Chương 47 (tt)
Khi từ bệnh viện trở về, tôi chỉ còn không đến một tuần để chuẩn bị gặp Boris Yeltsin tại Helsinki, với một vấn đề lớn phải giải quyết trước ngày đó. Ngày 17, Tony Lake đến gặp tôi và đề nghị tôi không bổ nhiệm anh làm giám đốc CIA. Thượng nghị sĩ Richard Shelby, Chủ tịch ủy ban Tình báo đã trì hoãn buổi tường trình thông qua bổ nhiệm
Lake trước thượng viện với lý do là, Nhà Trắng đã không thông báo cho ủy ban biết quyết định của chúng tôi chấm dứt việc chế tài lệnh cấm vận vũ khí chống lại Bosnia vào năm 1994. Luật pháp không yêu cầu tôi phải báo cáo cho ủy ban và tôi đã quyết định rằng tốt hơn hết là không báo cáo để tránh tin tức bị rò rỉ. Tôi biết rất rõ đa số lưỡng đảng tại thượng viện ủng hộ xóa bỏ lệnh cấm vận; thực tế, không lâu sau đó, họ đã bỏ phiếu yêu cầu tôi ngừng cấm vận.
Cho dù tôi vẫn hòa thuận với Shelby, nhưng tôi nghĩ là ông ấy đã đi quá xa trong việc trì hoãn thông qua bổ nhiệm Lake và gây trở ngại một cách không cần thiết cho các hoạt động của CIA. Tony Lake được một số thượng nghị sĩ Cộng hòa ủng hộ mạnh mẽ, kể cả Thượng nghị sĩ Lugar, và ông có thể đã được thông qua không cần đến ủy ban Tình báo và xác nhận được bổ nhiệm nếu không có Thượng nghị sĩ Shelby. Nhưng hiện nay Lake đã rất mệt mỏi vì phải làm việc từ 70 đến 80 giờ một tuần trong bốn năm qua. Và ông không muốn liều lĩnh gây tổn hại đến CIA vì trì hoãn thêm nữa. Nếu việc bổ nhiệm này là của tôi, tôi sẵn sàng đấu tranh với thượng viện đến một năm nếu như vậy là cần thiết để được bỏ phiếu thông qua bổ nhiệm. Nhưng tôi có thể thấy đã quá đủ cho Tony. Hai ngày sau, tôi đề cử George Tenet, quyền giám đốc CIA, từng là phó của John Deutch và trước đó đã làm trợ lý cao cấp của tôi về tình báo cho NSC (Hội đồng An ninh Quốc gia), và là giám đốc nhân sự của ủy ban Tình báo thượng viện. Ông được thông qua một cách dễ dàng, nhưng tôi vẫn hối tiếc những sự đối xử bất công đối với Lake, một người đã cống hiến 30 năm hoạt động vì quyền lợi an ninh của nước Mỹ và đã đóng vai trò chủ chốt cho những thắng lợi về đối ngoại trong nhiệm kỳ đầu của tôi.
Các bác sĩ không muốn tôi đến Helsinski, nhưng ở nhà không phải là lựa chọn hay. Yeltsin đã tái đắc cử tổng thống và NATO đang chuẩn bị biểu quyết kết nạp thêm Ba Lan, Hungary và Cộng hòa Séc; chúng tôi phải có thỏa thuận về cách tiến hành việc này.
Chuyến bay đến Helsinski dài và rất khó chịu, nhưng thời gian đã qua rất nhanh khi tôi trao đổi với Strobe Talbott và những thành viên còn lại của nhóm công tác về những gì chúng tôi có thể làm đế giúp Yeltsin trước việc mở rộng NATO, kể cả việc kết nạp Nga vào khối G-7 và WTO. Trong bữa tối ngày hôm ấy do Tổng thống Phần Lan Martti Ahtisaari chiêu đãi, tôi rất vui khi thấy Yeltsin đang phấn khởi và có vẻ đã hồi phục sau khi phẫu thuật tim mở. Ông đã sụt cân rất nhiều và gương mặt ông trông vẫn còn tái, nhưng phong cách vui vẻ và hùng hổ đã trở lại.
Sáng hôm sau, chúng tôi vào việc. Khi tôi nói với Boris rằng tôi muốn NATO vừa mở rộng về phía đông vừa ký với Nga một thỏa thuận, ông đề nghị tôi bí mật - theo lời của ông là "giữ trong tủ" - cam kết giới hạn sự mở rộng NATO trong tương lai đối với các nước thuộc khối Hiệp ước Warsaw cũ, như vậy ngoại trừ các quốc gia thuộc Liên bang Xô Viết cũ như các nước vùng Baltic và Ukraina. Tôi nói tôi không thể làm như vậy, vì trước hết, là không thể giữ bí mật được, và làm như vậy sẽ làm ảnh hưởng đến uy tín của chương trình Đối tác vì Hòa bình. Nó cũng không có lợi cho Nga hay cho Mỹ. Nhiệm vụ chủ yếu hiện nay của NATO không còn là nhắm vào nước Nga nữa, mà là chống lại các mối đe dọa mới cho hòa bình và ổn định ở châu Âu. Tôi nhấn mạnh rằng tuyên bố NATO không mở rộng với các quốc gia của khối Warsaw khác nào một làn ranh phân chia mới ở châu Âu, với một Đế quốc Nga nhỏ hơn. Như thế sẽ làm cho nước Nga trông có vẻ yếu đi chứ không mạnh hơn, trong khi đó, một thỏa thuận NATO - Nga sẽ nâng cao vị thế của Nga. Tôi cũng thúc giục Yeltsin đừng vội đóng lại khả năng nước Nga cũng sẽ là một thành viên của khối NATO trong tương lai.
