Trên những ngả đường không oán thù

Tại sao Hoàng dừng lại?

Có một cái gì đột ngột vừa dâng lên trong anh?

Hay cái ý định dừng lại đã có từng ban nẫy, từ đầu ngõ, từ nhà anh, ngay từ ngày anh đặt chân xuống đất tự do này?

Hoàng không hiểu nữa. Anh cau mặt, không muốn đi xâu vào cái trạng thái mới mẻ vừa lên hình. Nhưng anh đã dừng chân rồi. Ở đây. Trong ngõ hẻm. Hoàng cúi xuống nhận đường, nhất định cứ bước thêm một bước nữa. Theo kinh nghiệm đi lại của những ngõ hẻm lầy lội,Hoàng chọn một khoảng đất tối hơn. Nhưng cái khoảng tối vẫn cứ nhòa nhòa đen đặc trước mắt. Chân người không đặt lên. Chân Hoàng không hao giờ đi lên. Trong anh, một tâm trạng bình yên bắt đầu lan đi như một vết dầu loang. Xuống tới những đầu ngón chân thì cái bước định đi đã tê bại hẳn. Tự nhiên thế. Như một tòa máy đang chạy, hết lửa đứng lại. Rồi Hoàng thấy mát lắm. Mát từ bên trong mát ra, mát từ đầu óc từ tim phổi mát đi. Phút đứng lại một mình trong cái ngõ hẻm tối tăm của thành phố, nội tâm Hoàng đã có một trận mưa nhỏ hiền hòa nổi lên. Đã có những phiến xanh. Trận mưa và những phiến lá mát mẻ mở ra một ngả đường, Mắt Hoàng nhòa đi. Anh nhìn yên lặng con đường của anh mở đi từ những phiến lá xanh.

Anh biết rằng từ đêm nay, anh sẽ đi mãi mãi trên con đường này.

Hoàng đã đi trên ngả đường không oán thù.

Hoàng lạc đường?

"Trên đường oán thù ta tìm thấy sự sống". Câu văn của Malraux sáng chói như một giáo điều của đời anh, Hoàng nhớ lại một lần nữa. Giữa ngõ hẹp. Trong bóng tối. Cũng là nhớ lại một lần cuối cùng. Nó đã chết cái chết khô héo của giáo điều. Câu văn nhỏ lại, nhưng con đường oán thù, anh sẽ không, đến nữa, giống như cái khoảng tối trước mắt, gần gụi, nhưng bàn chân Hoàng không bao giờ đi lên. Oán thù. Hoàng nhìn lên. Giữa những hàng mái siêu đổ, những vì sao lấp lánh nhìn xuống anh. Rừng sao hôm nay hiền lành, cũng không có lửa. Dưới đất trên trời, ở trong con người, ở chung quanh không có ngả dường oán thù nào hiện lên. Bước chân ngừng lại trên một thứ biên thủy. Hoàng thua rồi. Anh sẽ không vượt biên thủy.

Con đường oán thù nghiêng đi, mất hút về phía bên kia.

Hoàng nhìn về phía bên kia, ở cuối ngõ hẻm. Con đường lầy lội còn tối hơn, khuất khúc hơn ở đầu ngõ. Hoàng không nhìn thấy, nhưng đã đoán thấy hẳn hoi. Nhưng mái nhà yên lặng. Một vài khung cửa sổ mở rộng. Đèn lửa tắt ngấm. Những khung cửa là những hình tròn hình vuông tối đen. Màn đen của đêm khuya lắng nói lên những giấc ngủ đang ngon của người. Những giấc ngủ không có oán thù.

Hoàng cử động. Anh đốt lửa, châm một điếu thuốc lá. Anh hút một hơi dài, nhìn chung quanh. Những giẫy nhà bé nhỏ chen chúc không đều trên hai bờ. Những mái hiên thấp nhô ra gần hết lối đi. Bóng nhờ nhờ của những vệt hoa leo. Đêm ngõ hẻm chồng chất những hình bóng cạnh khía va chạm đủ mọi hướng mọi chiều trên một bức họa lập thễ chìm chìm nổi nổi. Những bóng người nằm yên dưới những mái hiên. Vẫn có những cửa sổ mở rộng một cách tin tưởng. Giấc ngủ lao động nồng say trên những tấm ghế bố. Cuộc sống ban đêm ở đây khuấy động nhịp nhàng đều hòa dưới ánh sáng những vì sao, trong nhịp gió nhẹ, dưới bóng hoa leo, bên cạnh những khung cứa mở, trong hơi thở của người nằm ngủ. Hoàng nghe rõ một tiếng thở, một tiếng cựa mình. Tấm ghế bố cọt kẹt kêu lên. Một tiếng nói mê sảng, vắn gọn vô nghĩa. Hoàng mỉm cười. Anh nghĩ đến những hình ảnh đẹp nõn nà mà anh vẫn ưa thích: Những ngón tay. Những con mắt. Những vì sao. Những con người ở trong cuộc sống đương mùa xây dựng. Những suối nắng óng ánh chảy giữa lòng ngày. Những suối nắng của nhiều ngày.

