Đi thăm người nhập thất

Căn phòng nhỏ, trên lầu, nằm ở phía ngoài cùng, sát cổng vào và nhìn xuống một ngã tư tấp nập người đi kẻ lại, như còn muốn chân trong chân ngoài chưa chịu hòa nhập hẳn với vùng khói hương tín mộ của nơi thờ Phật tận đáy cùng khu nhà nhiều phòng ốc kiến trúc theo hình chữ U trên con đường Berendo nhờ ngôi chùa đã trở thành một con đường Việt Nam danh tiếng. Nhìn sang, cửa sổ và cửa vào của căn phòng đều im lặng đóng kín. Chúng tôi đứng ngoài hàng hiên ở giữa. Đang giữa mùa hè. Buổi chiều Los. còn chói nắng, nhưng cuối ngày đang thả dần vào khu vực thờ Phật những luồng gió mát hây hây đầu tiên qua những tàng cây lao xao.

Thượng Tọa Thích Mãn Giác, hồng hào tươi tắn, cười cười một cách vui thú ngộ nghĩnh, chỉ cho tôi và Du Tử Lê căn phòng nghiêm lặng đóng kín:

– Phòng Phạm Công Thiện đó.

– Triết gia có ở chùa lúc này?

Hội Chủ Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất ngửa cổ cười lớn:

– Nhập thất kiểu Tây Tạng mà không ở chùa sao? Du Tử Lê gật gù, thán phục:

– Giỏi. Thật giỏi. Ở Phạm Công Thiện. Tôi đùa:

– Được bao nhiêu ngày?

Câu nói đùa chứa đầy ngờ vực về một thời gian nhập thất của bạn thật ra chỉ là đùa cợt có nửa phần. Đùa, khi tôi nhớ lại những buổi chiều, những buổi tối tan hoang của Phạm Công Thiện, còn là đại đức Thích Ngươn Tánh, ở Sài Gòn ngày trước. Những chiều Phạm Công Thiện đi cùng Nghiêm Xuân Hồng, Vũ Khắc Khoan tới nhậu nhẹt ở tư gia nhà văn nữ Nguyễn Thị Hoàng. Những đêm Phạm Công Thiện ngồi với tôi, Hoài Bắc và Thanh Tâm Tuyền trong khói thuốc mù mịt dầy đặc ở vũ trường Đêm Màu Hồng. Cái đầu không tóc, tấm áo nâu sồng, đích thực đại đức và khoa trưởng Vạn Hạnh, nhưng bừng bừng, say ngất và bất chấp hết thảy, rủ đi là đi suốt đêm tới sáng, ngất ngưởng gấp trăm lần Cung Tiến, bừa bãi gấp nghìn lần Hoàng Anh Tuấn là hai sự ngất ngưởng đã đi vào huyền Thoại văn nghệ một thời.

Nửa phần đùa, vậy thôi, (mỗi lần gặp là tôi muốn trêu nghịch Phạm Công Thiện) trong nhớ lại số tháng năm phóng túng cũ của tác giả Ý Thức Bùng Vỡ và Ngày Sinh Của Rắn. Giờ đâu dám đùa quá nữa. Triết gia đã đoạn tuyệt với hết thảy mọi sinh hoạt, chặt đứt với hết thảy mọi ồn động. Đã nhập thất. Đúng kiểu Tây Tạng, ba năm ba tháng ba ngày. Bây giờ là chót vót Hy Mã Lạp Sơn một chỗ ngồi cho quán tưởng và thiền định tịch mịch. Từ một cực đoan sống này sang hẳn một cực đoan sống khác, không có chuyển tiếp từ từ, đó là tất cả con người Phạm Công Thiện. Theo dọc hàng hiên chúng tôi đi sang đến trước cửa phòng. Nghe ngóng. Đoạn thận trọng gõ ba tiếng vào vách Hy Mã bằn bặt đóng kín. Một lát. Rồi tiếng chân người, tiếng cửa mở. Tiếng cười, ngạc nhiên vui mừng. Tôi và Du Tử Lê đưa mắt nhìn nhau. Nhập thất thật rồi. Tây Tạng thật rồi. Tây Tạng và nhập thất ngon lành giữa thành phố của những thiên thần, giữa những buổi chiều Los Angeles vàng nắng.

– Vào đây, hai cụ.

Đạo sĩ né sang một bên cho chúng tôi bước vào. Căn phòng nhập thất rất nhỏ nhưng ăn thông với một căn khác, lớn rộng hơn, của thông mở rộng. Phòng nhỏ, giường cá nhân, chủ nhân nói mấy ngày trước thiền sư Nghiêm Xuân Hồng ghé thăm nằm dài cả một buổi trưa ở đó. Góc đối diện, kê sách, bàn viết, một đĩa cam trái, những khoảng trống còn lại là từng chồng sách dầy nặng đủ cỡ và báo, giấy chồng chất ngổn ngang trên mặt sàn.