Yeltsin vẫn còn lo ngại về phản ứng trong nước trước việc mở rộng NATO. Khi chúng tôi chỉ đứng một mình với nhau, tôi hỏi ông: "Này Boris, ông có nghĩ là tôi sẽ cho phép NATO tấn công nước Nga từ các căn cứ đặt ở Ba Lan không?". "Không", ông trả lời. "Tôi không nghĩ như vậy, nhưng rất nhiều người lớn tuổi ở vùng phía tây nước Nga và những người nghe theo Zyuganov thì tin như vậy". Ông nhắc tôi nhớ rằng, khác với Mỹ, nước Nga đã hai lần bị xâm lược - bởi Napoleon và Hitler - và vết thương của những sự kiện này vẫn ảnh hưởng đến tâm lý tập thể của người Nga và tạo nên đường lối chính trị của nước này. Tôi nói với Yeltsin rằng nếu ông đồng ý với việc mở rộng NATO và đối tác NATO - Nga, thì tôi sẽ cam kết không bố trí binh sĩ hay tên lửa sớm trước thời hạn trên lãnh thổ các thành viên mới của NATO, và sẽ ủng hộ việc kết nạp nước Nga vào khối G-8, WTO và các tổ chức quốc tế khác. Cuối cùng chúng tôi đã đồng ý với nhau.
Yeltsin và tôi cũng đối mặt với hai vấn đề về kiểm soát vũ khí tại Helsinki; sự miễn cưỡng của Viện Duma Nga trong việc thông qua hiệp ước START II, để cắt giảm 2/3 kho vũ khí hạt nhân so với thời kỳ cao điểm của cuộc Chiến tranh Lạnh; và sự chống đối ngày một gia tăng ở Nga đối với việc phát triển các hệ thống chống tên lửa của Mỹ. Khi nền kinh tế của Nga sụp đổ và ngân sách quốc phòng bị cắt giảm, Hiệp ước START II đã trở thành một thỏa thuận không tốt đối với họ. Hiệp ước này đòi hỏi hai quốc gia phải tháo bỏ các tên lửa mang nhiều đầu đạn, được gọi là MIRV, và hai bên cân bằng kho vũ khí gồm các tên lửa một đầu đạn. Vì Nga phụ thuộc vào MIRV nhiều hơn Mỹ, nên Nga sẽ phải sản xuất một số lượng khá lớn các tên lửa một đầu đạn để đạt được sự cân bằng trong kho vũ khí của hai nước, và họ không có đủ tiền để làm việc đó. Tôi nói với Yeltsin rằng tôi không muốn hiệp ước START II dành cho chúng tôi lợi thế chiến lược và đề xuất là các nhóm công tác hai bên nên đi đến một giải pháp, trong đó đặt mục tiêu là đạt đến thỏa thuận START III mà giảm số lượng đầu đạn hạt nhân của hai nước xuống từ 2.000 đến 2.500 đầu đạn, giảm 80% số lượng đầu đạn lúc đỉnh cao của cuộc Chiến tranh Lạnh, và đó là con số đủ nhỏ để Nga không cần phải sản xuất thêm các tên lửa mới cân bằng với chúng tôi. Ngay cả Lầu năm góc cũng miễn cưỡng trước con số quá thấp như vậy, nhưng tướng Shalikashvili tin rằng làm như thế là an toàn, và Bill Cohen ủng hộ quan điểm của ông. Trong một thời gian ngắn, chúng tôi đồng ý kéo dài thời hạn chót của hiệp ước START II từ năm 2002 đến năm 2007, và sau đó hiệp ước START III sẽ có hiệu lực trong cùng năm ấy, để Nga không bị ở vào thế bất lợi về chiến lược.
Về vấn đề thứ hai, từ những năm 1980, Mỹ đã bắt đầu nghiên cứu hệ thống phòng thủ tên lửa, bắt đầu từ ý tưởng của Tổng thống Reagan về một hệ thống đặt trên không gian để bắn rơi tất cả các tên lửa địch và như thế sẽ đưa nhân loại thoát khỏi bóng ma của một cuộc chiến tranh hạt nhân. Có hai vấn đề đối với ý tưởng này: về mặt kỹ thuật đây là một việc chưa thể làm được, và hệ thống phòng thủ tên lửa quốc gia (NMD) sẽ vi phạm Hiệp ước chống tên lửa đạn đạo (ABM) vốn cấm bố trí các hệ thống như vậy, vì nếu một quốc gia có hệ thống NMD và quốc gia khác không có, thì kho vũ khí hạt nhân của quốc gia thứ hai sẽ không còn là mối đe dọa đối với quốc gia có hệ thống NMD.
Les Aspin, Bộ trưởng Quốc phòng đầu tiên của tôi, đã chuyển trọng tâm của các nỗ lực của chúng tôi từ việc phát triển các hệ thống phòng thủ có thể bắn hạ các tên lửa tầm xa của Nga sang việc thiết lập một hệ thống phòng thủ tên lửa tầm trung TMD có thể bảo vệ sinh mạng của binh sĩ và những người khác trước các tên lửa tầm ngắn hơn của Iran, Iraq, Lybia, và Bắc Triều Tiên. Đây thực sự là mối hiểm họa; trong Cuộc chiến vùng Vịnh, 28 binh sĩ Mỹ đã bị tên lửa Scud của Iraq giết chết.
