CHƯƠNG 4 NGÂN SÁCH CỦA RIGOLETTE

Ban đêm tuyết rơi nhưng sang ngày thì gió buốt lạnh thổi, đá lát đường thường vẫn lấm bùn, bấy giờ gần như khô rang. Rigolette và Rodolphe đi về phía chợ Temple. Cô con gái chẳng khách sáo gì vịn vào cánh tay người bạn trai, không hề ngượng nghịu, tưởng như họ đã gắn bó thân mật từ lâu.

- Cái nhà bà Pipelet ấy nhận xét thật buồn cười. - Cô thợ trẻ hay làm đỏm nói với Rodolphe.

- Cô hàng xóm của tôi ơi, thực tình thì bà ấy nói phải đấy.

- Phải là phải thế nào mới được chứ!

- Bà ấy đã nói, phải để cho tuổi trẻ họ được như thế! Ái tình vạn tuế! Và nào, cứ việc!

- Như thế thì sao?

- Thì cũng đúng như tôi đã nghĩ!

- Làm sao cơ?

- Tôi muốn thời trai trẻ của tôi sẽ trôi qua cùng cô… Để có thể tung hô: Ái tình vạn tuế! Và đi đến một nơi nào đấy mà cô muốn đưa tôi đến…

- Em rất tin là như thế! Ông không khó tính nhỉ!

- Như thế thì không hay ở chỗ nào? Chúng ta là hàng xóm với nhau kia mà!

- Nếu chẳng vậy thì em đã không đi cùng với ông như thế này…

- Cô bảo tôi nên hy vọng chăng?

- Hy vọng gì kia?

- Là cô sẽ yêu tôi!

- Em yêu mến ông rồi đấy thôi!

- Thật chứ?

- Đơn giản thôi, ông ạ, ông tốt bụng, ông vui tính. Ông cũng nghèo nhưng ông làm tất cả những gì có thể để giúp nhà bác Morel đáng thương, và lại còn làm cho những người giàu phải quan tâm hơn nữa đến nỗi cơ cực của gia đình bác này. Ông có bộ mặt cũng dễ ưa, cốt cách cũng đẹp, bây giờ cũng như sau này em vẫn sẵn sàng thú vị và hãnh diện mà cùng ông khoác tay nhau đi. Đấy, có phải là bấy nhiêu lý lẽ để em yêu mến ông!

Ngừng lời, Rigolette cười khanh khách và cô bỗng reo lên:

- Này ông, nhìn kìa! Ông hãy nhìn xem cái bà béo đi đôi giày cũ lót da lông thú ấy, cứ như là có hai con mèo cụt đuôi đang lôi chân bà ấy đi…

Và lại phá lên cười nắc nẻ.

- Tôi thích ngắm cô quá! Tôi nghĩ mà sung sướng quá vì cô đã yêu tôi thật rồi.

- Em nói như vậy vì sự thật là như thế đấy… Ông mà không làm cho em ưa, thì em cũng cứ nói toẹt ra với ông, chẳng sao cả… Em chẳng có gì đáng tự trách vì đã lừa dối ai hoặc đã làm duyên với người. Khi em đã thích ai là em nói ra ngay.

Rồi ngừng câu chuyện lần nữa để đứng lại trước một cửa hàng, cô thợ trẻ reo lên:

- Ôi, nhìn xem! Cái đồng hồ treo và hai cái bình đẹp chưa kìa! Vậy mà em chỉ mới có ba franc mười xu bỏ ống dành dụm để sắm những thứ như vậy. Dễ phải năm đến sáu năm nữa mới mua được!

- Cô có tiền tiết kiệm à? Hở cô bạn hàng xóm? Cô kiếm được bao nhiêu mỗi ngày?

- Ít nhất ba mươi xu mỗi ngày, cũng có lúc được bốn mươi xu, nhưng em chỉ mong sao kiếm được ba mươi xu thôi, như thế ăn chắc hơn. Và em xếp đặt mọi khoản chỉ tiêu dựa vào khoản thu như thế. - Rigolette nói với vẻ trịnh trọng chẳng kém gì như làm cái việc cân bằng tài chính của một ngân quỹ vô cùng lớn.

- Nhưng với ba mươi xu một ngày thì ông sống sao nổi?

- Tính toán ra cũng không lâu la gì. Ông có muốn em tính cho ông nghe không, hở ông bạn hàng xóm? Ông có vẻ là dân có của lắm, tính như thế là để nêu gương cho ông đấy!

- Tính xem nào!

- Ba mươi xu một ngày, vị chi là bốn mươi lăm franc một tháng, phải không?

- Đúng!

- Mười hai franc tiền nhà và hai mươi ba franc tiền ăn tính vào đấy nhé!

- Chỉ hết có hai mươi ba franc tiền ăn thôi à? Trời đất ơi!