Phòng ngoài, dáng chừng là phòng đọc sách chung của nhà chùa, một khay cơm chay trên một mặt bàn trần trụi. Khay cơm chay ăn dở. Một dĩa rau, một đĩa đậu nguội lạnh. Tôi hỏi:

– Vừa ăn?

– Ừ, để đó. Lát nữa đói, ăn nữa. Bây giờ thường tôi chỉ ăn ngày một bữa. Thấy khỏe trong người hơn là ăn nhiều lần.

Tôi trở lại căn phòng nhỏ. Xin phép người nhập thất được lấy một trái cam ăn. Nhìn căn phòng với cái không khí vừa bừa bãi của một sinh viên vừa ngăn nắp của một giáo sư thiền viện, với những cuốn sách triết học, văn chương, kinh Phật nhiều thứ tiếng, và chen lẫn, một tập thơ Rimbaud, một tiểu luận của Sartre, tôi và Du Tử Lê đã ở lại trong căn phòng nhập thất kiểu Tây tạng với Phạm Công Thiện hơn nửa tiếng đồng hồ. Nói chuyện. Ăn cam. Trong một buổi chiều Los thư thái, yên tĩnh.

Trước một Phạm Công Thiện nhẹ nhàng, từ tốn, mà nhập thất gần như đã xóa bỏ được hẳn những hình tích của một Phạm Công Thiện khác, một Phạm Công Thiện trước nhập thất, say ngất chân nam đá chân chiêu, phát ngôn bừa bãi và luôn luôn gây sự với mọi người.

Một lúc nào đó tôi lại đùa:

– Vùng này có quán rượu?

– Chắc có.

– Vậy tới giờ rồi. Mặc quần áo vào ra đường, còn chờ gì nữa!

Phạm Công Thiện cười cười, không trả lời. Rồi chúng tôi cáo từ. Suốt dọc đường từ chùa Việt Nam về Santa Ana, tôi và Du Tử Lê còn kể cho nhau nghe rất nhiều chuyện vui về Phạm Công Thiện, mà cái tin nhập thất ba năm đã làm cho hết thảy bạn bè sửng sốt, như con người, đời sống đấng giáo sư triết học này vẫn là vậy, đối với bạn bè, từ hai chục năm nay.

Tiến trình tư tưởng, văn chương, tâm linh Phạm Công Thiện bấy nhiêu năm dưới vòm trời quê nhà và bây giờ giữa mênh mông hải ngoại, tôi đã cố gắng xếp đặt lại bằng một xâu chuỗi thời điểm tuần tự mà rốt cuộc vẫn không sao có được cho mình một cái nhìn liên tục. Trước hết, nói đến một liên tục nào đó của đời sống, liên tục ấy không bao giờ có ở Phạm Công Thiện, với Phạm Công Thiện. Người tín đồ của chủ thuyết hư vô này, hơn một lần, đã khẳng định cho ông điều đó. Tôi chỉ ở trong đời một lát thôi. Một lát nữa tôi không còn nữa. Đó là Lão Tử Phạm Công Thiện nói. Mình chỉ thấy nào mình được hất đẩy ra khỏi chính mình. Đó là Trang Tử Phạm Công Thiện viết. Đó là mẫu người của tôi, hắn thay dung nhan từng phút từng giờ, hắn biến hiện hình hài từng giây từng phút, hắn nhận hắn ngắn như một sát na, một khoảng khắc, hắn bảo hắn dài như nghìn thu dằng dặc, hắn nhận hắn là sự im lặng đời đời, hắn bảo hắn là địa chấn và cuồng nộ, vẽ riết Phạm Công Thiện cuối cùng chỉ thành một họa phẩm không kích thước hình thể nào của trường phái siêu thực và lập thể mà thôi.

