Ngõ sau Kính tặng mẹ và chị K

Ngõ sau

kính tặng mẹ và chị k

hiều chiều ra đứng ngõ sau

Trong về quê mẹ ruột đau chín chiều (ca dao)

Trong về quê mẹ ruột đau chín chiều

Con bé lia vội túi xách xuống hè, chạy đến ôm chầm lấy ngoại. Ngoại đưa tay che mắt hỏi phải con Hoa không? Con về hồi nào đó? Mẹ của con đâu? Mắt ngoại rưng rưng. Bao giờ cũng vậy, sung sướng hay đau buồn, mắt bà vẫn thế. Đôi mắt ấy như một định mệnh đeo đẳng suốt một đời người. Bà hỏi: “Thành phố đông người không con? Có đứa nào ăn hiếp con không?”. Trong ký ức của bà hình như Hoa nhỏ lắm, mới năm ba tuổi. Tháng Bảy, nó tốt nghiệp đại học. Chuẩn bị làm đề tài. Trường cho nghỉ. Nghe ngoại yếu, nó tranh thủ về. Lấy ra một gói nhỏ trong túi xách, nó nói: “Ngoại cầm đi, khi nào ra trường đi làm, con sẽ mua nhiều quà cho ngoại”. Ngoại xoa đầu nó: “Cái con này, để mua sách vở, mẹ mày cực lắm con ơi!”. Tôi đứng bên, nhìn tay mẹ run run mà nước mắt cứ tràn ra. Tôi cực khổ vất vả sao bằng đời mẹ. Những đau đớn mất mát của mẹ dường như thời gian không làm chìm khuất được. Năm tháng ấy đã lùi xa, sao trong tôi vẫn còn mồn một như mới vừa hôm qua...

