Chương 23

Trong phòng khách dinh Gia Long Ngô Đình Diệm nghiêm mặt, nhìn thẳng vào mắt Cabot Lodge, nhưng không muốn tin lời do thính miệng đại sứ Mỹ vừa thốt ra. Đây là buổi gặp gỡ thứ nhì sau bữa trình uỷ nhiệm thư giữa đại diện nước viện trợ và Tổng thống Việt Nam ngay sáng hôm sau này đệ nhất phu nhân ra đi.

- Đại sứ nói sao?

Đại sứ đã được báo chí gọi là "người Mỹ trầm lặng" bởi rất ít nói, chưa hề tuyên bố gì từ ngày đến Sài Gòn, bình thản như không để ý đến vẻ tức giận bộc lộ qua lời hỏi gặng của nhà lãnh đạo Việt Nam, chậm rãi nhắc lại:

- Thưa Tổng thống, tôi xin chuyển lại lời của chánh phủ Hoa Kỳ khẳng định rằng việc ông bà cố vấn chính trị đi khỏi Việt Nam trong lúc này là một việc rất cần thiết.

- Tại sao Tổng thống Kennedy có anh em ở trong chánh phủ Hoa Kỳ lại đặt vấn đề không muốn cho em tôi làm cố vấn?

- Vấn đề tế nhị này, thưa Tổng thống, tôi có thể quả quyết là chỉ nhằm mục đích bảo vệ uy quyền của Tổng thống.

Diệm lạnh lùng nói:

- Tôi không muốn cho ai chia rẽ anh em tôi cả, dù đó là hảo ý của Tổng thống Mỹ chăng nữa.

Lodge mỉm cười:

- Thưa Tổng thống, đây không phải là một vấn đề tình cảm mà đây là một vấn đề hoàn toàn chính trị. Tổng thống cao kiến hẳn cũng nhận thấy rõ là sự thể không dừng được, dù chúng tôi rất lấy làm tiếc…

- Tôi rất tiếc là không thể nghe theo được?

Câu trả lời xẵng của Diệm không làm cho Lodge mất bình tĩnh, vẫn ôn tồn:

- Trong trường hợp ấy, chánh phủ chúng tôi bắt buộc phải xét lại vấn đề viện trợ.

Diệm gằn giọng tức giận:

- Các ông bắt buộc tôi phải chọn vợ chồng chú em tôi với viện trợ phải không

- Chúng tôi mong rằng Tổng thống đặt quyền lợi chung lên trên tất cả.

Nhìn lại đồng hồ tay, đại sứ Mỹ thấy câu chuyện đã kéo dài một giờ rưỡi và tối hậu thư đã trực tiếp ngỏ rồi nên đứng lên:

- Tôi mong Tổng thống có thì giờ để xét lại.

Diệm cũng đứng lên, nhìn kẻ đối thoại cao hơn một cái đầu, lạnh lùng đưa tay ra bắt, rồi lại ngồi xuống. Lodge quay người đi ra khỏi phòng như không lưu tâm đến sự tức giận của vị Tổng thống đã quên cả phép lịch sự tiễn khách ra về. Ngô Đình Nhu từ phòng bên qua, nhìn vẻ mặt lo âu của anh, bước lại góc phòng khách. Chiếc máy ghi âm đặt ngầm bên trong chiếc bàn con, trên đặt bình hoa, theo ngón tay bấm của Nhu, phát lại những lời nói chuyện vừa rồi giữa Diệm và đại sứ Mỹ.

Nghe xong, Nhu quay lại nói với anh:

- Nó đã ngưng trả lương cho Lực lượng đặc biệt, bây giờ thì đòi vợ chồng tôi ra khỏi chánh phủ, không thì cúp viện trợ. Hừ, hở chút chi thì là hăm cúp viện trợ, quân bần tiện thiệt? Tưởng 2 triệu đô-la của chúng nó bỏ ra mỗi ngày ở Việt Nam là to lắm hay sao?

Nhu bực tức đi lại trong phòng, nói tiếp:

- Anh đừng nói chi tới lão Lodge cả. Tôi đã có cách đối phó rồi. Nhà tôi đi ra ngoài chuyến này đủ gây thanh thế với dư luận thế giới, làm áp lực Mỹ không dám cắt viện trợ đâu. Hơn nữa, anh cũng biết là một lô nhân vật tên tuổi của Mỹ mắc kẹt với mình rồi, bắt buộc họ phải có phản ứng bênh vực cho nịnh. Tôi tin là một mình Cabot Lodge không chơi nổi đâu. Dù cho Keunedy có nhất quyết đi nữa thì mình ra tay trước. "Tiên hạ thủ vi cường". Trong lúc này mình cứ bắn tin ra là nếu Mỹ cắt viện trợ thì mình sẽ e bắt tay với việt Cộng đi với Pháp. Mình phải lợi dụng những mâu thuẫn lúc này giữa Mỹ, Pháp và Việt cộng để tồn tại. Nếu Mỹ nó cắt viện trợ, mình chỉ cần thắt lưng buộc bụng tự túc một vài tháng là đủ thì giờ để chơi nhau rồi.

- Anh đừng lo, mình không thua trí nó đâu. Nó đã muốn tôi ra ngoài chánh phủ, thì sau cuộc bầu cử khoá 3 vào cuối tháng này, chính thức cử tôi lên làm Thủ tướng ở bên anh, anh vẫn là Tổng thống, để coi nó có cứng họng ra không.

Rồi ngay hôm sau, Ngô Đình Nhu với tư cách cố vấn chính trị triệu tập một cuộc họp báo tại dinh Gia Long để tỏ thái độ cương quyết đương đầu trước những lời doạ dẫm cắt viện trợ của đại sứ Mỹ, Nhu không ngần ngại tuyên bố.

- Chánh phủ Việt Nam không còn có thể tin tưởng ở chánh phủ Hoa Kỳ nữa, vì toà Bạch Ốc đã công khai loan báo rằng phần lớn viện trợ của Mỹ cho miền Nam có thể sẽ bị chặn đứng trong năm 1965. Vì sao phải đột ngột giảm viện trợ? Như vậy là sự tin cậy trước kia giữa chánh phủ Việt Nam và Mỹ đã chấm dứt và chánh phủ Việt Nam phải trù liệu những sự thay đổi quan trọng.

Trên đường sang Âu châu, chiếc máy bay chở Lệ ghé lại phi trường Vọng Các một tiếng đồng hồ.

Hay tin có một phóng viên chờ gặp phỏng vấn, Lệ không muốn gặp lấy cớ mệt ngồi nghỉ luôn trên phi cơ không xuống.

Qua một đêm vượt không trung, ghé đón hành khách ở sân bay Rangoon, Calcutta, Karachi, Daren, Caire, sáng nay phi cơ dừng lại ở đây một hôm trước khi đi Belgrade. Tháp tùng đệ nhất phu nhân ngoài cô gái đầu lòng, một nữ thư ký còn có mấy dân biểu thuộc hạ tận tuỵ phục dịch nhất là Hà Như Chi và Lại Tư. Đại sứ Việt Nam tại Tây Đức đã đến trước ở Belgrade để sắp đặt chương trình của Lệ trong những ngày trên thủ đô Nam Tư.

Đặt chân tới Belgrade, hai tiếng đồng hồ sau, Lệ nhận được điện tín của nhân viên từ Hoa Thịnh Đốn báo cáo:

- "Dân chúng Mỹ xôn xao khi hay tin bà cố vấn định qua đây. Có kẻ yêu cầu chính phủ Mỹ từ khước việc nhập nội, Bộ Ngoại giao Mỹ tuyên bố không thấy trở ngại trong việc bà cố vấn đến Mỹ và cho hay đã cấp chiếu khán ngoại giao từ tháng 3-1962".

Ngay hôm ấy, Lệ tuyên bố với báo chí để dò xét phản ứng của dư luận Mỹ:

- Tôi chưa chắc sẽ qua Mỹ hay không, nếu tôi đến viếng thăm tổng thống Kennedy lúc này thì sẽ làm cho ông phải bối rối.

Hôm sau, ngày khai mạc hội nghị Liên hiệp nghị sĩ quốc tế, trước lối 500 dân biểu đại diện 51 quốc gia có Lệ nhân danh phái đoàn Việt Nam để đọc diễn văn.

Trong chiếc áo lụa màu hồng nhạt hở cổ, Lệ trang điểm cực kỳ chải chuốt như một cô đào ra sân khấu, lấy điệu bộ và giọng nói hoa mỹ đọc diễn từ bằng tiếng Pháp, gián tiếp tố cáo và đả kích Mỹ "Những kẻ man trá manh tâm lật đổ chánh phủ Việt Nam".

