CHƯƠNG 2 RIGOLETTE
Louise, con gái bác thợ mài ngọc, có một sắc đẹp trang trọng đặc biệt. Cao và thon thả như thừa hưởng được của nữ thần Junon cổ xưa nét đầy đặn, uy nghi và ở nữ thần săn bắn Diane thân hình dong dỏng cao, thanh nhã. Mặc dù nước da có ngăm ngăm, lòng bàn tay ráp rô đỏ ửng do công việc nội trợ nhưng dáng dấp bàn tay vẫn nõn nà, mềm mại, đẹp lạ thường. Dù ăn mặc xuềnh xoàng, người con gái ấy vẫn ra vẻ con nhà đài các, khiến cho ông bố, do tâm lý quá yêu con, thường nhìn cô mà trầm trồ thán phục. Con bé có dáng dấp như công chúa vậy…
Chúng tôi chịu không tả nổi lòng biết ơn và nỗi vui sướng bất ngờ của gia đình bác thợ ngọc khi thoát được một tai họa khủng khiếp.
Chỉ có Rodolphe là nhận ra Louise quá xanh xao và đăm chiêu lo lắng không ngớt, tuy bố cô đã thoát nạn.
Muốn cho nhà Morel được hoàn toàn yên trí về tương lai sau này và cắt nghĩa cử chỉ hào phóng vừa rồi mà vẫn giữ kín hành tung của mình, Rodolphe kéo bác thợ ra chỗ thềm cầu thang gác, trong lúc Rigolette đang liệu cách báo cho Louise biết là em cô vừa chết. Ông bảo với bác:
- Có đúng là sáng hôm kia, một bà phu nhân trẻ đến hỏi thăm nhà bác không?
- Thưa ông, có ạ! Phu nhân có vẻ bùi ngùi trước cảnh nhà chúng tôi.
- Bác muốn cảm ơn, thì trước hết hãy cảm ơn Chúa, sau là đến bà phu nhân ấy, chứ đừng cảm ơn tôi!
- Thật vậy à, thưa ông? Bà phu nhân trẻ tuổi ấy là…
- Là ân nhân của bác! Tôi thường đem hàng đến chỗ phu nhân. Định đến đấy thuê cái buồng ở gác bốn, tôi được bà gác cổng kể cho nghe hoàn cảnh éo le, điêu đứng của nhà bác… Vốn biết xưa nay phu nhân hay làm phúc, tôi đã đến nhà bà và hôm vừa qua, bà đã phái tôi đến đây để xem nhà bác cơ cực đến nhường nào; bà ấy xúc động và quá thương cảm nhưng cũng e rằng biết đâu đó bác không biết đường ăn ở, thu xếp mà nhà bác đến nông nỗi này, cho nên bà mới giao tôi phải mau chóng tìm hiểu xem thực tế bác lương thiện thế nào để mà tùy phương giúp đỡ.
- Bà ấy nhân hậu và phúc đức quá! Tôi chẳng đã nói rất đúng là…
- Nói với bác gái Madeleine chứ gì: Nếu những người giàu có mà biết… có phải không bác?
- Sao ông lại biết được tên mẹ các cháu? Ai đã bảo cho ông biết là…
- Ngay từ lúc sáu giờ sáng hôm nay đấy! - Rodolphe ngắt lời Morel. - Tôi nấp ở chỗ tầng nóc, bên cạnh nhà bác mà!
- Ông ấy à, thưa ông?
- Tôi đã nghe hết, hiểu hết mọi sự, bác quả là lương thiện và nhân hậu.
- Trời đất ơi! Làm sao ông lại ở đấy được?
- Muốn hiểu tốt hay xấu, hư thực thế nào thì cứ phải xem xét ngay ở nhà người ta. Tôi muốn nghe tận tai, thấy tận mắt tất cả mọi sự mà không để bác hay. Ông gác cổng cho tôi biết là có thể nhường chỗ tầng nóc cho tôi chất củi. Sáng hôm nay, tôi bảo ông ấy dẫn tôi lên xem thế nào. Tôi đứng ở đấy một tiếng đồng hồ và lúc này thì tôi dám đảm bảo rằng trên đời này chẳng mấy ai thật thà, cao thượng, dũng cảm, cam chịu gian nan được như bác.
- Trời ơi, thưa ông, có gì đáng kể đâu ạ! Tôi vốn trời sinh ra như thế và tôi không thể làm khác được.