Những hình ảnh thoải mái, không oán thù này trở lại trong một thoảng ngắn chính là những nguyên nhân đã làm cho những bước chân đi tìm kiếm oán thù đã phải dừng lại trên một thứ biên thùy của một cuộc sống làm bằng yêu thương. Hoàng nghĩ đến những thứ biên giới của thế hệ.

Thật là nhiều loại: Biên giới dựng lên bằng hầm hố, chiến lũy, ruộng mìn, bằng những hàng rào giây thép gai, bằng những mũi súng nghiêng nghiêng đe đọa. Cái mũ sắt ngụy trang lả lả những phiến lá khô úa. Những biên giới của lửa máu, của tàn phá, của căm hờn.

Nhưng ở một mặt nào cũng lại có những biên giới dựng lên bằng niềm tin, bằng những ngón tay. Bằng sự sống tươi mát. Bằng con người. Hoàng đã dừng lại ở đây, trong tươi mát, trong đời sống trong con người. Chỉ đi thêm một bước nhỏ là Hoàng sẽ vào trong cái thế giới chồng chất hờn oán kia.

Anh không tìm thấy sự sống mà anh chờ đợi trên những ngả đường oán thù. Con đường này không bao giờ có nữa trong anh. Những lối đi tàn hủy thuộc vào những hình ảnh của bên kia, của những nếp sống, những con người bên kia.

Vậy mà, chính là Hoàng đã định đến cái ngõ hẻm này để tìm một người. Anh đi tìm kẻ thù. Anh ra khỏi nhà vào lúc thành phố vừa lớn đèn. Ánh sáng nhạt loãng của ngày vào lúc hoàng hôn, từng tảng nhờ nhờ lẫn lộn với ánh sáng điện vừa bật lên gây cho anh một cảm giác ám ảnh khó chịu. Phố anh ở ồn ào đông người. Một bọn trẻ đùa nghịch ầm ỹ làm vướng bước chân anh đi. Hoàng cáu, bạt tai một đứa vừa ngã vào người anh. Tiếng đứa trẻ khóc thét trong đám đông đàng sau. Hoàng không nhìn trở lại. Những cảm giác vừa bồn chồn vừa bực bội hỗn loạn trong anh. Hoàng cúi đầu bước thật nhanh trên hè phố, hai bên thái dương rức buốt choáng váng, cổ họng anh nghẹn ngào. Căm thù. Anh muốn có một cảm giác bình thản cũng không được nữa. Căm thù. Anh muốn nẽn xuống thì nó lại bùng lên, chảy bừng bừng khắp người. Hai chữ căm thù sáng chói từng nét lửa nhẩy múa trong anh, trên một mớ cảm giác hỗn độn không tên. Những nét chữ viết hoa to lớn ngột ngạt. Mắt Hoàng nặng xuống, đục hẳn đi. Anh chớp chớp. Căm thù đọng lại những giọt nước mắt bực tức trên mi.

Hoàng đi mau hơn. Hình ảnh hai bên đường thoang thoảng, anh không nhìn thấy gì rõ ràng. Cuộc sống của thành phổ ở chung quanh anh đang nói lên dần dần những tiếng động, những miền sáng chói. Anh đi qua nhiều ngã ba ngã tư. Thỉnh thoảng anh lại bước bỗng xuống một rãnh nước. Có tiếng cười của một người qua đường. Tiếng cười cùng làm Hoàng bực bội.