- Đúng, trời ơi gì! Tất cả chỉ có thế chứ mấy! Phải công nhận là mảnh khảnh như tôi thì hết mấy… mà cũng hết ối tiền ra đấy chứ! Em đâu có phải nhịn gì cho cam!

- Ê này, cô bé tham ăn!

- À, nhưng trong đó còn tính cả tiền cho chim ăn nữa đấy!

- Chắc chắn là tính cả cho bộ ba ăn chứ gì! Có như thế mới không là quá đáng chứ! Nhưng bây giờ thì tính chi tiết hằng ngày xem thế nào? Để tôi học tập thôi.

- Ông nghe đây! Một nửa cân bánh đã là bốn xu rồi, hai xu sữa, vị chi là sáu xu, rau trong mùa rét hoặc quả tươi và xà lách trong mùa hè bốn xu; em mê rau xà lách nhất vì cũng như rau quả, vừa dễ nấu vừa không bẩn tay, thế là xoẳn đi mười xu rồi, ba xu bơ hoặc dầu ăn và giấm để trộn nhé, tiền nước, một gánh nước rõ mát, rõ trong nhé, ôi thế là đủ sang rồi! Tất cả vị chi mười lăm xu. Thêm vào mỗi tuần ba xu hạt gai và tấm kê đãi chim cùng với ruột bánh mì và sữa thường ngày là hai mươi hai đến hai mươi ba franc một tháng, không hơn không kém.

- Thế cô không bao giờ ăn thịt à?

- Úi chà, lầm to! Thịt ấy à… những mười tới mười hai xu mỗi cân, ai mà dám nghĩ tới, với lại rồi sặc mùi nhà bếp, các món hầm là thế đấy. Còn sữa, rau, quả thì lập tức được ăn ngay. Này có một món em thích nhất, nấu chẳng rắc rối tí nào, em mà nấu thì ngon tuyệt!

- Nói thử xem nào!

- Khoai tây vàng ruộm, đẹp củ, đem bỏ lò, khi chín tới lấy ra chà nát cùng với một ít bơ và sữa, một dúm muối. Món ăn tuyệt vời nhé! Ông mà ngoan, em sẽ cho nếm thử!

- Bàn tay xinh đẹp thế kia mà nấu thì ngon tuyệt còn gì! Nhưng này, tính nốt! Đã chi hai mươi ba franc cho khoản bếp núc, mười hai franc cho tiền thuê nhà, thế là mất ba mươi lăm franc mỗi tháng…

- Để vừa với số tiền kiếm được từ bốn mươi lăm đến năm mươi franc mỗi tháng, thì còn mười đến mười lăm franc tiền củi và dầu thắp trong mùa đông, để chi tiêu tắm giặt này… nghĩa là để mua xà phòng vì ngoài khăn trải giường, quần áo em tự giặt lấy cũng lại là một thói sang trọng của em nữa đấy. Có đưa ra hiệu họ là thì eo ôi đắt đến chảy máu mắt. Mà em thì rất thạo là quần áo, tự liệu lấy, gì mà chẳng xong. Trong năm tháng mùa đông, đun hết một xe rưỡi củi. Mỗi ngày hết từ bốn đến năm xu dầu thắp đèn. Như thế hết khoảng độ tám mươi franc một năm cho khoản dầu đèn, củi lửa.

- Như vậy thì may ra còn được một trăm franc là nhiều để chi tiêu cho những việc khác.

- Đúng, phải trông vào đó mới có ba franc mười xu để bỏ ống chứ!

- Thế còn áo, giày, cái mũ đẹp kia thì sao?

- Mũ thì chỉ khi nào đi đâu mới đội, với lại chẳng hết mấy tiền, em tự may lấy mà! Ở nhà thì để đầu trần. Còn váy, áo, giày, dép thì sẵn có ở chợ Temple đấy!

- Ờ, phải đấy nhỉ! Cái chợ Temple phúc đức ấy! Thế là cô tìm mua ở đấy.

- Những bộ váy áo tốt tuyệt vời và rất đẹp nữa. Ông nghĩ xem, các bà phu nhân ấy mà, thường có thói quen đem quần áo cũ cho các cô hầu buồng. Khi nó cũ thì có nghĩa là các bà chỉ mới mặc độ một, hai tháng. Thế là các cô hầu buồng lại đem ra chợ Temple bán. Bán rẻ như cho. Vậy đấy! Này, cái áo len mérinos rất đẹp nhé, màu nho khô ấy, em mua chỉ có mười lăm franc. Trước đây xoàng ra cũng hết sáu mươi franc mới may được, thế mà đã mặc mấy đâu, em mua về cắt sửa khâu lại cho vừa với người mình… và em cũng mong là nhờ cái áo ấy mà trông em ra dáng hơn.

