Sự tích con kiến vàng
Ở xã Hoàng Mai có chàng họ Dương, tánh tình keo kiệt lại mang tật lười biếng, tối ngày chỉ rong chơi đây đó và thường la cà ở những nơi đình đám kiếm ăn. Thấy chàng còn trẻ mà không lo học hành, cũng chẳng lo kinh doanh sự nghiệp nên người làng đều khinh ghét, không ai buồn cho ăn cho uống khiến cho anh chàng họ Dương phải đói khổ bỏ làng mà đi.
Lang thang trên đường vô định, một ngày kia, anh chàng họ Dương ngã ra bên đường bất tỉnh vì đói khát nhiều ngày. Trong lúc mê man, anh ta thấy trước mắt hiện ra một hòn núi vàng. Mừng rỡ, anh ta chạy tới toan hốt lấy vàng bỗng nghe một tiếng quát:
- Người kia, ở đâu tới đây mà dám làm ngang lấy vàng của ta? Người không biết ta là thần núi vàng hay sao?
Anh chàng họ Dương run sợ nhìn lên thì thấy một cụ già cốt cách phương phi, dáng điệu hiền từ thì than khóc mà nói rằng tại mình bị thiên hạ bỏ rơi đói khát lâu ngày.
Vị thần núi vàng nghe nói vậy thì động lòng nhân từ, liền hỏi anh chàng họ Dương:
- Nếu ta giúp cho người được giàu sang no ấm thì ngươi xử thế như thế nào?
Họ Dương đáp rằng sẽ lấy lòng nhân đạo mà ở đời và sẽ giúp đỡ mọi người khốn khó, nếu trái lời sẽ xin làm con kiến suốt đời chui rúc trong hang.
Vị thần núi vàng liên trao cho họ Dương một cái túi, rồi xô về phía trước. Anh ta kêu lên một tiếng giật mình thức dậy mới hay là một giấc mộng, trên tay vẫn nắm chặt túi vàng. Anh ta mừng rỡ vội vã trở về làng, dùng vàng mua sắm mọi vật xa hoa và cưới mấy nàng hầu.
Những người trước kia khinh miệt họ Dương, chừng thấy anh ta giàu có thì lân la tới làm thân. Họ Dương căm tức thù xưa tìm mọi cách làm nhục họ. Đồng thời, Dương còn khinh rẻ những kẻ nghèo khó đến cậy nhờ miếng cơm manh áo.
Một hôm có lão ăn mày, mình mẩy lở loét, áo quần rách rưới xách bị tới nhà Dương, rồi ở lì trước cửa không chịu đi. Dương lấy làm xấu hổ vì nhà đẹp mà bị lão ăn mày dơ dáy hôi hám án mất lối vào, liền xách gậy ra đánh đuổi bảo đi.
Nhưng khi Dương vừa đưa gậy lên thì lão ăn mày đã hiện hình thành thần núi vàng, trỏ Dương mà nói rằng:
- Nhà ngươi thật là bạc ác, tội khó thứ dung, ngươi có nhớ ngày xưa thề thốt thế nào chăng?
Anh chàng họ Dương hối hận kêu xin, nhưng đã muộn, thần núi vàng hét lên một tiếng, Dương ngã ra hóa thành con kiến vàng, tìm kẽ ngách, hang hốc mà ẩn náu và lén lút tìm miếng ăn, tránh gặp mặt loài người.