Từng hàng cây, từng mái nhà, từng dẫy biệt thự lần lượt lùi lại. Hoàng đi bộ mà như đứng trên một toa tầu đang chạy. Những dẫy cột điện lùi mau về phía sau làm Hoàng choáng váng. Anh đi qua nhiều đoạn đường nữa. Bàn tay anh vung mạnh theo đà chân bỗng đụng phải một vật gồ gồ ở túi quần bên phải. Túi Hoàng có một khẩu súng lục. Cỡ 7 ly 35. Đạn đầy ắp chargeur. Một viên đã nằm sẵn sàng trong nòng súng. Hoàng bước nhanh hơn nữa. Tim anh chói lên. Anh vừa nghĩ đến một viên đạn đồng sáng loáng, chữ nổi, lúc vụt đi dưới đầu ruồi đến nổ tung trong những lớp da thịt rách nát. Một điễm lửa đỏ khé vừa lóe lên, vụt di. Căm thù. Anh nghĩ đến những con người lác đác trên những chiến địa thế kỷ. Đến những con người bấm tay vào cò súng định đoạt cái tích tắc lạ lùng của lúc đạn nổ. Và kẻ nhận được viên đạn ấy. Hoàng buồn rầu nghĩ rằng những viên đạn đủ mọi cỡ đã nổ nhiều, mà càng nổ thì căm thù càng chồng chất. Và thế kỷ càng nhiều mãi hờn oán.

Anh đi qua một lớp phố nữa. Cây cối nhà cửa, những người đi đường, vẫn lũ lượt lùi ngược trở lại anh. Sự sống của thành phố âm hưởng từ phía sau suôi tạt về. Nghe ầm ầm ran tan như một ngọn triều đổ xa xa. Trước mắt Hoàng, những hình khối, màu sắc hình như đặc hẳn lại. Nghiêm lặng cái nghiêm lặng của một vùng trời thấp trước gió hão sáp nổi. Nghiêm lặng của một phút nghe ngóng tiếng đạn nổ. Con đường đi nhập vào bờ súng ngắn cụt, vào đường lửa dài thẳm. Căm thù.

Một đoàn xe vụt qua, ngăn Hoàng đứng lại dưới một gốc cây. Có tiếng một người đàn bà hỏi giờ anh.

Hoàng nhìn mau xuống mặt dạ quang, đáp ngắn:

- Tám giờ.

Người đàn bà thản nhiên cám ơn Hoàng, đi sang bờ đường bên kia. Tự nhiên Hoàng thấy sự nhanh gấp của mình trở nên vô nghĩa. Anh nhìn lại đồng hồ một lần nữa đoạn anh tạt vào một tiệm rượu.

Cửa tiệm bé nhỏ. Ánh sáng né-ông xanh biếc tỏa xuống gian phòng vắng người.

Một người thiếu nữ tiến lại phía anh.

- Cho tôi một ly Mác-Ten.

Người thiếu nữ nghiêng mình bỏ đi.

Một lát yên lặng.

Hoàng cố giữ bằng được cái cảm giác liên tục của trả thù. Một phút yên lặng. Rồi Hoàng nghe thấy tiếng đĩa hát đặt vào máy. Nhạc nổi lớn. Hoàng lắng nghe một giọng hát thanh, trầm trầm, xa vắng. Ly Mác-Ten vừa đặt xuống mặt bàn, màu vàng trong suốt giữ lại một lời hát vừa hạ thấp, ngân dài, rôi lắng đọng hẳn trong lòng cốc. Hoàng nhếch mép cười vô nghĩa. Bàn tay anh buông suôi chạm vào khẩu súng. Chưa bao giờ anh uống rượu mạnh nhưng anh cũng nhấc ly rượu lên tợp thẳng một hơi. Chất lỏng đốt cháy ở cuống họng, cháy đi bừng bừng khắp người. Căm thù. Một khẩu súng lục. Một viên đạn đồng chữ nổi sáng loáng. Một ly rượu mạnh. Hoàng gọi thêm một ly nữa.

Anh đứng giậy trả tiền bước vội ra khỏi tiệm. Bản nhạc buồn vẫn chưa dứt. Từng tiếng nhỏ nhỏ, đứt quãng, đuổi theo anh ra ngoài. Hoàng nhìn đồng hồ. Đúng 9 giờ 35 phút. Hoàng đi về phía đường 20. Anh thấy lạnh lạnh ở những đầu ngón tay. Mắt anh mờ hẳn đi. Anh đi mãi về phía đường 20. Mỗi đoạn đường làm anh gần thêm vời kẻ thù. Nó ở một ngã hẻm cuối con đường này. Phải rồi, chính nó. Chính nó ở đây. Mắt anh hoa lên. Anh không thể nào bình tĩnh được nữa. Nó. Những kỷ niệm căm thù đổ tràn về. Hoàng lọt hẳn vào dĩ vãng này. Anh đến đất căm thù. Anh nhìn mặt nó. Hung dữ, tàn ác. Những con mắt nó nhìn anh trừng trừng. Những bàn tay nó lông lá đầy máu. Phải rồi đúng nó. Đúng thằng Xuân.