Chúng tôi có bốn chị em. Chị Nghị lớn nhất. Khi chúng tôi có chút ít trí khôn đã nhận ra những điều không may của cuộc đời. Lúc đó, Thành đứa em trai út, còn nhỏ. Chị Nghị thường cõng nó trên lưng. Chị cõng nó thơ thẩn đi qua những buổi chiều, qua những đám ruộng nứt nẻ. Những đám ruộng đã bị chúng tôi nhổ hết gốc rạ đem về nấu bếp. Thứ gốc rạ khô, âm âm cháy khói quần ngập kín căn nhà. Trên gác bếp, đen thui mòng hóng, mẹ treo mấy chùm lúa và mấy trái bắp làm giống cho mùa sau. Chúng tôi nhổ gốc rạ chất đống, bỏ vào giỏ ngựa gánh về. Những buổi chiều như vậy, mẹ thường ra ngõ sau ngồi đợi. Ngõ sau hun hút hàng tre. Ở đó, mẹ có thể nhìn thấy cánh đồng, thấy núi Hông Lân sừng sững tím ngắt rồi đen thẫm chìm trong hoàng hôn. Và hoàng hôn cũng đầy trong mắt mẹ. Nén tiếng thở dài, mẹ đứng dậy trở vào. Bao nhiêu buổi chiều như thế, bao nhiêu đêm đã qua. Mẹ lặng lẽ. Chỉ những lúc nhìn chúng tôi cười đùa dưới trăng, mẹ tươi hơn một chút. Nhưng thường những đêm trăng sáng là những đêm mẹ mất ngủ, sáng ra mắt mẹ quầng thâm. Cũng vào một đêm trăng. Có lẽ là trăng tháng Tám. Trong ký ức mẹ, một đêm trăng lạnh và trong suốt. Đêm đó, ở vườn chuối sau nhà, giọng mẹ khẽ khàng. Lời mẹ chìm vào đêm. Nó như những hạt sương rơi động trên tóc, trên vai, trên mắt mẹ. Mẹ nói điều gì? Những âm thanh chùng xuống, quá nhỏ chỉ đủ chuyền qua người nghe bằng đôi bàn tay ấm nóng. Rồi bước chân hai người lặng lẽ dưới trăng, ra khỏi ngõ sau, về phía cánh đồng. Và mẹ biết đi hết cánh đồng sẽ đến dòng sông. Ở đó có con đò đang đợi. Chuyện sắp đặt đã ba hôm trước. Vào một buổi trưa, người bán chiếu, đưa cho cha miếng giấy nhỏ. Và từ đây mẹ bắt đầu thấm đẫm những ngày cô đơn. Những ngày trong căn nhà đã thực sự vắng bóng đàn ông. Thằng Thành thi thoảng hỏi cha đâu hở mẹ? Mẹ buồn buồn nói cha đi cày. Cha đi cày sao hổm rày không thấy về? Mẹ quay đi, giấu cái nhìn vào vạt áo. Cây cỏ, ruộng đồng và dòng sông rất đỗi hồn nhiên. Nhưng chúng tôi lớn lên không chút hồn nhiên. Không có bàn tay cha, cuộc sống cả nhà vốn khó khăn giờ trở nên thảm hại. Mỗi ngày chị em tôi cắt đầy bốn giỏ ngựa cỏ. Bốn giỏ cho bốn con bò. Đó là tài sản của cha để lại. Mẹ đập đất trên đồng từ lúc hừng đông, khi mặt trời đứng bóng mới về. Mùa đông, trời lạnh cắt da. Mẹ biểu dắt bò ra đồng. Đi sau, mẹ vác cày. Cái áo tơi mẹ để cho tôi. Còn phần mẹ là một tấm lá. Tấm lá chuối mẹ khoét ở giữa gấp lại mang vào che mưa. Tôi bì bõm lội trong bùn, dắt bò cho mẹ. Những đường cày xiên xẹo. Con bò giở chứng, lúc đứng, lúc đi. Mẹ quất roi vào nó. Mưa quất roi vào mẹ và tôi. Mắt mẹ ướt đẫm. Trên cánh đồng mùa đông lạnh lẽo ấy, những cây mạ non cấy xuống cứ run rẩy mãi. Chúng không đủ sức chống chọi với cái rét để cuối mùa cho ra những dé lúa toàn là hạt lép. Những hạt bui ấy còn biết phơi khô rồi đun bếp. Chúng tôi trông chờ vào những vạt củ lang, củ mì trồng tít trên gò. Ăn củ lang nhiều ngày quá! “Nhuận trường” quá! Thằng Thành đi ngoài suốt. Phân toàn vỏ củ lang tím vắt. Da nó hơi xanh, bụng nó õng ra. Mẹ nói nó phát thủng. Đó là bịnh thiếu chất cám gạo. Mẹ đi đâu không biết xin về được ít cám, rang đều rồi trộn mật vào viên tròn, cho nó ăn. Ăn được hai hôm, Thành nghe bụng đau âm ỉ. Rồi đau thắt. Bịnh lỵ đã hành hạ nó. Cứ một chặp nó lại đi cầu. Đi suốt đêm, đi lòi trôn trê. Mẹ cũng thức suốt đêm. Gà gáy, mẹ đem chiếu ra sông giặt. Mất ngủ nhiều, mẹ gục xuống nước, cả chiếu và người trôi đi. Nhưng dòng sông không trôi hết nỗi buồn. Cuộc đời đã níu mẹ lại. Người ta vớt lên đưa mẹ về nhà. Chúng tôi cả ngày ngồi quanh mẹ. Mắt mẹ đượm buồn. Mẹ nhìn ra sân. Nắng xiên khoai. Nắng đổ dài bóng cây ổi trước nhà. Cây ổi Tàu ra trái quanh năm. Nó mọc ngay ở chân hè, chỗ bước vào cửa chính. Nhiều khi đói quá chúng tôi bứt cả ổi già xuống ăn với muối “Ăn nhiều vào rồi chết nghe con”. Mẹ nói mà không đành ngăn. Thứ ổi già chà xát qua từng đoạn ruột chúng tôi, mà lòng mẹ đau thắt lại. Cái đói triền miên vây hãm. Đói cả trong giấc ngủ, cả khi cắt cỏ, tắm sông. Một hôm, hình như mẹ đi rửa dùm chén cho đám giỗ ở nhà họ xa bên ngoại. Lúc về, mẹ gói trong vạt áo nắm cơm. Nắm cơm to bằng trứng