“viết một cuốn sách là giết chết một cái cây”
viết một cuốn sách là giết chết một cái cây” Đó là câu ngạn ngữ phương TâyĐọc trong cuốn Nghệ thuật ngày thường ( NXB Phụ nữ, 2008) của nhà phê bình mỹthuật Phan Cẩm Thượng, thấy ông thường tâm đắc trích dẫn câu này.
Không biết ý nghĩa thâm thúy của câu ngạn ngữ trên là như thế nào. Người hay trích dẫn là Phan Cẩm Thượng cũng không biện giải.
“Viết một cuốn sách là giết chết một cái cây” theo suy đoán thô thiển của tôi thì như thế này: “để in một cuốn sách phải hạ một cái cây làm giấy”. Một cuốn sách- một cái cây là nói theo nghĩa tượng trưng, vì sách có sách dày sách mỏng, cây có cổ thụ có măng non.
Nếu nghĩa thực dụng của câu ngạn ngữ là vậy thì hóa ra cách viết lách lâu nay… đốn cây cũng bộn. Nếu đổi một cái cây để có một cuốn sách hay thì coi như cũng được, nhưng thực tế thì sách hay không nhiều. Sách vô thưởng vô phạt thì tràn ngập. Sở dĩ có chuyện như vậy là bởi, hiện nay để in một cuốn sách dường như không khó khăn gì, ai có tiền mua giấy phép, đóng nhà in là xong ngay. Các nhà xuất bản thì nhiều khi chỉ “yêu cầu cao” với loại sách “kế hoạch A”, vì họ tự kinh doanh. Còn sách liên kết thì cứ tạm tạm, sạch nước cản là được.
Nhưng cũng có một thực tế là, hiện nay cứ nhìn vào danh mục sách best- seller các tác phẩm văn học trong nước mà… nhăn mặt. Nói e mích lòng, nhưng đó hầu hết là những tác phẩm câu khách dễ dài, ít thấy sức lao động, tâm huyết của nhà văn. Và, như thế… cây lại tiếp tục bị đốn. Tất nhiên là có rất nhiều cây bị đốn oan bởi đã “ phục vụ cho những cuốn sách không có giá trị gì. Cũng khó mà trách các nhà xuất bản được, vì họ đâu phải cơ quan kiểm lâm là kiểm soát việc.. đốn cây! Với lại, họ cũng cần có tiền để sống. Sách hay mà ếthì kinh doanh làm gì. Cái thực tế xót xa, hài hước trong xuất bản, làng văn này cũng vừa được đưa lên phim. Đó là bộ phim Vòng nguyệt quế đang phát trên VTV1 (kịch bản của nhà văn trẻ Hà Thủy Nguyên, đạo diễn Mai Hồng Phong) vào lúc tám giờ mười phút mỗi tối. Chuyện có anh chàng thi sĩ trẻ được xem là tài năng của văn đàn, có ông chủ nhà sách trẻ trân trọng in giúp tập thơ. Thế nhưng sách in ra ế chỏng chơ, nằm trơ trong những thùng các-tông ngoài vỉa hè. Trong khi đó, một tập thơ văn 8X nhí nhố gì đấy lại bán chạy như tôm tươi, được nâng niu trìu mến đặt trên giá sách sang trọng. Anh chàng thi sĩ tài năng đau đớn đã đành, ngay cả ông chủ nhà sách cũng xót xa không kém. Xem ra những cuốn sách như thế không chỉ đốn cây mà còn đốn một cái gì đấy trong lòng người. Nhưng, phải thông cảm là kinh doanh không thể đi ngược lại thị trường.
Thị trường giấy đang có những biến động lớn. Giá giấy in báo đầu năm là mười một triệu đồng/tấn, bây giờ đã lên mười bảy triệu đồng/tấn. Còn giấy in sách thì kinh khủng hơn, cách đây ba tháng khoảng mười sáu triệu đồng/tấn, hiện nay là hai mươi ba triệu đồng/ tấn. Dự đoán giá giấy còn tăng cao nữa. Các cơ quan báo chí, nhà xuất bản đang lo sốt vó vì thiếu giấy in, mai mốt có khi sẵn tiền mà không có giấy mua. Nhưng quan sát thì thấy cánh viết lách vẫn không ngừng in sách. Nhiều tác phẩm tung hoành trên mạng, với những đặc thù tưởng chỉ để phục vụ cư dân mạng, giờ lại tiếp tục… đốn cây. Lại nghe nói ở Hải Phòng có mấy thi sĩ sáng kiến ra việc viết thơ trên vách núi. Tôi nghĩ đó là cách hay để khỏi phải.. đốn cây. Nhưng hỏi kỹ ra thì biết các thi sĩ ấy cũng từng hăng hái.. đốn cây, giờ lại làm khổ đá.
Thật ra thì câu ngạn ngữ trên tuy rất hay nhưng cũng hơi phiền. Trước hết là phiền với chính bản thân tôi, là vì tôi hiện có hai bản thảo chuẩn bị in, nhưng nghĩ văn chương mình làng nhàng, nếu in hai cuốn sách có nghĩa là… đốn hai cái cây. Tiếc quá. Nghĩ vậy nên thôi. Có lẽ phải chờ, ít nhất là khi giá giấy hạ nhiệt trở lại, và bản thảo mình hay dần lên thì mới tính chuyện in (!)Như thế, câu chuyện “viết một cuốn sách là giết một cái cây” không chỉ là chuyện bảo vệ môi trường tự nhiên, hay là câu chuyện về quốc sách tiết kiệm, mà nó còn là thể hiện tinh thần sống, cách ứng xử đẹp với thiên nhiên, cộng đồng. Hay nói đơn giản hơn đó là sự đòi hỏi một công bằng nho nhỏ: một cuốn sách phải xứng với một cái cây (!)
TB: Bài này được viết vào khoảng tháng 7.2008, thời điểm giá giấy in có những biến động lớn, đây là thời điểm mà nhiều tờ nhật báo tăng giá từ 1500 đồng/tờ lên 3000 đồng/tờ, tức tăng gấp đôi. Chính điều này khiến cho những công dân ghiền báo của Sài Gòn đứng trước sự lựa chọn một, hai tờ báo mình thích chứ không còn thói quen mua một đống báo như trước nữa. Bài viết này được tải lên mạng rất nhiều, và có nhiều bình luận rất vui, đại ý nhà văn cũng đốn cây không kém gì lâm tặc (!)