Kẻ thù của anh ngồi trước một cái bàn phủ vải đó, kê ngay ngắn giữa sân đình làng. Ánh đuốc hắt lên một khuôn mặt lạnh lẽo đến phát khiếp lên. Sau y, cờ đỏ sao vàng. Y ngồi giữa mầu máu đỏ. Mầu của Bên Kia, của Căm hờn. Ba cột đình treo ba bức ảnh thật lớn của bọn lãnh tụ. Những cặp mắt lãnh tụ trên kia là những vì sao số mệnh cho cuộc sống nô lệ của tên cán bộ cuồng tín ngồi ở dưới. Thằng Xuân ngồi nghiêm chỉnh dưới những khuôn mặt, những nền máu, những ánh sao nghi ngút hờn oán ấy. Không khí nơi này nghi ngút hờn oán. Bên ngoài, đêm đã đặc lại. Tiếng chó sủa râm ran. Cái thôn xóm bé nhỏ vắng ngắt. Đêm đã khuya. Mọi người trong xóm đều phải có mặt ở đây trong một thứ liên hoan của căm hờn này. Vắng mặt sẽ bị coi là phản động.

Cuộc đấu tố bắt đầu.

Xuân vừa gọi đến tên Hoàng. Thằng Hoàng. Thằng phản động Hoàng. Y hét lên. Xuân là cán bộ phóng tay phát động quần chúng kể từ khi phong trào đấu tố lan đi từng đợt khủng khiếp khắp các thôn xóm rải rác hai bờ sông Đáy. Phong trào căm thù nỗi lớn, Xuân trở nên con người của những cuộc đấu tố.

Cả một sân đình rộng lớn đã chật ních những đoàn thể tới dự buổi đấu tố đầu tiên trên hữu ngạn sông Đáy. Mọi người nín thở, hồi hộp chờ đợi. Người làng người nước cả ai cũng thương ông cụ hiền lành nhân đức, nhưng không ai dám hé răng. Đám đông đứng quây thành một thứ vòng tròn. Một khoảng trống ở giữa chói chang dưới ánh đuốc cháy. Một hình người quỳ gục ở giữa khoảng trống này. Một ông cụ già. Thằng bố thằng Hoàng. Thằng địa chủ gian ác ngoan cố. Thằng bố thằng phản động Hoàng.

Xuân đập bàn hét lớn. Y sô ghế tiến lại trước mặt ông cụ:

- Tên địa chủ này còn là bố một thằng Việt gian phản động. Nó đang làm quận trưởng ngụy quyền. Nhân dân đòi đền tội.

Ông cụ già cứ quỳ như thế mà nhận lấy trận đòn thù. Như thế suốt đêm. Cũng là trận đòn cuối cùng. Ruối sáng hôm sau chúng kéo lê ông cụ về đến đầu ngõ rồi bỏ đi.

Ông cụ bỏ mình ba hôm sau.

Hồi đó, Hoàng làm quận trưởng ở một quận gần Hà Nội. Người thân tín bỏ làng ra báo tin cho anh biết, ai ai cũng nói chính Xuân đã tỗ chức cuộc đấu tố. Chính y đã đứng chỉ huy một bọn đầu trâu mặt ngựa cho chúng nó đấm đá bố anh. Y còn lớn tiếng tuyên bố một ngày sẽ đến lượt anh nữa.