- Tôi biết vậy chứ. Vì thế tôi không ca ngợi bác đâu, tôi chỉ quý trọng bác thôi! Tôi sắp ra khỏi chỗ nấp để cứu bác thoát khỏi bọn trợ tá mõ tòa thì bỗng nghe tiếng cháu gái nhà bác. Tôi cũng muốn để cho cháu được tự mình cứu cha cho thỏa tấm lòng… Nhưng bọn lính tòa cú diều ấy lại ngăn trở không cho cháu Louise tội nghiệp được báo hiếu, nên tôi phải ra mặt. Hôm qua, tôi đã được người ta trả cho một vài món tiền còn thiếu. Đã thế tôi còn liều và ứng trước cho bà ân nhân của bác để giúp bác trả cho xong món nợ chết người ấy. Nhưng nỗi bất hạnh của bác quá lớn, bác lại lương thiện quá, đứng đắn quá, cho nên bác xứng đáng được người ta quan tâm giúp đỡ hơn nữa. Nhân danh vị cứu tinh của bác, tôi dám hứa là từ nay về sau bác sẽ được sống yên ổn, sung sướng, cả gia đình bác cũng thế.
- Nếu mà được vậy thì còn gì bằng! Nhưng ít ra thì thưa ông, bà phu nhân ấy là ai, tên vị nữ thiên thần cứu khổ cứu nạn ấy là gì ạ? Ông vẫn thường xưng tên bà ấy như thế nào ạ?
- Đúng là một thiên thần… và bác nói cũng có lý là lớn, nhỏ thì ai cũng đều có cái khổ riêng cả.
- Bà ấy mà cũng thấy khổ kia à?
- Ai mà chẳng có nỗi đau lòng! Nhưng tôi thấy chẳng có lý do gì để không cho bác biết tên bà phu nhân ấy. Bà ấy tên là…
Sực nhớ ra là bà Pipelet hẳn biết phu nhân d’Harville đã đến nhà này và hỏi thăm viên “chỉ huy”, rằng bà gác cổng sẽ ngồi lê đôi mách, rách chuyện, sau một hồi im lặng Rodolphe nói tiếp:
- Tôi sẽ nói bác biết tên bà phu nhân ấy… với điều kiện là…
- Ôi, ông nói đi, thưa ông!
- Là bác không được nói với ai khác… bác nghe chưa… Không được nói với một ai…
- Vâng, tôi xin thề… Nhưng ít ra thì liệu tôi có thể được gặp mà cảm tạ bà ấy không? Bà tiên của người nghèo khổ ấy!
- Tôi sẽ hỏi ý kiến phu nhân d’Harville, tôi không chắc là bà ấy có chịu…
- Người ta thường gọi là…
- Là nữ Hầu tước d’Harville.
- Trời ơi! Chẳng bao giờ tôi dám quên cái tên ấy. Thánh mẫu của tôi! Tôi tôn thờ người. Nhờ có người mà cả vợ tôi, cả con tôi được cứu thoát. Được cứu thoát, tuy không được đủ cả… Không đủ hết cả… Tội nghiệp cho con bé Adèle, thế là từ nay chẳng còn thấy mặt nó nữa. Chao ôi! Chúa tôi! Phải nói rằng trước sau thì chúng tôi cũng mất nó. Số nó đã định mà!
Morel lau nước mắt.
- Còn về việc chôn cất, lễ lạt cuối cùng cho cháu bé tội nghiệp ấy thì phải nên làm như thế này! Nếu bác tin và nghe tôi… Tôi chưa thực sự đến ở chỗ vừa thuê xong, gian buồng thì rộng rãi, sạch sẽ thoáng mát, đã có sẵn một cái giường, sẽ cho mang đến đủ những thứ đồ dùng cần thiết để bác và cả nhà ở cho thoải mái trong khi chờ đợi Hầu tước phu nhân tìm cho bác một nơi khác tươm tất hơn. Thi hài con bé còn quấn ở tầng sát mái, tối và đêm nay sẽ có linh mục đến cầu kinh làm lễ trông nom mọi việc cho phải phép. Tôi sẽ nhờ ông Pipelet lo liệu đủ mọi việc cần thiết.
- Nhưng, thưa ông, ai lại đi chiếm nơi ở của ông như vậy? Thưa, cần gì phải như thế ạ. Bây giờ thì mọi việc nhà chúng tôi đã ổn, tôi không còn sợ bị bỏ tù… Với chúng tôi thì chỗ ở tồi tàn của chúng tôi lúc này khác gì cung điện, nhất là nếu cháu Louise vẫn ở cùng chúng tôi… Để nó lại chăm sóc chúng tôi như xưa…
- Cháu Louise sẽ không bao giờ xa rời các bác nữa. Bác đã chẳng từng bảo rằng đối với bác mà luôn có nó bên cạnh cũng đã là phong lưu nhất rồi sao? Còn hơn thế nữa kia bác ạ! Đấy mới thật là phần thưởng cho bác!