Tôi ủng hộ mạnh mẽ chương trình TMD, vốn được hiệp ước ABM cho phép, và như tôi đã nói với Yeltsin, một ngày nào đó, chương trình này có thể sẽ được sử dụng để bảo vệ cả hai quốc gia trên một mặt trận chung, ở Balkan hay ở đâu đó. Vấn đề mà nước Nga quan tâm đối với quan điểm của chúng tôi là, đâu là lằn ranh giữa hệ thống phòng thủ tên lửa tầm trung và các tên lửa lớn hơn bị cấm bởi hiệp ước ABM. Những kỹ thuật dùng cho TMD về sau có thể được sử dụng để chống lại ABM, như vậy là vi phạm hiệp định. Cuối cùng, hai bên đồng ý với định nghĩa kỹ thuật về ranh giới giữa các chương trình được cho phép và những chương trình bị cấm, để tạo điều kiện cho chúng tôi tiếp tục chương trình TMD.
Cuộc họp thượng đỉnh Helsinki là thành công ngoài mong đợi, nhờ một phần không nhỏ vào khả năng của Yeltsin hình dung một tương lai khác cho nước Nga, trong đó nước Nga sẽ khẳng định sự vĩ đại của mình không chỉ bằng sự rộng lớn về lãnh thổ, và cũng nhờ vào thiện chí của ông chống lại quan điểm của Viện Duma và đôi lúc bên trang nội bộ của chính phủ ông. Cho dù công việc của chúng tôi chưa bao giờ phát huy hết tiềm năng vì Viện Duma vẫn từ chối thông qua hiệp ước START II, nhưng sân khấu cho một Hội nghị thượng đỉnh thành công của khối NATO ở Madrid vào tháng 7 đã được dọn sẵn để chúng tôi đi xa hơn trên con đường đến một châu Âu thống nhất.
Khi tôi trở về nước, phản ứng nói chung là thuận lợi, cho dù Henry Kissinger và một số thành viên đảng Cộng hòa chỉ trích tôi đã đồng ý với Yeltsin không triển khai vũ khí hạt nhân và binh sĩ nước ngoài đến gần nước Nga hơn trên lãnh thổ của các thành viên NATO mới. Yeltsin cũng bị những cựu đảng viên Cộng sản tấn công dữ dội. Họ nói rằng Yeltsin đã nhượng bộ tôi trong các vấn đề quan trọng. Zyuganov nói Yeltsin đã để cho "anh bạn Bill đá đít". Yeltsin vừa đá đít Zyuganov trong cuộc bầu cử bằng việc đấu tranh cho tương lai của nước Nga thay vì cho quá khứ. Tôi cho rằng Yeltsin cũng sẽ chế ngự được cơn bão này.
Hillary và Chelsea từ châu Phi trở về, chuyến phiêu lưu của họ làm cho tôi rất thích thú. Châu Phi rất quan trọng với nước Mỹ và chuyến đi của Hillary, cũng giống chuyến đi đầu tiên của cô ấy đến Nam Á, nhấn mạnh cam kết của chúng tôi ủng hộ các nhà lãnh đạo cũng như dân thường ở các quốc gia này trong các nỗ lực của họ tìm kiếm hòa bình, thịnh vượng và tự do và đồng thời đẩy lùi làn sóng đại dịch AIDS.
Cuối tháng, tôi thông báo bổ nhiệm tướng Wes Clark thay thế tướng George Joulwan làm Tổng tư lệnh Bộ chỉ huy quân sự Mỹ tại châu Âu và Tư lệnh tối cao các lực lượng đồng minh của khối NATO tại châu Âu. Tôi khâm phục cả hai vị tướng này. Joulwan đã mạnh mẽ ủng hộ đường lối cứng rắn của NATO ở Bosnia, và Clark là một phần không thể thiếu trong nhóm đàm phán của Dick Holbrooke. Tôi nghĩ ông là người tốt nhất tiếp tục duy trì những cam kết mạnh mẽ của chúng tôi cho hòa bình ở Balkan.
Tháng 4, tôi gặp Vua Hussein và Thủ tướng Netanyahu trong nỗ lực giữ cho tiến trình hòa bình không bị sụp đổ. Bạo lực lại bùng phát, khi Israel quyết định xây nhiều nhà mới tại Har Homa, một khu định cư của người Israel trong ngoại ô Đông Jerusalem. Mỗi khi Netanyahu tiến được một bước đến hòa bình, như thỏa thuận Hebron, thì phe liên minh cầm quyền của ông lại bắt ông làm một việc gì đó đào sâu ngăn cách giữa Israel và Palestine. Cùng trong thời gian đó, một binh sĩ Jordan đã hoá cuồng và giết chết bảy học sinh người Israel. Vua Hussein ngay lập tức bay sáng Israel để xin lỗi. Việc này đã tháo ngòi nổ cho sự căng thẳng giữa Israel và Jordan, nhưng Arafat vẫn tiếp tục chịu sức ép từ Mỹ và Israel phải trấn áp nạn khủng bố trong khi vẫn phải sống chung với kế hoạch Har Homa, mà ông cho là đã mâu thuẫn với các cam kết của Israel là không thay đổi hiện trạng được coi là đã giải quyet xong trong các cuộc thương lượng.
Khi Vua Hussein đến gặp tôi, ông tỏ ra lo lắng rằng tiến trình hòa bình từng bước một đã từng hiệu quả dưới thời Thủ tướng Rabin bây giờ không thể thành công vì các hạn chế về chính trị của Netanyahu. Netanyahu cũng rất lo ngại về việc này; ông cũng có quan tâm nhất định đến việc tăng tốc tiến trình bằng cách nhanh chóng hướng đến các vấn đề khó khăn về tình trạng cuối cùng. Hussein cho rằng nếu có thể thì chúng tôi nên thử cố gắng. Khi Netanyahu đến Nhà Trắng vài ngày sau, tôi nói với ông rằng tôi ủng hộ cách tiếp cận này, nhưng để Arafat đồng ý, ông ấy sẽ phải tìm cách tuân theo những bước tạm thời mà người Palestine đã được hứa, kể cả việc mở cửa sân bay Gaza, đảm bảo một hành lang an toàn giữa Gaza và khu vực của người Palestine ở Bờ Tây, và hỗ trợ kinh tế.
Tôi dành gần hết thời gian trong tháng để nỗ lực hết sức thuyết phục thượng viện thông qua Hiệp ước vũ khí hóa học: gọi điện và gặp gỡ các thành viên của thượng viện; thống nhất với Jesse Helms về việc chuyển Cơ quan Kiểm soát vũ khí và giải trừ quân bị và Cơ quan Thông tin Mỹ về Bộ Ngoại giao để đổi lấy lá phiếu của ông ủng hộ Hiệp ước vũ khí hóa học, mà ông đã ra sức chống đối; và tổ chức một cuộc gặp mặt tại Bãi cỏ phía Nam Nhà Trắng với các thành viên đảng Cộng hòa và quân đội có uy tín ủng hộ hiệp ước này, trong số đó có Colin Powell và James Baker, để đối chọi lại quan điểm chống đối bảo thủ của phe Cộng hòa từ những người như Helms, Caspar Weinberger, và Donald Rumsfeld.
Tôi rất ngạc nhiên về sự chống đối của phe bảo thủ, vì tất cả lãnh đạo quân đội của chúng ta đều ủng hộ mạnh mẽ Hiệp ước vũ khí hóa học, nhưng việc chống đối này thể hiện sự hoài nghi sâu xa của cánh hữu về hợp tác quốc tế nói chung và ý muốn duy trì tối đa quyền tự do hành động khi Mỹ đã là siêu cường duy nhất trên thế giới. Gần cuối tháng, tôi đồng ý với Thượng nghị sĩ Lott là phải thêm vào một vài ngôn từ mà ông tin sẽ củng cố bản hiệp ước. Cuối cùng, với sự ủng hộ của Lott, hiệp ước CWC đã được thông qua, với tỷ lệ 74/26. Thật thú vị là tôi theo dõi thượng viện thông qua bản hiệp ước này trên tivi cùng Thủ tướng Nhật Bản Ryutaro Hashimoto, người đã đến Washington để hội đàm với tôi vào ngày hôm sau, tôi nghĩ ông muốn chứng kiến việc thông qua bản hiệp ước sau khi Nhật đã phái chịu cuộc tấn công bằng khí Sarin.
Về đối nội, tôi bổ nhiệm Sandy Thurman của bang Atlanta, một trong những người ủng hộ chống AIDS mạnh mẽ nhất của Mỹ, phụ trách Văn phòng Quốc gia về chính sách chống AIDS. Từ năm 1993, tổng số tiền đầu tư của chúng tôi để chống HIV và AIDS đã tăng 60%, chúng tôi đã chấp thuận tám loại thuốc mới chữa AIDS và 19 loại thuốc khác liên quan đến AIDS, và tỷ lệ người chết vì bệnh này ở Mỹ đã giảm xuống. Thế nhưng chúng tôi còn lâu mới có được một loại vắc xin hay loại thuốc điều trị hiệu quả, và căn bệnh này đã bùng nổ ở châu Phi, nơi chúng tôi đã không làm đủ để chống lại đại dịch này. Thurman là người thông minh, năng động, và kiên quyết; tôi biết bà ấy sẽ giúp chúng tôi sẵn sàng mọi việc.
Vào ngày cuối tháng 4, Hillary và tôi thông báo Chelsea quyết đinh nhập học trường Stanford vào mùa thu. Với tác phong có phương pháp rất đặc trưng, Chelsea đã đến thăm các trường Harvard, Yale, Princeton, Brown và Wellesley, và cũng trở lại một số trường này lần thứ hai để tìm hiểu về đời sống học thuật và xã hội ở mỗi trường. Nhờ điểm số và thứ hạng cao, con gái tôi được tất cả các trường nói trên thu nhận, và Hillary muốn nó học ở một nơi gần gia đình. Tôi luôn nghĩ rằng Chelsea muốn đi học xa Washington. Tôi chỉ muốn nó đến trường để có thể học được nhiều nhất, có nhiều bạn tốt, và thấy vui vẻ. Nhưng Hillary và tôi sẽ nhớ nó vô cùng. Có Chelsea ở với chúng tôi bốn năm tại Nhà Trắng, đến trường và xem nó biểu diễn vũ balê, quen biết bạn bè của nó cùng các phụ huynh là một niềm vui, liên tục nhắc nhớ rằng chúng tôi đã may mắn nhường nào khi có được nó, cho dù chuyện gì có thể xảy ra.
