có một thế giới sách đang bị mất 1.

Không biết cái Nhà sách Nhân dân huyện nằm trên thị trấn nhỏ bé quê tôi biến mất từkhi nào, nhưng rõ ràng là lần về quê gần đây nhất, tôi đã không còn được nhìn thấy nó nữa.

Cứ tưởng cái hiệu sách được dời đâu đó trong thị trấn, hoặc xê dịch trong phạm vi huyện; nhưng tìm kiếm, rồi thăm hỏi, thì biết chính xác là không còn có một hiệu sách nào tương tự như thế. Dọc thị trấn, chỉ thấy vài quầy sách nhỏ chuyên phục vụ sách giáo khoa, luyện thi đại học. Chợt ngẩn ngơ, bâng quơ nghĩ, mấy chị mấy cô ngày xưa phục vụ trong nhà sách, giờ không biết ở đâu, làm gì (?!). Và, một thế giới sách gắn liền với thế giới tuổi thơ của tôi chỉ còn trong hoài nhớ!

Gọi là ngày xưa, nhưng thực ra cũng không lâu lắc gì, cái Nhà sách Nhân dân huyện được xem là “gương mặt tinh thần” cho một cộng đồng dân cư (trong phạm vi huyện). Bềthế hơn, phong phú hơn thì là Nhà sách Nhân dân tỉnh, thường được đặt ở trung tâm thành phố, thị xã. Từ những “nhà sách nhân dân” đó, hình thành nên những tủ sách gia đình, mà hầu như nhà nào cũng có, tùy mức độ ít nhiều. Bây giờ thì cái nhà sách chung đó không còn nữa, nên những tủ sách riêng cũng dần biến mất. Tất nhiên, cũng có thể suy nghĩ ngược lại là do nhiều người không còn đam mê đọc sách nữa, không còn ai đi mua sách nữa, nên nhà sách phải chuyển giao cho những đơn vị kinh doanh khác. Nhưng, dù thế nào đi nữa, thì vẫn cứ thấy buồn khi cả huyện mà không có lấy một nhà sách.

Cứ tưởng chuyện đó chỉ có ở quê mình. Nhưng có dịp đi qua mấy tỉnh miền Trung (nơi vốn được xem là hiếu học, hiếu đọc) thì thấy các “nhà sách nhân dân” cũng đang dần biến mất. Mỗi khi vào một nhà nào đó, tôi để ý tìm xem tủ sách thì thấy hầu hết không có, hoặc chỉ lèo tèo vài ba cuốn vất vơ vưởng.

Trên đường đi, ngang những ngã ba làng, nhìn dưới bóng mát một gốc cây đa cổ thụ, chợt mơ hình ảnh một trẻ mục đồng ngồi đọc sách. Bước ra cái hè sau lộng gió, thả đôi chân trần trên nền đất mát lạnh, chợt thèm thấy dáng một thiếu nữ ngồi đọc sách. Nằm trên một căn gác gỗ tĩnh lặng, chờ một ngày trôi qua, lòng nôn nao muốn nghe những tiếng lật giở trang sách loạt soạt (...). Nhưng, tất cả chỉ là những hình dung. Quả thật, đang có một thế giới sách đang biến mất khỏi đời sống nông thôn.

“Nếu số ẩn bản ngày càng nhiều thì nhà căn chúng ta có thể sống được bằng tác phẩm của mình” - chợt nhớ cách đây không lâu, trong buổi tọa đàm Vì sao nhà văn không thể sống bằng tác phẩm?! ( do báo Phụ nữ thành phố Hồ Chí Minh tổ chức) - vấn đề cuối cùng dường như đã được “gút” lại như thế. Nhưng rõ ràng, hiện nay, số người đọc chỉ tập trung ở những thành phố lớn, nơi người dân có thu nhập tương đối cao. Còn ở nông thôn, việc mua một cuốn sách với giá vài chục ngàn đến vài trăm ngàn đồng/cuốn là điều quá ư... xa xỉ trong thời buổi “gạo châu củi quế”, vật giá leo thang chóng mặt như hiện nay.

Có một gợi ý rất đáng quan tâm là nên khôi phục lại hệ thống thư viện các trường học phổ thông trên toàn quốc. Chỉ cần mỗi thư viện mua một cuốn sách thì số ấn bản sẽ tăng lên đáng kể. Khôi phục thư viện đồng thời cũng là khôi phục lại văn hoá đọc. Điều ấy đáng làm. Nhưng không hiểu sao, hệ thống thư viện từ các trường cơ sở đến trung học (đặc biệt ở nông thôn) hầu như không còn tồn tại. Thư viện không có, nhà sách không còn, sách như những đứa con bị hắt hủi, lãng quên. Nhà văn buồn đã đành, nhưng buồn hơn có lẽ là những tâm hồn từ lâu đã không còn được bồi đắp, nuôi dưỡng bằng tình cảm, trí tuệ từnhững trang sách.

Sài Gòn, 2007