- Trời đất ơi! Thưa với ông, có thể thế được chăng? Cứ như nằm mơ ấy… Tôi chưa bao giờ sùng đạo… nhưng phát vận đến như thế… một sự giúp đỡ may mắn như có Trời cho như thế… Thử hỏi ai mà không tin là có Trời?
- Thì bác cứ tin ở Thượng đế đi! Bác có mất gì đâu nào!
- Ờ nhỉ! - Morel khờ khạo trả lời. - Có mất gì đâu nhỉ!
- Nếu một người cha đau khổ mà hiểu được lẽ bù trừ, tôi sẽ bảo cho bác hiểu là trời đã bắt đi của bác một đứa con gái thì cũng hoàn lại cho bác một đứa đấy thôi!
- Quả đúng như vậy, thưa ông. Giờ thì chắc chúng tôi giữ được cháu Louise nhỉ?
- Bác nhận cái phòng của tôi, đúng không ạ? Bằng không đêm nay thức canh cháu ở đâu mới được chứ! Bác hãy nghĩ đến bác gái lúc này, đầu óc vẫn chưa hết mụ mẫm đâu… Để bác ấy cứ phải nhìn cái cảnh đứt ruột ấy suốt cả ngày cả đêm làm sao được.
- Ông nghĩ đủ hết mọi chuyện! Đủ hết mọi việc! Thưa ông, ông phúc đức quá!
- Bác chỉ nên cảm ơn vị thần hộ mệnh của bác mới phải. Chính do lòng từ thiện của vị ấy mới khiến tôi nghĩ được đủ như thế đấy! Tôi có nói gì thì cũng là điều họ định nói thôi, họ sẽ tán thành việc tôi làm, chắc chắn là thế… Và vậy là bác bằng lòng nhé, dứt khoát đấy nhé! À, bây giờ thì bác cho tôi biết về cái lão Jacques Ferrand đi.
Morel bỗng sa sầm nét mặt.
Rodolphe nói tiếp:
- Tên Jacques Ferrand ấy có phải đúng là cái lão Jacques Ferrand chưởng khế ở phố du Sentier không?
- Thưa ông, vâng ạ! Ông có biết lão ta không ạ?
Nỗi lo lắng cho Louise lại dấy lên trong lòng, Morel kêu to:
- Vì ông cũng biết hắn, thưa ông, xin ông bảo tôi biết là tôi có quyền căm ghét hắn không? Và, biết đâu… nếu con gái tôi, con Louise nhà tôi…
Bác không thể nói hết câu, úp mặt vào hai bàn tay.
Rodolphe hiểu nỗi lo của bác:
- Chỉ riêng về những mưu mánh của tên chưởng khế thì cũng đủ để bác hết băn khoăn. Tất nhiên hắn cho bắt giam bác là để trả thù việc con gái bác đã chê chối hắn, hơn nữa tôi có thừa lý do để khẳng định hắn là một tên bất lương. Nếu quả thế, - Rodolphe im lặng một hồi, mới nói - nếu thế thì ta cứ trông cậy ở Trời mà trừng phạt hắn.
- Hắn quá giàu và quá đạo đức giả, ông ạ!
- Bác thì thật quá cơ cực và quá tuyệt vọng! Ông trời nhầm chăng?
- Ôi, không phải thế đâu! Trời ơi… Ông đừng cho là tôi vô ơn mà nói như thế!
- Một thiên thần hộ mệnh đã đến với bác… Người bác phục sát đất sẽ chẳng dung tha tên chưởng khế nếu quả là hắn đã gây tội ác.
Vừa lúc đó Rigolette từ buồng gác xép gạt nước mắt đi ra. Rodolphe bảo cô gái:
- Cô bạn láng giềng ơi! Có phải thế không? Bác Morel và cả nhà cứ việc đến phòng tôi mà ở đợi đến lúc ân nhân của họ tìm được cho bác ấy một căn nhà khác tươm tất hơn; còn tôi, tôi chỉ là người thừa hành thôi.
Rigolette ngạc nhiên nhìn Rodolphe:
- Thế kia ạ? Thưa ông, ông còn rộng lượng đến thế…
- Vâng, nhưng mà với điều kiện là… đang còn tùy ở cô đấy cô láng giềng ạ!
- Ơ, tưởng gì chứ tùy vào những gì mà em có khả năng xử trí thì được quá!
- Tôi có một số giấy tờ sổ sách cần phải tính toán gấp cho chủ tôi… họ sắp đến lấy… mà mọi thứ thì vẫn đang để ở mãi dưới kia. Nếu được cô xem như là chỗ hàng xóm với nhau mà cho phép tôi đến nhà cô để làm nốt cho xong công việc ấy thì hay quá… tại một góc bàn khâu của cô, trong khi cô vẫn cứ làm việc bình thường như mọi ngày, có được không? Tôi không dám quấy rầy cô đâu, và như thế là cả nhà bác Morel, có ông bà Pipelet giúp một tay, sẽ dọn sang ở bên phòng tôi ngay được.