Lệ nói:

- Phật tử không phải là nạn nhân của một chánh sách đàn áp nào mà đúng ra họ là nạn nhân của chánh sự phát triển của họ. Nhờ chế độ hiện thời, Phật giáo đã phát triển quá mau chóng vượt ngoài khả năng của họ, nên họ thiếu cán bộ, do đó mà sinh ra những sự lạc hướng khó tránh khỏi.

Có cả một âm mưu quốc tế mạnh mẽ đang chống chánh phủ miền Nam Việt Nam. Trong kỳ ban hành thiết quân luật vừa rồi, chánh phủ chúng tôi đã tóm thâu được ở các chùa nhiều tài liệu có một mưu đồ đại quy mô đã được tổ chức để chống lại chính quyền Việt Nam. Một trong những căn bản của âm mưu này là phong trào đầu độc dư luận thế giới hiện đang diễn ra trước mắt quý vị…

500 nghị sĩ quốc tế im lặng, tỏ vẻ không để ý mấy đến những lời lẽ mà chỉ hiếu kỳ nhìn từ lối trang phục đến những điệu bộ khoa tay, nghiêng mình, liếc mắt, cong môi, thay đổi nét mặt luôn luôn của người đàn bà được mệnh danh là đệ nhất phu nhân ở Việt Nam mà các báo đã gọi bằng nhiều danh hiệu khác nhau: Lucrèce Borgia phương đông, Rồng cái, Ong chúa, mụ phù thuỷ gia đình họ Ngô, người đàn bà chua ngoa hiểm độc… Người ta nhìn Lệ như một vai trò đem vui lại cho sân khấu chính trị khô khan. Một nghị sĩ Âu châu nói nhỏ với đồng nghiệp:

- Bà ấy đóng trò không đến nỗi tồi.

Nghị sĩ Nhật Bản đáp:

Đấy là một quái tượng chính trị.

Sự im lặng của hội nghị khiến Lệ tưởng mình đã thu phục được cảm tình của các đại biểu quốc tế, thành công trong bước đầu "giải độc thế giới" nên liền sau đó, lại liếng thoắng không ngừng với các ký giả quốc tế trong cuộc họp báo. Các phóng viên, đặc phái viên báo chí vô tuyến truyền hình, vô tuyến truyền thanh các nước, đặc biệt là Mỹ, lúc nào cũng muốn tìm săn những "con thú lạ" "tóm những con mồi đặc biệt" "những trò giật gân", tranh đua theo sát Lệ để khai thác những khía cạnh sôi nổi giữa lúc tình hình sôi động ở miền Nam Việt Nam đang làm cho cả thế giới phải chú ý đến.

Lệ ý thức rõ là mình đang bị chú ý vì nàng có thể nhân cơ hội này phát động chiến dịch tấn công và chinh phục dư luận, nhất là công chúng Mỹ.

Ngô Đình Lệ Thuỷ, cô gái đầu lòng 17 tuổi mà Lệ đem theo có thể là một yếu tố giúp thêm nàng trong các dịp ra mắt thiên hạ.

Rồng cái xuất trận với rồng con bên cạnh là một chiến thuật dàn cảnh lợi hại để thu hút cảm tình của dân chúng Tây phương.

Trước ống kính nhiếp ảnh, máy quay phim, vô tuyến truyền hình, Lệ cùng con tỏ ra thành thạo, sẵn sàng, từ phục sức, nữ trang đến cách đánh phấn, thoa son, lối uốn tóc, sửa soạn rất công phu tỉ mỉ. Hai mẹ con còn nghiên cứu cẩn thận những nét mặt, nụ cười, mắt liếc tay đưa khi đứng, lúc ngồi… mỗi một cử chỉ đều được tập luyện thành thục, tinh vi.

Người ta thấy vẻ mặt Lệ luôn luôn thay đổi, chợt cười, chợt nghiêm, chợt làm duyên, chợt khóc, chợt giận, chợt thương cảm, chợt kiêu kỳ… Theo lời nói mỗi lúc một khác, như bầu trời nhiệt đới, khi nắng khi mưa, khi giông gió sấm sét, khi trong xanh sáng chói…Khiến ký giả ngoại quốc đã có người buột miệng nói ra: "Những là một nữ diễn viên có tài".

Sau cuộc họp báo đầu tiên ở Belgrade, Lệ nghe tin Hoa Thịnh Đốn cải chính việc chánh phủ Mỹ yêu cầu ông Diệm cho vợ chồng người em cố vấn ra khỏi Việt Nam. Nàng vui mừng lăng xăng đi tìm phái đoàn thượng nghị viện Mỹ tham dự hội nghị quốc tế đang có mặt ở thủ đô Nam Tư.

Mặc dù phát ngôn viên chánh thức của phái đoàn nghị sĩ Mỹ tuyên bố không hề có ý muốn gặp đệ nhất phu nhân Việt Nam, nhất là tại Belgrade, và tỏ thái độ từ khước nhưng cũng không xong vì "bà nghị Việt Nam đón đường dữ quá". Rốt cục, một bừa ăn trưa được tổ chức để đôi bên được gặp gỡ.

Lệ ngồi sát cạnh Edward thượng nghị sĩ đảng Dân chủ đại diện tiểu bang Massachusetts, em Tổng thống Kennedy. Trước và sau bữa ăn Lệ luôn miệng nói không ngớt, bênh vực cho chế độ họ Ngô, không để hở cho kẻ đối thoại kịp lên tiếng.

Ông Kennedy em chỉ còn biết gật đầu và thỉnh thoảng ghi chép trong lúc người vợ nhìn đi nơi khác, thượng nghị sĩ Katherine Saint George ngồi đối diện chỉ ầm ừ.

Sau buổi nói chuyện, thượng nghị sĩ Katherine Saint George thuộc Đảng Cộng hoà đã chứng kiến từ đầu đến cuối, lắc đầu nói:

- Bà ấy quả thật không sai với tiếng đồn, bà ta nói luôn mồm. Bà thuật lại tình cảnh ở nước bà, bà cho rằng người Mỹ ở Việt Nam bị đánh lừa. Bà lên án báo chí chỉ trích chánh phủ anh chồng bà, bà nói như một cái máy phát thanh tuyên truyền. Bà ta muốn sang Mỹ để trình bày quan điểm về vấn đề Việt Nam. Tôi có nói trước cho biết là sang Mỹ bà sẽ thấy dân chúng Mỹ rất có cảm tình với Phật giáo Việt Nam.

Ngay hôm sau cuộc gặp gỡ phái đoàn thượng nghị sĩ Mỹ, Lệ bỗng được tin Hoa Thịnh Đốn dự định cắt viện trợ chánh phủ họ Ngô. Lập tức, nàng mời tất cả các ký giả tới khách sạn đang trọ để mở một cuộc họp báo.

Lệ mặc áo lụa màu nguyệt bạch, cổ hở, vai bên phải găm miếng khảm ngọc, tai đeo hoa ngọc bích, cổ tay đeo vòng vàng gắn kim cương. Hôm nay nàng muốn trổ tài đi chinh phục cảm tình các phóng viên tứ xứ có mặt ở Belgrade nên ngoài lối phục sức và trang điểm vô cùng chải chuốt, Lệ cười rất tươi, rồi bỗng nhiên thổn thức để những giọt nước mắt chảy dài trên má khi lên tiếng cảnh cáo với thế giới việc Hoa Thịnh Đốn cắt viện trợ cho chánh phủ Việt Nam có thể "kết thúc vai trò của Mỹ trong cuộc chiến tranh chống Cộng sản ở Đông Nam Á". Cắt viện trợ trong lúc chiến tranh gần kề ở một bên là tự nhiên gạt bỏ chiến thắng. Nếu làm như thế, tôi chắc chắn Hoa Kỳ sẽ mất hết sự tin tưởng của thế giới tự do. Nghe Lệ nhắc lại về "âm mưu quốc tế muốn lật đổ chánh phủ Ngô Đình Diệm, một ký giả hỏi:

- Bà có dính líu gì đến chánh phủ Việt Nam không?

Lệ điềm nhiên trả lời:

- Tôi không ăn thua gì đến chánh phủ Việt Nam cả. Tôi không hề nói chuyện với mấy ông Bộ trưởng, không bao giờ? Bốn tháng nay, tôi không thấy mặt Tổng thống, anh chồng tôi. Lúc rời Việt Nam, tôi không đi chào anh chồng tôi nữa. Tôi có giữ chức vụ gì trong chánh phủ đâu? Tôi chỉ thích sống yên lặng. Tôi ghét nhất huyên náo và những đám đông. Tôi chỉ thích một chuyện là được yên thân ở nhà với chồng con và lo nấu ăn. Tôi nấu ăn ngon lắm. Tôi rất ghét chính trị!