ngỗng. Chính giữa mẹ chôn hai lát thịt. Bốn chị em bập vào, loáng cái hết ngay. Thằng Thành trợn ngược nuốt thẳng cổ, mẹ ứa nước mắt. Chị Nghị không đành, chị nhịn phần mình cho em. Bây giờ nghĩ lại thương chị quá chừng. Mọi chuyện trong nhà, mẹ giao cho chị. Chị quán xuyến mọi việc và chăm sóc em. Mười sáu tuổi, chị xinh đẹp như trăng. Có người nói vậy. Dãi nắng, dầm mưa mà sao da chị trắng như bông bưởi. Tóc chị suông và dài chấm mông. Mỗi lần gội đầu, chải tóc cho chị, mẹ thường nhìn xa xăm. Mẹ nghĩ sẽ có ngày chị phải xa mẹ, làm dâu nhà người. Chị cũng sẽ một nắng hai sương trên đồng. Sẽ lam lũ héo hắt vì chồng vì con. Chị cũng sẽ chắt chiu hạnh phúc từ những lá rầu riều, bọ hôi, mè đất. Những lá rau tập tàn hòa quyện với mùi cơm lúa mới mà chị nghe hạnh phúc đâu đây. Hạnh phúc hiền hòa giản đơn như lá rau cộng cỏ. Nó giống như ngày mẹ về với cha. Sau bữa cơm ngày cưới là tiếp nối những bữa cơm độn củ thật nhiều. Buổi sáng, cha dậy sớm xách nước vô lu, và vội miếng cơm rồi vác cuốc ra đồng. Buổi tối, cha đi chặn đăng bắt cá. Những con cá chép, cá trê mẹ rộng trong ảng. Thi thoảng mẹ đem ra chợ bán, mua thêm lon gạo. Cha cười cười lau mồ hôi trên tóc mẹ. Cha đốn tre đan thúng, đan sàng. Những sợi nan cha chuốt mỏng tang mềm mại. Tay cha thoăn thoắt đan cái giỏ, cái lờ, mẹ nhìn mà mê lắm. Mẹ bưng bát nước chè tươi nóng hổi và cục đường đen ra nói cha nghỉ tay uống nước. Không biết mẹ yêu cha từ đâu? Có lẽ từ cái rắn rỏi, giỏi dang và cả tính cương nghị của cha. Thỉnh thoảng cha còn đọc vài câu Chinh Phụ Ngâm và lẩy Kiều cho mẹ nghe. Cha nói nội là người giỏi chữ, là cụ đồ nho thế hệ cuối mùa. Cha học được phong cách khí khái nhà nho của nội. Đêm cuối cùng rời khỏi căn nhà, cha đi từng bước nhẹ nhàng, bưng đèn soi mặt bốn đứa con. Rồi cha lặng lẽ quay ra. Ngoài kia trăng vẫn sáng. Sợ làm chúng tôi thức dậy, cha nói gì rất khẽ với mẹ ở phía sau nhà. Đó là đêm cuối cùng mẹ nén lòng mình để khỏi bật ra tiếng nấc. Cha đi chưa được ba năm, hơi hướng chiến tranh đã đến. Mẹ thường giật mình trong tiếng đại bác cầm canh. Tấm mành mành che cửa đã mục. Ánh hỏa châu lập lòe xuyên qua kẽ nan. Ánh hỏa châu vàng võ rơi ở cuối trời có hình giọt nước mắt rơi. Mẹ thở dài. Chị Nghị càng lớn càng xinh. Đã có tiếng sáo con trai thổi nơi đầu ngõ. Chúng tôi vẫn thường cắt cỏ ngoài đồng và dắt bò ra sông uống nước. Vào một ngày mùa hạ, nước sông trong vắt mát lành. Chúng tôi lùa bò ra sộng, tập bơi, rồi tắm. Đó là một buổi sáng kinh hoàng trong đời tôi. Một buổi sáng, mẹ như điên như dại, chạy vụt ra cánh đồng chết giấc. Tôi điếng hồn ngẩn ngẩn ngơ ngơ. Không còn gì nữa! Hết rồi. Trong mắt mẹ bầu trời đen lại. Tất cả đang sụp đổ. Hàng tre già ngõ sau oằn xuống trong gió sớm. Người ta xúm lại khiêng chị Nghị về đặt dưới bóng tre. Mẹ đau đớn tận cùng, nửa tỉnh nửa mê. Chị nằm đó, bụng xáp ve. Chén củ lang mẹ để phần cho chị còn nguyên. Chị Nghị ơi, chị vĩnh viễn xa rồi! Chị đi vào cõi khác ở tuổi trăng mười sáu. Chị hụt chân lạc vào vùng nước xoáy. Mẹ hụt hơi kêu khản đứa con mình. Lòng tôi quặn lại từng cơn. Nấu nước bồ kết, lá bưởi, mẹ gội đầu cho chị lần cuối cùng. Tóc chị đen và dài quá. Mẹ vuốt từng lọn tóc mà lòng se thắt. Những mơ ước giản đơn của mẹ ngày xưa không còn nữa. Không còn những đêm trăng sáng, chị em đùa chơi trước ngõ. Thằng Thành hái hoa dũ giẻ thơm lừng cài vô tóc chị. Bây giờ, chiều nào mẹ cũng ra ngõ sau đứng mãi. Mẹ đứng như ngóng, như trông bước chân ai đó trở về. Ngoài kia, một nắm cỏ xanh. Và phía núi xa, hoàng hôn rượi rượi xuống. Nắng ngoa ngoắt thắp lên màu võ vàng trên cánh đồng. Cây chiêm chiêm đầu ngõ ơ hờ trổ mấy chùm hoa khắc khoải. Mẹ nói đó là cây cha trồng. Cha đào đâu ở bờ sông đem về làm cây chất rạ, chất rơm. Bây giờ nó đã to ra, cái đọt nhong nhỏng cao vươn khỏi tầm hàng tre như cố nhìn về phía núi Hông Lân. Nhìn về phía núi. Mẹ nhìn như thế bao nhiêu năm rồi. Và bóng người đi đã chìm vào bóng núi. Tôi đã có chồng và sanh con. Con Hoa gần tốt nghiệp đại học. Mỗi lần thăm mẹ, về lại vườn xưa, lòng tôi nao nao buồn. Mẹ đã già lắm rồi, mắt mẹ không nhìn thấy rõ. Mẹ vẫn lần hồi ra đứng ở ngõ sau.