- Chính cô làm cho cái áo ấy giá trị thêm thì có! Giờ thì tôi mới hiểu là nhờ trông cậy vào chợ Temple mà hèn gì với một trăm franc một năm, cô có thể may mặc được như thế này!

- Phải không, hở ông? Áo mùa hè thì chỉ mua hết năm, sáu franc, đôi giày đang đi đây này, gần như còn mới nguyên chỉ mất độ hai, ba franc là cùng. Xem này, có phải là như đóng riêng cho em không ạ? - Rigolette dừng lại để khoe đôi bàn chân rõ đẹp xỏ vào đôi giày vừa như in.

- Chân đẹp thì đúng nhưng tìm được giày cho xứng mới khó. Như thế thì tất nhiên cô sẽ bảo là ở chợ Temple có bán cả giày cho trẻ con…

- Rõ đồ nịnh bợ! Ông bạn láng giềng ơi, nhưng ông cứ nghĩ mà xem có đúng không nhé! Một cô gái chỉ có một mình, nếu biết thu vén cho ngăn nắp thì với ba mươi xu một ngày vẫn có thể sống đàng hoàng được. Cũng phải nói là món tiền bốn trăm năm chục franc lĩnh khi ra khỏi nhà lao đã rất được việc để em có nơi ăn chốn ở ra dáng… Có thấy em được như thế này thì người ta mới tin và mới giao việc cho em đem về nhà làm chứ! Nhưng cũng phải chờ khá lâu mới có việc làm đấy, may sao em đã giữ lại được một ít tiền đủ sống ba tháng trong khi chờ đợi mà không cần đến tiền công.

- Trông thì có vẻ bộc tuệch bộc toạc thế, vậy mà cô có biết là cô giỏi giang và rất khôn ngoan không?

- Chuyện! Khi trên đời chỉ có một thân một mình thôi và không muốn phiền lụy đến ai, thì phải biết lo liệu chứ, phải biết như chim tự xây lấy tổ, thiên hạ chẳng nói thế còn gì?

- Tổ của cô rõ xinh đấy!

- Phải không hở ông? Vả lại em cũng chẳng thiếu thứ gì! Em thuê căn nhà oai hơn mức nghề nghiệp cho phép nhé! Em nuôi chim cảnh nhé! Đó là chưa kể đến những thùng trồng hoa ở cửa sổ và buồng chim nhé! Vậy mà như em đã nói đấy, em đã bỏ ống được những ba franc mười xu để có thể sắm được bộ đồ trang trí lò sưởi sau này.

- Thế món tiền để dành ấy ra sao rồi?

- Trời ơi, ít bữa nay, em thấy nhà Morel cơ cực quá, đến nỗi khiến em phải tự nhủ, thật chẳng biết điều tí nào khi đã sẵn có ba franc mười xu không mấy bõ bèn gì mà lại để nó nằm bỏ ống chết gí, trong khi bên cạnh mình lại có những người lương thiện sắp chết đói… Thế là em đưa cho nhà Morel vay hết cả ba franc. Nói là cho vay… là để cho họ đỡ tủi thân, vì em thực lòng sẵn sàng giúp hẳn họ số tiền ấy.

- Cô ơi, chắc cô cũng hiểu là giờ đây họ sắp sửa đủ ăn, họ sẽ trả lại cho cô thôi.

- À nhỉ! Nếu vậy thì em cũng nhận… mà rồi cũng phải bắt đầu để mà lo sắm bộ trang trí lò sưởi chứ, mộng vàng của em đấy!

- Và cuối cùng cũng phải nghĩ sơ sơ đến tương lai một chút chứ?

- Đến sau này ấy à?

- Giả dụ như có ốm đau chẳng hạn!

- Ốm đau, em mà ốm đau! - Rigolette phá lên cười.

Cười to đến nỗi một ông to béo đi phía trước đang ôm một con chó, phải quay lại sửng sốt, tưởng là cười ông ta.

Rigolette vẫn không ngớt cười, lại còn khuỵu chân chào tôn kính với vẻ mặt ranh mãnh làm Rodolphe cũng phải cười theo.

Ông béo càu nhàu quay đi.

- Cô điên rồi à? Này cô bạn láng giềng. - Rodolphe trở lại nghiêm chỉnh như trước.

- Cũng tại ông nữa kìa!

- Tại tôi ấy à?

- Chứ sao! Ông cứ nói vớ vẩn!

- Chắc vì tôi đã bảo biết đâu có lúc cô ốm đau thì sao, chứ gì?

- Em mà lại ốm đau à! - Và thế là cô lại cười tiếp.

- Tại sao? Có ai mà không ốm?

- Thử hỏi là em có vẻ ốm đau không đã nào?

- Mấy ai có được gương mặt tươi tắn hồng hào như thế?

- Vậy thì tại sao ông lại muốn em ốm?

- Lạ chưa!