Lệ muốn đóng nốt vai người vợ hiền, xoay ra phía con gái mặc áo hồng nhạt ngồi bên cạnh, khoe:

- Con gái tôi xinh không? Tôi có bốn con và muốn có thêm hai nữa. Tôi là người đàn bà phương đông nên luôn luôn lo đến bổn phận tề gia nội trợ, chung thuỷ với chồng, yêu quý con cái…

Trước hôm rời Belgrade đi La Mã, Lệ vui tươi tin tưởng mình đã thành công tại hội nghị Nghị sĩ quốc tế, dẫn con gái đi phố mua sắm suốt ngày. Tối lại, nàng phục sức lộng lẫy đem con gái theo dự tiệc ở toà đại sứ Mỹ tại thủ đô Nam Tư. Lệ bắt tay, chuyện trò, cười đùa với mọi người có mặt tại buổi tiệc, hướng về phía mấy ký giả Mỹ, Lệ nói mỉa mai:

- Lúc đầu báo chí Mỹ muốn treo cổ tôi, nhưng bây giờ lại muốn nghe cái xác ấy nói gì!

Đến La Mã, Lệ gặp người anh tổng giám mục, bàn dân việc xin yết kiến Đức Giáo hoàng để gây tiếng vang cho cuộc công du "giải độc" của nàng. Mới đây Toà thánh Vatican đã từ khước và khuyên nàng nên rời khỏi La Mã, khiến tổng giám mục họ Ngô không giữ được bình tĩnh, tuyên bố:

- Tôi không có ý định muốn gặp Đức Gíào Hoàng?

Biết không còn hy vọng thuyết phục được Vatican ủng hộ chánh sách họ Ngô, và chỉ còn trông mong ở Hồng y Mỹ Spellman, người đỡ đầu cho Ngô Đình Diệm trở về nước cầm quyền, nên Ngô Đình Thục dự định sang Hoa Kỳ để vận động cùng phe Thiên chúa giáo tiếp tục ủng hộ cho chánh quyền miền Nam.

Giữa lúc ấy thì Lệ đến La Mã. Những lời lẽ trước đây của Lệ chỉ trích Giáo hoàng Gioan XXIII rồi xúc phạm đến Giáo hoàng Phao Lô ( Paul ) VI và lời tuyên bố lộng ngôn của tổng giám mục họ Ngô, cùng chủ trương kỳ thị tôn giáo của chánh quyền nhà Ngô đã gây một ấn tượng không hay đối với vị lãnh đạo Thiên Chúa giáo ở Vatican. Lệ không mong được yết kiến Đức Giáo hoàng đành bỏ luôn ý định xin gặp Đức Thánh Cha và bảo Đại sứ tại thủ đô Ý tổ chức một cuộc họp báo tại sứ quán.

Trước cuộc gặp gỡ các ký giả Ý, Lệ dành riêng một cuộc gặp gỡ phỏng vấn cho hãng thông tấn xã Mỹ AP và vô tuyến truyền hình ABC.

Tin ở sự nói năng giảo hoạt của mình, Lệ tuyên bố không dè dặt và kiêu hãnh thốt ra những lời lẽ trịnh thượng trong khi trả lời phỏng vấn Mỹ. Ngay tối hôm ấy dân chúng Mỹ nghe thấy trên màn ảnh vô tuyến vị đệ nhất phu nhân đang dõng dạc nói:

- Chúng tôi sẽ chiến thắng Cộng sản sớm hơn nhiều nếu Hoa Thịnh Đốn kiểm soát nổi hạng sĩ quan trẻ tuổi nông nổi, phiêu lưu của họ. Hạng này lúc nào cũng cho là mình tài giỏi, nhưng kỳ thực họ chỉ là những kẻ mới tập sự. Các sĩ quan cấp dưới của Mỹ ở miền Nam đã hành động như là những tên lính đánh thuê, không biết những gì xảy ra chung quanh họ cả.

Hôm sau, đài tiếng nói Hoa Kỳ phát thanh bản công bố của đại sứ Cabot Lodge trực tiếp trả lời Lệ về những lời tuyên bố đối với hạ sĩ quan Mỹ ở Việt Nam: "Tôi không hiểu làm sao lại có người nói ra những lời độc ác như vậy được. Những sĩ quan cấp dưới này hàng ngày chịu muôn ngàn nguy hiểm, một số đã chết bên cạnh những chiến hữu Việt Nam. Vì thế, họ đáng được người ta cảm ơn hơn là nhục mạ".

Lệ nghe tin này, vội lên tiếng chửi ngay là mình không bao giờ nói như vậy. Lời cải chánh của Lệ liền bị các báo tố cáo, xác nhận rằng nàng đã tuyên bố những lời ấy với hai phóng viên Mỹ tại La Mã và được ghi âm để phát thanh. Hai hãng AP và ABC cũng đều xác nhận việc ấy… Lệ hốt hoảng quay qua chống đỡ, trả lời rằng nàng chỉ có ý muốn nói: "Tại miền Nam Việt Nam với 14 triệu dân và một sự kiểm soát vô cùng chặt chẽ cũng không chận được quân thù lọt vào hàng ngũ chánh quyền và gây nên nhiều cuộc phá hoại, thì lẽ dĩ nhiên Hoa Kỳ với hàng trăm triệu dân số và kiểm soát lỏng lẻo hơn làm sao tránh khỏi một số người lưu manh trà trộn vào hàng ngũ sĩ quan hạ cấp để làm sai lạc đường lối của chánh phủ họ?".

Lời chống chế cải chánh của Lệ không xoá bỏ được hậu quả tai hại của nàng đã gây ra trong dư luận dân chúng Mỹ trước ngày nàng sắp đến.

Trước hôm rời La Mã sang Ba Lê, Lệ bảo toà đại sứ Việt Nam tổ chức một cuộc họp báo để vớt vát lại thất bại tại thủ đô Thiên Chúa giáo đã bị Toà thánh Vatican lạnh lùng quay lưng lại. Lệ sắp bước vào phòng họp báo thì nghe tin bên ngoài có mấy chục thanh niên đang tập hợp trước sứ quán để biểu tình. Nàng cố giữ bình tĩnh ngồi xuống ghế, trả lời các ký giả.

- Theo ý bà trừ Ý ra, nước nào bị nhiễm độc chủ nghĩa Cộng sản?

Lệ không ngần ngại đáp:

- Nước Mỹ!

Rồi lên tiếng buộc tội các nhà sư chống lại "chánh phủ Thiên Chúa giáo Ngô Đình Diệm là Cộng sản và giận dữ tuyên bố cùng đại diện UNITA.

- Tiếc rằng xăng quá đắt, nếu không thì tôi đốt sống hết bọn họ!

Cuộc họp báo diễn ra trong tiếng gào thét của đám đông dân chúng trước toà đại sứ đòi đệ nhất phu nhân cút đi, cút đi. "Cút khỏi Paris".

Trong khi Lệ tiếp tục cuộc hành trình ở nước ngoài thì tại miền Nam chánh sách đàn áp của họ Ngô vẫn diễn ra ác liệt. Các hoạt động chống đối chánh quyền của dân chúng Phật tử rút vào trong bí mật.

Trên trời thành phố bỗng xuất hiện những đám bong bóng xanh đỏ mang biểu ngữ Phật giáo lửng lơ theo chiều gió bay qua các đám đông. Hàng ngàn chim câu đeo cờ Phật giáo phất phới bay liệng trên thành phố Sài Gòn.

Một buổi trưa vào giờ tan sở, công trường Diên Hồng náo nhiệt xe cộ từ mấy ngả đường đổ ngang qua bỗng nghe những tiếng ồn ào từ chợ Bến Thành đưa ra. Đám cảnh sát chiến đấu cầm súng la hét chạy ngang ngửa giữa những tiếng cười ô ố, theo đuổi một bầy khỉ nhảy nhót chí chóe từ bên trong túa ra, thóc qua đầu người, trèo lên nóc xe đậu bên hông chợ lên góc phố. Người ta thấy bầy khỉ con thì mặc áo gấm đội khăn đóng, con mặt áo chùng đen con mặc áo dài đàn bà hở cổ… sau lưng mỗi con đính một mảnh vải mang tên bốn anh em họ Ngô: Tổng thống lãnh chúa miền Trung, Tổng Giám mục, cố vấn chính trị và đệ nhất phu nhân. Năm con khỉ tượng hình gia đình thống trị chạy tán loạn qua các phố với lũ cảnh sát dã chiến rượt theo nhắm bắn dọc đại lộ Lê Lợi đến gần trụ sở Quốc hội.

Con mang tên Ngô Đình Diệm bị trúng đạn ngã xuống đường còn bên con kia mất dạng vào trong các dãy phố.

Trỏ thả khỉ diễn ra trước hôm Phái đoàn Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Mac Namara cùng đại tướng Taylor tới Việt Nam để điều tra về ảnh hưởng cuộc đàn áp tôn giáo đối với chiến tranh chống Cộng sản ở miền Nam.

