← Quay lại trang sách

LỖ KHÓA MURRAY LEINSTER (MỸ)-NGUYỄN VĂN DÂN DỊCH-★★★-

Có một chuyện kể rằng có một nhà tâm lý học nghiên cứu trí thông minh của một con vượn. Ông ta nhốt con vượn vào một căn phòng chứa đầy đồ chơi, đóng cửa lại và ghé mắt qua lỗ khóa để xem con vượn làm gì. Nhưng ông ngạc nhiên nhìn thấy một con mắt màu nâu lấp lánh cách mắt mình có mấy đốt ngón tay. Đó chính là con vượn đang ghé mắt nhìn qua lỗ khóa xem nhà tâm lý học làm gì.

Khi họ đưa Batchơ vào trạm nghiên cứu vũ trụ ở miệng núi lửa Taikâu[3] thì nó co rúm người lại vì trọng lực trong căn phòng có chứa không khí đã đè nặng xuống con vật. Nó không chịu nổi sức nặng của không khí. Nó có đôi mắt to và chân tay khẳng khiu, nó còn rất bé và không cần thở bằng không khí. Uơđơn thấy con vật trông giống như một cái bó lông ủ rũ với đôi mắt sợ hãi khi những người bắt nó đem nó vào đây.

— Các anh điên à? - Uơđơn giận dữ hỏi. - Sao lại đem con vật vào đây như thế này? Đưa nó vào nơi có áp suất không khí cao như thế này mà được à? Đưa ra đi!

Anh chạy đi tìm phòng nuôi dưỡng. Cái phòng này đặt tại một cái hang hiện đang được dùng làm nhà ở. Họ đã sửa lại nửa gian của cái hang, nửa còn lại dùng làm phòng học. Trong phòng này họ đã rút bớt không khí đến khi áp suất trong phòng ngang bằng với áp suất trên Mặt Trăng.

Ngoài phòng nuôi dưỡng này ra, cả trạm đều có ống dẫn không khí để làm cho mọi vật đều có trọng lực bình thường như khi ở trên Trái Đất. Nếu không thì tất cả những người ở trên trạm nghiên cứu này sẽ liên tục bị say sóng. Khi Batchơ được đưa vào trạm lần đầu tiên, nó đã không thể nhấc nổi đôi chân lông lá và khẳng khiu của mình.

Nhưng trong phòng nuôi dưỡng thì khác hẳn. Uơđơn đặt con vật xuống sàn nhà. Ở đây anh lại cảm thấy khó chịu: Trọng lượng của anh bình thường là một trăm sáu mươi pao[4], bây giờ chỉ còn lại hai mươi pao. Anh đứng lắc lư và quay cuồng như đang ở ngoài trời trên Mặt Trăng. Nhưng điều đó lại bình thường đối với Batchơ. Con vật vươn người chạy thẳng vào cái hang đã được sửa lại. Đây là một chiếc hang đá gọn ghẽ, có những tảng đá hình mẫu lừa cao chừng năm bộ[5].

Batchơ rất quen thuộc đối với những vật này. Nó leo tót lên một tảng đá mũ lừa, ngồi thu lu trên đỉnh tảng đá và im lặng. Uơđơn theo dõi nó. Batchơ ngồi im một lúc lâu như thể đang quan sát mọi vật xung quanh mà không hề liếc mắt. Đột nhiên đầu con vật cựa quậy. Nó tiếp tục quan sát thêm. Sau đó nó còn cựa quậy lần thứ ba nữa và hình như nó bắt đầu quan sát Uơđơn một cách rất chăm chú với vẻ chẳng ra sợ hãi cũng chẳng ra van xin.

— Hừm, - Uơđơn nói, - Những tảng đá ấy dùng để cho cậu leo lên đấy mà ngủ à? Tôi là vú em của cậu đây. Chúng tôi đã lừa để bắt cậu nhưng chúng tôi không thể làm khác được.

Anh biết là Batchơ không thể hiểu nổi, nhưng anh vẫn nói chuyện với nó như người ta thường nói chuyện với một con chó hoặc với một đứa trẻ sơ sinh. Con vật không thể hiểu nổi, nhưng anh vẫn nói thế.

— Chúng tôi đang muốn huấn luyện cậu trở thành một kẻ phản bội lại giống loài của cậu đấy - Anh nói có phần nhẫn tâm. - Tôi không muốn thế, nhưng cần phải làm như vậy. Vì thế tôi sẽ rất tử tế đối với cậu giống như là với một kẻ đồng lõa. Nhưng sự tử tế thực sự có thể báo hiệu là tôi sẽ giết hại cậu đấy, nhưng tôi không làm thế đâu.

Batchơ im lặng nhìn chằm chằm vào Uơđơn không chớp. Trông nó có vẻ như một con khỉ ở trên Trái Đất nhưng không hoàn toàn như vậy. Con vật bất lực nhưng trông có vẻ xúc động.

Uơđơn nói vẻ cay đắng: “Cậu đang ở trong phòng nuôi dưỡng đấy, Batchơ ạ, xin cậu cứ tự nhiên như ở nhà mình!” Anh ra khỏi phòng và đóng cửa lại. Ở bên ngoài, anh nhìn vào màn ảnh vô tuyến đang cho thấy toàn cảnh ở bên trong của phòng nuôi dưỡng nhìn từ bốn góc độ khác nhau. Batchơ vẫn ngồi im lặng một lúc lâu. Sau đó nó trượt xuống nền nhà. Lần này thì nó không để ý đến gian phòng nuôi dưỡng nữa.

Với vẻ quan tâm con vật bước về phía gian ngăn được dùng làm phòng học. Nó mở to đôi mắt xem mọi vật. Với đôi chân trước nhỏ xíu như đôi tay, cái gì nó cũng sờ vào với vẻ thận trọng. Nhưng nó chỉ sờ nhẹ thôi và không hề làm lộn xộn sau khi đã xem xét xong. Con vật lại quay về với tảng đá mũ lừa, leo lên đỉnh và lại ngồi thu lu trên đó, nó chớp chớp mắt và có vẻ như buồn ngủ. Nó nhắm mắt ngồi im trên đỉnh tảng đá cho đến khi Uơđơn phát mỏi lên vì theo dõi nó và bỏ đi chỗ khác.

Sự việc xảy ra thật là phi lý và phát điên lên được. Những người đầu tiên lên Mặt Trăng cho rằng đây là một thế giới không có sự sống. Đã hàng trăm năm nay các nhà thiên văn học đã khẳng định như vậy, và hai đoàn thám hiểm đầu tiên không phát hiện ra điều gì trái với giả thiết đó cả. Đến đoàn thám hiểm thứ ba thì có một người nhìn thấy một vật gì động đậy giữa các tảng đá, anh ta đã nổ súng và thế là giống loài của Batchơ bị phát hiện. Tất nhiên thật khó mà có thể tưởng tượng được rằng ở cái nơi không có cả không khí lẫn nước này lại có sinh vật tồn tại. Nhưng họ hàng nhà Batchơ hoàn toàn sống yên ổn trong những điều kiện như vậy.