Tăng trưởng kinh tế trong quý I năm 1997 được báo cáo là 5,6%, làm giảm số thâm thủng xuống còn 75 tỷ USD, chỉ còn khoảng 1/4 tổng số thâm thủng vào thời điểm tôi nhậm chức tổng thống. Ngày 2 tháng 5, tôi thông báo rằng, cuối cùng đã đạt được thỏa thuận về cân đối ngân sách với Chủ tịch hạ viện Gingrich và Thượng nghị sĩ Lott và các nhà thương thảo của quốc hội thuộc hai đảng. Thượng nghị sĩ Tom Daschle cũng tuyên bố ủng hộ bản kế hoạch này; Dick Gephardt không ủng hộ, nhưng tôi mong rằng ông sẽ thay đổi ý kiến khi có dịp xem lại nó. Lần này dễ dàng thỏa thuận hơn vì tăng trưởng kinh tế đã làm giảm tỷ lệ thất nghiệp xuống dưới 5% lần đầu tiên từ năm 1973, tăng tiền lương, lợi nhuận và tiền thu từ thuế.
Nói chung, thỏa thuận đã gia hạn chương trình Medicare thêm 10 năm, trong khi vẫn đài thọ chi phí cho các sáng kiến chụp X quang u ngực và khám bệnh tiểu đường mà tôi muốn giữ; mở rộng bảo hiểm y tế cho năm triệu trẻ em, qui mô mở rộng lớn nhất từ khi thông qua Medicaid trong những năm 1960; gia tăng chi tiêu lớn nhất cho giáo dục trong 30 năm; khuyến khích các doanh nghiệp thuê những người nhận trợ cấp phúc lợi xã hội; phục hồi các quyền lợi y tế cho người nhập cư hợp pháp tàn tật; cấp ngân sách làm sạch hơn 500 địa điểm nhiễm chất thải độc hại; và giảm thuế gần đến mức mà tôi đã đề nghị.
Tôi đồng ý một nửa với phe Cộng hòa về số tiền tiết kiệm dành cho Medicare, mà tôi nghĩ lúc này có thể thực hiện được nhờ thay đổi tốt về chính sách mà không ảnh hưởng đến các công dân lớn tuổi, và đảng Cộng hòa chấp nhận một khoản giảm thuê nhỏ hơn, chương trình bảo hiểm y tế cho trẻ em, và gia tăng lớn kinh phí cho giáo dục. Chúng tôi nhận được 95% của đầu tư mới mà tôi đã yêu cầu trong Thông điệp Liên bang, và đảng Cộng hòa đã đạt 2/3 số tiền giảm thuế mà họ đã đề nghị lúc đầu. Khoản cắt giảm thuế bây giờ so với giảm thuế dưới thời Tổng thống Reagan vào năm 1981 là ít hơn rất nhiều. Tôi vui mừng là những cuộc họp chừng như vô tận, bắt đầu từ năm 1995 trước nguy cơ chính phủ phải đóng cửa, đã đưa ra bản cân đối ngân sách đầu tiên từ năm 1969, và là bản cân đối thích hợp để tạo đà phát triển. Thượng nghị sĩ Lott và Chủ tịch hạ viện Gingrich đã làm việc có thiện ý với chúng tôi, và Erskine Bowles, với tài đàm phán và sự khôn ngoan, đã giữ cho mọi việc tiến triển giữa họ và các nhà thương thuyết quan trọng khác của quốc hội trong những thời khắc căng thẳng.
Vào cuối tháng, khi thỏa thuận ngân sách được đưa ra biểu quyết, 64% dân biểu đảng Dân chủ bỏ phiếu ủng hộ cùng với 88% dân biểu của đảng Cộng hòa ở hạ viện. Tại thượng viện, nơi Tom Daschle ủng hộ bản thỏa thuận này, các đảng viên Dân chủ ủng hộ mạnh mẽ còn hơn phe Cộng hòa với số phiếu 82% so với 74%.
Tôi bị chỉ trích bởi một số người phe Dân chủ vốn chống lại giảm thuế hoặc chống lại việc chúng tôi đồng ý với đảng Cộng hòa. Họ lý luận rằng, nếu chúng tôi không làm gì cả, ngân sách cũng sẽ được cân đối vào năm tới hoặc vào năm sau nữa nhờ kế hoạch ngân sách mà chỉ có các đảng viên Dân chủ thông qua vào năm 1993; giờ thì chúng ta lại để cho phe Cộng hòa cùng chia sẻ uy tín đó. Điều này đúng, nhưng chúng tôi cũng đạt được khoảng tăng lớn nhất về trợ cấp giáo dục trong 50 năm, bảo hiểm sức khỏe cho 5 triệu trẻ em, và cắt giảm thuế cho tầng lớp trung lưu mà tôi ủng hộ.
Ngày 5, ngày kỷ niệm Độc lập của Mexico, tôi lên đường đi Mexico, Trung Mỹ và vùng Caribe. Khoảng hơn một thập niên trước, các quốc gia láng giềng đã bị tàn phá bởi nội chiến, đảo chính, các nhà độc tài, nền kinh tế đóng cửa, và nghèo đói tuyệt vọng. Giờ đây, tất cả các quốc gia ở Bán cầu này, trừ một nước, đều là các quốc gia dân chủ, và cả vùng này là đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ; chúng tôi xuất khẩu vào các nước châu Mỹ gấp đôi khối lượng xuất sang châu Âu, và nhiều hơn khối lượng xuất khẩu sang châu Á 50%. Thế nhưng, vẫn còn quá nhiều nghèo đói trong vùng, và chúng tôi còn nhiều vấn đề nghiêm trọng với ma túy và nạn nhập cư bất hợp pháp.
Tôi dẫn đầu một số thành viên nội các và phái đoàn quốc hội lưỡng đảng đến Mexico và thông báo sẽ ký một số thỏa thuận mới nhằm mục đích làm giảm nhập cư trái phép và các dòng vận chuyển ma túy ngang qua eo biển Rio Grande. Tổng thống Zedillo là người có khả năng, trung thực, có một ê kíp hỗ trợ tốt, và tôi chắc chắn ông sẽ tìm mọi cách giải quyết các vấn đề này. Dù tôi biết chúng tôi có thể làm được hơn nữa, nhưng tôi cho rằng sẽ không có một giải pháp hoàn toàn thoả đáng cho cả hai vấn đề trên. Chúng tôi phải tính đến một số yếu tố. Mexico là quốc gia nghèo hơn Mỹ; biên giới giữa hai nước rất dài; hàng triệu người Mexico có thân nhân ở Mỹ; và nhiều người nhập cư bất hợp pháp đến Mỹ kiếm việc làm, thường với mức lương rất thấp, họ làm những việc mà hầu hết người Mỹ không chịu làm. Nhu cầu ma túy trên đất Mỹ là thỏi nam châm thu hút các tay buôn lậu, và các tập đoàn tội ác có nhiều tiền chuyên hối lộ các viên chức Mexico và lính đánh thuê để đe dọa hoặc giết những người không chịu hợp tác. Một số cảnh sát biên phòng Mexico được trả tiền gấp năm lần lương tháng chỉ để làm ngơ một lần vận chuyển hàng của chúng. Một công tố viên trong sạch ở bắc Mexico đã bị bọn chúng bắn đến hơn một trăm lần ngay trước cửa nhà ông. Đây là những vấn đề rất khó khăn, nhưng tôi nghĩ thực hiện đầy đủ hiệp ước này sẽ giúp giải quyết vấn đề.
Tại Costa Rica, một đất nước xinh đẹp không có quân đội thường trực và có lẽ là nước có chính sách về môi trường tốt nhất thế giới Tổng thống Jose Maria Figueres chủ tọa cuộc họp của các nhà lãnh đạo các quốc gia Trung Mỹ tập trung vào thương mại và môi trường. Hiệp ước NAFTA đã vô tình làm hại các quốc gia vùng Trung Mỹ và vùng Caribe bằng cách khiến họ không có lợi thế cạnh tranh với Mexico trong quan hệ thương mại với Mỹ. Tôi muốn làm những gì có thể để điều chỉnh sự bất bình đẳng đó. Ngày hôm sau, tôi cũng nhắc lại điểm này tại Bridgetown, Barbados, nơi Thủ tướng Owen Arthur chủ trì cuộc họp đầu tiên từ trước tới nay giữa một Tổng thống Mỹ và tất cả các nhà lãnh đạo của các quốc gia Caribe tại ngay vùng lãnh thổ của họ.
Nhập cư cũng là vấn đề nổi cộm tại cả hai cuộc họp nói trên. Rất nhiều người Trung Mỹ và các quốc gia vùng Caribe làm việc ở Mỹ và gửi tiền về cho gia đình, tạo ra nguồn thu nhập lớn cho các quốc gia nhỏ. Các nhà lãnh đạo nước này rất lo lắng về quan điểm chống người nhập cư của đảng Cộng hòa, và muôn nghe lời trấn an của tôi là sẽ không có chuyện trục xuất hàng loạt. Tôi trấn an họ, nhưng cũng nói rằng chúng tôi phải củng cố luật nhập cư của nước Mỹ.
Cuối tháng, tôi bay đến Paris để ký Thỏa ước hợp tác NATO-Nga. Yeltsin đã giữ đúng cam kết của ông tại Helsinki: địch thủ của khối NATO trong Chiến tranh Lạnh đã trở thành đối tác.
Sau chặng dừng chân tại Hà Lan để kỷ niệm 50 năm kế hoạch Marshall, tôi bay đến London để có cuộc gặp chính thức đầu tiên với thủ tướng Anh mới, Tony Blair. Công Đảng của Tony Blair đã chiến thắng vang dội trước đảng Bảo thủ trong cuộc bầu cử trước đó nhờ sự lãnh đạo của Tony Blair, nhờ thông điệp ôn hòa và hiện đại hơn của Công đảng, và sự suy yếu một cách tự nhiên của sự ủng hộ đối với đảng Bảo thủ sau nhiều năm đảng này cầm quyền. Blair còn trẻ, có tài ăn nói, cương quyết, và chúng tôi cùng chia sẻ nhiều quan điểm chính trị. Tôi nghĩ ông có tiềm năng là nhà lãnh đạo quan trọng của Vương quốc Anh và cả châu Âu, và tôi rất phấn khích khi nghĩ đến viễn cảnh được làm việc với ông.
Hillary và tôi dùng cơm tối với Tony và Cherie Blair tại một nhà hàng ở khu phố trước kia là kho hàng trên bờ sông Thames. Ngay khi gặp mặt, chúng tôi đã có cảm tưởng từng là bạn lâu năm với nhau. Giới truyền thông Anh rất thích thú về sự tương đồng giữa các triết lý và đường lối chính trị của chúng tôi, và những câu hỏi họ đặt ra có vẻ đã ảnh hưởng đến giới truyền thông Mỹ tháp tùng chúng tôi. Lần đầu tiên, tôi có cảm nhận họ bắt đầu tin cách tiếp cận Dân chủ Mới của tôi không chỉ hoàn toàn là những lời nói suông.