- Ôi chao! Tưởng gì chứ, nếu chỉ có thế thì thưa ông, em xin sẵn sàng, hàng xóm láng giềng với nhau thì phải giúp đỡ nhau chứ! Ông chẳng đã nêu gương giúp đỡ nhà bác Morel nhân hậu còn gì? Xin ông cứ tự nhiên, em xin sẵn sàng.
Rodolphe tủm tỉm:
- Cô cứ gọi tôi là ông hàng xóm, nếu không thì tôi sẽ phát ngượng, và tôi sẽ không dám nhận lời đâu!
- Điều đó chẳng có gì đáng ngại cả. Em rất có thể gọi ông là bạn láng giềng vì ông chẳng đã là hàng xóm với em còn gì!
- Bố ơi, mẹ gọi bố đấy! Đi bố… đi! - Một trong những đứa con trai trong gác xép đi ra và gọi to.
- Cứ về đi, bác Morel ạ, lúc nào ở dưới đó xong xuôi, tôi sẽ cho người lên báo bác biết.
Người thợ vội vã quay vào nhà.
- Bây giờ thì cô bạn láng giềng của tôi ơi! - Rodolphe bảo với Rigolette. - Cô còn phải giúp tôi một việc nữa đấy!
- Em sẵn lòng, nếu như có đủ khả năng, ông bạn láng giềng ạ.
- Tôi dám chắc cô là người rất giỏi công việc nội trợ. Bây giờ phải làm thế nào mà sắm sửa ngay được tất cả các thứ cần thiết, để cả nhà bác Morel có đủ quần áo, giường màn, chăn chiếu, đồ ăn thức đựng tươm tất vì trong nhà tôi mới chỉ có mỗi bộ đồ đạc cho hộ độc thân đem đến chiều hôm qua thôi, mà cũng chẳng nhiều nhặn gì lắm đâu. Bây giờ làm thế nào để mà có ngay được tất cả những gì tôi ước mong cho gia đình bác Morel?
Rigolette suy nghĩ giây lát rồi trả lời:
- Chỉ sau hai giờ là sẽ có đủ, quần áo may sẵn, vừa sạch sẽ, vừa ấm áp, chăn đệm khăn vải trắng tinh cho cả nhà, hai cái giường nhỏ cho bọn trẻ, một cái cho bà già, tóm lại, tất cả mọi thứ cần thiết… Nhưng, ái chà, hết khối tiền, rất nhiều tiền đấy!
- Thế hết khoảng bao nhiêu tiền?
- Ồ, ít ra là năm, sáu trăm franc.
- Để sắm tất cả à?
- Chao ôi, đúng thế đấy! Ông xem, tiền cả là tiền. - Rigolette tròn xoe mắt lắc đầu.
- Và chúng ta sẽ có đủ mọi thứ?
- Trong vòng hai tiếng đồng hồ là xong.
- Thế thì, như là cô có phép tiên ấy, cô bạn láng giềng của tôi ạ!
- Trời ơi, đâu phải thế! Có gì mà khó! Chợ Temple chỉ cách đây vài bước chân, ở đấy muốn thứ gì mà chẳng có!
- Chợ Temple ấy à?
- Chợ Temple chứ sao!
- Thế là thế nào nhỉ?
- Vậy ông chưa biết chợ Temple là thế nào à, hả ông bạn láng giềng của em?
- Không đâu, bạn ạ!
- Thế nhưng đây lại là nơi mà những người như chúng ta đến mua bán sắm sửa quần áo, đồ đạc nếu muốn tiết kiệm tiền. Rẻ hơn nơi khác nhiều, mà tốt cũng không kém.
- Thật không?
- Thật chứ! Này nhé, em giả dụ là… Thế ông sắm cái áo redingote kia hết bao nhiêu?
- Tôi không nói chính xác được.
- Ô hay! Ông bạn láng giềng ơi, ông không biết cái áo ấy giá bao nhiêu à?
- Tôi thú thật với cô nhé, bí mật đấy! - Rodolphe mỉm cười. - Tôi mua chịu mà… Vậy cô hiểu cho, tôi không thể biết chắc là…
- Chà, ông bạn láng giềng ạ, em có cảm giác là ông chẳng được nề nếp cho lắm!
- Chao ôi! Không đâu, cô bạn láng giềng của tôi ạ!