Cái xác chết của loài sinh vật bị giết đầu tiên trên Mặt Trăng ấy đã được đưa về Trái Đất và các nhà sinh vật học đã cảm thấy phẫn nộ. Mặc dù có mẫu để mổ xẻ và nghiên cứu nhưng họ vẫn khăng khăng cho rằng không có loài sinh vật như vậy. Do đó mà đoàn thám hiểm thứ tư, thứ năm và thứ sáu đã phải săn lùng họ hàng nhà Batchơ một cách nghiêm chỉnh hơn để lấy mẫu nghiên cứu nhằm phục vụ sự tiến bộ của khoa học. Đoàn thám hiểm thứ sáu đã thiệt hại mất hai người trong khi họ đi săn. Hai người này đã bị từ một vũ khí của loài sinh vật đó đâm chết. Còn đoàn thám hiểm thứ bảy thì đã bị tiêu diệt hoàn toàn. Rõ ràng là họ hàng nhà Batchơ đã không chịu thí mạng để làm vật thí nghiệm.

Mãi đến khi đoàn thám hiểm thứ mười thiết lập được một cơ sở trong miệng núi lửa Taikâu thì loài người mới có thể hạ cánh và cất cánh khỏi Mặt Trăng một cách an toàn được. Ngay cả lúc đó đội thường trực ở trạm vũ trụ vẫn có cảm giác như họ luôn luôn bị bao vây.

Uơđơn báo cáo về Trái Đất. Họ đã bắt được một sinh vật nhỏ bé và đưa vào trạm Taikâu. Họ đã sửa soạn xong một phòng nuôi dưỡng và bây giờ họ đang nhốt nó ở trong phòng đó. Con vật không hề bị thương. Nó có vẻ không bận tâm đến cái môi trường có không khí của Trái Đất. Nó hiếu động, có vẻ tò mò và rõ ràng có trí thông minh.

Người ta không biết được là nó ăn gì - Nếu như nó phải ăn - Mặc dù nó cũng có miệng và răng. Uơđơn tiếp tục báo cáo tỉ mỉ. Lúc này anh đang để Batchơ tự làm quen với môi trường mới. Anh xuống phòng giải lao để cáu bẳn với các nhà khoa học và không để ý đến chương trình phát thanh của Trái Đất đang phát ra từ máy rada, anh ngồi im và suy nghĩ. Rõ ràng là anh không thích công việc này nhưng anh biết rằng anh cần phải làm. Batchơ cần phải được thuần dưỡng, phải làm cho nó tin rằng nó cũng là một con người, để loài người có thể tìm ra cách thức tiêu diệt giống loài của nó.

Ở dưới Trái Đất người ta đã nhận xét thấy rằng một con mèo con mà được nuôi cùng với một ổ chó con thì lớn lên nó cũng sẽ tự coi mình là chó, và thậm chí cả những con vịt cưng cũng ưa thích xã hội loài người hơn là cái xã hội của chúng. Một số loài chim cảnh biết nói cũng có vẻ như tin rằng chúng là những con người và chúng hành động như những con người. Do đó, nếu như Batchơ cũng phản ứng như vậy thì nó có thể trở thành kẻ phản bội lại giống loài của nó theo chiều hướng có lợi cho loài người, đó là điều cần phải làm.

Con người cần phải chinh phục Mặt Trăng, đó là tất cả những cái phải làm bây giờ. Trọng lực trên Mặt Trăng bằng một phần tám trọng lực trên Trái Đất[6]. Một con tàu vũ trụ có thể bay lên được Mặt Trăng và đem theo cả hàng hóa, nhưng ngày nay vẫn chưa có một con tàu nào có thể chở được một lượng nhiên liệu đủ để bay đến Sao Hỏa hoặc Sao Kim nếu nó khởi hành từ Trái Đất.[7]

Do đó nếu có một trạm tiếp nhiên liệu trên Mặt Trăng thì vấn đề trở nên đơn giản. Trên Mặt Trăng, tám thùng đựng nhiên liệu sẽ chỉ nặng bằng một thùng ở trên Trái Đất, bản thân một con tàu cũng chỉ nặng bằng một phần tám so với khi nó còn ở trên Trái Đất. Do đó một con tàu vũ trụ rời Trái Đất với mười thùng nhiên liệu sẽ có thể hạ cánh xuống một trạm nhiên liệu trên Mặt Trăng và tiếp tục bay với hai trăm thùng hoặc hơn nữa. Với một trạm nguyên liệu trên Mặt Trăng loài người có thể chinh phục được hệ Mặt Trời. Không có Mặt Trăng thì loài người sẽ không thoát khỏi được quỹ đạo của Trái Đất. Do đó, con người phải chinh phục được Mặt Trăng.

Nhưng họ hàng nhà Batchơ đã ngăn cản việc này. Thí nghiệm thông thường cho thấy rằng bề mặt của Mặt Trăng là một hoang mạc không có không khí với thời tiết cực nóng và cực lạnh. Thế mà ở đó vẫn có sự sống. Giống loài của Batchơ không thở bằng oxygen. Hình như họ ăn oxygen có trong một hợp chất của một loại quặng gì đó và oxygen đã tác động đến các loại quặng khác trong cơ thể của họ để tạo ra hơi ấm và năng lượng.

Trong máu của Batchơ và giống loài của nó dường như có thành phần các bon tổng hợp thay cho đồng và sắt. Rõ ràng là họ có vẻ thông minh. Họ biết sử dụng công cụ, họ biết đẽo gọt đá và họ có những thanh đá dài, nhọn, trong suốt dùng làm vũ khí để phóng lao. Tất nhiên là họ không có kim loại, vì họ không có lửa để nung chảy kim loại. Bởi lẽ không thể có lửa nếu như không có không khí. Nhưng Uơđơn nghĩ rằng xưa kia có một nhà thí nghiệm đã nung chảy kim loại và đốt cháy gỗ bằng cách dùng gương để lấy lửa từ Mặt Trời. Với ánh nắng không bị không khí và mây làm dịu đi, giống loài của Batchơ có thể có kim loại giống như những chiếc gương của kính viễn vọng ở dưới Trái Đất.

***

Ngay lúc đó Uơđơn có một cảm giác kỳ quặc. Anh nhìn xoi mói xung quanh như thể con người vừa bất ngờ làm một cử động nào đó. Nhưng trên màn ảnh vô tuyến truyền hình đang diễn ra cảnh biểu diễn của một anh hề đang được truyền đi từ Trái Đất. Mọi người đều đang chú ý theo dõi vô tuyến.

Trên màn ảnh anh hề đang bôi đầy nước xà phòng vào người và khán giả đang vỗ tay tán thưởng. Nhưng trên trạm Taikâu, ý nghĩa hài kịch của cảnh này có phần nào bị giảm bớt. Uơđơn đứng lên và vặn người. Anh bước sang phòng làm việc của mình để xem Batchơ làm gì. Trên màn ảnh vô tuyến anh thấy Batchơ vẫn ngồi im trên tảng đá kỳ dị đó, mắt nhắm nghiền. Trông nó giống như một bó lông nhỏ đang bị loài người dạy dỗ để trở thành một kẻ phản bội lại giống nòi của mình.

Uơđơn bước về phòng ngủ. Trước khi ngủ, anh nghĩ rằng còn có một ít hi vọng đối với Batchơ. Chưa có ai hiểu được quá trình trao đổi chất của nó. Chưa có ai đoán được nó ăn gì. Batchơ có thể bị chết đói. Nếu nó chết đói thì nó sẽ gặp may. Nhưng công việc của Uơđơn chính là phải làm sao cho nó khỏi chết đói.

Bây giờ họ hàng nhà Batchơ đang có chiến tranh với loài người. Hàng ngày, nấp đằng sau các tảng đá, họ theo dõi những chiếc máy kéo đi lại làm việc quanh khu vực trạm. Họ phóng những mũi lao bằng đá nhọn vào thân xe. Đôi khi họ làm hỏng một chiếc lốp xe và thế là xe phải dừng lại. Một người nào đó phải ra khỏi xe để sửa chữa. Và lập tức anh ta nhận được một trận mưa những mũi lao đá.

Một mũi lao đá bay với một tốc độ một trăm bộ một giây có khả năng gây thương tổn chẳng kém gì so với viên đạn ở trên Trái Đất. Bộ quần áo vũ trụ sẽ bị chọc thủng và kẻ xấu số sẽ bị chết. Bây giờ lốp xe máy kéo đã được bọc sắt và người ta đang chế tạo loại áo giáp bằng thép cứng dùng để mặc khi phải sửa máy. Những người lên Mặt Trăng giờ đây phải mặc quần áo giáp giống như các hiệp sĩ Trung cổ và như những chiến binh! Như thế chẳng phải có chiến tranh trên Mặt Trăng hay sao? Cần phải có một kẻ phản bội. Và Batchơ đã được chọn làm kẻ đó.

Khi Uơđơn bước vào phòng nuôi dưỡng thì Batchơ lao vội lên tảng đá hình mũ lừa và bám chặt lấy đỉnh tảng đá. Con vật vừa dò dẫm đi xung quanh tảng đá. Bây giờ thì nó có vẻ như muốn gắn chặt mình vào cái chóp nón của tảng đá, đôi mắt nhìn chăm chăm vào Uơđơn với vẻ bí hiểm.

— Tôi không biết chúng mình sẽ đi đến đâu, - Uơđơn bắt chuyện. - Có thể cậu sẽ vật lộn với tôi nếu tôi chạm vào cậu. Nhưng cứ thử xem nào.

Anh đưa tay ra. Cái cơ thể nhỏ bé đầy lông lá không nóng không lạnh hơn nhiệt độ của không khí ở trong trạm - Liền chống lại một cách tuyệt vọng. Nhưng Batchơ còn quá nhỏ. Uơđơn nhẹ tay lôi con vật sang gian phòng học của trạm, Batchơ co rúm lại, mắt nhìn vẻ sợ hãi.

— Tôi sẽ chơi xỏ cậu bằng cách tử tế với cậu đây, Batchơ ạ. Đây là một cái đồ chơi nhé.

Batchơ vẫn vùng vẫy trong tay Uơđơn. Đôi mắt con vật chớp lia lịa. Uơđơn đặt nó xuống và lên dây cót một cái đồ chơi cơ khí tí xíu. Anh thả cho nó chuyển động. Batchơ nhìn theo chăm chú. Khi cái đồ chơi dừng lại, con vật quay sang nhìn Uơđơn. Uơđơn lại lên dây cót lại. Một lần nữa, Batchơ lại nhìn theo. Khi đồ chơi ngừng chạy, con vật liền chìa bàn chân trước ra. Với một ý định kỳ cục, Batchơ thử vặn chìa khóa lên dây cót. Nhưng nó không đủ sức vặn. Ngừng một lát, nó lõng thõng lê bước sang gian phòng nuôi dưỡng. Cái chìa khóa lên dây cót có một cái lỗ tròn, Batchơ đã lồng cái lỗ này vào một đầu nhọn của tảng đá và vặn cái đồ chơi quay xung quanh. Nó đã lên được dây cót. Nó đặt đồ chơi xuống nền nhà và nhìn nó chạy.

Uơđơn há hốc mồm.

— Có đầu óc đấy! - Anh cười gượng, - Càng khốn cho mày, Batchơ ạ! Cậu biết được nguyên tắc đòn bẩy. Có lẽ cậu có đầu óc của một em bé tám tuổi. Thật đáng buồn cho cậu đấy, cậu bé ạ.

Đến giờ liên lạc quy định, Uơđơn đã báo cáo về Trái Đất rằng có thể huấn luyện được Batchơ. “Nó chỉ cần nhìn một lần hoặc nhiều nhất là hai lần một việc làm gì đó là có thể bắt chước được ngay. Và”, - Uơđơn cẩn thận nhấn mạnh thêm, - “bây giờ nó không sợ tôi nữa. Nó hiểu rằng tôi muốn đối xử thân thiện với nó. Khi tôi bế nó, tôi đã nói chuyện với nó và nó cảm giác được sự rung động của lồng ngực tôi khi tôi nói. Khi kết thúc buổi học, tôi lại bế nó lên để nói chuyện. Nó đã nhìn mồm tôi khi tôi phát âm và đặt tay lên ngực tôi để cảm nhận sự rung động. Tôi đã đặt tay nó vào cổ họng mình, vì ở đó sự rung động sẽ hiện rõ hơn. Nó có vẻ say mê lắm. Tôi không biết các anh đã đánh giá trí thông minh của nó như thế nào, nhưng theo tôi nó hơn hẳn trí thông minh của trẻ em”. Sau đó anh lại nhấn mạnh rõ hơn: “Tôi cảm thấy rất bối rối. Các anh biết không, tôi không muốn tiêu diệt loài vật này. Họ biết sử dụng công cụ, họ có trí thông minh. Tôi cho rằng chúng ta nên thử tìm cách liên lạc với họ xem sao, hãy thử kết bạn với họ, đừng giết họ để giải phẫu nữa”.

Uơđơn đã phải đợi một giây rưỡi để cho tiếng nói của mình truyền về Trái Đất và một giây rưỡi để cho câu trả lời từ Trái Đất gửi lên. Sau đó anh nghe thấy tiếng nói của người nhận tin vang lên phấn khởi: “Tốt lắm, thưa ông Uơđơn! Chúng tôi nghe rất rõ lời ông!”

Uơđơn nhún vai. Trạm vũ trụ Taikâu là một công trình ở cấp nhà nước. Đội thường trực ở đây phải là những người có trình độ và được ăn lương. Uơđơn cảm thấy buồn cho Batchơ và họ hàng của nó.

***

Lần sau Uơđơn đem một chiếc hộp cà phê rỗng bằng sắt tây vào phòng nuôi dưỡng. Anh chỉ cho Batchơ thấy rằng khi anh nói vào ống rỗng đó thì đáy ống sẽ rung động giống như cổ họng của anh vậy. Batchơ nhanh nhẹn làm thí nghiệm. Nó phát hiện ra rằng cần phải hướng về phía Uơđơn để bắt tiếng rung. Uơđơn cảm thấy buồn. Anh muốn Batchơ ít thông minh hơn. Nhưng ở bài học sau, anh đưa cho Batchơ xem một cái màng kim loại căng lên một cái vành đai. Batchơ nhận ngay ra ý định của anh.

Khi báo cáo về Trái Đất, Uơđơn cảm thấy mình cáu giận: “Tất nhiên là Batchơ không có kinh nghiệm về âm thanh như chúng ta”, - Anh nói ngắn gọn. - ”Trên Mặt Trăng không hề có không khí. Nhưng âm thanh được truyền đi qua những tảng đá, Batchơ rất nhạy cảm với độ rung của các vật rắn giống như một người điếc có thể cảm nhận được độ rung của sàn nhà hát nếu như âm nhạc phát ra đủ mạnh. Có thể là loài giống của Batchơ có một thứ ngôn ngữ hoặc một loại mã âm thanh được truyền đi qua các phiến đá nằm dưới chân họ. Vì thực sự là họ liên lạc được với nhau bằng một cách nào đó! Và nếu họ có trí óc và có phương tiện giao tiếp thì có nghĩa là họ không phải là loài vật và do đó ta không thể tiêu diệt họ vì lợi ích của chúng ta!”

Anh ngừng lời. Lúc đó, nhà sinh vật học trưởng của phòng thám hiểm vũ trụ đang có mặt ở đầu dây bên kia. Sau khoảng im lặng của thời gian truyền sóng âm thanh, anh nghe thấy giọng nói dịu dàng của ông ta.

— Tuyệt, Uơđơn ạ! Lí lẽ thật tuyệt vời! Nhưng chúng mình cần cần phải nhìn xa hơn. Công chúng đã biết rõ cái ý định thăm dò Sao Hỏa và Sao Kim của chúng ta. Nếu chúng ta có quỹ ngân sách, chúng ta sẽ tiếp cận được những hành tinh gần chúng ta nhất. Công chúng đang đòi hỏi điều này. Nếu chúng ta không lập được trạm tiếp nhiên liệu Mặt Trăng thì công chúng sẽ không ủng hộ nữa.

Uơđơn vội nói:

— Giả sử tôi gửi một số ảnh của Batchơ thì sao? Trông nó giống người lắm, thưa ngài! Trông nó thương tâm lắm! Nó có nhân cách đấy. Chúng ta nên phổ biến một hoặc hai cuốn phim quay cảnh Batchơ luyện tập.

Lại một thời gian khó chịu nữa phải chờ đợi cho tiếng nói của anh vượt qua quãng đường một phần tư triệu dặm với tốc độ ánh sáng và thời gian cho câu trả lời đáp lại.

— Ồ, cái loài vật đó, anh Uơđơn ạ, chúng đã giết một số người mà chúng ta đã thông báo cho công chúng biết rằng đó là những liệt sĩ của khoa học. Bây giờ chúng ta không thể lại quảng cáo tốt để cho các loài đã phạm tội giết người ấy được. - Ngừng một lát ông nói tiếp vẻ dịu dàng. - Nhưng mà này, công việc của cậu đã tiến triển rất tuyệt vời, Uơđơn ạ, rất tuyệt vời! Cứ tiếp tục đi nhé!

Hình ảnh ông ta mờ dần trên màn hiện sóng vô tuyến. Uơđơn chửi tục mấy câu rồi bỏ đi. Anh đi đến với Batchơ. Batchơ đã tin cậy anh. Bây giờ, mỗi khi anh vào phòng nuôi dưỡng. Batchơ đều trượt xuống khỏi đỉnh tảng đá và lao đến tay anh.

Batchơ có hình dạng rất nhỏ, nó chỉ cao chừng mười tám inch[8]. Trông nó nhẹ nhàng và mỏng manh đến phi lý ở trong căn phòng này, nơi chỉ tồn tại trọng lực của Mặt Trăng. Và Batchơ là một sinh vật bé nhỏ đứng đắn đến nỗi nó say mê với mọi việc mà Uơđơn chỉ cho nó. Nó vẫn thường xuyên bị hấp dẫn bởi hiện tượng âm thanh. Cả những câu nói ầm ừ và những câu hát nó đều cảm giác được cả. Khi môi của Uơđơn mấp máy, Batchơ liền ngồi nghiêm trang và cầm cái vành đai căng tấm kim loại lên, đặt một ngón tay tí xíu lên đó để bắt lấy độ rung của tiếng nói của Uơđơn.

Giờ đây, ngay cả khi nó nắm bắt được một ý của Uơđơn, nó cũng thử làm điệu bộ. Mỗi khi tiếp xúc với con người nó ngày càng trở nên có tính người hơn trong những hành động của nó. Có một lần, trong khi theo dõi Batchơ qua màn ảnh vô tuyến, Uơđơn nhìn thấy con vật đang một mình lặp lại một cách nghiêm chỉnh những cử chỉ, hành động mà Uơđơn đã làm. Hình như nó đang muốn truyền đạt lại cho một người bạn tí hon tưởng tượng của nó. Có vẻ như nó đang muốn đóng vai Uơđơn để giải trí thì phải.

Uơđơn cảm thấy nghẹn ở cổ. Anh đã quá yêu mến cái con vật nhỏ bé này. Anh rất đau buồn khi phải bỏ Batchơ ở lại một mình để anh dành thời gian làm một cái máy thu phát âm thanh rung động để có thể chuyển hóa chuyển hóa tiếng nói của anh thành những rung động của đá và đồng thời để thu nhận những rung động truyền về.

Nếu những thành viên của giống loài Batchơ truyền tin bằng cách gõ vào tảng đá hay đại loại như vậy thì con người có thể nghe trộm được, từ đó có thể xác định được tọa độ của chúng, có thể thăm dò được công việc chuẩn bị mai phục của chúng và áp dụng những biện pháp trả đũa một cách quyết liệt.

Uơđơn rất muốn rằng bộ máy sẽ không hoạt động được. Nhưng tiếc rằng anh đã thành công. Khi anh đặt chiếc máy thu phát vào trong gian phòng nuôi dưỡng và nói vào micrô thì Batchơ đã cảm nhận được tiếng rung ở dưới chân mình. Nó nhận ngay ra tiếng rung đó giống với tiếng rung truyền đi trong không khí mà nó đã được học thu nhận. Con vật liền nhảy cẫng lên vì vui sướng. Rõ ràng là nó có vẻ thỏa mãn đến cùng cực. Sau đó nó lấy chân cào cấu và gõ rối rít xuống nền nhà. Trong máy micrô vang lên tiếng ồn ào. Batchơ theo dõi nét mặt của Uơđơn, gây ra những âm thanh giống như những tiếng chân đi đã được tính toán cẩn thận.

— Không xong rồi Batchơ ạ, - Uơđơn buồn rầu nói. - Tôi chẳng hiểu gì cả. Nhưng có vẻ như cậu đang muốn phản lại giống loài của cậu thì phải. Cái máy này sẽ góp phần giết hại họ hàng nhà cậu đấy.

***

Uơđơn miễn cưỡng báo cáo lại sự việc với trưởng trạm. Lập tức những chiếc micrô được bố trí ngay vào các tảng đá ở bên ngoài trạm và những chiếc khác được chế tạo dành cho các bộ phận thăm dò khác sử dụng để theo dõi bước đi của giống loài của Batchơ. Thật kỳ lạ, những chiếc micrô đặt gần trạm đã cho kết quả ngay.

Lúc đó là vào quãng xế chiều. Batchơ đã bị bắt vào quãng giữa trưa của một ngày trên Mặt Trăng, mà một ngày trên Mặt Trăng kéo dài bằng hai tuần trên Trái Đất, tức là ba trăm ba mươi tư giờ. Trong suốt thời gian từ trưa đến giờ tức là qua một tuần theo thời gian ở Trái Đất, con vật không ăn uống gì cả. Uơđơn đã có ý đem cho nó tất cả những chất ăn được lẫn những chất không ăn được. Sau đó anh còn cho nó cả các mẫu quặng mà họ đã thu thập được ở đây. Batchơ chú ý ngắm nhìn những vật đó nhưng không hề đụng đến. Uơđơn, mặc dù rất mến Batchơ, nhưng anh lại mong chờ Batchơ sẽ chết đói. Anh cho rằng như thế còn hơn là cả giống loài của nó sẽ bị sát hại. Anh có cảm giác như Batchơ có phần phờ phạc hơn, ít nhanh nhẹn hơn. Anh cho rằng đó là vì nó bị đói.

Mặt trời xuống dần. Mỗi một mét đất, mỗi một sải tay, mỗi một quãng đường dần dần bị bóng tối của bức thành phía Tây của núi lửa che phủ. Đến lúc đó thì chỉ có gò đất cao mới có được ánh sáng của Mặt Trời. Sau đó thì bóng tối bắt đầu bò lên bức thành phía Đông. Đến lúc này thì có ánh sáng yếu ớt cuối cùng cũng biến mất, và cái miệng núi lửa khổng lồ ngập tràn trong bóng đêm.

Uơđơn đứng ngắm nhìn những tia sáng yếu dần đi trên vách đá. Anh sẽ phải mất hai tuần lễ theo thời gian của Trái Đất nữa mới lại nhìn thấy Mặt Trời. Sau đó chuông báo động vang lên. Tiếng chuông nghe chói tai và giận dữ. Tiếng cửa đóng rít lên, ngăn cái trạm vũ trụ ra thành những ô kín gió. Tiếng loa phóng thanh nói cáu kỉnh: “Có tiếng động ở bên ngoài! Nghe như loài vật đang nói chuyện đâu đây! Có thể là chúng đang chuẩn bị tấn công! Tất cả mặc quần áo vũ trụ và cầm sẵn súng!”

Ngay khi tia nắng bàng bạc cuối cùng vừa tắt, Uơđơn đã nghĩ ngay đến Batchơ. Hiện thời họ chẳng có bộ quần áo vũ trụ nào vừa cho nó cả. Nhưng anh liền nhăn mặt. Batchơ chẳng cần phải mặc quần áo vũ trụ!

Uơđơn lóng ngóng mặc bộ đồ vũ trụ. Bóng đèn chiếu sáng lờ mờ. Cái khoảng không khắc nghiệt ở bên ngoài trạm đột nhiên sáng bừng lên. Chùm ánh sáng bằng mấy triệu lumen thường được dùng để hướng dẫn cho tàu vũ trụ hạ cánh ngay cả ban đêm đã được bật sáng. Nhưng thật rùng mình khi thấy rằng chùm ánh sáng đó chỉ soi rõ được một khoảng không gian hẹp hòi, còn đằng sau nó vẫn là cái biển đêm hoang vu và lạnh lẽo đáng sợ.

Tiếng loa phát thanh lại nói cáu bẳn: “Có hai con vật đang chạy. Chúng chạy theo đường zích zắc! Bất cứ ai muốn bắn…”. Tiếng loa ngừng nói. Không được, với bộ quần áo vũ trụ trên người thì chẳng có ai bắn giỏi được cả. “Chúng đã để lại một vật gì đó!”, tiếng loa thông báo tiếp với giọng the thé và lo lắng.

— Mình phải nhìn xem mới được, - Uơđơn nói. Anh cảm thấy rùng mình nhưng đã kịp trấn tĩnh lại. - Mình đã đoán ra cái gì rồi.

Mấy phút sau, Uơđơn cùng hai người nữa ra khỏi trạm. Anh bước đi nhanh nhẹn, mặc dù anh vẫn mặc bộ đồ vũ trụ vướng víu. Cả ba người đều có súng và chùm ánh sáng luôn luôn quét đi quét lại để xem xem có con vật nào đến gần họ không.

Với ánh sáng chiếu từ đằng sau, Uơđơn có thể nhìn thấy hàng triệu vì sao đang lấp lánh trên bầu trời. Trên đỉnh đầu anh có vô vàn những đốm sáng. Những chòm sao quen thuộc tỏa sáng gấp mười lần so với khi ta nhìn từ Trái Đất. Và cả Trái Đất cũng treo lơ lửng gần ngay trên đầu. Nó chỉ sáng có ba phần tư, trông giống như một con vật quái dị khổng lồ màu phớt xanh, với đường kính lớn gấp bốn lần so với đường kính của Mặt Trăng, với hình dạng lờ mờ của các châu lục.

Uơđơn phấp phỏng bước lại gần cái vật mà họ hàng nhà Batchơ đã để lại. Anh không ngạc nhiên nhiều khi nhìn thấy cái vật đó. Đó là một phiến đá, trên mặt phiến đá là một lớp bụi rất mịn như thể đã được nghiền nát bằng một tảng đá khác có hình quả trứng đặt ở phía trên có tác dụng như một cái cối xay. Uơđơn cáu bẳn nói vào micrô: “Có một món quà cho Batchơ. Họ hàng nhà Batchơ biết rằng nó bị bắt sống. Họ đoán là nó bị đói. Họ để lại ít thức ăn cần thiết nhất cho nó”.

Sự việc đúng là như vậy. Điều phát hiện này chẳng làm cho Uơđơn hãnh diện. Một con vật bé nhỏ bị kẻ thù của loài giống mình bắt cóc. Con vật đó trở thành tù binh và những kẻ bắt cóc nó chẳng có cái gì để cho nó ăn được cả. Và thế là có một con vật nào đó, - Uơđơn trầm ngâm tự hỏi không biết có phải là bố mẹ của Batchơ không, - Dám cả gan liều mạng để thức ăn lại cho nó kèm theo cả một phiến đá để cho người ta biết rằng đó là thức ăn.

— Thật là nhục nhã, - Uơđơn chua chát nói. - Được thôi! Đem cái này về đi. Cẩn thận kẻo rơi vãi hết bột!

Anh lại càng xấu hổ khi thấy Batchơ vui mừng vồ lấy cái thứ bột kỳ lạ này. Nó bốc từng nhóm nhỏ cho vào mồm với vẻ thỏa mãn cực độ.

— Cậu bị đối xử thô bạo quá, Batchơ ạ, - Uơđơn nói - Những điều tôi đã học ở cậu sẽ làm thiệt hại hàng trăm mạng sống của họ hàng nhà cậu. Vậy mà họ vẫn tìm cách nuôi sống cậu! Và tôi vẫn đang làm cậu trở thành kẻ phản bội, còn tôi thì thành một tên vô lại.

Vẻ trầm ngâm, Batchơ nâng cái tấm màng kim loại lên để bắt tiếng rung của giọng nói trong không khí. Nó đi đến kết luận rằng nó có thể thu thập âm thanh truyền đi qua các tảng đá ở dưới chân một cách dễ dàng hơn. Nó đặt micrô lên người Uơđơn và chờ đợi.

— Thôi! - Uơđơn gắt lên. - Giống loài của mày cũng thông minh chẳng khác gì loài người. Đừng để cho tao khai thác mày nữa, Batchơ ạ. Mày hãy khôn khéo lên và giả vờ ngu xuẩn đi.

Nhưng Batchơ không nghe. Ít lâu sau Uơđơn lại dạy nó đọc chữ. Nhưng lạ thay, những chiếc micrô đặt ở vách đá trở nên vô dụng bởi vì họ hàng nhà Batchơ dường như đã biến mất khỏi khu vực xung quanh trạm. Tất nhiên nếu muốn xây dựng trạm nhiên liệu thì có thể bắt đầu ngay bây giờ, còn việc tiêu diệt loài vật này thì để làm sao cũng được. Nhưng những báo cáo với Batchơ đã gợi ý cho Trái Đất những khả năng khác.

— Nếu giống loài nhà cậu không bén mảng đến đây nữa, - Uơđơn nói với Batchơ, - Thì mọi việc sẽ yên ổn trong một thời gian, nhưng chỉ trong một thời gian ngắn thôi. Tôi đang có nhiệm vụ phải làm cho cậu quen với trọng lượng của Trái Đất. Nếu tôi thành công thì họ sẽ bắt cậu về Trái Đất để nhốt vào vườn thú. Và nếu công việc trôi chảy, thì họ sẽ phái tiếp các đoàn thám hiểm khác lên đây để bắt thêm nhiều người trong họ nhà cậu nữa để đem về cho các vườn thú khác.

Batchơ im lặng ngồi nhìn Uơđơn.

— Và trong chuyến bay sắp tới, - Uơđơn vẫn tàn nhẫn nói tiếp, - Người ta sẽ đem tới cỗ máy đào mỏ tí xíu để xem cậu có học được cách sử dụng nó không.

Batchơ cào cấu xuống nền nhà. Tất nhiên là Uơđơn chẳng hiểu nó muốn nói gì, nhưng ít nhất có lẽ đó là dấu hiệu của sự quan tâm. Hình như Batchơ rất thích thú được nghe những tiếng rung của giọng nói của Uơđơn, giống như một con chó thích nghe chủ nó nói chuyện với nó, Uơđơn càu nhàu:

— Loài người chúng tôi coi cậu như một con vật. Chúng tôi tự cho rằng thế giới loài vật cần phải phục tùng chúng tôi. Loài vật phải làm việc cho chúng tôi. Nếu cậu tỏ ra khéo tay thì chúng tôi sẽ lùng bắt tất cả họ hàng nhà cậu để bắt họ đào mỏ quặng cho chúng tôi. Cậu cũng sẽ làm việc cùng với họ. Nhưng tôi không muốn cậu phải vất vả làm việc trong hầm mỏ, Batchơ ạ! Điều đó thật vô lý!

Batchơ vẫn im lặng. Uơđơn cảm thấy đau khổ thay cho những con vật bé nhỏ như Batchơ lại phải làm việc dưới những hầm sâu giá lạnh và ngột ngạt của Mặt Trăng, dưới sự cai quản của những con người mặc bộ đồ vũ trụ cầm súng đứng canh giữ không cho chúng quay trở về với tự do mà chúng vẫn được hưởng trước khi loài người đặt chân lên đây, sẵn sàng trừng phạt bất cứ kẻ nào chống lại hoặc làm việc uể oải.

Giá như không có những sự việc tiền lệ khác như trường hợp của người da đỏ ở Cu Ba khi người Tây Ban Nha đặt chân đến đó… như trường hợp của người nô lệ da đen ở Châu Mĩ… như những trại tập trung của bọn phát xít…

Batchơ động đậy. Nó đặt một bàn chân bé nhỏ đầy lông lá đến đầu gối Uơđơn. Uơđơn quắc mắt:

— Thật tồi tệ. Giá như tôi đừng mến cậu nữa thì hơn. Cậu là một thằng bé đáng yêu nhưng loài giống của cậu sẽ bị đầy đọa. Điều rắc rối là loài giống các cậu chẳng nghĩ gì đến việc phát triển một nền văn minh cả. Nhưng giả sử các cậu có nghĩ đến thì chắc là bọn tôi cũng chẳng để yên cho đâu. Bọn người chúng tôi không phải là cao thượng như các cậu tưởng đâu.

Batchơ đi lại phía bảng đen. Nó cầm một cục phấn mềm - Vì nó không thể viết bằng một cục phấn cứng thông thường được - Và điềm tĩnh viết lên bảng những dấu hiệu. Những dấu hiệu dần dần làm hiện lên những chữ cái, những chữ cái tạo thành từ, các từ hợp thành nghĩa:

“ANH”, - Batchơ viết lên những chữ cỡ to và rõ ràng một cách kinh ngạc, - “NGƯỜI BẠN TỐT”.

Nó quay đầu nhìn chằm chằm vào Uơđơn, Uơđơn tái mặt:

— Tôi đã dạy cậu nghe chữ này đâu hả Batchơ! - Anh bình tĩnh nói. - Tại sao vậy?

Anh quên mất rằng câu hỏi của anh đối với Batchơ chỉ là những tiếng rung trong không khí hoặc dưới nền nhà. Anh quên mất rằng anh đã hỏi một câu vô nghĩa. Nhưng hình như cả Batchơ cũng quên điều đó. Nó điềm tĩnh viết tiếp: “ANH BẠN HÃY MẶC BỘ ĐỒ VŨ TRỤ VÀO”. - Nó quay nhìn Uơđơn rồi viết tiếp - “HÃY ĐƯA TÔI RA NGOÀI. TÔI SẼ LẠI QUAY VỀ CÙNG ANH”.

Nó nhìn Uơđơn bằng đôi mắt ướt át mở to với vẻ van lơn. Đầu óc anh quay cuồng. Một lúc sau Batchơ viết tiếp: “THẬT ĐẤY”.

Lúc đó Uơđơn vẫn ngồi im. Ở trong phòng này dưới trọng lực của Mặt Trăng, anh chỉ nặng bằng một phần tám so với khi ở trên Trái Đất. Nhưng anh cảm thấy vô cùng mệt mỏi. Sau đó anh cảm thấy bực bội.

— Có lẽ cũng chẳng có việc gì hơn nữa, - Anh nói chậm rãi. - Nhưng tôi sẽ phải đưa cậu đi qua khu vực có trọng lực của Trái Đất.

Anh đứng dậy. Batchơ nhảy tót lên cánh tay anh. Nó ngồi thu mình trên đó và nhìn chằm chằm vào mặt Uơđơn. Ngay khi Uơđơn sắp sửa bước qua cửa, Batchơ đưa một bàn tay khẳng khiu ra rụt rè vuốt ve má anh.

— Nào chúng ta đi!

Với con vật cuộn tròn trên tay Uơđơn đi ra phòng có không khí. Anh mặc bộ đồ vũ trụ và đi ra khỏi trạm. Lúc đó là vào quãng gần sáng. Một thời gian dài đã trôi qua và Trái Đất lúc này chỉ còn tỏa sáng có một phần tư và cái đỉnh chóp cao nhất của bức thành miệng núi lửa đang sáng rực trong ánh mặt trời. Nhưng trên trời vẫn còn thấy rõ những ngôi sao đang chiếu sáng. Uơđơn ra khỏi trạm, bước đi dưới ánh sáng của Trái Đất đang tỏa chiếu xuống.

Ba tiếng sau anh quay về, Batchơ nhảy cẫng bên cạnh anh. Đằng sau họ có thêm hai bóng dáng nữa. Hai cái bóng đó nhỏ hơn Uơđơn nhưng to hơn nhiều so với Batchơ. Trông chúng khẳng khiu và lông lá. Chúng đang mang một gánh nặng trên vai. Còn cách trạm một dặm thì Uơđơn mở đài vô tuyến liên lạc gắn trong bộ đồ vũ trụ. Anh gọi về trạm và nghe thấy một giọng nói vẻ hoảng hốt trả lời.

— Uơđơn đây, - Anh nói cộc lốc. - Tôi vừa đi dạo với Batchơ về. Chúng tôi vừa đến thăm gia đình cậu ta và dẫn về đây hai người anh họ của Batchơ. Họ muốn đến thăm chúng ta và biếu chúng ta ít quà. Xin các anh đừng bắn và để cho chúng tôi vào.

Uơđơn nghe thấy những tiếng kêu la ồn ào. Nhưng anh vẫn điềm tĩnh bước đều về cửa trạm trong khi một cái chỏm cao nữa của miệng núi lửa đã lấp lánh trong ánh nắng của mặt trời và một chỏm nữa cũng đang chuẩn bị được tắm nắng. Bình minh đang lên dần.

Cửa trạm mở ra, Uơđơn và họ nhà Batchơ bước vào. Sau khi cửa đóng lại, Batchơ và anh em nhà nó trở nên thảm hại. Họ phải khiêng chúng về phòng nuôi dưỡng. Về đến đây chúng không còn phải co rúm lại nữa. Chúng đứng nhìn đám đông lúc đó đã bu kín cả phòng nuôi dưỡng và ngoài cửa ra vào.

— Tôi vừa nhận được một việc ủy thác, - Uơđơn nói. - Batchơ và họ hàng nhà Batchơ muốn thương lượng với chúng ta. Các anh thấy rõ là họ tự đặt mình dưới quyền của chúng ta. Chúng ta có thể giết cả ba anh em nhà này. Nhưng họ muốn thương lượng.

Ông trưởng trạm bực bội hỏi:

— Cậu đã thiết lập đường dây liên lạc hai chiều với bọn này à?

— Không phải tôi, - Uơđơn trả lời. - Mà chính là họ có khả năng liên lạc được với nhau. Họ đã chứng minh cho tôi thấy rằng họ cũng có bộ óc như chúng ta. Thế mà họ đã bị đối xử như những con vật và bị săn bắn để làm mẫu xét nghiệm. Tất nhiên là họ phải đánh trả! Vậy mà họ vẫn muốn kết bạn với chúng ta. Họ nói rằng chúng ta chỉ có thể sử dụng được Mặt Trăng với điều kiện là phải mặc bộ đồ vũ trụ và với những trạm vũ trụ kiểu này, còn họ thì chẳng bao giờ thích nghi được với trọng lực của Trái Đất. Như thế thì chúng ta không nên thù địch nhau mà có thể giúp đỡ lẫn nhau.

Ông trưởng trạm nói với giọng lạnh lùng:

— Cũng khá hợp lý, nhưng chúng ta phải hành động theo mệnh lệnh, Uơđơn. Cậu đã giải thích điều đó cho bọn chúng nghe chưa?