Tin phái đoàn quan sát Mac Namara - Taylor sắp mở cuộc họp báo ở phòng thông tin Mỹ khiến ban lãnh đạo Phật giáo quyết định cử một nhà sư cầm đầu một cuộc biểu tình.

Nếu Phật giáo không có hành động nào để biểu dương lực lượng quần chúng thì chánh phủ Diệm có thể tuyên bố với các sứ giả của Tổng thống Kennedy là vụ Phật giáo đã giải quyết xong rồi.

Sư Thanh Tuyền, một tu sĩ chưa đến ba mươi, có vẻ là một sinh viên được chỉ định đứng ra phát động cuộc biểu tình với cây cờ Phật giáo làm hiệu lệnh.

4 giờ chiều hôm ấy, Thanh Tuyền mặc âu phục đi dép đội mũ lưỡi trai để che đầu trọc, rời một căn nhà ở ngoại ô lên xích lô máy đến rạp chiếu bóng Eden gần phòng thông tin Mỹ.

Chiếc gậy tròn dài hơn một thước, Thanh Tuyền cầm ở tay như batoong, còn cờ Phật giáo thì gấp lại giấu trong áo phía trước bụng.

Sợ đi lại bên ngoài có thể bị công an, mật vụ để ý, Thanh Tuyền mua vé vào rạp xinê. Theo chương trình đã định cuộc biểu tình sẽ bắt đầu vào lúc 6 giờ, khi cuộc họp báo của phái đoàn quân sự Mỹ chấm dứt, số người tham gia biểu tình gồm sinh viên, học sinh và tăng ni, giả làm người qua đường tản mác ở các lối sẽ tề tựu lại nơi hẹn và biến thành đám biểu tình khi thấy cờ lệnh Phật giáo.

Thanh Tuyền ngồi yên trong rạp đến lúc thấy 17 giờ 45 liền đứng lên đi ra. Trong hành lang Eden, nhà sư gặp một bà đại uý quen thuộc, một Phật tử nồng cốt tham gia cuộc biểu tình này nói nhỏ:

- Yêu cầu chị sửa soạn đi. Chừng năm phút nữa sẽ biểu tình.

Ra đến đường Nguyễn Huệ, Thanh Tuyền bước lên một chiếc xe tắc xi, bảo chạy về phía công trường Diên Hồng quành qua chợ Cũ, lên đường Tự Do, vòng toà nhà Quốc hội, trở ra Lê Lợi, rồi ngừng lại chỗ cũ, sau hành lang Eden, đối diện phòng thông tin Mỹ. Ngồi trên xe, Thanh Tuyền đã có thì giờ luồn cờ vào cán, lấy chiếc áo vàng ra, và cuối cùng mặc áo lúc bước khỏi xe.

Người tài xế ngạc nhiên thấy khách lúc lên xe mặc áo sơ mi, quần tây dài, đã biến thành một nhà sư áo vàng khi trả tiền xe.

Miệng lâm râm niệm Phật, Thanh Tuyền tung lá cờ Phật giáo lên, chạy ra giữa đường, tiến ra phía vườn hoa, cách phòng thông tin Mỹ một trăm thước. Các Phật tử từ hành lang Eden đại lộ Lê Lợi, Nguyễn Huệ chạy túa đến nơi lá cờ Phật giáo phất cao.

Cùng lúc mật vụ, công an cùng bầy cảnh sát dã chiến võ trang từ 8 chiếc xe lớn đậu sẵn trước Quốc hội đổ xô đến. Tám tên lực lưỡng nhảy lại vây đánh Thanh Tuyền. Ngã gục dưới những đấm đá tới tấp nhà sư còn cố gượng hô to:

Phật giáo bất diệt!

Những tin tức rỉ tai, truyền miệng lan tràn trong dân chúng loan báo những thủ đoạn tàn ác của chánh quyền: tra tấn Phật tử bằng mọi hình thức dã man, cưỡng hiếp ni cô và nữ sinh bị bắt giam, giết một số tăng ni thả trôi sông, xác nổi gần cầu Bình Lợi tấp vào bờ Nhà Bè… Đồng thời nhiều điềm lạ xuất hiện các nơi: Cá thần hiện ra ở Bầu Quyền thuộc tỉnh Quảng Nam, dân chúng các tỉnh miền Trung nô nức kéo nhau đi thỉnh nước thiêng về chữa bịnh; tượng Phật bằng đá khóc ra nước mắt tại đường Cô Giang giữa trung tâm Sài Gòn, Phật hiện trên mặt tủ kính đường Lê Văn Duyệt, Phật bà Quan âm hiện trên mây có một phi công chụp được hình, mặt trời quay vào lúc xế chiều… những triệu chứng đồn đại ấy gây xúc động trong quần chúng dễ tin khiến chánh quyền phải tìm đủ mọi cách dập tắt, bắt bớ những người đồn đại.

Cũng trong thời kỳ này, các câu sấm ký của Trạng Trình hoặc mạo nhận của Trạng hình được truyền miệng bàn tán khắp nơi.

Người ta đem đối chiếu ba tháng 9, 10, 11 âm lịch năm này đều đủ 30 ngày với câu:

Chừng nào ba tháng đủ liền

Nhà chùa đổ máu, Ngô quyền tiêu tan.

Hai hôm trước khi Đại hội đồng Liên Hiệp quốc đưa vấn đề kỳ thị Phật giáo ở Việt Nam ra thảo luận tại Nữu Ước thì ở Sài Gòn số tu sĩ tình nguyện tự thiêu nộp đơn cho Uỷ ban liên phái Phật giáo đã lên tới một chồng cao.

Trưa hôm ấy, 5 tháng mười năm 1963, không khí nóng như thiêu như đốt giữa mùa nắng cháy miền Nam, trời xanh thẳm và cao không một đám mây. Vòng quanh công trường Diên Hồng trước chợ Bến Thành đông nghẹt xe cộ vào giờ tan sở, binh sĩ của lực lượng đặc biệt và cảnh sát chiến đấu canh phòng khu chợ Sài Gòn được gia tăng từ ban sáng khi được mật báo là sinh viên sẽ biểu tình và thấy bóng của thông tín viên ngoại quốc lảng vảng quanh chợ.

Vào lúc đúng Ngọ, một chiếc xe hơi bốn mã lực chạy từ lối đại lộ Hàm Nghi đến rồi ngừng sát lề công trường đúng vào lúc đèn đỏ.

Một người đàn ông mặc áo nâu dài bước vội xuống, đi đến công trường, ngồi ngay xuống mặt đất theo lối kiết già, rồi quẹt lên một cây diêm, ngọn lửa bùng cháy ôm lấy người nhà sư đã tẩm sáu lít xăng vào quần áo và bốn lít xăng ở túi nilong cầm tay vừa đổ ra.

Những tăng ni cải trang làm thường dân và sinh viên được báo tin trước bao vây thành một hàng rào quanh tu sĩ tự thiêu: Thích Quảng Hường.

Tiếng niệm Phật lẫn tiếng kêu đau thương nổi lên từ đám đông chứng kiến ngọn lửa sáng ngời, bao phủ toàn thân nhà sư ngồi kiết già. Trong chớp nhoáng, ngọn lửa bất đầu hạ thì xác nhà sư ngã ra, tắt thở.

Cảnh sát dã chiến, binh sĩ lực lượng đặc biệt và mật vụ đổ xô đến phía ngọn lửa đánh bạt những người quanh nhà sư tự thiêu, rồi lôi thi hài đã cháy đen quăng lên xe, chở đi biệt tích.

Các ký giả quốc tế quay phim, chụp ảnh, đều bị rượt đánh vỡ đầu gãy tay, bị thương nằm vật xuống đường, và máy móc bị đập nát.

Tin vụ tự thiêu thứ sáu và cũng là vụ tự thiêu thứ nhất từ sau ngày chùa chiền bị đánh phá xảy ra ngay tại Sài Gòn, và ba ký giả Mỹ chứng kiến bị mật vụ hành hung trọng thương, đập phá máy quay phim, chụp hình, được các hãng thông tấn đánh điện đi khắp thế giới. Được tin ba ký giả ngoại quốc bị hành hung trong lúc thi hành phận sự, đại sứ Cabot Lodge lập tức đến thăm, khuyến khích và gởi thông điệp chính thức phản kháng cùng chánh phủ Ngô Đình Diệm.

Anh em Diệm càng lúng túng thêm vì hôm sau ngoại trưởng Dan Rusk đòi nhà cầm quyền Sài Gòn phải xin lỗi Hoa Kỳ và bồi thường cho các ký giả bị mật vụ đánh đập.