- Con gái mười tám tuổi nhé! Sống như hiện nay cũng là khơ khớ nhé! Sao có thể ốm được? Thức dậy từ lúc năm giờ sáng, mùa đông cũng như mùa hè, mười giờ, mười hai giờ thì đi ngủ. Đến bữa thì ăn no, mà cũng chẳng phàm ăn, điều độ vừa phải thôi, thật đấy! Chẳng để bị lạnh, khâu vá làm việc suốt ngày, ríu rít như chim sơn ca, ngủ nghê ngon giấc vô lo vô nghĩ, lúc nào cũng vui, cũng hả hê cái bụng, chẳng lo thiếu việc làm, thử hỏi việc gì ông phải lo em ốm nào? Thế chẳng đáng buồn cười hay sao?

Cô lại cười khanh khách.

Rodolphe lấy làm lạ trước niềm tin ngây thơ và dễ dàng đối với tương lai như thế, ông tự trách mình là đã làm lung lạc nó… Ông nghĩ mà lo lo không khéo chỉ một tháng ốm đau sẽ đủ làm tan nát cuộc sống bình dị và vui tươi ấy.

Niềm tin của Rigolette đặt vào tuổi mười tám và lòng dũng cảm… Vốn liếng duy nhất của cô. Rodolphe thấy nó đáng trọng và thiêng liêng.

Về phía cô gái thì đâu có phải là thói vô tâm và thiếu lo xa nữa, đó là niềm tin tưởng sâu sắc do bản năng và lòng trắc ẩn cùng lẽ công bằng của Đấng sáng thế, Người không nên soi xét cho một sinh linh cần cù nhân hậu, một cô gái đáng thương chỉ mắc mỗi một tội là quá tin vào tuổi thanh xuân và sức khỏe trời ban.

Mùa xuân, khi giương cánh tung mây ríu rít hót vang, lượn trên hoa đồng cỏ nội đỏ hồng, hoặc rạch ngang trời xanh ấm áp, thử hỏi lũ chim kia có lo đến những ngày đông u ám?

Rodolphe nói với cô thợ trẻ hay làm đỏm:

- Thế cô không có tham vọng gì sao?

- Chẳng hề có!

- Hoàn toàn không à?

- Không đâu! Tức là ta hiểu như thế này nhé. Bộ đồ trang trí lò sưởi em sẽ sắm được, không biết bao giờ mới xong, nhưng em đã định sắm thì sẽ sắm bằng được, em sẽ làm thêm ban đêm.

- Thế ngoài bộ đồ ấy ra?

- Em chẳng còn mơ ước gì nữa… À, duy chỉ từ hôm nay thôi!

- Tại sao vậy?

- Bởi vì chỉ vừa mới hôm kia thôi, em còn mong có một người hàng xóm có thể làm cho em vừa lòng… để có thể, như từ trước đến giờ em vẫn thế, ăn ở bên cạnh nhau cho êm đẹp, cùng nhờ vả, trao đổi, giúp đỡ nhau những việc nhỏ nhặt, có đi có lại.

- Như thế thì nhất trí thôi, cô bạn láng giềng ạ! Cô sẽ giúp tôi việc may vá, mà tôi thì lại giúp cô đánh xi trong buồng… Đó là chưa kể mỗi buổi sáng cô gõ vào vách tường đánh thức tôi dậy sớm.

- Ông tưởng thế là xong à?

- Thế còn gì nữa nào?

- Sai quá! Nào đã hết đâu! Còn phải ngày Chủ nhật đưa em đi chơi ngoài barie cửa ô hay đi đại lộ nữa chứ! Chỉ có ngày ấy là được giải trí thôi mà!

- Đúng thật! Mùa hè thì chúng ta đi về nông thôn.

- Không đâu! Em không ưa nông thôn, em chỉ thích Paris thôi. Tuy vậy cũng có lúc, để chiều lòng bạn bè, đã vài lần em đi chơi ở cửa ô Saint-Germain với một người bạn gái ở cùng trại giam khi xưa, thường gọi là Sơn Ca vì lúc nào cô ấy cũng hát, một cô gái rõ là nhân hậu, đáng yêu.

- Thế bây giờ cô ấy ra sao?