Ngày 6 tháng 6, ngày sinh nhật của mẹ tôi, tôi đọc diễn văn mở đầu tại buổi lễ tốt nghiệp của con gái Chelsea tại trường Sidwell Friends. Teddy Roosevelt đã đọc diễn văn trước các học sinh trường Sidwell cách đây gần một thế kỷ, nhưng tôi có mặt với cương vị khác, không phải là tổng thống mà là một phụ huynh. Khi tôi hỏi Chelsea muốn tôi nói gì, con gái tôi liền trả lời, "Bố, con muốn bố nói ngắn gọn nhưng khôn khéo", rồi nói thêm, "Bọn con gái muốn thấy bố thông thái; còn bọn con trai chỉ muốn thấy bố hài hước". Tôi muốn bài diễn văn của mình là món quà tặng cho con gái, và tôi đã thức đến ba giờ sáng trước ngày lễ để viết diễn văn, và đọc đi đọc lại.
Tôi nói với Chelsea và bạn học của nó rằng hôm nay "niềm tự hào và vui sướng của cha mẹ các em phảng phất nét buồn vì sắp phải xa các em... Chúng tôi vẫn nhớ những ngày đầu các em đến trường và nhớ tất cả các thành tích và thất bại từ đó đến nay. Cho dù chúng tôi đã nuôi các em để đến ngày chia tay hôm nay và chúng tôi rất hãnh diện vì các em, nhưng một phần trong chúng tôi vẫn muốn ôm các em trong tay như lần đầu các em chập chững bước đi, để đọc cho các em nghe dù chỉ một lần nữa câu chuyện Goodnight Moon - Chúc Chị Hằng ngủ ngon, hay Curions Georẹc - Chú gấu George hiếu kỳ hay The Litte Engine that Could - Chiếc động cơ nhỏ kỳ diệu". Tôi nói rằng một thế giới đầy thú vị đang vẫy gọi các em và chúng có nhiều lựa chọn, và tôi nhắc nhớ câu nói của Eleanor Roosevelt rằng không ai được hạ thấp bạn mà không được bạn cho phép: "Đừng bao giờ cho phép họ làm như vậy".
Khi Chelsea bước lên nhận bằng tốt nghiệp, tôi ôm chặt lấy nó và nói với nó rằng tôi rất yêu nó. Sau buổi lễ, nhiều phụ huynh cảm ơn tôi vì đã nói lên những suy nghĩ và cảm nhận của họ; sau đó chúng tôi trở về Nhà Trắng để dự tiệc mừng. Chelsea rất cảm động khi tất cả nhân viên Nhà Trắng đã tập trung đến chúc mừng nó. Nó đã vượt qua một quãng đường dài từ một cô bé kiềng răng, cách đây bốn năm rưỡi khi chúng tôi đưa nó đến Nhà Trắng và bây giờ cũng mới chỉ là khởi đầu của nó.
Không lâu sau lễ tốt nghiệp của Chelsea, tôi chấp thuận sự khuyến cáo của ủy ban cố vấn quốc gia về đạo đức sinh học rằng việc nhân bản vô tính ở người là "không thể chấp nhận về mặt đạo đức" và đề nghị quốc hội ra luật cấm. Việc nhân bản vô tính đã trở thành một vấn đề từ khi con cừu Dolly được nhân bản vô tính thành công ở Scotland. Công nghệ nhân bản vô tính đôi lúc có thể được dùng để làm tăng năng suất nông nghiệp và thực hiện một số thử nghiêm một số tiến bộ y sinh học để chữa trị các bệnh ung thư, tiểu đường, và các rối loạn khác. Nó mang tới những hứa hẹn trong việc sản xuất ra các lớp da thay thế, sụn, và mô xương cho những bệnh nhân bị bỏng, bị tai nạn, các lớp mô thần kinh để chữa trị các chấn thương cột sống. Tôi không muổn can thiệp vào tất cả những việc này, nhưng nghĩ rằng, chúng ta nên phân định rõ một đường ngăn cách với việc nhân bản vô tính con người. Chỉ một tháng trước, tôi đã phải lên tiếng xin lỗi về những cuộc thử nghiệm vô tình và mang tính kỳ thị sắc tộc về bệnh giang mai trên hàng trăm người da đen cách đó vài thập niên được chính quyền liên bang ở Tuskegee, bang Alabama tiến hành.
Giữa tháng 6, tôi đến trường Đại học California tại San Diego để nói chuyện về cuộc đấu tranh mà người Mỹ vẫn đang theo đuổi để tự giải thoát mình ra khỏi các tư tưởng phân biệt chủng tộc, làm thế nào để chúng ta có thể mang lại tính hiệu quả cao nhất của đặc tính đa sắc tộc của chúng ta. Nước Mỹ vẫn còn bị chi phối bởi tính kỳ thị, tính cố chấp, các tội ác do sự thù hằn, một số cách biệt rất lớn trong thu nhập, giáo dục, và chăm sóc y tế. Tôi bổ nhiệm một ủy ban gồm bảy thành viên do học giả rất nổi tiếng John Hope Franklin giúp làm cho nước Mỹ hiểu về các mối liên hệ giữa các sắc tộc và đưa ra các khuyến nghị để làm thế nào xây dựng "Một nước Mỹ" của thế kỷ thứ 21. Tôi sẽ phối hợp tất cả các nỗ lực đó thông qua một văn phòng mới thành lập tại Nhà Trắng do Ben Johnson lãnh đạo.