- Ông phải sửa chữa mới được, nếu muốn chúng ta sẽ kết bạn lâu dài, bây giờ thì em cho là sẽ thân nhau được đấy vì ông đã tỏ ra tốt bụng. Ông sẽ chẳng phải phiền lòng vì có hàng xóm tốt như em, ông sẽ có lúc phải giúp em… mà em thì sẽ giúp ông việc khâu vá… Có thế mới là hàng xóm láng giềng chứ! Em sẽ chú ý săn sóc trang phục cho ông, ông sẽ giúp em đánh xi nơi em ở. Em thức dậy sớm, em sẽ đánh thức ông dậy đi làm cho khỏi trễ giờ. Em sẽ gõ vào vách cho đến lúc ông phải lên tiếng rằng: “Chào cô hàng xóm!” mới thôi!
- Được nhé! Cô sẽ đánh thức tôi dậy, cô sẽ giúp tôi trong việc khâu vá, còn tôi, tôi sẽ giúp lại cô đánh xi gian phòng cô ở nhé!
- Nhưng ông phải ngăn nắp mới được!
- Chắc chắn!
- Và khi nào ông cần sắm sửa mua bán quần áo, ông sẽ ra chợ Temple, vì, này, ta giả dụ nhé, cái áo redingote của ông giá tám mươi franc, em ước là bằng nấy nhé, thế mà ở chợ Temple chỉ cần trả ba mươi franc thôi!
- Ồ, thế thì tuyệt quá! Vì vậy, cô chắc là chỉ với năm, sáu trăm franc thì gia đình bác Morel đáng thương ấy…
- Sẽ được trang bị đủ tất cả, và đồ tốt, dùng bền là đằng khác.
- Cô bạn láng giềng này, tôi có ý kiến…
- Sao nào? Ông thử nói xem!
- Cô hẳn thành thạo về đồ dùng trong nhà lắm nhỉ?
- À, cũng sơ sơ thôi. - Rigolette hơi vênh váo một chút.
- Cô cùng tôi, ta khoác tay nhau đi chợ Temple mua đồ cho nhà Morel, được không?
- Ôi, thế thì phúc đức quá! Khổ thân nhà họ! Nhưng mà, tiền đâu?
- Có tiền đây!
- Năm trăm franc?
- Vị ân nhân của nhà Morel cho tôi được toàn quyền, họ sẽ không tiếc gì đâu, miễn là những con người trung hậu này được sống đầy đủ. Ngay cả khi ở chỗ nào đó có các hàng tốt hơn là chợ Temple nữa kìa…
- Chẳng đâu hơn được ở đây, vả lại ở đây có sẵn đủ thứ đủ cỡ, may sẵn, từ quần áo cho trẻ con đến quần áo cho người lớn.
- Thế thì ta đi chợ Temple thôi, cô bạn láng giềng của tôi ạ!
- Chà, trời đất ơi, nhưng mà…
- Sao kia?
- Không sao! Vì là… ông hiểu cho… thì giờ của em… Tất cả vốn liếng của em là ở đấy… Vậy mà hôm nay như thế là đã hơi chậm ít nhiều rồi! Cứ lên lên xuống xuống chăm sóc bác gái Madeleine tội nghiệp. Ông thấy đấy, cứ một giờ ở phía này, một giờ ở phía kia, dần dần gộp lại cũng hết ngày, mà một ngày là ba mươi xu, và khi đã uổng một ngày mà chẳng kiếm được xu nào thì vẫn phải ăn chứ! Nhưng thôi kệ! Thế thôi… Đến tối em bù lại cũng xong. Vả lại, ông ạ, hiếm khi người ta được vui chơi mà em lại lấy việc đó làm vui đây… Em tưởng hình như là mình giàu có đấy… giàu… có sẵn của… và, bằng tiền của mình đi mua sắm tất cả cho nhà Morel tội nghiệp. Vậy thì, nào, ông bạn ơi, đợi em tí đã, chỉ cần khoác cái khăn san, đội cái mũ trùm nữa là ta đi thôi, ông bạn láng giềng của em ạ!
- Nếu chỉ cần có thế, thì bạn láng giềng của tôi ơi… cô có bằng lòng để tôi chuyển giấy tờ của tôi sang bên nhà trong lúc cô sửa soạn quần áo không?
- Sẵn sàng đấy! Như vậy thì ông sẽ được thấy nhà em ra sao. - Rigolette tự hào nói. - Vì đã thu dọn xong đâu vào đấy cả, ông xem, đủ biết là em dậy sớm và nếu ông chỉ ra sức ngủ và làm biếng… thì, mặc ông nhé, em sẽ là hàng xóm không tốt đâu!
Rồi nhanh nhẹn như chim, Rigolette đi xuống cầu thang gác, theo sau là Rodolphe về buồng riêng để giũ bớt bụi bặm bám vào quần áo lúc nấp ở xó buồng nóc của ông Pipelet.
