Chương 36

Tất cả đều đổi thay. Lửa trong những lò luyện kim gia đình đã lụi. Người ta cũng không còn thấy phụ nữ với những bộ quần áo sặc sỡ nữa. Trên các cánh đồng không có một bóng người. Không còn những vụ mùa bội thu. Thành phố Vũ Hán, nơi vẫn do bạn Mao là Vương Nhiệm Trọng lãnh đạo đang lâm vào tình trạng vô vọng. Như thường lệ, chúng tôi ăn ở nhà khách Mỹ Viên, nhưng lần này chẳng có nhiều thưởng thức. Thỉnh thoảng người ta chiêu đãi chúng tôi món cá. Còn rau xanh thì thật là hiếm hoi. Khắp nơi trong tỉnh người ta chẳng lần nổi thuốc lá hay dăm que diêm, các cửa hàng rỗng tuếch, mọi thứ đều đã bán sạch. Mới vài tháng trước đây, Vương Nhiệm Trọng, người luôn luôn nịnh bợ Mao còn khoe rằng: ở Hồ Bắc mỗi mẫu người ta sẽ thu hoạch được từ 10 đến 20 nghìn cân lúa (1 cân Trung quốc = 0, 45 kg ND). Thế mà bây giờ nạn đói đang hoành hành ở đó.

ở Trường Sa thuộc tỉnh Hồ Nam, quê Mao, tình hình có khá hơn, ở đó lương thực cũng không còn nhiều như trước, nhưng không ai bị đói và những quán ăn nhỏ ngoài đường vẫn còn phục vụ được khách hàng. Chúng tôi ở trong nhà khách Vườn Sen tráng lệ, gồm những tòa nhà hiện đại, rất đẹp và có đầm sen bao quanh. Nước trà và thuốc lá ở trong phòng chúng tôi thật nhạt nhẽo và vô vị. Vì quí trọng chúng tôi, nên người ta đã lấy những thứ đó trong kho ra mời. Nhưng các cửa hàng ở đây chưa trống rỗng và trà thuốc lá của vùng này vẫn nổi tiếng là ngon nhất ở Trung quốc. ở Hồ Nam chúng tôi còn được ăn thịt. Đó là món giò đã từng làm tỉnh này nổi danh. Đối với Châu Tiểu Châu sự trái ngược mỉa mai giữa Hồ Nam và Hồ Bắc chẳng có gì lạ. Viên bí thư tỉnh ủy Hồ Nam này, người đầu tiên cho Mao biết về nhân vật Hải Thụy, đã bị Mao phê phán kịch liệt hồi năm 1957 vì tỉnh của ông không thu hoạch nổi hai vụ một năm. Vương Nhiệm Trọng theo Mao đến Trường Sa. Một hôm, khi La Thụy Khanh, Vương Nhiệm Trọng, Châu Tiểu Châu và tôi ngồi tán chuyện gẫu. Châu không thể kìm được nữa bắt đầu châm chọc Vương. Ông hỏi cay độc: Năm ngoái Triết Giang được khen vì đã đóng góp lương thực rất nhiều cho nhà nước phải không? Còn Hồ Nam lại bị khiển trách. Nhưng bây giờ các đồng chí thử nhìn Hồ Bắc xem. ở đó ngay cả trà và thuốc lá tồn kho cũng chẳng còn. Các đồng chí đã xài hết cả số dự trữ rồi. Tuy chúng tôi nghèo nhưng ít ra chúng tôi vẫn còn dự trữ được.

Vương Nhiệm Trọng lặng lẽ ngoảnh mặt đi, trong khi tất cả chúng tôi lúng túng lặng thinh. Nhưng Châu đã nói đúng, ngay ở ngoài phố người ta đã đủ thấy sự khác biệt. ở Hồ Nam vẫn còn có cái để mà ăn. Mao quyết định tới thăm làng cũ Thiếu Sơn của ông. Từ năm 1927 tới nay nghĩa là đã 32 năm nay ông chưa về thăm làng. Việc trở lại Thiếu Sơn sẽ giúp Mao hiểu rõ sự thật. ở Thiếu Sơn sẽ chẳng có những màn kịch được dàn dựng chu đáo.

Ông chẳng tin những cán bộ lãnh đạo - ông biết nơi này quá rõ và ông sẽ phát hiện ra ngay bất cứ mưu đồ nào nhằm qua mặt ông. Vả lại dân làng sẽ cởi mở chuyện trò với ông, họ vốn là những người chất phác, chân thật. Còn Mao cảm thấy dường như ông không có gì xa lạ đối với họ. Ông tin vào những người nông dân.