Có lẽ phải đi hỏi, có lẽ thật, phải đi hỏi từng người. Hỏi nhà văn Tuấn Huy, nhà thơ Ninh Chữ, hai người bạn rất thân của tác giả Ngày Sinh Của Rắn, từ thiếu thời, khi rắn còn cuộn tròn nằm ẩn ở một hang động Nha Trang. Hỏi Thượng tọa Thích Minh Châu, thời kỳ ở Đại học Vạn Hạnh, Phạm Công Thiện đóng kín cửa ba tháng liền, ngoài cửa có ghi một hàng chữ: “Người nào đập cửa phòng là đâm vào trái tim tôi”. Hỏi nhà thơ Thi Vũ ở Paris, về mấy năm Phạm Công Thiện dạy học ở Toulouse, cái khăn quàng đỏ đi uống rượu suốt đêm tới sáng. Hỏi Thượng tọa Thích Mãn Giác về những ngày thất hiện giờ của Phạm Công Thiện ở chùa Việt Nam trên Los. mà mấy nhà sư trẻ ở gần kể cho tôi nghe là “thầy Thiện” đêm nào cũng đọc sách tới khuya. Còn nếu muốn biết về thời kỳ ấu thơ và tuổi ngọc tuổi vàng của người chỉ chịu khai nơi chốn sinh trưởng là mặt đất này, thì chắc phải tìm hỏi dòng sông Cửu Long, dòng sông mà Phạm Công Thiện luôn luôn nhắc tới trong thơ văn ông, dòng sông nơi ông đã vẫy vùng bơi lội như “một con rồng” những tháng ngày tuổi nhỏ. Cuối cùng là một nhận xét của Thanh Tâm Tuyền. Tôi nhớ bấy giờ là cuối năm 1970. Phạm Công Thiện, trong tư cách khoa trưởng Văn khoa Đại học Vạn Hạnh, lên đường đi Âu cháu dự một hội nghị đại học quốc tế rồi đi luôn không bao giờ còn trở về Việt Nam nữa. Hết thảy chúng tôi đều sững sờ, khó hiểu. Riêng Thanh Tâm Tuyền không. Bảo tôi:

– Anh phải nhìn thấy sớm muộn rồi Phạm Công Thiện cũng phải một lần bỏ đi như thế, đi hẳn thật xa, mất tích. Có như vậy mới đúng là Phạm Công Thiện. Chúng ta ít nhiều là những định tinh. Hắn hơn là một hành tinh. Hắn là một ngôi sao băng.

Gặp lại Phạm Công Thiện ở California, sau đúng 15 năm không gặp, ai thấy tác giả Ý Thức Bùng Vỡ và Triết Lý Hố Thẳm thăng trầm thế nào không rõ, tôi không nhìn thấy ở vị đại đức phá giới này một đổi thay nào hết. Không nhìn thấy đêm ở nhà cháu Gấm, con anh Vũ Khắc Khoan, hắn uống đến trong nhà không còn một giọt rượu nào, khuya về ngôi sao băng Phạm Công Thiện đi lăng ba vi bộ dưới trời San Jose đầy sao. Không nhìn thấy, mấy buổi chiều ở San Francisco, trời lạnh hắn khoe tìm thấy mấy chỗ bán rượu chát Hung, Lỗ, Bảo gì đó ngon tuyệt trần và đã say khướt còn nằng nặc rủ tôi tới đó. Không nhìn thấy, trên chuyến bay chiều về Los Angeles, hắn nói trong người có 50 mỹ kim một trò cũ tặng thầy, và xuống phi trường là kéo thốc tôi lên xe về “làm một chầu nữa” ở Chinatown.

Với Phạm Công Thiện, toàn những hình bóng rượu, toàn những nơi chốn rượu, toàn những kỷ niệm say. Mùa hè, đại đức liệng bay đi cái áo cà sa, một chiều kia trên căn lầu thầy Thanh Tuệ đường Lý Thái Tổ, một chiều nọ ngôi nhà gần Lăng Ông của nữ sĩ Nguyễn Thị Hoàng. Lúc cả cười nói chuyện văn chương, lúc lớn tiếng gây gỗ với Bùi Giáng, chiều nào cũng trước mặt một ly rượu, lúc nào cũng một cái ly đầy sóng sánh trên tay. Rồi là nằm lỳ. Rồi là đòi đi mua rượu nữa. Rồi là đòi đi chén tạc chén thù đến sáng. Nghĩ cũng vui thật. Những ngày vui cũ, rất tiếc chẳng còn bao giờ trở lại, mỗi họp mặt có Phạm Công Thiện là một ồn động không bút nào tả xiết. Và, say là thiên tài hùng dũng do cao cánh tay, dành những lời châu ngọc nhất về tài năng xuất chúng về tâm thức cự phách khơi khơi riêng tặng cho mình. Phạm Công Thiện tôn vinh Phạm Công Thiện. Tao là nhà thơ lớn nhất thế giới. Phạm Công Thiện dựng Cửu Trùng Đài cho Phạm Công Thiện. Tao là tác giả lẫy lừng hoàn vũ. Sartre, Camus cho đi quét đường hết. Nguyễn Du, Đoàn Thị Điểm là những tên nào vậy? Tao liệng vào sọt rác hết thảy, cả Chinh Phụ Ngâm, cả Đoạn Trường Tân Thanh và từ lâu rồi. Những ai chưa giao du nhiều với Phạm Công Thiện chắc điên hết cái đầu lên. Chúng tôi biết hắn, từ bài giảng thứ nhất về triết lý hiện sinh ở đại học Vạn Hạnh chúng tôi chỉ cười. Đôi khi còn trêu chọc cho triết gia trên trời dưới đất nhiều hơn nữa. Cuối cùng là cái khía cạnh tếu nghịch ngông cuồng và bất cần đời của Phạm Công Thiện trong sinh hoạt là cái khía cạnh nghệ sĩ, hơn là giáo sư, hơn là triết gia, hơn là nhà văn, ở Phạm Công Thiện mà tôi muốn giữ lại. Và cũng gặp lại, tức thì, ở hải ngoại sau 15 năm.