Sau này chúng tôi sẽ nói vì sao Rodolphe chưa được biết vụ Marie bị bắt cóc xảy ra đêm trước ở trang trại Bouqueval và vì sao ông lại không đến thăm gia đình Morel ngay sau hôm ông trao đổi với phu nhân d’Harville.
Chúng tôi xin nhắc lại để quý vị độc giả nhớ là chỉ có mình Rigolette biết được địa chỉ mới của François Germain - con trai bà Georges, nên Rodolphe có nhiều lợi thế để đi sâu tìm hiểu điều bí ẩn quan trọng ấy.
Chuyến đi mua sắm ở chợ Temple mà ông rủ cô thợ trẻ xinh đẹp hay làm đỏm cùng đi sẽ khiến cô này càng thêm tin cậy và cũng làm cho ông khuây khỏa nỗi buồn về cái chết của đứa con gái bé bỏng nhà bác thợ mài ngọc.
Đứa con gái của ông mà ông vẫn xót xa thương tiếc cho đến bây giờ có lẽ cũng chết vào lứa tuổi ấy.
Quả vậy, cũng đúng vào cái tuổi mà Marie đã bị mụ quản gia của lão Ferrand quẳng cho mụ Vọ.
Chúng tôi sẽ nói việc ấy nhằm mục đích gì và tiến hành trong hoàn cảnh nào.
Rodolphe vẻ chững chạc ôm một cuộn giấy to tướng đi vào phòng Rigolette.
Rigolette cũng trạc tuổi với Sơn Ca, người bạn gái thân tình cũ ở nhà lao.
Giữa hai cô gái ấy có điều khác nhau như giữa tiếng cười và nước mắt.
Giữa thói vô tư lự vui nhộn và u sầu, mơ mộng.
Giữa sự thiếu lo xa liều lĩnh và mối băn khoăn lo lắng không ngừng cho tương lai.
Giữa một bản chất tế nhị, thanh nhã, cao thượng, thơ mộng dễ xúc động tủi thân, hối hận khôn nguôi vô phương cứu chữa với một bản chất vui vẻ, nhanh nhẹn, dễ vui sướng, lanh lợi, an phận thủ thường, tuy có nông nổi nhưng nhân hậu, dễ tính, hay giúp đỡ người khác…
Vì rằng, không hề ích kỷ chút nào, Rigolette chỉ lo cho nỗi buồn của người khác, cô hết lòng ái ngại và tận tâm giúp đỡ hết mình cho những ai đau khổ rồi sau đó cô không nghĩ, không màng tới nữa, quay lưng lại như xưa người ta vẫn nói.
Nhiều lúc cô thôi không cười khanh khách nữa để thành tâm khóc thực sự, rồi sau đó lại nín ngay để mà cười luôn.
Là con gái Paris, Rigolette thích ngất ngây hơn yên lặng, ưa hoạt động hơn thư thái, mê tiếng nhạc khiêu vũ chối tai vang lừng trong các vũ hội hơn là tiếng thì thầm êm ái của gió rì rào, của suối róc rách, của cây lá xào xạc…
Rigolette chỉ rời khỏi nhà ngày Chủ nhật và mỗi buổi sáng hằng ngày để mua rau xanh, mua bánh mì, mua sữa và mua kê cho mình cùng đôi chim yến, đúng như bà Pipelet đã tiết lộ, nhưng đúng là cô gắn bó với Paris vì Paris… Cô sẽ thất vọng biết mấy nếu cô không sống ở Paris mà ở một nơi khác.
Một điều dị thường nữa là, mặc dù chỉ biết thích những thú vui của Paris, dù phải tiết kiệm đến mức phi thường trong cả những món chi tiêu nhỏ nhặt để đủ sống với số tiền tiết kiệm khoảng ba mươi xu mỗi ngày, mặc dù có khuôn mặt đẹp sắc sảo, tinh nghịch và đáng yêu nhất trên đời, chưa bao giờ Rigolette thiết đến chuyện lựa chọn người đeo đuổi mình…
Rigolette chưa đầy mười tám tuổi, thân hình vừa phải, có thể coi là hơi nhỏ nhắn, nhưng dáng dấp xinh đẹp, thắt đáy lưng ong, tròn trĩnh, khêu gợi… mà lại rõ hợp với cách đi lanh lẹ bay bướm làm cô ra vẻ người lớn, nếu thêm vài phân nữa sẽ làm cô kém duyên dáng đi nhiều. Đôi bàn chân nhỏ lúc nào cũng đi giày có cổ bằng vải len đen, đế hơi cao, đẹp không chê được, cô bước đi chẳng khác gì kiểu đi nhanh nhẹn đỏm dáng và thận trọng của chìa vôi hoặc chim cun cút. Tựa như không phải cô bước đi mà là quệt nhẹ và lướt nhanh trên đường.
