Năm nguyên tố yêu thích nhất của Sam Kean

1. Thủy ngân

Nguyên tố thứ 80 đã đưa tôi đến với bảng tuần hoàn, lý do đã được giải thích ở câu hỏi đầu tiên.

2. Molypden

Tôi thừa nhận mình không biết nhiều về nguyên tố thứ 42 trước khi viết cuốn sách này. Tôi không nhận ra đây là một nguyên tố và không biết cách phát âm nó! Nhưng nó chứa đựng một câu chuyện tuyệt vời. Nó rất quan trọng với người Đức trong Thế Chiến I; và từ khoảng cách nửa vòng Trái Đất, họ đã cho người đến rặng núi Rocky ở Mỹ để đảm bảo nguồn cung luôn sẵn sàng. Có chút hài hước về nguyên tố này: không có cái chết hay sự hủy diệt quy mô lớn nào, và phe thất bại cuối cùng đã kiếm được hàng triệu đô la Mỹ từ nguyên tố này.

3. Nhôm

Câu chuyện về nguyên tố thứ 13 có phần trái ngược với molypden. Bạn hẳn cho rằng mình biết rất rõ về nguyên tố này, nhưng nó lại chứa đựng nhiều bí mật. Nhôm phổ biến trong vỏ Trái Đất nhưng rất khó tách khỏi các nguyên tố khác. Khi các nhà khoa học bắt đầu thu được nhôm nguyên chất vào thế kỷ 19, chúng được coi là phép màu: một kim loại sáng bóng, hấp dẫn và chắc, đắt hơn vàng nhiều lần. Các vị vua và hoàng đế thèm muốn nó trong suốt 60 năm. Đột nhiên, một số nhà hóa học xuất hiện và đánh sập thị trường khi khiến nhôm trở nên rẻ tiền, biến thành thứ kim loại được dùng trong lon nước ngọt và gậy bóng chày ngày nay. Tùy quan điểm mỗi người để cho rằng nhôm là kim loại quý giá nhất hay lỗi thời nhất.

4. Ununsepti

Nguyên tố thứ 117 xuất hiện trên bảng tuần hoàn từ năm 2010 – khi tôi viết những dòng này 1 . Dù cái tên lúc đó chỉ là tạm thời, nhưng tôi thích nguồn gốc Latin của nó (nghĩa là 1-1-7). Và tôi vẫn thích khi nguyên tố mới hơn xuất hiện và nó có một cái tên chính thức. Ununsepti đã hoàn thiện hàng thứ bảy – hàng thấp nhất của bảng tuần hoàn. Chúng ta chưa từng có một bảng tuần hoàn với mọi hàng được lấp đầy trước đó. Ununsepti đã tạo ra một bảng tuần hoàn vuông vức đẹp đẽ (ngoài việc lấp đầy hàng của mình). Và khi biết các nguyên tố mới từ ô 117 trở đi kém bền thế nào, các nhà khoa học hẳn sẽ cho rằng không bao giờ có được hàng thứ tám đầy đủ. Vì vậy, nguyên tố thứ 117 hiện đã cho chúng ta một bảng tuần hoàn “hoàn chỉnh” nhất mà con người có thể có.

1 . Nguyên tố thứ 118 mãi tới năm 2015 mới được IUPAC công nhận và xuất hiện trên bảng tuần hoàn, tên chính thức của nó được công nhận vào cuối năm 2016. (BTV)

5. Bitmut

Nguyên tố thứ 83 nằm ở nơi mà tôi gọi là “hành lang độc” – các nguyên tố cực nguy hiểm. Bên trái và trên bitmut là những nguyên tố gây đau đớn tột cùng thường thấy trong tiểu thuyết trinh thám; bên phải và bên dưới nó là các chất độc phóng xạ đáng sợ. Nhưng bằng cách nào đó, ngày nay bitmut hoàn toàn lành tính. Nó thậm chí còn là dược phẩm: chính là chữ “bis” trong thuốc Pepto-Bismol. Tôi cũng thích sự thật là bitmut tồn tại lâu hơn bất kỳ nguyên tố nào (hai mươi tỷ tỷ năm, hơn tuổi hiện tại của vũ trụ một tỷ lần).

SAM KEAN KHUYẾN ĐỌC

Patrick Coffey. Cathedrals of Science: The Personalities and Rivalries That Made Modern Chemistry (Oxford University Press, 2008).

John Emsley. Nature’s Building Blocks: An A–Z Guide to the Elements (Oxford University Press, 2003).

Theodore Gray. The Elements: A Visual Exploration of Every Known Atom in the Universe (Black Dog & Leventhal, 2009).

Theodore Gray. Theo Gray’s Mad Science: Experiments You Can Do at Home — But Probably Shouldn’t (Black Dog & Leventhal, 2009).

Arthur Greenberg. A Chemical History Tour: Picturing Chemistry from Alchemy to Modern Molecular Science (Wiley-Interscience, 2000).

J. D. Macdougall. Nature’s Clocks: How Scientists Measure the Age of Almost Everything (University of California Press, 2009).

Richard Rhodes. The Making of the Atomic Bomb (Simon & Schuster, 1995).

Eric Scerri. The Periodic Table (Oxford University Press, 2006).

Glenn Seaborg và Eric Seaborg. Adventures in the Atomic Age: From Watts to Washington (Farrar, Straus and Giroux, 2001). Tom Zoellner. Uranium (Viking, 2009).

BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC