của kẻ đầu sỏ Henry Winter, rằng họ đã “cho phép Bunny tự chọn mình sẽ chết trong bối cảnh như thế nào.” Cả nhóm không hề chắc chắn về lộ tuyến chạy bộ của nạn nhân ngày hôm đó nhưng đã chờ ở những địa điểm khả thi khiến cho vụ án trông giống tai nạn nhất có thể. Những gì diễn ra sau đó là những khám phá lạnh người cùng đau thương và tội lỗi.

Thực tế là lập nên danh sách này không hề dễ. Những tưởng rằng tìm ra những vụ giết người hoàn hảo trong tiểu thuyết không khó nhưng hóa ra tôi đã nhầm. Đó là lý do tại sao tôi lại cho Bẫy tử vong vào danh sách dù cho nó là một vở kịch chứ không phải tiểu thuyết. Tôi chưa từng đọc kịch bản gốc của biên kịch Ira Levin, thậm chí chưa từng xem vở kịch đó nữa mà chỉ ưa thích bộ phim thôi. Giờ nhìn lại, rõ ràng là Chết trong làn nước - cuốn sách ưa thích của tôi không thực sự phù hợp trong danh sách này. Kẻ thủ ác trốn dưới đáy hồ với bình oxy, sau đó kéo nạn nhân xuống. Nó là một ý tưởng thú vị nhưng không chắc chắn và cũng không rõ ràng. Làm sao mà kẻ thủ ác có thể biết được cần chờ đợi ở đâu? Nếu có người khác ở cùng trong ao thì sao? Tôi cho rằng nếu thực hiện thành công thì hiện trường trông sẽ giống như một vụ tai nạn thật, nhưng nguyên nhân tôi cho nó vào danh sách là do tôi ưa thích John D. MacDonald. Tôi muốn một thứ gì đó không quá nổi tiếng, chưa được chuyển thể thành phim rạp.

Sau khi tôi đăng bài lên, Claire nói rằng cô ấy thích cách hành văn của tôi và sếp John thì thở phào vì cuối cùng cũng có bài đăng. Tôi chờ đợi những bình luận xuất hiện, cho phép mình tưởng tượng ra viễn cảnh bài viết khơi mào cả một trào lưu trên mạng, người đọc tràn vào để bình luận về những vụ án họ ưa thích, NPR - Đài Phát thanh Quốc gia sẽ mời tôi lên sóng để bàn luận về chủ đề này. Cuối cùng thì bài viết chỉ có vỏn vẹn hai bình luận. Đầu tiên là SueSnowden viết: “Ôi giờ tôi có thêm nhiều sách muốn đọc quá!”, còn lại là ffolliot123 viết: “Bất cứ ai lập danh sách những vụ án hoàn hảo mà không có ít nhất một cuốn của John Dickson Carr thì rõ ràng là họ chả biết cái quái gì cả.”

Vấn đề là tôi không cách nào thích được truyện của John Dickson Carr, mặc dù bình luận đó không hẳn là vô lý. Carr là chuyên gia về những vụ giết người trong phòng kín, những vụ án không tưởng. Bây giờ thì nghe có vẻ kỳ quặc chứ hồi đó tôi cực kỳ bận tâm cái bình luận đó, có lẽ là vì tôi cũng đồng ý với nó phần nào. Thậm chí tôi đã suy nghĩ đến việc viết thêm một bài đăng khác kiểu như “Thêm tám vụ giết người hoàn hảo nữa”. Nhưng thay vào đó, bài viết tiếp theo tôi đăng là danh sách những cuốn tiểu thuyết ưa thích của tôi trong năm vừa qua và tôi chỉ mất tầm một giờ để viết. Tôi cũng tìm ra cách dẫn link tới cửa hàng trực tuyến của tiệm Old Devils làm John mừng húm. “Đúng rồi Mal ạ, chúng ta đang cố bán sách mà,” ông nói, “đâu phải khơi mào tranh cãi đâu.”