Chiến tranh kết thúc. Tôi nhớ vào một ngày tháng Sáu. Hôm ấy, mẹ đang sàng gạo. Ngoài ngõ có tiếng chó sủa rồi một người khách cao cao đi vào. Người khách mặc bộ kaki màu nhạt. Khách đưa cho mẹ tờ giấy. Mẹ đi giật lùi, tay vin vào bậu cửa. Mẹ đánh rơi sàng vung vãi gạo ra sân. “Thôi, chiến tranh mà!”. Người khách nói. Chúng tôi vỡ òa trong tiếng nấc. Tất cả vì chiến tranh. Khi cha đi tóc mẹ còn xanh, bây giờ tóc mẹ đã có nhiều sợi bạc. Có còn chăng là niềm sâu thẳm trong lòng. Nhưng lòng mẹ mơ hồ như bị ai vò xé. Rồi từng chiều, mẹ nhìn về phía ngõ sau. Cái ngõ sau đêm nao lênh láng ánh trăng, mẹ tiễn cha đi. Cái ngõ sau kê bộ ngựa cho chị Nghị nằm chờ khâm liệm. Và cái ngõ sau ngó ra cánh đồng trong ráng đỏ hoàng hôn.

Chừng ấy tháng năm. Chừng ấy thời gian đi qua trong một đời người. Đủ cho dịu lại những vết thương. Nhưng vết thương trong lòng mẹ thì bao giờ mới dịu? Đời mẹ sao mãi còn những rêu xanh. Mẹ giấu nỗi buồn vào ngõ tối. Thằng Thành bây giờ tệ lắm, là nhà báo, nhà thơ gì đó, nó đi đâu đi miết. Mẹ yếu nhiều, vẫn nắng xiên khoai ngoài sân. Mẹ cười cười nắm tay con Hoa, mắt mẹ xa xăm...

Minh Long tháng 03/2007

Đánh máy: casau
Nguồn: casau - VNthuquan.net - Thư viện Online
Được bạn: Ct.Ly đưa lên
vào ngày: 11 tháng 7 năm 2016