- Em cũng chẳng biết nữa! Cô ấy tiêu hết sạch tiền dành dụm từ nhà lao ra, mà không thấy ăn chơi gì cho lắm, lúc nào cũng rầu rầu nhưng dịu dàng và rất hay thương người. Khi được tha, em chưa có việc làm, khi đã có việc làm rồi thì em phải ở lì trong nhà. Em có đưa cho cô ấy địa chỉ của em nhưng không thấy cô ấy đến chơi, chắc hẳn là về phía cô ấy cũng bận rộn điều gì. Nói vậy để ông biết rằng em yêu Paris trên hết. Vậy nên, ngày Chủ nhật ông có thể đưa em đi ăn hiệu cơm đặt và đôi lúc đi xem hát… Bằng không, nếu ông không sẵn tiền thì ông lại dẫn em đi ngắm các cửa hàng trên đường đi, em vẫn vui vẻ như thường. Nhưng cứ yên trí, ông ạ, trong những buổi đi chơi thuần khiết như thế, em sẽ làm cho ông hãnh diện đấy. Ông sẽ thấy em xinh xắn biết bao trong bộ áo lụa Cận Đông màu đỏ vang chỉ mặc vào ngày Chủ nhật! Cái áo ấy hợp với em, đẹp hết ý, đã thế lại còn cái mũ trùm viền đăng-ten với những nơ màu da cam rất ăn ý với mái tóc đen của em. Với cả đôi giày bằng sa tanh Thổ Nhĩ Kỳ mà em đã thuê đóng. Một cái khăn san bằng tơ xe kiểu cashmere nữa. Này, này ông bạn láng giềng của em, thiên hạ sẽ có nhiều chàng ngoái cổ lại mà ngắm chúng ta sánh đôi đó. Đàn ông sẽ bảo: “Gớm, sao có con bé xinh thế, xinh đến như thế!” Cam đoan là thế. Đàn bà cũng bảo: “Chà, chàng trai cao lớn mảnh dẻ kia, cốt cách mới đẹp làm sao, dáng vẻ rõ tao nhã, bộ ria ác thật!” Em tán thành ý kiến các bà ấy vì em cũng ưa cái bộ ria. Chẳng may tí nào là chàng Germain lại không để râu vì công việc làm ăn không tiện. Cabrion thì có để ria đấy nhưng lại hung hung đỏ mà em lại không thích kiểu râu ria như thế, với lại trên phố ông ta hay giở trò trẻ con và ở nhà thì hay trêu chọc ông Pipelet tội nghiệp một cách quá đáng. Kể ra thì ông Giraudeau, người hàng xóm đến ở trước ông Cabrion, rất khó chịu bởi lúc nào ông ấy cũng làm cho em tưởng như ông ấy đang nhìn một người nào đấy đứng bên cạnh em và bất giác em cứ phải quay lại xem là ai.

Và cô lại cười.

Rodolphe nghe những chuyện ba hoa liến láu ấy thật thú vị. Ông tự hỏi đến lần thứ ba, thứ tư gì đó là mình nên nghĩ như thế nào về tiết hạnh của Rigolette cho đúng.

Lúc thì lời ăn, tiếng nói phần nào suồng sã của cô thợ trẻ và hình ảnh của cái chốt cửa to tướng làm ông gần như tin chắc rằng cô chỉ mến những người hàng xóm như anh trai, như bạn trai thôi và bà Pipelet đã nói oan cho cô. Lúc thì ông lại mỉm cười vì đã sớm cả tin, làm sao mà một cô gái trẻ như thế, một thân một mình như thế, chẳng có ai săn sóc dạy dỗ lại có thể thoát được sự tán tỉnh của các vị Giraudeau, Cabrion và Germain. Tuy vậy, lòng ngay thẳng, kiểu cách suồng sã của Rigolette lại cũng khiến cho ông thêm nghi hoặc.

- Cô bạn láng giềng của tôi ơi! Cô bố trí những ngày Chủ nhật của tôi như thế làm tôi thấy thú vị quá! - Rodolphe vui vẻ nói. - Cứ yên tâm, chúng ta sẽ vui chơi ra trò!

- Khoan đã! Thưa ông phá gia chi tử, em giữ túi tiền đấy, em nói trước. Mùa ấm thì chúng ta có thể ăn ngon, mà rất ngon kia, chỉ với ba franc ở nhà hàng Chartreuse hoặc ở nhà hàng Ermitage Montmartre, cộng thêm sáu lần nhảy đối diện hoặc nhảy valse, và cưỡi ngựa gỗ… Em thích cưỡi ngựa gỗ đấy! Thế là tất cả chỉ hết có một trăm xu, không quá một trinh. Ông có nhảy valse được không?

- Được chứ!

- Thế thì hay quá! Ông Cabrion thì luôn giẫm lên chân em và rồi cứ tinh nghịch lén bỏ pháo quẹt xuống sàn nhảy làm cho nhà hàng Chartreuse cạch mặt.

Và cô lại cười khanh khách.

- Em cứ yên tâm, gì chứ về khoản pháo quẹt thì tôi xin đảm bảo giữ gìn. Nhưng mùa đông thì ta làm thế nào?