Câu chuyện đấu tố người cha, đấu tố đến chết, Hoàng ghi nhớ từng chi tiết bé nhỏ. Người làng nào ra quận, Hoàng cũng giữ lại, thết đãi cơm nước, cấp giấy mả chu đáo. Người nào anh cũng buộc phải kể lại chuyện đấu tố. Anh ngồi nghe yên lặng xa xôi, nhưng trong anh, căm thù đã nhen lửa. Ngọn, lửa ấy, đêm ngày cháy đỏ trong nội giới người con, đêm ngày mong gặp được kẻ thù giết bố để trả thù. Từ cái tang đau đớn kia, Hoàng nuôi dưởng niềm căm thù cho một ngày một xâu nặng bền chặt. Anh chỉ sợ rằng thời gian lần lần sẽ làm nguôi vơi ngọn lửa thù. Đến cái độ anh không thẳng tay đánh xuống kẻ thù được nữa. Hoàng sống từng giờ từng phút cho cuộc gặp gở. Anh có linh cảm rồi một ngày anh sẽ gặp được Xuân. Người chết phải được ngậm cười. Cuộc sống của Hoàng từ đó cũng thay đổi. Ban đêm anh vác các bin ra khỏi quân đi lần vào những làng xóm ở rải rảc chung quanh, đích thân chỉ huy những cuộc phục kích đón bắt cán bộ du kích cộng sản trên những ngả đường độc đạo. Thằng cán bộ nào thằng du kích nào với anh cũng chỉ là một thằng Xuân. Những thằng giết người đã đánh bố anh đến chết.

Một thời gian ngắn, Hoàng nổi tiếng khắp vùng quốc gia vì những thành tích chiến đấu chống cộng của anh. Đùng một cái, hiệp định Genève được ký

kết.

Hoàng ra đi, vất bỏ lại cả, nhưng mối thù, anh mang theo lên đường. Anh buồn rầu nghĩ rằng không bao giờ anh được gặp Xuân nữa. Cố nhiên là nó ở lại ngoài ấy.

Bởi vậy mà anh hết sức ngạc nhiên khi có một người làng di cư vào Nam, tình cờ nói chuyện đến Xuân ở trong này. Hoàng không chịu tin thì người đó lại cho anh biết cả địa chỉ của Xuân nữa. Xuân vào Nam mới được vài tháng nay, trong một chuyến tàu cho những người di cư cuối cùng. Y đã bị khai trừ ra khỏi đoàn thể vì một lầm lỗi về công tác. Không được rõ rệt lắm, nhưng đích thực Xuân đã kị khai trừ rồi. Sau ngày tiếp thu, có những tên cán hộ lạ mặt đến từ những địa phương khác đã được thay thế Xuân. Bị đoàn thể bỏ rơi, Xuân đâm ra chán nản. Y bắt đầu hiểu rõ những bộ mặt thực cộng sản. Đoàn thể chỉ dùng y một thời kỳ, như một thứ đồ vật. Giai đoạn chuyển biến đường lối đổi khác, người ta không cần dùng đến y nữa. Không phải chỉ riêng Xuân. Mà còn nhiều tên khác đã phụng sự cộng sản đắc lực cũng phải chịu những số phận như Xuân. Tên chủ tịch huyện, tên trưởng đoàn du kích xã bên cạnh chẳng hạn. Chúng lần lược bị khai trừ ra khỏi đoàn thể hoặc bị hạ tầng công tác. Tên chủ tịch huyện đã bỏ trốn lên Hà Nội. Nghe đâu cũng đã nhập vào đoàn người vào Nam. Tên cán bộ du kích thì bị bắt sau đó ít lâu. Tên này đã tỏ vẻ uất ức bất mãn, đã cả gan công kích đường lối đoàn thể sai lạc, đoàn thể bất công, trong một buổi họp. Hôm sau Y bị đưa đi mất tích.

Trước những sự kiện này, Xuân càng lo hoảng cho số phận mình. Y cảm thấy luôn luôn bị theo dõi dò xét. Những buổi họp, y cáo ốm nằm nhà. Lúc nào cũng có vẻ buồn phiền hoảng hốt. Người làng, xóm căm thù vì những tội ác của y ngày trước thấy y như thế cũng động lòng thương hại. Xem ra y đã tỉnh ngộ rồi. Cuồng tín ở đoàn thể không còn nữa. Đôi khi gặp một vài người quen biết, y tỏ vẻ hết sức hối hận. Đến khi có một số người làng tổ chức một chuyến đi tập thể xuống Hải Phòng để vào Nam, y cũng khẩn khoản xin đi theo. Nhờ sự che dấu khéo léo của mọi người y đã đi thoát, đem được theo cả vợ và mấy đứa con nhỏ.

Vào tới miền Nam, y đến ở nhờ nhà một người anh họ trong một ngõ hẻm cuối đường 20. Ngày ngày y làm mướn kiếm ăn.