Đã lỡ trớn đi mạnh trên con đường chống Mỹ, Ngô Đình Nhu tỏ thái độ bất chấp, lập lại lời yêu cầu đại sứ Mỹ giao trả nhà sư Thích Trí Quang cho chánh phủ Việt Nam để tránh sự tức giận của dân chúng có thể đi tới chỗ đập phá sứ quán và phòng thông tin Mỹ.

Cùng với lời đe doạ này, Thanh niên cộng hoà được mật lệnh của tổng thủ lãnh họ Ngô, huy động chuẩn bị tổng tấn công toà đại sứ và cơ quan USIS.

Mặt khác, có tin tung ra là tánh mạng của ông Cabot Lodge không được đảm bảo nếu đại sứ vẫn giữ thái độ thiếu thiện cảm đối với chính quyền họ Ngô.

Trong lúc tình hình khẩn trương nặng nề diễn ra giữa chánh quyền họ Ngô và đại sứ Mỹ ở Sài Gòn, thì Lệ đang có mặt tại Ba Lê, tiếp tục cuộc công du "giải độc thế giới".

Tại phi trường Orly, mấy trăm sinh viên Việt và Pháp trực sẵn ở lối ra để đón tặng "đệ nhất phu nhân" những bó hoa hồng chỉ có lá và gai cùng những quả trứng thối, song viên đại sứ thuộc hạ Phạm Khắc Hữu đã hay tin được, yêu cầu với nhà chức trách Pháp bảo vệ cho nàng. Cả trăm cảnh sát giữ trật tự được gởi đến phi trường làm hàng rào và một chiếc xe hơi riêng đã chạy ra tận cửa máy bay đem Lệ thoát khỏi sự "chiếu cố nồng nhiệt" của sinh viên Ba Lê. Các ký giả, phóng viên nhiếp ảnh và quay phim không gặp mặt được Lệ đành trở về không, chờ đợi cuộc họp báo của đệ nhất phu nhân theo lời hứa của toà đại sứ Việt Nam.

Một số nhiếp ảnh viên nóng lòng đã vây quanh khách sạn Lệ ở trên đường Kleber suốt ngày nhưng cũng không chụp được tấm ảnh nào, vì Lệ không ló mặt ra ngoài, chỉ quanh quẩn mãi trong phòng.

Tối hôm sau, Sở cảnh sát Ba Lê bỗng nhận được tin điện thoại loan báo có một quả bom giấu ở khách sạn Lệ ở sắp nổ tung.

Nhân viên cảnh sát và nội an đổ xô đến vây quanh khách sạn để lục soát Lệ cùng đám tuỳ tùng hay tin hồn vía lên mây, nhưng người ta tìm kiếm hàng giờ không thấy gì. Trong mấy hôm Lệ im hơi lặng tiếng đã xảy ra một việc bất ngờ. Một số phụ nữ Việt kiều ở Ba Lê tự xưng là ái mộ bà chủ tịch phong trào Phụ nữ liên đới, đến xin gặp Lệ để yêu cầu nàng nhận lời cho tổ chức chi nhánh đoàn thể này tại Ba Lê. Đang lúc bực tức vì sự phản đối và đe doạ hành hung của sinh viên Việt, Lệ hân hoan nhận lời đón tiếp đám bạn gái hoan nghênh tìm nàng.

Tất cả 5 người, 3 thiếu nữ Nam và 2 thiếu nữ Bắc phục sức trang nhã lối Việt, hợp thành đoàn phụ nữ hải ngoại, được Lệ vui vẻ mời vào phòng khám riêng. Mấy kẻ tuỳ tùng thấy không khí thân ái giữa chủ và khách không còn e ngại đề phòng gì nữa, rút ra ngoài.

Đột nhiên 5 phút sau bỗng nghe tiếng kêu la chới với từ bên trong rồi thấy mấy bà, mấy cô tuôn ra, ríu rít đi khỏi khách sạn. Mở cửa phòng vào họ thấy Lệ quần áo tả tơi, loã lồ nằm im lặng, tức giận ứa nước mắt.

Dân biểu Hà Như Chi rón rén bước ra, dò hỏi mới biết đám phụ nữ vừa rồi bày kế gặp Lệ để làm nhục, đánh xé nàng tơi bời như một trận đòn ghen. Trận đòn đau ít mà nhục nhã tức tối nhiều, Lệ lặng người đi uất hận.

Giữa lúc ấy dân biểu Lại Tư đi đâu về, nghe thuật lại tự sự, bình tĩnh lên tiếng:

- Thưa bà cố vấn, đối với thứ "chó cắn trộm" bà trách chúng nó làm gì! Bà nên để tâm nghĩ đến việc lớn là hơn. Tôi vừa đọc báo Le Monde sáng nay có viết một bài có tính cách khiêu khích cho bà cố vấn không chịu gặp báo chí Ba Lê vì sợ không dễ phỉnh gạt được họ như báo chí các nơi khác.

Đôi mày Lệ đang cau có bỗng dựng ngược, tức giận, nàng nói ngay:

- Đừng tưởng là tôi sợ báo chí Ba Lê? Biểu ông đại sứ tổ chức ngay cuộc họp báo vào ngày mai cho tôi, rồi tôi sẽ cho người ta biết tay!

Quang cảnh đường Villiers chiều nay bỗng nhiên rộn rịp vì số cảnh sát viên đông đảo giữ trật tự dài suốt mấy trăm thước đưa đến toà đại sứ Việt Nam. Hàng trăm sinh viên và Việt kiều được tin có cuộc họp báo của đệ nhất phu nhân kéo đến tụ tập gần sứ quán.

Trong gian phòng chật hẹp của toà đại sứ có tới 200 người chen chúc, phần đông không phải là nhà báo mà là người được sứ quán thuê đến bố trí để hoan hô và ủng hộ Lệ.

Lệ cố chiếm cảm tình của báo chí Ba Lê trong buổi ra mắt đầu tiên nên đã cẩn thận sửa soạn từ lối trang phục đến những câu trả lời. Đầu tóc mới uốn chải ở một tiệm trứ đanh Ba Lê, trong chiếc áo dài hồ thuỷ hở cổ, để lộ dây chuyền thánh giá vàng, tay mang đôi vòng ngọc xanh, Lệ hiện ra với một nụ cười tươi tắn, như một cô đào bước lên sân khấu chào khán giả.

Nụ cười tươi liên tiếp nở trên môi từ đầu đến cuối buổi họp, chỉ trừ lúc nào nhắc đến Phật giáo thì đôi mắt nàng quắc lên, giọng nói trở nên đay nghiến ác liệt, Lệ cất tiếng cười khanh khách run rẩy cả làn ngực nâng cao, cho rằng các vụ tự thiêu là trò bi hài nhất trên đời.

Rồi nàng dõng dạc tuyên bố là không hề có đàn áp phật tử, và buộc tội những ai bênh vực cho "bọn đội lớp thầy chùa là những kẻ phá hoại, liên minh với phản loạn". Theo lời nàng thì chiến tranh ở miền Nam gần chấm dứt rồi, Việt cộng đã đại bại chỉ còn lại một đám tàn quân sống sót rải rác, vất vưởng qua sự "cướp bóc thường dân trong các vùng hẻo lánh!"

Trong suốt buổi họp báo, ở bên ngoài cách sứ quán lối 50 thước một nhóm Việt kiều không ngừng hò hét:

"Đập chết con rắn độc"

"Đoàn kết chống độc tài!"

"Đả đảo họ Ngô tàn sát Phật giáo?"…

Mười lăm người biểu tình quá hăng bị mời vào bót.

Hôm sau cuộc họp báo của Lệ tại nhà Việt Pháp, một tiệc trà thân hữu được phe thân họ Ngô tổ chức để cho các dân biểu thuộc phái đoàn tuỳ tùng đệ nhất phu nhân nói chuyện cùng sinh viên vả kiều bào có cảm tình với chính quyền miền Nam.

Những người đến dự đều phải có thiệp mời ghi rõ tên họ và qua sự kiểm soát trước của toà đại sứ Việt Nam, để đề phòng các sự chống đối hay phá hoại có thể xảy ra. Hai dân biểu Hà Như Chi và Lại Tư đứng ra thuyết trình, đang hăng say ca ngợi chánh sách họ Ngô trước số cử toạ lối 100 Việt kiều và một số người Pháp thân hữu thì đèn điện bỗng tắt. Trong phòng đột nhiên có tiếng va chạm, xô đẩy ghế, tiếng kêu tắt nghẹn, giằng co, xung đột trong bóng tối hoàn toàn.

Không đầy năm phút, đến lại bật sáng, người ta thấy hai dân biểu Hà Như Chi và Lại Tư, diễn giả, bị trói quặt hai tay ngồi ở ghế, mồm nhét đầy phân, bê bét cả hai bên má, ú ở vùng vẫy, mấy nhân viên đắc lực của sứ quán Việt Nam ở Ba Lê cũng nôn ọe nhổ phân ngựa.