Rodolphe chỉ mới trông thấy Rigolette trong thứ ánh sáng âm u tầng gác xép nhà Morel hoặc nơi thềm cầu thang cũng tranh tối tranh sáng không kém, vậy nên ông sững sờ trước vẻ xinh đẹp lộng lẫy của cô gái giữa gian phòng có hai cửa sổ lớn chiếu sáng. Ông đứng lặng trước sự xinh đẹp bày ra trước mắt mình.
Rigolette đứng trước một chiếc gương đặt phía trên lò sưởi, cô vừa thắt xong dưới cằm hai dải băng cái mũ trùm nhỏ bằng tuyn thêu, có diềm pích-kê bằng dải lụa anh đào, cái mũ trùm ấy rất nhỏ vành, đội hất về phía sau để lộ ra hai mảng tóc dày, đen nhánh như hạt huyền, trùm rất thấp xuống trán, đôi lông mày thanh mảnh tưởng như tô bằng mực, uốn cong cong trên đôi mắt đen, lanh lợi láu lỉnh. Đôi má căng tròn, mịn màng, nhìn mà mát con mắt, mịn màng như một trái đào đỏ chín đượm sương mai.
Cái mũi nhô, hếch, tinh nghịch, bướng bỉnh có thể làm nên sự nghiệp cho một cô Marion hoặc cô Lisette*. Miệng tươi cười, trêu chọc, hơi rộng với đôi môi hồng luôn căng mọng, hàm răng đều, nhỏ sít và trắng như ngọc, ba lúm đồng tiền, hai ở má và một ở cằm, không xa một nốt ruồi duyên đen nhánh, lẳng chết người, gần nơi khóe miệng.
Hai điển hình cô thợ đỏm dáng được nhiều nhà thơ hồi đó nhắc trong tác phẩm mình.
Giữa cái cổ bẻ viền đăng ten, khoét rộng lật ra sau, và chỏm mũ thắt túm lại bằng một dải ruy-băng màu anh đào là mái tóc dày, xoăn và búi ngược, thấy rõ cả chân tóc đẹp như vẽ trên da trắng nõn nà.
Một cái áo len mérinos màu nho khô xứ Korinthos* thắt đáy, ống tay hẹp do Rigolette tự cắt, tự khâu, bó chặt thân hình mảnh dẻ đến mức tiết lộ rằng cô không hề mặc corset*. Tiết kiệm mà… Động tác uyển chuyển, ung dung thư thái hiếm thấy của đôi vai, của thân hình gợi nhớ đến dáng đi mềm mại uốn lượn của báo hoa.
Một thành phố ở Hy Lạp, nổi tiếng với nho và rượu nho.
Phụ nữ các thế kỷ trước thường mặc một thứ áo chẽn bó rất chật để giúp người thon thả.
Cứ thử hình dung ra một cái áo thắt đáy vừa sít sao như dính vào một thân hình tròn trịa, mịn màng như pho tượng và thế là người ta dễ thừa nhận là Rigolette chẳng cần phải dùng đến thứ phụ tùng điểm trang đó.
Dải dây lưng của một cái tạp dề nhỏ bằng lụa Cận Đông xám lục thắt ngang eo, chiếc eo có thể nằm gọn trong mười ngón tay.
Tưởng rằng ngoài mình ra chẳng có ai, vì Rodolphe vẫn đứng ngoài cửa, im lặng và không thấy, nên sau khi lấy bàn tay nhỏ nhắn xinh xinh, trắng muốt và được chăm sóc kĩ lưỡng vuốt lên mái tóc vấn quanh trán cho thêm bóng, Rigolette ghếch cái chân nhỏ lên chiếc ghế đẩu, cúi xuống thắt lại dây giày. Công việc kín đáo ấy làm lộ ra trước con mắt tò mò của Rodolphe một cái bít tất bằng vải bông trắng như tuyết và một phần bắp chân thanh nhã hết ý.
Cô thấy anh chàng tưởng như là thầy ký nhà buôn cũng hợp ý mình; bộ mặt vừa hiền hậu, đĩnh đạc, gan dạ làm cô rất ưa; vả lại do anh chàng đã tỏ ra rất thương cảm gia đình Morel mà hào phóng nhường cho họ gian phòng của mình, cho nên qua cử chỉ tốt đẹp ấy và một phần nào nhờ mặt mũi dễ coi mà Rodolphe đã chiếm được khá nhanh lòng tin cậy của cô thợ khâu.
Qua thực tiễn về những quan hệ không thể tránh cùng những tập tục ứng xử giữa hàng xóm láng giềng với nhau, cô nghĩ rằng mình thật may mắn khi có được người hàng xóm như Rodolphe, đến sau anh thư ký chiêu hàng cho Cabrion và François Germain. Vì cô bắt đầu thấy rằng cái phòng ấy vắng người khá lâu, chỉ sợ không có người tử tế đến ở.