- Về mùa đông, vì không đói mấy, ta sẽ ăn thật đầy đủ mà chỉ hết bốn mươi xu và như thế ta còn ba franc để đi xem vì em không muốn tiêu quá một trăm xu của ông, thế thì cũng hết khá nhiều rồi đấy. Nhưng nếu chỉ một mình ông thì ít ra ông cũng xài hết bằng nấy ở quán rượu bình dân, ở quán bi-a với những kẻ ấm ớ, sặc mùi thuốc lá tẩu phát gớm. Chi bằng cả ngày ở bên cô gái thật dễ thương vui vẻ, cười luôn miệng mà lại còn tranh thủ thời gian săn sóc việc nhà cho ông, viền cà vạt cho ông, làm ông đỡ phải chi tiêu thêm, có phải tốt hơn không?

- Thế thì lợi quá rõ rồi còn gì, cô bạn ạ. Nhưng nếu những người bạn của tôi lại gặp tôi đang khoác tay cô thì sao?

- Thì họ sẽ bảo: “Anh ta sướng thật! Cái thằng Rodolphe này!”

- Ồ, cô biết tên tôi à?

- Biết chứ! Khi biết phòng bên có người thuê, em có hỏi là người nào thuê đấy.

- Và những người bạn của tôi sẽ bảo: “Cái thằng Rodolphe ấy, anh ta tốt phúc lắm!” Và họ sẽ phát ghen với tôi.

- Càng hay!

- Họ tin là tôi rất hạnh phúc!

- Càng hay! Càng hay!

- Nhưng nếu tôi không thật sự được như đã tưởng thì sao?

- Thế thì can gì nào? Miễn người ta tin thế là được!

Với đàn ông thì chẳng cần gì hơn!

- Nhưng mà cô sẽ mang tiếng!

Rigolette phá lên cười rõ to.

- Điều tiếng với một cô thợ trẻ hay làm đỏm! Có ai mà tin những chuyện trên trời dưới đất, sương gió mây mưa ấy. Nếu có cha, có mẹ, có anh có em, thì em sẽ gìn giữ cho họ khỏi khổ vì lời ra tiếng vào. Em thì chỉ có một mình, việc đó chỉ liên can đến mình em thôi!

- Nhưng tôi thì rất đau lòng đấy!

- Đau lòng cái gì?

- Vì được người ta tưởng là sung sướng, hạnh phúc. Vậy mà, trái lại, tôi lại yêu cô, từa tựa như kiểu cô tả bữa cơm nọ ở nhà bố Crétu ăn cơm nhạt với nghe đọc cách nấu món ăn.

- Kệ chứ! Kệ thôi! Rồi cũng phải quen. Em sẽ thật dịu dàng với ông, rất biết ơn, rất ít quấy rầy để ông phải tự bảo: “Dù sao thì mất cả ngày Chủ nhật bên cô này còn hơn anh bạn khác.” Nếu những ngày khác trong tuần lễ mà ông rảnh rỗi và nếu ông không thấy chán thì ông cứ việc tối tối đến chơi với em, có lò sưởi, có cả đèn sáng nữa đấy, ông sẽ thuê tiểu thuyết về đọc cho em nghe. Như thế còn hơn là bỏ tiền ra đánh bi-a. Bằng không, nếu bận làm việc với chủ hàng và phải về muộn hơn mọi ngày hoặc ông thích đi tiệm cà phê hơn, thì khi về đến nhà, ông chào em một tiếng, nếu em còn thức. Nếu như em đã đi nằm rồi thì sáng hôm sau em sẽ lên tiếng chào và gọi ông qua bức vách đánh thức ông dậy. Này, Germain ấy mà, anh bạn láng giềng trước đây ấy, tối nào cũng ngồi với em như thế, anh ấy có phàn nàn gì đâu! Anh ấy đọc tất cả những tiểu thuyết của Walter Scott cho em nghe… Như thế mới vui chứ! Đôi khi, vào ngày Chủ nhật, xấu trời, thay vì đi xem hát hoặc đi ra phố chơi, anh ấy lại đi mua đồ ăn và chúng em tổ chức một buổi ăn thân mật ngay trong phòng của em, rồi lại đọc truyện cho nhau nghe… Như thế thì thú vị kém gì đi xem hát đâu? Nói thế để ông biết là em không phải là người khó tính và ai thì em cũng dễ chiều. Vả lại, vì ông cứ hay nói đến ốm đau, thì cũng có ngày ông sẽ lăn ra ốm đấy… Lúc đó thì em sẽ như một nữ tu áo xám* thực sự mà săn sóc ông. Cứ hỏi nhà Morel mà xem… Này ông Rodolphe, ông có biết là ông may mắn như thế nào không? Có cô hàng xóm như em là mối lợi hiếm có lắm đấy!

Nữ tu, còn gọi là “dì phước”, mặc áo xám, thường phục vụ nghiệp dư ở các bệnh viện.

- Ừ nhỉ! Tôi luôn luôn gặp may thế đấy! Nhưng còn chàng Germain ấy, hiện giờ chàng ta ở đâu nhỉ?