Đã hiểu thấu nội tại lung lay của cộng sản, Hoàng không ngạc nhiên về trường hợp của những tên cán bộ chính cống, một ngày có thể từ bỏ hàng ngũ chúng nó để trở về với Tự Do. Đó là những lúc cái con người bên trong những cái vỏ cản bộ ấy, gặp được điều kiện thuận tiện để thức giậy, để vượt ngục. Nó nói nhiều cho một khía cạnh sa đọa đổ vở của cộng sản.

Hàng ngày, trên báo chương có biết hao nhiêu tin tức về những người đã từng hoạt động đắc lực cho cộng sản, vượt màn sắt vượt nhà tù, từ bỏ đoàn thể trốn sang miền tự do. Sống với Cộng sản cho đến một lúc nào chợt hiểu được một cách hết sức chua chát cái tính chất sâu kiến vô nghĩa của con người, họ vượt biên giới. Họ đều được đón nhận. Chúng ta không trả thù những đứa con hoang đã trở về với chúng ta sau khi đã chịu đựng những kinh nghiệm bản thân đau đớn, đã hổi hận, đã giác ngộ thành thực. Sự đại lượng của chúng ta giúp cho họ cơ hội trở lại làm người.

Hiểu thế, nhưng riêng ở Xuân, Hoàng vẫn ngờ vực, không tin. Một thằng như thằng Xuân, tôi luyện già dặn trong địa ngục cộng sản mà cũng không sống được với cộng sản thì còn ai ở được với chúng nó nữa? Xuân không tính đến chuyện sẽ gặp anh ở đây ư? Xuân không sợ anh trả thù? Không, anh nhất định phải trả thù. Anh đã thề nguyền ròi. Xuân tự dẫn thân đến. Anh không thể nào tha thứ được.

Anh liền tìm đến chỗ Xuân ở, mang theo khẩu súng lục và những viên đạn anh định dành cho y. Hình ảnh người chết hiện lên. Những ảnh đuốc lửa bập bùng của đêm đấu tố. Căm thù.

Vậy mà đến giữa ngõ hẻm, Hoàng đã đứng lại.

Tại sao Hoàng đứng lại? Có một cái gì đột ngột vừa dâng lên trong anh? Phải rồi, có một cái gì đột ngột vừa dâng lên. Đó chính là tình thương yêu của tất cả những con người trên mọi thứ biên giới. Tình thương yêu rộng lớn cao quý nhất vì nỏ gửi đến tất cả, gửi cả cho kẻ thù. Tình thương bừng lên trên một ngọn lửa căm hờn leo lét yếu đuối. Anh biết rằng anh không trả thù Xuân nữa. Không bao giờ nữa. Căm thù vừa tàn lụi vì vừa chạm tới những bờ yêu thương. Anh có thể giết Xuân khi nó còn đội trên đầu óc nó cái lốt lông lá ma quỷ. Anh không thể giết Xuân khi nó đã hồi tâm, đã rời bỏ địa ngục, đã trờ lại làm người. Anh đã từ bỏ dĩ vãng của anh. Anh từ bỏ luôn những tội ác dĩ vãng cho Xuân. Anh có cảm tưởng rằng những nền tảng của dân tộc, của thế hệ đang được xây dựng trên tình thương yêu và lòng tha thứ ấy. Lại chính vì lòng yêu thương, giữa người với người vẫn có, đang mở rộng, mà thế hệ và dân tộc đang dánh ngã những công trình địa ngục của Cộng sản.

Hoàng nghĩ rằng hôm nay và ngày tới, còn biết cơ man nào là những tên cán bộ Cộng sản như Xuân đang tìm về tự do trên con đường rộng lớn của tình yêu thương đằm thắm trong lòng từng con ngưòi ở bên này.

Hãy làm những chiếc phao cho những người đang chết đuối trong bão biển.

Hãy làm những ngọn hải đăng cho những đời kiếp quằn quại trong đêm tối.

Xuân đổi khác rồi. Hủy bỏ hộ y dĩ vãng đen tối của y. Cho y một chỗ đứng dưới mặt trời. Sự khoan dung của bên này rồi sẽ làm cho hàng nghìn hàng vạn người từ bỏ Cộng Sản để đến với bên này.

Anh nghĩ đến người đã chết. Bên những người đã chết. Không phải chỉ riêng có bố anh mà còn biết bao nhiêu người khác nữa. Những cái chết chồng chất hợp thành những bản cáo trạng tội ác Cộng sản. Nhưng con người đã nằm xuống, trong vực thẳm của một chế độ xây dựng, trên căm thù và cũng đang đổ vở trên căm thù.

