Kiếm bạc Kiên Giang

Cụ Nguyễn Trung Trực là anh hùng kháng Pháp lừng danh nhờ trận đốt chìm tàu địch ở Nhựt Tảo (Tân An) và trận đánh đồn ở Rạch Giá năm 1868.

Với sự tổ chức khéo léo của cụ, nhờ sự dũng cảm của nghĩa quân, đồn của tỉnh lỵ Rạch Giá bị hạ, tất cả người Pháp trong đồn đều bị tiêu diệt. Mãi đến bốn ngày sau, người Pháp mới chiếm lại được.

Sau đó, cụ ra Phú Quốc. Người Pháp truy nã, bao vây; vì hết lương thảo, cụ ra đầu hàng.

Người Pháp lệnh xử tử cụ tại chợ Rạch Giá ngày 27 tháng 10 dương lịch 1868.

Thuở ấy người Pháp dùng tên đao phủ tên là Tưa. Tên này chuyên môn chém đầu người mà ăn tiền. Trước khi hành hình, tên Tưa cầm gươm bước tới, sợ sệt. Hắn xá cụ Cụ nói:

- Mầy làm theo luật lệ của Tây, mầy không có tội gì với tao. Đừng sợ. Nhưng mà tao yêu cầu một chuyện.

Tên đao phủ ngơ ngác, cụ nói tiếp:

- Mầy phải chém cổ tao cho tốt, nghĩa là chém thiệt gọn. Hễ dục dặc thì tao vặn họng mầy.

Sau khi cụ chết, dân chúng làng sở tại Rạch Giá lén nhà cầm quyền Pháp mà thờ cụ tại đình Vĩnh Thanh Vân. Hằng năm, ngày kỳ yên tế lễ rất long trọng, trang nghiêm. Mãi đến vài chục năm sau, quan chủ tỉnh người Pháp mới hay biết. Bị hạch hỏi, hương chức đình rất lo sợ. Bây giờ có ông Hương cả tên là Mỹ đứng ra lãnh trách nhiệm thay mặt hương chức mà đi hầu.

Người Pháp hỏi:

- Nguyễn Trung Trực làm nghịch ý với nhà nước Pháp, tại sao hương chức lại dám thờ?

Ông Hương cả trầm tĩnh mà trả lời:

- Chúng tôi biết vậy nhưng thờ ông Nguyễn Trung Trực là thờ chữ Trung. Ông làm quan cho triều đình, ông chết vì triều đình.

Quan chủ tỉnh người Pháp gật đầu, không trả lời. Hương chức làng dè dặt hơn, làm một biển treo trước đình ghi mấy chữ: “Nam Hải đại tướng quân”; ý nói đình thờ cá Ông.

Và việc thờ phụng cứ tiếp tục mãi đến ngày hôm nay.