- Em nghĩ là ngay Paris thôi, chứ còn ở đâu nữa?

- Cô không gặp chàng ta lần nào nữa sao?

- Từ khi anh ấy dọn nhà đi, chẳng hề quay lại nhà em lần nào cả.

- Nhưng chàng ta giờ ở đâu và làm gì?

- Mà tại sao ông lại hỏi thế nhỉ, ông hàng xóm?

- Vì tôi ghen với chàng ta, - Rodolphe mỉm cười - và tôi cứ muốn…

- Ghen kia à! - Rigolette cười sặc sụa - Có gì đâu mà ghen! Thôi đi, khổ thân cho anh chàng!

- Tôi nói nghiêm chỉnh đấy, cô bạn hàng xóm ạ! Tôi tha thiết muốn biết phải tìm ở đâu để gặp cho được anh chàng François Germain. Cô biết chỗ chàng ta ở và tôi thì không dám khoe mẽ gì đâu nhưng cô nên tin là tôi không có khả năng lợi dụng điều bí ẩn mà tôi muốn hỏi cô… Tôi xin thề với cô là vì quyền lợi của chàng ta đấy.

- Em cũng nói nghiêm chỉnh đấy, ông bạn láng giềng của em ạ! Em tin là ông có nhiều thiện chí đối với ông Germain nhưng anh ấy đã bắt em phải hứa trước là không được tiết lộ địa chỉ của anh ấy cho bất cứ ai. Và nếu em không nói cho ông biết là bởi vì đối với em, điều đó không thể làm được mà ông cũng không nên vì vậy mà mếch lòng. Nếu ông đã tin mà gửi gắm cho em biết điều bí mật gì đó, thì ông tất sẽ hài lòng nếu em xử sự như vừa rồi, có đúng không?

- Nhưng mà…

- Này, ông hàng xóm, một lần nữa thôi nhé, đừng có mà nói đến chuyện ấy nữa. Em đã hứa, thì em giữ lời, và dù ông có muốn nói thế nào đi nữa, thì em cũng chỉ trả lời như vậy thôi.

Tuy khờ khạo và khinh suất, cô gái vẫn tỏ thái độ quả quyết khi nhấn mạnh vào mấy lời cuối cùng này, nên Rodolphe đành thôi, biết rằng chẳng thể đòi hỏi được gì hơn nữa ở cô này về những điều ông muốn biết. Vả chăng ông cũng không thích dùng mưu mẹo lừa gạt lòng tin của Rigolette, ông đành chờ và vui vẻ nói tiếp:

- Thế thì thôi nhé cô hàng xóm của tôi ạ! Ừ nhỉ, cô khéo giữ bí mật cho người khác, thế cho nên, thấy cô kín đáo trong chuyện riêng tư của cô, tôi cũng cho là bình thường.

- Em mà lại có chuyện bí mật riêng tư! Nếu có thì em cũng thích lắm đấy, hẳn là cũng thú vị lắm nhỉ?

- Lạ chưa! Cô mà không có tí chuyện tâm tình nào cần giữ kín à?

- Chuyện tâm tình ấy à?

- Đấy nhé! Thế cô chưa yêu bao giờ hay sao? - Rodolphe nhìn chằm chằm vào mặt Rigolette để cố đoán ra sự thật.

- Lạ nhỉ! Sao lại chưa từng yêu? Thế ông Giraudeau, ông Cabrion và cả chàng Germain? Và cả ông nữa là gì?

- Thế cô không yêu họ hơn tôi à? Khác với tôi nhiều à?

- Thực tâm mà nói thì… Không đâu! Có thể là kém hơn nhiều nữa kia! Vì em phải cố gắng mãi mới quen được với tật lác mắt của ông Giraudeau, với bộ râu đỏ và các trò đùa của ông Cabrion, và với nỗi buồn rầu của Germain vì anh ấy lúc nào cũng buồn rười rượi, chàng trai đáng thương ấy. Ông thì khác hẳn, ông làm em ưa ngay.

- Thế nào, cô bạn hàng xóm thân mến, đã coi nhau như bạn chí cốt, tôi sẽ nói với cô điều này, cô đừng có giận nhé!

- Được thôi, cứ nói đi! Em được cái tính nết cũng khá… Vả lại ông tốt thế kia mà, chắc ông chẳng có bụng dạ nào nói với em những điều làm cho em phải phiền lòng.

- Tất nhiên! Nhưng này, em hỏi thực nhé, em đã bao giờ có nhân tình chưa?

- Nhân tình à? Lầm to! Còn thì giờ nữa đâu!

- Thì giờ thì can gì đến chuyện ấy?