Thì ra một số sinh viên đã tìm cách trà trộn vào quan sát, ngồi cạnh các dân biểu tuỳ tùng bà cố vấn, thừa lúc một đồng loã tháo cầu chì cho điện tắt, đã hai người giữ lấy một trói chặt Hà Như Chi và Lại Tư vào ghế ngồi, đồng thời lấy phân ngựa phong bao đem theo sẵn để nhét vào miệng họ. Giáo sư kiêm dân biểu Hà Như Chi và ông nghị Lại Tư mặc dầu hết sức vùng vẫy chống cự nhưng bị bốn sinh viên giữ chặt cho phân vào ngập cả mồm gần đến nghẹt thở, khi đèn sáng lại muốn ngất đi, ê chề xấu hổ.

Trước khi rời Ba Lê đi Nữu Ước, Lệ lại được dịp trút nỗi tức giận lên đầu những kẻ mà nàng gọi là bọn "phiêu lưu quốc tế qua cuộc phỏng vấn của đặc phái viên hãng American Broadcasting Company. Trên màn ảnh vô tuyến truyền hình, Lệ lên tiếng buộc tội Hoa Kỳ đã quấy phá không cho chánh phủ Ngô Đình Diệm được yên để tiếp tục cuộc chiến tranh chống Cộng sản. Nàng nói:

- Sở dĩ hai chánh phủ Mỹ và Việt Nam bất hoà chỉ vì chánh phủ Hoa Kỳ không chịu nhận trọng trách của mình là một nước bạn.

Những người Mỹ khoanh tay đứng nhìn chiến tranh tại Việt Nam như những khách bàng quan. Họ cho chúng tôi cái cảm tưởng là họ nhìn bi kịch của Việt Nam như là họ đi xem hát.

Đề cập đến chánh quyền miền Nam, Lệ phủ nhận việc chánh phủ Diệm phải cải tổ và nhấn mạnh:

- Những người mệnh danh là "Phật tử" chẳng qua chỉ là những cán bộ Cộng sản muốn lật đổ chính quyền họ Ngô. Những người Mỹ ở Việt Nam đã ngây thơ để họ lợi dụng. Người Mỹ ở Việt Nam đang trải qua cuộc khủng hoảng nặng nề: họ đang đắm chìm trong một trạng thái hoang mang không tả được. Trường hợp của họ thật đúng với câu tục ngữ Việt Nam: "Nhiều thầy, thúi ma".

Trả lời câu hỏi nàng có chống Mỹ không, Lệ đáp:

- Người ta đã nói tôi đủ điều những chưa ai nói tôi ngốc cả.

Trước khi lên máy bay rời Ba Lê qua Mỹ, Lệ lại được thêm dịp tấn công báo chí Mỹ.

- Các ký giả Mỹ tại Sài Gòn tỏ ra không khác gì bọn sát nhân vì hôm thứ bảy vừa qua họ đã thản nhiên đứng nhìn một nhà sư tự thiêu mà không làm gì để ngăn trở.

Lệ xua mấy dân biểu tuỳ tùng về xứ, sau hôm họ bị sinh viên Ba Lê cho ăn phân, chỉ còn con gái và một nữ thư ký ở lại cùng nàng đi Mỹ.

Trong khi sửa soạn lên đường, nàng nhận được điện tín của chồng từ Sài Gòn đánh sang khuyên nàng thận trọng trong những lời tuyên bố, đồng thời hay tin tân đại sứ Việt Nam ghé lại Honolulu trên đường đi Hoa Thịnh Đốn nhậm chức, tuyên bố rằng Lệ "sang Mỹ với tính cách riêng tư, và chỉ nhân danh cho phong trào Phụ nữ liên đới mà thôi, chứ không phải là đại diện cho chính phủ Việt Nam". Lệ tức giận thấy tân đại sứ họ Đỗ muốn chận trước những tuyên bố của nàng sắp tung ra ở Mỹ, song cho rằng đây là thủ đoạn của người chồng cố vấn phòng ngừa không để cho chánh thể bị lôi cuốn theo nàng trong trường hợp du thuyết không thành công. Bức diện văn vừa nhận được đã gián tiếp khuyên nàng thay đổi chiến lược, nên khi đến phi trường Lệ liền thay đổi giọng điệu với các ký giả Nữu Ước.

Trong phòng khách sân bay đông nghẹt phóng viên các báo vây quanh, Lệ nhận thấy đây là một dịp tốt cho nàng mới đặt chân lên đất Mỹ có thể xoa dịu những lời đả kích của báo chí Mỹ từ trước đến nay, nên nhỏ nhẹ nói:

- Tôi qua đây để cố tìm hiểu vì sao chúng ta bất hoà với nhau. Tôi hy vọng các ông các bà nhà báo sẽ vui lòng giúp tôi trong việc này.

Các ký giả chờ đợi những lời lẽ chua cay gây hấn của Lệ không khỏi tỏ ra thất vọng khi nghe nàng đổi giọng, đóng vai một người khách "biết điều".

Lệ cũng bắt đầu thất vọng khi thấy ngoài các phóng viên ra, không có một đại diện của chánh phủ liên bang Hoa Kỳ, của tiểu bang Nữu Ước hay của thành phố Nữu Ước ra đón. Phải chàng các nhân vật chánh thức của Mỹ không muốn biết đến sự có mặt của đệ nhất phu nhân Việt Nam.

Giữa lúc đó, ở Hoa Thịnh Đốn, một cuộc họp báo được tổ chức tại Bộ Ngoại giao, một nhân viên cao cấp lên tiếng trách các báo, các hãng vô tuyến truyền hình và truyền thanh đã đem lại cho Lệ nhiều dịp để rêu rao với dân chúng Mỹ những ý kiến lố lăng về tình hình Việt Nam.

Một cuộc họp báo khác được triệu tập theo lời mời của thượng nghị sĩ Stephen Young, thuộc đảng Dân chủ, tiểu bang Ohio, trong đó ông Young công khai chỉ trích Lệ là một người vô trách nhiệm, "hống hách", "chống Mỹ một cách mù quáng và phản đối chánh phủ Mỹ đã cấp chiếu khán cho Lệ vào đất Mỹ, yêu cầu gởi trả Lệ lại cho miền Nam Việt Nam.

Ngày hôm sau đến Nữu Ước, Lệ tập họp các tay mưu sĩ ngoại giao Việt Nam ở nước ngoài, hiện có mặt tại Mỹ, đến ở phòng riêng của nàng. Mấy tay "cố vấn đầu não" này đã được lệnh của cố vấn chính trị từ Sài Gòn chuẩn bị dọn đường vận động, tổ chức cho cuộc du thuyết của "bà cố vấn" trên đất Mỹ.

Lệ được báo cáo về thái độ thờ ơ của Hoa Thịnh Đốn và chính phủ Hoa Kỳ không muốn chánh thức nhìn nhận sự có mặt của Lệ tại Mỹ. Phát ngôn viên toả Bạch ốc đã tỏ ý lo ngại về những lời của Lệ tuyên bố mới rồi có thể làm cho Hạ nghị viện Hoa Kỳ cắt đứt viện trợ. Bộ Ngoại giao trả lời các báo hỏi về cách đối xử với Lệ: "Không ai có lợi gì đấu khẩu với một người như thế".

Lệ còn được tin là trước ngày Lệ đặt chân tới Mỹ, ông cựu đại sứ thân sinh nàng ở Hoa Thịnh Đốn có tuyên bố nhiều lời với các báo, cho rằng con mình "đi làm quảng cáo cho chánh thể họ Ngô", ngoài ra hãng CBS thuộc hệ thống vô tuyến truyền hình Mỹ cho hay quyết định huỷ bỏ cuộc phỏng vấn Lệ và thay vào đó bằng một chương trình mời cựu đại sứ thân sinh nàng tham dự. Trước không khí bất lợi, chống đối rõ rệt, Lệ cùng mấy thuộc hạ xét lại mấy nơi nào nàng sẽ đến, những lời lẽ đáng tuyên bố để tuyên truyền cho chế độ Diệm.

Chương trình dự định Lệ sẽ ghé lại mười hai thành phố ra mắt hay trả lời chừng 15 lần phỏng vấn của các đài vô tuyến truyền hình và truyền thanh, nói chuyện trước thính giả lối 17 lần, trong số có 11 lần tại các trường đại học, dự tiệc và nói chuyện trong các buổi tiệc mười lăm lần.

Trong ba tuần lễ du thuyết, Lệ có bao nhiêu dịp ấy để giải độc cho dân chúng Mỹ về tình hình Việt Nam.