Rodolphe cũng nhân lúc chưa ai thấy mình mà tò mò nhìn vào trong nhà, ông thấy ở đây còn vượt xa những lời khen ngợi của bà Pipelet dành cho nết ăn ở sạch sẽ, tinh tươm quá mức trong gian buồng giản dị của Rigolette. Không đâu vui mắt và ngăn nắp hơn gian buồng nghèo nàn này.
Tường dán giấy màu xám in hoa màu lục, sàn nhà lát gạch men đỏ bóng nhoáng như gương. Một lò sưởi nhỏ bằng gốm sứ trắng đặt trong lò sưởi lớn, ở đây xếp cân đối một đống củi nhỏ, dự trữ, củi ngắn, chẻ nhỏ, mỗi thanh trông cứ như một que diêm kếch sù.
Trên nóc lò sưởi có hai cái chậu trồng hoa, sơn màu lục ngọc rất đẹp, cứ mỗi mùa xuân tới là nở đầy những loại hoa thơm ngát. Một cái gương hình vuông khá lớn trong khung gỗ đèn đặt phía trên lò sưởi. Ri đô bằng vải xám và màu lục thêu dải chân chì hạt bột bằng sợi len do Rigolette tự làm, móc vào thanh sắt hung, che các cửa sổ. Giường nằm trải một cái chăn phủ chăn bông cũng do Rigolette làm. Hai buồng xép có cửa kính, sơn trắng, ở hai bên buồng lõm kê giường, hẳn là nơi để cất giấu những đồ dùng cho bếp núc, cái bếp lưu động, cái thùng đựng nước, chổi quét…
Cuối cùng, trong một khuôn cửa sổ có lồng nuôi chim yến. Với tài khéo léo xoay xở chỉ người nghèo mới có, cái lồng ấy được đặt trên một cái thùng gỗ dâu sâu khoảng ba mươi xăng-ti-mét; cái thùng đặt trên bàn, đựng đầy đất phủ rêu vào mùa đông và đến mùa hè thì được gieo hạt cỏ và hoa đồng nội.
Rodolphe ngắm cái góc buồng đó thích thú và tò mò; ông thấu hiểu cái phong thái, tính khí yêu đời của cô gái.
Ông hình dung ra cái quạnh quẽ được khuấy động vui tươi bởi tiếng chim ríu rít và tiếng hát của Rigolette. Hiển nhiên là vào mùa hè, cô khâu vá bên cái cửa sổ rộng mở mà một nửa bị che lấp bởi màu lá xanh tươi của cây đậu hương màu hồng, cây hoa sen cạn màu da cam, hoa bìm bìm xanh và trắng; mùa đông cô thức khâu bên lò sưởi nhỏ, dưới ánh sáng êm dịu của cây đèn.
Rồi mỗi ngày Chủ nhật, cô tự giải khuây cuộc sống vất vả cần cù bằng cả ngày vui đùa với một người bạn láng giềng trẻ, vui, vô tư lự và cũng đa tình như cô (Rodolphe lúc này hẳn chẳng có lý do gì để tin ở tiết hạnh của cô thợ hay làm đỏm này).
Sang ngày thứ Hai, cô lại quay về với công việc, cô nghĩ đến những thú vui vừa qua và sắp tới. Rodolphe cảm thấy chất thơ của các điệp khúc tầm thường nói về Lisette và cái buồng nhỏ, về những cuộc tình duyên say đắm ở các tầng sát mái; vì rằng những chất thơ ấy tô điểm cho mọi thứ, từ cái túp lều của người nghèo khổ biến thành một tổ uyên ương, vì đấy là tuổi thanh xuân tươi đẹp, trẻ trung và phóng túng, chẳng ai có thể tiêu biểu cho thiên tính ấy hơn Rigolette.
Rodolphe đang nghĩ lan man như vậy thì bỗng tình cờ nhìn thấy ở cánh cửa có một cái chốt khổng lồ.
Cái chốt cửa ấy cũng chẳng lạc điệu gì nếu đem đặt vào cánh cửa của nhà lao.
Cái chốt cửa ấy khiến ông suy nghĩ:
Cấm cửa không cho những kẻ si tình bén mảng.
Cấm cửa che chở cho những kẻ yêu nhau.
Một trong hai tác dụng bác bỏ tận gốc những lời quyết đoán của bà Pipelet.
Tác dụng kia thì được xác nhận.
Rodolphe đang suy nghĩ đến đấy thì bỗng Rigolette quay đầu lại, thấy ông, và không thay đổi thái độ, cô hỏi:
- Ô kìa, bạn hàng xóm, ông đã đến rồi đấy à?