- Can gì à? Đến tất cả mọi sự đấy! Trước hết là em sẽ phải nổi cơn ghen như sư tử cái ấy, em sẽ tự làm mình đau khổ không ngừng. Vậy mà thử hỏi em có kiếm được ra nhiều tiền không, để mà khóc lóc rầu rĩ. Và nếu họ phụ bạc em, tha hồ là nước mắt, là sầu não nhé! Ái chà, mà có thể do căn nguyên ấy mà công việc của em sẽ lụi bại đi nhiều.

- Nhưng đâu phải là tất cả đàn ông đều bạc tình và làm cho người yêu phải khóc?

- Nếu như thế, thì lại càng tệ hại hơn! Giả sử họ lại quá tử tế thì thử hỏi làm sao em có thể sống thiếu họ được. Vì chắc chắn họ sẽ đi làm suốt ngày ở văn phòng, xưởng thợ hoặc cửa hiệu của họ, em sẽ tha hồ mà đau khổ một mình khi vắng họ, em sẽ chỉ ngồi mà tưởng tượng ra hàng nghìn chuyện không đâu. Em sẽ hình dung là có những người đàn bà khác yêu họ, họ đang bên nhau lúc này… Và nếu họ bỏ rơi em? Ông thử nghĩ xem liệu cuối cùng rồi em có thể ước đoán được tất cả những gì xảy ra với em sau này không? Công ăn việc làm của em chắc chắn cũng bị ảnh hưởng nhiều chứ không phải ít, lúc bấy giờ thì em sẽ ra sao? Có thanh thản như lúc này thì cũng cứ phải nai lưng ra mà làm từ mười hai đến mười lăm tiếng đồng hồ một ngày may ra mới vừa khéo giữ được mức sống bình thường… Ông xem, nếu mất đi một tuần độ ba đến bốn ngày để làm mình làm mẩy thì làm sao để bù lại chỗ thì giờ đã mất? Chịu thôi! Như thế thì đành phải đi làm công dưới quyền người ta sai khiến hay sao? Ôi, như thế thì thôi. Em yêu tự do của em trên hết!

- Tự do của cô à?

- Đúng! Em có thể trở thành thợ cả ở tiệm bà chủ hiệu may em đang nhận làm khoán, như thế em sẽ được lĩnh bốn trăm franc, cơm nuôi, nhà ở…

- Thế mà cô không nhận à?

- Tất nhiên là không, như thế là em đi làm thuê cho họ. Dù nhà cửa có tồi tàn đi nữa, ít ra em vẫn được ở tại nhà em, chẳng phải lụy ai thứ gì. Em can đảm, em năng nổ, em có sức khỏe tốt, em vui tính… có một người bạn láng giềng tốt như ông, thử hỏi em còn cần cái gì nữa?

- Thế có bao giờ cô nghĩ đến chuyện lấy chồng không?

- Lấy chồng ấy à? Em có thể lấy người nghèo như em thôi! Hãy xem nhà Morel kia kìa! Chỉ vì nghèo mà ra nông nỗi này… Khi người ta chỉ phải lo cho mỗi bản thân mình thì bao giờ cũng dễ thoát thân.

- Vậy thì chẳng bao giờ cô có những mộng tưởng, ước mơ hay sao?

- Có chứ! Em mơ ước sắm được một bộ đồ trang trí lò sưởi. Ngoài cái đó ra, ông còn muốn em ao ước cái gì nào?

- Nhưng nếu có một người bà con nào mất đi, để lại cho cô một gia tài nhỏ, một nghìn hai trăm franc lợi tức chẳng hạn, mà cô thì đang phải sinh sống với năm trăm franc thì sao?

- Đâu dám! Có thể hay đấy, mà cũng có thể là dở!

- Dở là dở làm sao?

- Hiện nay, em đang sung sướng! Em biết rõ là hiện nay em đang sống như thế nào, em không biết sau này giàu có thì em sẽ sống ra sao. Này, ông láng giềng của em ơi! Sau một ngày làm việc cật lực, buổi tối, tắt đèn đi nằm, dưới ánh sáng của tí than còn lại đang vạc dần trong lò sưởi, nhìn gian buồng của em sạch sẽ, gọn ghẽ thế, thấy ri đô, tủ com-mốt, thấy ghế, thấy chim, thấy đồng hồ, thấy bàn may đầy vải người ta giao cho, thì em tự bảo: “Thế đấy, tất cả những thứ này là của ta; tự ta làm ra mà có…” Thật đấy, ông ạ, những ý nghĩ ấy ru ngủ em dịu dàng mơn trớn làm sao! Đấy, và có lần em ngủ thiếp đi, tự hào và luôn luôn thỏa mãn. Vậy mà, phải nhờ đến tiền của người bà con già lão mới có được nhà cửa như thế thì em chắc chắn là chẳng thấy thú vị gì nhiều nữa. Nhưng này, đến chợ Temple rồi! Ông phải công nhận là cảnh tuyệt đẹp chứ?