Đang lúc Lệ xem lại chương trình bắt đầu các buổi nói chuyện vào hôm sau, thì tại Hạ nghị viện ở Hoa Thịnh Đốn, ông chủ tịch tiểu ban ngoại giao công bố cuộc điều tra tiến hành về lý do tại sao Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ cấp chiếu khán cho Lệ:

- Bất cứ một bọn độc tài dỏm nào trong thế giới cũng chửi bới nhục mạ Hoa Kỳ được? Như vậy đã quá lắm rồi! Nay lại còn để cho con Rồng cái nhập vào đất Mỹ để đến chửi chúng ta tận mặt? Bà ta là một con người đàn bà ác độc, đáng lẽ cấm không được đặt chân vào đất Mỹ, ít ra cũng không được vào đây với chiếu khán ngoại giao, vì bà ta có phải là nhân viên ngoại giao đoàn nào, hay của chính phủ đâu?

Trong buổi đầu tiên ra mắt, Lệ mặc một chiếc áo màu lục hở cổ, trang điểm cực kỳ chải chuốt, khai mạc vòng du thuyết của nàng bằng một bữa ăn trưa nói chuyện với báo chí tại khách sạn lớn nhất Nữu Ước, do câu lạc bộ báo chí hải ngoại tổ chức. Có lối 1.000 người dự buổi nói chuyện này. Theo một chiến lược khôn khéo, Lệ nêu lý do đông người để buộc những ai chất vấn phải viết câu hỏi vào giấy và đưa cho nàng xem trước. Như vậy, Lệ có thể chỉ cần trả lời những câu hỏi nàng đã chọn lựa thôi, và những người có mặt không được vặn hỏi thêm. Với lề lối này, Lệ đã trả lời trong suốt một giờ những câu hỏi mà nàng thấy có lợi cho mình.

Trả lời một câu hỏi về việc từ chức của ông Trần Văn Chương đại sứ, thân phụ nàng, Lệ quả quyết rằng chính cha nàng đã bị chánh phủ Việt Nam cách chức chứ không phải tự ý từ chức:

- Chánh phủ Việt Nam nhận điện tín của cha tôi lúc 2 giờ sáng ngày 22 tháng 8. Điện tín đó chỉ trích chánh phủ cho nên chánh phủ lập tức điện trả lời chấm dứt nhiệm vụ của cha tôi. Lúc ấy, cha tôi mới công bố việc mình từ chức.

Trong lúc Lệ đang nói thế thì cách chỗ nàng độ 100 thước, cựu đại sứ Trần cũng đang diễn thuyết về tình hình Việt Nam cho hội đoàn chính trị American Legion tại Hội quán Hải lục quân Mỹ. Tuy một đầu đề nói về Việt Nam như con gái, song bài diễn văn của Trần Văn Chương có ý nghĩa chống đối ngược với những lời lẽ tán dương chế độ miền Nam của đệ nhất phu nhân:

- Chánh thể Ngô Đình Diệm là một chánh thể lạc hậu, bất lực và đàn áp, đến nỗi những điều đó đã trở thành những chướng ngại vật lớn lao nhất cho sự chiến thắng du kích quân Việt Nam. Con rể của tôi là Ngô Đình Nhu cầm đầu tất cả mọi việc tại Việt Nam và chắc chắn là y cũng còn cầm đầu luôn cả chánh phủ Diệm nữa. Còn vợ y tức là con gái tôi, lại cầm đầu trên tất cả họ Ngô.

Về phía Lệ, đang lúc nàng tiếp chuyện các báo Mỹ trong buổi ăn trưa tại khách sạn thì ở bên ngoài có hai nhóm trên một trăm người biểu tình đả đảo "con Rồng cái". Một nhóm thuộc các tôn giáo tổ chức, còn một nhóm lối gần một trăm sinh viên Mỹ tại Nữu Ước cầm biểu ngữ và hò hét những khẩu hiệu phản đối "Lucrèce Borgia Việt Nam" và chánh thể họ Ngô.

Cũng trong ngày hôm ấy sinh viên Mỹ ở khắp các tiểu bang Hoa Kỳ tổ chức những cuộc biểu tình để ủng hộ sinh viên đang xuống đường tại Nữu Ước. Có tới 250 trường đại học các nơi có sinh viên tham gia biểu tình. Phần đông sinh viên mang băng tang trên tay trái để tưởng niệm những người đã bỏ mình tại Việt Nam, nhất là sinh viên và học sinh chống lại chính thể Diệm sinh viên Mỹ còn vẽ hình Hoà thượng Thích Quảng Đức ngồi giữa đám lửa cháy, dắt đi diễu hành qua các khu phố với các biểu ngữ:

"Phản đối sự ngược đãi Phật giáo đồ, sinh viên và trí thức tại Việt Nam".

"Yêu cầu Tổng thống Kennedy can thiệp đối với chánh sách độc tài của gia đình họ Ngô".

Tổ chức của sinh viên lại còn chuẩn bị những cuộc biểu tình các nơi nào Lệ sẽ đặt chân đến trong suốt thời gian nàng ở lại Mỹ.

Nhận thấy những sự chống đối nguy hại do phía chánh quyền Hoa Kỳ, cũng như thân sinh nàng và sinh viên, dư luận Mỹ, Lệ bèn lên tiếng phân trần cùng các báo:

- Chánh phủ Hoa Kỳ đã tỏ ra rất tàn ác đối với tôi, và đấy không phải là phương pháp tốt.

Đối với cựu đại sứ Trần Văn Chương, hôm Lệ đến Nữu ước, người ta đây để ý đến sự vắng mặt của cả hai ông bà tại phi trường.

Trong thời gian Lệ ở Nữu Ước và Hoa Thịnh Đốn, một số phóng viên túc trực trước nhà ông Chương để xem Lệ có đến thăm không. Lệ đã cùng con gái đến gõ cửa nhà cha mẹ nhưng im lìm, không có ai ra mở cửa, đành trở về không. Lệ nhiều lần gọi điện thoại cho cha mẹ, nhưng cũng không được trả lời.

Lệ tức giận cha đã tránh mặt lại còn phá đám cuộc "giải độc" của nàng, nên tỏ lời với các báo rằng:

- Người Mỹ đã làm cho cha tôi tin rằng ông sẽ thay thế Tổng thống Diệm nếu chánh phủ hiện nay biến mất, chính vì thế mà ông ấy vẫn một mực chống lại tôi.

Trước đó, Lệ đã thuê nhiếp ảnh viên túc trực ở phía ngoài nhà cựu đại sứ Trần Văn Chương với nhiệm vụ báo tin ngay cho biết nếu có ông bà thân sinh nàng trở về nhà, để nàng đến thăm. Trong trường hợp ấy nhiếp ảnh viên sẽ chụp ảnh gia đình đoàn tụ của họ Trần, để Lệ có bằng chứng tỏ bày với các báo rằng dù sao giữa nàng với cha mẹ không khí hoà thuận vẫn duy trì.

Nhưng rồi sự lánh mặt cố ý của ông bà Trần Văn Chương tiếp đến là vòng diễn thuyết ra mặt chống đối chánh quyền miền Nam, phản tuyên truyền lại con gái của vị cựu đại sứ khiến Lệ không còn trông mong gì nữa ở thân sinh nàng.

Lệ đã không ngần ngại nói với mấy nhân viên tuỳ tùng:

- Cha tôi đã bị mua chuộc rồi. Ông ấy bị người Mỹ cho ăn bánh vẽ sẽ thay thế Tổng thống Diệm nên mới dứt tình đoạn nghĩa với tôi như vậy.

Nhìn thấy ảnh chụp nàng dừng chờ cùng con gái đang bấm chuông trước nhà cha mẹ ở Hoa Thịnh Đốn, với lời chú thích của tờ báo "Rủi quá, đi vắng", Lệ cáu tiết nói:

- Đúng là cha tôi theo hùa với bọn âm mưu phá hoại để chống lại tôi!

Trưa hôm ấy, tại câu lạc bộ báo chí quốc gia tại Hoa Thịnh Đốn, Lệ ngỏ lời cùng các báo:

- Tôi rất tiếc là cha tôi không chịu tiếp tôi. Xin các ông bà nhắn giúp giùm tôi. Tôi sẵn sàng gặp cha tôi bất cứ ở đâu, và bất cứ lúc nào.

Tối hôm đó, Lệ đi dự cuộc diễn thuyết tại trường đại học Haward tổ chức tại giảng đường luật khoa. Đây là một học đường trứ danh nhất của Hoa Kỳ đã đào tạo những nhân vật xuất sắc nhất trong chính trường Mỹ quốc.

Khi Lệ vừa mới đến, đã thấy mấy trăm sinh viên biểu tình trước cửa trường đại học, hò hét đả đảo ném cà chua và trứng thối tới tấp như mưa. Chiếc xe chở Lệ đóng kín cửa kính chạy vọt qua khỏi hàng rào phản đối.