Đó là gần hai năm trước đây, nước Đại Pháp chắc là chịu đựng hết nổi đã gạo muối tống tiễn thiên tài, sao băng Phạm Công Thiện băng qua Đại Tây

Dương, như một E.T, dị kỳ, vùn vụt đáp xuống phi trường Los Angeles. Khoái chí, hắn viết văn ca Los. như thành phố tuyệt vời, diễm ảo nhất của trái đất này. Thân yêu gọi Los. là thành phố của những thiên thần trên đó thiên thần họ Phạm đã bỏ đi bao năm âu yếm trở về, và thấy lại Los như thấy một chân trời tư tưởng mới. Rồi mấy tháng liền là những cơn say, không, phải nói là những trận say nghiêng ngửa tan tành. Cho tới một ngày, hắn lại sửa soạn trở về Paris. Tôi hỏi:

– Về hẳn?

– Không.

– Thu xếp chút việc nhà. Vài tuần “moa» lại sang. Tôi nhăn mặt:

– Đi về hoài làm chi vậy? Thôi có sang xin vui lòng lùi lại cho vài năm nữa, kẻo mọi người cùng chết mất.

Cũng là trêu đùa vậy thôi. Mặt khác hư vô chủ nghĩa đã nói sang thì ngăn cản chủ nghĩa đành chịu thua, chẳng cách gì ngăn cản được. Và thiên thần Phạm Công Thiện đã trở lại thành phố thiên thần lần thứ hai, vẫn với những cơn say không thể nào nhớ hết được.

Rồi thình lình là một căn phòng thiền viện đóng kín. Rồi thình lình là bóng tối, một mình, những trái cam, những ly nước lạnh, những cuốn sách, những bữa cơm chay, bốn vách tường như một vũ trụ câm, ngọn đèn cô độc đêm đêm và im lặng hoàn toàn thăm thẳm. Gây bất ngờ, trước sau Phạm Công Thiệnvẫn về đích trước nhất. Cũng hay. Mặc dù tôi chẳng biết hay thật sự là như thế nào. Đi từ cực đoan nọ đến cực đoan kia, đó vẫn là bản thể bất biến nơi con người và đời sống Phạm Công Thiện.

Chỉ nhớ buổi chiều hôm ấy cùng Du Tử Lê lên chùa Việt Nam vấn an Phạm Công Thiện đã hai tháng nhập thất Tây Tạng, chúng tôi về tới Santa Ana, đêm đã về khuya. Đi Hy Mã Lạp Sơn về, thấy đói bụng quá chừng. Chúng tôi vào một tiệm ăn trên đường Bolsa, cái tiệm ăn đã có rất nhiều kỷ niệm ồn ào với Phạm Công Thiện. Khác với ngày thường, tôi thấy tiệm ăn đêm đó yên tĩnh lạ thường. Những mặt bàn, những hàng ghế thảy đều yên tĩnh, một yên tĩnh rất mới mẻ. Con đường Bolsa bên ngoài cũng vậy. Từ mặt lộ, cột đèn, đến những vỉa hè, những hàng cây, thảy đều đột ngột yên tĩnh vắng lặng. Một yên tĩnh vắng lặng chưa từng thấy. Tôi hỏi Du Tử Lê:

– Có thấy đêm nay yên tĩnh quá chừng không? Lê gật:

– vậy anh, lạ quá!

Mãi rồi chúng tôi mới khám phá được nguyên nhân và bật cười thành tiếng. Những tiếng nổ, những tiếng động, những náo nhiệt, những ồn ào của năm phương trời, mười phương đất đều đã ngừng hết. Bởi vì chàng thiên lôi tạo ra chúng đã bỏ đi. Bởi vì Phạm Công Thiện đã nhập thất.