— Họ biết chứ, - Uơđơn đáp. - Chính vì thế mà họ đã phải chuẩn bị để tự vệ khi cần thiết. Họ đã xây dựng được các lò nung để luyện kim loại. Họ lấy nhiệt độ nóng bằng gương mặt trời. Thậm chí họ đã bắt đầu sử dụng khí đốt và chứa khí đốt bằng container. Họ vẫn chưa tiến bộ nhiều trong lĩnh vực điện tử, nhưng họ đã thu được kiến thức lý thuyết và họ lại chẳng cần phải có những ống tube chân không, bởi vì bản thân họ đang sống trong chân không. Từ nay về sau họ đã có thể tự bảo vệ được mình.

Trưởng trạm dè dặt nói:

— Cậu biết đấy, tôi đã theo dõi Batchơ. Và cậu cũng không phải là thằng mất trí. Nhưng nếu những thế lực quân sự ở dưới Trái Đất mà biết được những chuyện này thì lôi thôi đấy. Họ đã bảo vệ ý kiến về việc cho tàu vũ trang bay lên đây. Nếu những người bạn của cậu muốn chống lại để tự vệ, nếu như họ có thể, thì có lẽ chúng ta sẽ phải đem tàu chiến mang tên lửa ra để đáp lại.

Uơđơn gật đầu:

— Đúng vậy. Nhưng tên lửa của chúng ta sẽ không có hiệu quả ở những nơi xa trạm nhiên liệu, và với giống loài văn minh của nhà Batchơ này thì ta sẽ chẳng xây nổi một cái trạm nguyên liệu nào đâu, vì ngay bây giờ họ đã ở gần mức độ văn minh rồi và chắc hẳn là chỉ vài tuần sau nữa là họ sẽ đạt tới mức độ đó. Họ, những người anh em của Batchơ này, là những người rất khéo tay.

— Không biết chúng có chứng minh nổi điều này không, - Trạm trưởng nói. - Từ đâu mà chúng có được sự tiến vọt đột ngột như vậy?

— Từ chúng ta chứ còn từ đâu! - Uơđơn nói. - Có lẽ họ học ở tôi nghề nung quặng để lấy kim loại. Học ở những người lái máy kéo nghề kỹ thuật cơ khí và luyện kim. Và học ngành địa chất chủ yếu là ở ông.

— Sao lại thế? - Trạm trưởng hỏi.

— Ông hãy nghĩ ra điều gì mà ông muốn Batchơ phải làm và hãy xem nó phản ứng ra sao.

Ông trạm trưởng mở to mắt và sau đó quay sang nhìn Batchơ. Batchơ, với hình dạng bé nhỏ, đầy lông lá và vênh váo đứng dậy và cúi mình xuống. Nó đặt một chân trước lên vị trí của trái tim. Còn chân kia của nó làm một động tác khua vòng lên một cách trịnh trọng. Sau đó nó đứng thẳng lên, đi khệnh khạng rồi leo tót lên vạt áo của Uơđơn và đưa một cánh tay khẳng khiu lông lá ra ôm lấy cổ anh.

Mặt ông trưởng trạm tái mét:

— Nó làm động tác chào đúng như tôi nghĩ trong đầu. Có phải cậu muốn nói…

— Đúng thế, - Uơđơn nói. - Tổ tiên của Batchơ không có không khí để phát ra âm thanh thành lời nói được. Thế là chúng phải phát triển phương pháp thần giao cách cảm[9]. Thật ra mà nói, họ cũng tạo ra được một cái gì đó giống với âm nhạc, đó là những âm thanh được truyền đi trong đá. Nhưng nó không giống như âm nhạc của chúng ta đâu. Họ liên lạc với nhau trực tiếp từ bộ óc này sang bộ óc khác. Chỉ có điều là chúng ta không thể nắm bắt được cái luồng thông tin giữa họ với nhau, còn họ thì lại có thể tóm được ý nghĩ của chúng ta.

— Chúng đọc được ý nghĩa của chúng ta! - Ông trưởng trạm nói. Rồi ông liếm môi. - Và khi chúng ta nổ súng đầu tiên vào chúng thì chúng đã thử bắt liên lạc với chúng ta. Còn bây giờ thì chúng đánh lại ta.

— Tất nhiên, - Uơđơn tiếp lời ông. - Chúng ta sẽ làm được gì? Họ đã bắt được ý nghĩ của chúng ta. Bây giờ họ có thể tổ chức một trận đánh thật khủng khiếp. Họ có khả năng xóa cái trạm này một cách dễ dàng. Họ đã để cho chúng ta yên để họ có thể học hỏi chúng ta. Bây giờ thì họ muốn thương lượng.

— Chúng ta cần phải báo cáo về Trái Đất, - Ông trưởng trạm thong thả nói, - Nhưng…

— Họ có đem theo một vài mẫu hàng, - Uơđơn nói. - Họ sẽ đổi kim cương cho chúng ta để lấy đĩa ghi âm theo cách thức tính ngang trọng lượng. Họ rất mê âm nhạc của chúng ta. Họ sẽ đổi ngọc bích để lấy sách, vì bây giờ họ đã biết đọc chữ của ta! Họ sẽ xây dựng một lò phản ứng nguyên tử và sẽ đổi plutoni để lấy những vật khác mà sau này họ nghĩ tới. Trao đổi như vậy sẽ rẻ hơn là gây chiến!

— Đúng, - Ông trưởng trạm nói. - Có thể như vậy. Đó là lý lẽ mà loài người phải nghe theo. Nhưng làm sao mà…

— Chính là Batchơ đấy, - Uơđơn mỉa mai nói. - Có phải là chúng ta bắt cóc được cậu ta đâu, mà chính là họ gài cậu ta vào đây đấy chứ! Cậu ta đã nằm phục trong cái trạm này để nắm bắt ý nghĩ của chúng ta và chuyển tiếp ngay cho họ hàng của cậu ta. Thế mà chúng ta lại muốn nghiên cứu họ, ông còn nhớ không? Điều này giống như câu chuyện kể về một nhà tâm lý học ấy…

★★★

[3] Một trạm vũ trụ trên Mặt Trăng, lấy tên của nhà thiên văn học Hà Lan thế kỷ XVI Tyho Brahe.

[4] Một pao bằng 450 gram.

[5] Một bộ bằng 30 cm.

[6] Điều này không chính xác. Ngày nay người ta đã chứng minh được rằng trọng lực trên Mặt Trăng bằng một phần sáu trọng lực trên Trái Đất.

[7] Chuyện này xuất bản lần đầu năm 1951. Ngày nay Liên Xô và Mỹ đã có những trạm tự động bay được từ Trái Đất lên đến Sao Hỏa và Sao Kim.

[8] Một inch xấp xỉ bằng 2,54cm.

[9] Telepathi: Thần giao cảm thần kinh từ xa.