Vào tới diễn trường, Lệ càng bỡ ngỡ và rối trí vì cách nói chuyện ở đây khác hẳn các nơi khác. Thường khi Lệ đứng ra đọc một diễn văn soạn sẵn rồi sau đó trả lời một số câu hỏi của thính giả. Tại đây trước khi Lệ lên tiếng, ba giáo sư đứng ra trình bày ba khía cạnh của vấn đề Việt Nam để cho Lệ giải đáp.

Mở đầu, một giáo sư luật khoa chống lại lập luận của Lệ về tình hình Việt Nam qua những lời tuyên bố vừa rồi. Giáo sư trình bày vắn tắt dẫn chứng rõ rệt và hùng hồn làm cho Lệ khó lòng mà cãi lại.

Đến lượt giáo sư hành chánh học tiếp lời tố cáo Lệ đã cố ý trình bày sai lệch vấn đề Việt Nam, làm cho dân chúng Mỹ tin rằng "mọi việc ở Việt Nam đều tốt đẹp cả".

- Bà muốn cho chúng ta tin rằng người nào nói khác đều là nói láo, và mọi con số, tài liệu dẫn chứng của họ đều là những chuyện bịa đặt.

Lệ ngồi yên mấy phút đầu, lấy viết ghi lại mấy điểm để trả lời, trong lúc ba giáo sư Mỹ kế tiếp nhau lên diễn đàn. Lệ cố giữ vẻ thản nhiên nghe những lời công kích mình, thỉnh thoảng lại cười mỉm nhún vai, lắc đầu. Nhưng chỉ được một lúc, Lệ không dằn lòng được nữa, cau mày khó chịu. Như người ngồi phải trên lửa, Lệ xoay xở không ngừng, hai tay hết mó máy mái tóc, sửa lại vạt áo dài, đến mở rồi đóng "xắc" (sac) không biết bao nhiêu lần. Cuối cùng, như quyết định điều gì Lệ bỏ luôn giấy và viết vào xắc, hai tay chống cằm, ngước mắt nhìn lên trần nhà, tỏ thái độ khinh thường.

Mỗi đoạn công kích từng lúc lại điểm một tràng pháo tay vang dội càng làm cho Lệ điên tiết thêm lên. Đến lượt Lệ lên diễn đàn, người ta nhận thấy rõ nàng không còn giữ được bình tĩnh, cố gượng gạo trả lời:

- Người Mỹ không sống như chúng tôi, không khắc khổ như chúng tôi mà còn sống rất xa xỉ…

Lời nói của Lệ bị những tiếng suýt và huýt sáo phá ngang.

Trước một thính giả chống đối ra mặt, Lệ lên tiếng được năm phút, rồi đột nhiên chấm dứt:

- Tôi không thể ở lại đây lâu hơn, tôi có hẹn phải đi nơi khác.

Nói xong, nàng bỏ đi luôn ra khỏi phòng trước sự sửng sốt của mọi người. Lệ nhảy lên xe, chạy về lối cửa sau để chống sinh viên biểu tình phản đối.

Qua buổi nói chuyện mà Lệ có cảm tưởng là "người ta muốn làm thịt tôi", nàng nói với báo chí:

- Đại học Haward phải thay đổi không thì sẽ mất hết tiếng tốt. Sinh viên Haward là một lũ mất dạy!

Sau đó, Lệ lại lên tiếng trong một chương trình vô tuyến truyền hình của hãng NBC, nói về Phật giáo Việt Nam:

- Tôn giáo được đa số tín đồ tại Việt Nam không phải là Phật giáo, nhưng là Khổng giáo. Không ai biết rõ số Phật tử là bao nhiêu. Năm ngoái, 1962, Tổng hội Phật giáo có xuất bản một cuốn sách, trong ấy có kê khai số Phật tử tại Việt Nam là 1 triệu người trên dân số 14 triệu. Con số 70 phần trăm dân chúng mà Phật giáo bảo đó là tín đồ, thực ra chỉ là những người theo đạo ông bà. Chánh phủ Việt Nam có bắt bớ các sư sãi không? Làm sao mà chúng tôi không bắt những kẻ phiến loạn được? Đêm 21 tháng 8 chúng tôi khám xét trong các chùa và tìm thấy súng ống lựu đạn, cả bom nữa, giấu dưới các tượng Phật. Các sư sãi tối ngày chỉ biết lo làm chính trị, chỉ muốn lật đổ chánh phủ do dân quân tự bầu lên, chỉ muốn đưa Cộng sản vào Sài Gòn với những kẻ phiến loạn như thế, mà chánh phủ tôi chỉ bắt có 7 sư mà thôi và nay theo tin tôi vừa nhận được từ Sài Gòn thì những người bị bắt đã được thả hết rồi. Chỉ có những kẻ xuyên tạc sự thật mới nói là có việc đàn áp Phật giáo ở Việt Nam!

Trong lúc Lệ ra rả tuyên bố trên màn ảnh vô tuyến truyền hình Mỹ, thì ở ngoài khơi biển miền Nam, một chiếc tàu chở đầy tăng ni và sinh viên đang lướt sóng chạy về hướng Côn Đảo. Trên không một chiếc máy bay Skyraider đang theo dõi, đảo quanh mấy vòng, nhìn thấy lá cờ vàng gạch đỏ trước mũi tàu.

Phi công lái chiếc oanh tạc cơ, đại uý Huỳnh Minh Trường, sáng nay đã nhận được một phong bì dán kín với chỉ thị của cấp trên dặn khi nào máy bay cất cánh hãy mở ra xem để biết công tác phải thi hành. Theo đấy đại uý có phận sự phải dội bom đánh chìm chiếc tàu chở những kẻ đối lập nguy hiểm ra Côn Đảo, và hoàn thành công tác trở về sẽ được thăng thiếu tá cùng được hưởng một triệu đồng.

Đại uý Huỳnh Minh Trường lượn vòng bên trên chiếc tàu, đánh điện hỏi, nghe trả lời:

- Tàu chúng tôi từ Sài Gòn đi Côn Sơn, chở những phạm nhân của chánh phủ quốc gia, nhà sư và Phật tử.

- Tôi được lệnh ném bom và đánh chìm tàu, nhưng tôi không làm. Vậy tàu hãy đổi hướng chạy lánh đi nếu không muốn gặp nguy hiểm.

Thế rồi trong khi chiếc Skyraider bay đi về phía Tây, đáp xuống phi trường Pochentong xin lánh nạn chính trị ở Căm-bốt, chiếc tàu chở các nhà sư cũng đổi hướng, chạy về phía vịnh Thái Lan.

Đại uý Huỳnh Minh Trường được nhà chức trách Khơ-me lịch sự đón tiếp, tuyên bố tại phi trường:

- Tôi đến đây xin tị nạn chính trị đề phản đối những sự đàn áp Phật tử của chánh phủ Ngô Đình Diệm. Toàn thể dân chúng miền Nam đang chờ ngày lật đổ chánh phủ này.

Tại dinh Gia Long, ở văn phòng cố vấn chính trị, trước mặt người anh Tổng thống và mấy thuộc hạ thân tín, Ngô Đình Nhu trầm giọng nói:

- Tình thế đã đến như nầy, tôi thấy mình cần phải phản ứng quyết hệt mới được. Bọn Mỹ cho rằng ngưng viện trợ kỹ thuật, thương mãi, CIA thôi trả lương Lực lượng đặc biệt 300.000 đô-la mỗi tháng. Phong toả như vầy mình đành phải bó tay mà nhượng bộ, Cabot Lodge coi mình như một thứ thuộc địa, làm sao mà chịu nổi?

Mac Namara với Maxwell Taylor mới rồi sang đây, chỉ là Bộ trưởng quốc phòng và tham mưu trưởng liên quân mà tự ý đi thanh tra khắp nơi, ra lệnh về quân sự, về chính trị, xem như là chúng cầm đầu xứ này, có nhục nhã không Đời thuở nào mình là một nước độc lập mà chúng nó công khai đòi thay đổi chánh phủ, có phải là muốn làm cha thiên hạ không? Tôi quyết không để cho chúng nó coi mình là bù nhìn để muốn giựt dây ra sao cũng được?

Ngô Đình Diệm lo lắng hỏi:

- Vậy chú tính đối phó cách nào?

Nhu lạnh lùng đáp:

- Từ năm 1955 đến giờ Mỹ đã bỏ ra 3 tỷ đô-la riêng về quân sự, năm nay 1963 là 500 triệu đô-la, có phải bỗng chốc mà họ có thể bỏ ngang mình đâu mà anh sợ? "Người ta không thay ngựa giữa dòng", câu châm ngôn ấy hết sức là đúng với