Dân tộc, thế hệ từng con người sống tự do như anh đang mở một mặt trận rộng lớn cuối cùng để đánh ngã hẵn từ gốc rễ cái toàn thể của một chế độ tàn bạo đang nghiêng ngả tàn lụi.

Người chết sẽ được ngậm cười. Nhưng con người đã đi vào một thứ lịch sử bất diệt kia, anh tưởng như họ đang từ một thế giởi nào nhìn xuống cuộc chiến đấu của những người như anh. Trong số đó có cả bố anh nữa. Hoàng có cảm tưởng như anh đang nhìn thấy một khuôn mặt hiền hòa hiện lên dần dần. Một đôi mắt chứa chan tình thương yêu.

Một cái nhìn của con ngưới. Và một tiếng nói dịu nhẹ:

- Cha ngậm cười được rồi. Vì con đã chiến đấu. Vì kẻ thù đã gục ngã. Kẽ thù của cha, cũng là kẻ thù chung của cả thể hệ này. Nó không phải chỉ là những con quỷ khát máu, là thằng Xuân. Mà nó còn là cả cái chính thể, cái chủ nghĩa khát máu đã đẻ ra những thằng Xuân. Con người không xa ngã vào căm thù, mà còn giữ vững được tình yêu thương nhau, thì kẻ thù sẽ gục ngã tối tăm hơn nữa. Thằng Xuân cũng chỉ là một nạn nhân của chế độ. Nó đã sống đời sống sâu kiến của kẻ thừa hành. Trước nó mất nhân tính, từ bỏ chỗ đứng của người, nay vì chúng ta nó đã được trở lại làm người. Còn biết bao nhiêu thằng Xuân nữa đang được trở lại làm người. Kẻ thù của chúng ta đang mất ăn mất ngủ vì những con người chúng tưởng đã khuất phục được đang đứng dậy. Chúng là những cánh dơi sờ soạng trong bóng đêm. Tình yêu thương của con người đang đốt cháy những cánh dơi ấy.

Hoàng lặng người đi. Anh đứng yên giữa ngõ tối, chìm dắm trong một viễn tưởng rực rở chưa từng thấy. Như thể đã nhìn thấy khối hình nhân loại ngày mai. Khi Cộng sản đã mất hẳn rồi. Khi mở đầu kỷ nguyên của Thương Yêu. Tình thương yêu, lòng tha thứ, anh cảm thấy không phải chỉ là những

nỗi niềm xuông nhạt, trừu tượng, mà còn là những lực lượng tinh thần có một sức tác động ghê gớm mãnh liệt.

Hoàng quay trở ra. Anh bỏ căm thù, bỏ ngỏ tối lại sau lưng.

Con đường 20 chạy dài một giòng lửa làm bằng những ánh điện nối đuôi nhau. Đêm đã khuya lắm. Hai bên đường lác đác những bóng người bình thản đi lại. Từng tốp một, những đoàn người ngồi hóng mát dưởi những gốc cây. Có những đứa trẻ ngủ trên gối những người mẹ. Tiếng nói chuyện nhỏ to, thì thầm. Những đám người vây chung quanh những cột máy nước. Tiếng nước chảy ồ ồ chen lẫn với tiếng cười đùa. Bấy nhiêu hình ảnh thoải mái, binh dị, gây cho Hoàng một thứ cảm giác tin tưởng, dịu ngọt.

Hoàng nghĩ đến những miền còn ngập ngụa bóng tối. Những giẫy phố buồn thảm u uất. Ở đó, con người đang sống những giờ phút hãi hùng vì ngờ vực, vì căm thù, vì không tin tưởng, không thương yêu. Anh nghĩ đến Xuân. Đến cuộc sống mới Xuân tìm thấy được ở bên này. Giúp cho những người như Xuân được trở lại làm người, anh đã đánh thêm một đòn chí tử vào thành lũy Cộng sản. Mở cho những người như Xuân một lối thoát là gấp rút thêm sự đổ vở của Cộng sản, là gây được niềm tin tưởng ở Tự Do cho những người còn ở lại bên kia.

Hoàng bước đi đều đặn. Bóng anh đổ nghiêng về phía trước.

Trên con đường không oán thù, Hoàng đi dần về nhà anh.