Cuối tháng 6, thành phố Denver được chọn là nơi diễn ra Hội nghị thượng đỉnh hằng năm của khối G-7. Tôi đã hứa với Yeltsin để nước Nga được dự với tư cách là một thành viên đầy đủ, nhưng các bộ trưởng tài chính đã chống lại việc này vì sự yếu kém của nền kinh tế nước Nga. Vì nước Nga phải dựa vào sự giúp đỡ tài chính của cộng đồng quốc tế, họ thấy là không nên để nước Nga tham gia vào các quyết định về tài chính của khối G-7. Tôi có thể hiểu được tại sao các bộ trưởng tài chính cần thiết phải gặp nhau và đưa ra các quyết định mà không có Nga, nhưng G-7 còn là một tổ chức chính trị; được tham gia vào G-7 biểu tượng cho tầm quan trọng của nước Nga trong tương lai, và củng cố vị thế của Yeltsin ngay trong nội bộ nước này. Chúng ta gọi đây là Hội nghị thượng đỉnh G-8. Cuối cùng chúng tôi bỏ phiếu kết nạp nước Nga là thành viên đầy đủ của khối mới G-8, nhưng cho phép các bộ trưởng tài chính của bảy quốc gia còn lại được họp để giải quyết các vấn đề cần thiết. Vào lúc này, cả tôi và Yeltsin đều đã hoàn tất các cam kết của mình tại Helsinki.
Vào thời điểm đó, Mir Aimal Kansi, người được cho là thủ phạm của vụ giết hai nhân viên tình báo CIA và làm bị thương ba người khác tại tổng hành dinh của CIA năm 1993, đã bị dẫn độ về Mỹ từ Pakistan để ra trước tòa sau những cố gắng rất lớn để có được việc trục xuất y của các cơ quan FBI, CIA, Bộ Ngoại giao, Tư pháp, và Quốc phòng. Đây là một chứng cứ mạnh mẽ thể hiện sự quyết tâm của chúng tôi nhằm săn đuổi và đưa ra pháp luật những tên khủng bố.
Một tuần lễ sau, sau một cuộc tranh luận nóng bỏng, hạ viện bỏ phiếu tiếp tục quan hệ thương mại bình thường với Trung Quốc. Cho dù dự luật này được 86 phiếu, nó vẫn gây ra sự chống đối mạnh mẽ từ những người bảo thủ và cấp tiến, vốn không đồng ý các chính sách nhân quyền và thương mại của Trung Quốc. Tôi cũng ủng hộ có thêm tự do chính trị ở Trung Quốc, và vừa mời Ngài Đạt Lai Lạt Ma và nhà hoạt động vì nhân quyền ở Hồng Kông là Martin Lee đến Nhà Trắng để nêu bật sự ủng hộ của tôi đối với sự toàn vẹn về văn hóa và tôn giáo của Tây Tạng, và duy trì nền dân chủ ở Hồng Kông, mà Vương quốc Anh vừa quyết định trao trả lại cho Trung Quốc. Tôi cho rằng mối quan hệ về thương mại chỉ có thể được cải thiện thông qua các cuộc thương thuyết dẫn đến việc kết nạp Trung Quốc vào Tổ chức Thương mại Thế giới. Trong khi đó, chúng ta vẫn phải có quan hệ chứ không được cô lập Trung Quốc. Thật thú vị là, Martin Lee cũng nghĩ như vậy, và ủng hộ tiếp tục mối quan hệ thương mại.
Không lâu sau, tôi bay về Hope để dự lễ tang Oren Grisham, ông Buddy 92 tuổi của tôi, người đóng vai trò rất lớn trong đời tôi. Khi tôi đến nhà tang lễ, gia đình của ông và tôi bắt đầu kể cho nhau nghe những chuyện buồn cười về ông. Như một trong những người thân của tôi đã nói, ông là chất muối của đất và là gia vị của cuộc đời. Theo Wordsworth, phần đời tốt nhất của một người tốt là những việc làm nhỏ không thể nhớ được thể hiện tấm lòng nhân hậu và tình yêu. Buddy đã thể hiện những việc làm đó đôi với tôi khi tôi còn nhỏ và không có cha. Vào tháng 12, Hillary tặng tôi con chó tha mồi Labrador màu sôcôla để làm bạn với tôi khi không có Chelsea ở nhà. Nó là một chú chó tốt tính, thông minh. Tôi đặt tên cho nó là Buddy.
Đầu tháng 7, sau hai ngày nghỉ ngơi cùng với Vua Juan Carlos và Hoàng hậu Sofia trên đảo Majorca, Hillary, Chelsea và tôi đến Madrid để dự cuộc họp của khối NATO. Tôi có một cuộc họp bổ ích với Thủ tướng Tây Ban Nha, Jose Maria Aznar, người vừa mới quyết định đưa Tây Ban Nha hội nhập hoàn toàn vào cơ chế chỉ huy của NATO. Sau đó, NATO biểu quyết kết nạp Ba Lan, Hungary và Cộng hòa Séc, và nói rõ cho hơn 20 quốc gia khác có trong chương trình Đối tác vì Hoà bình rằng cánh cửa NATO vẫn rộng mở cho các thành viên mới. Ngay từ khi nhậm chức, tôi đã thúc đẩy cho việc mở rộng NATO và nghĩ rằng bước đi lịch sử này sẽ giúp thống nhất châu Âu và duy trì mối liên minh xuyên Đại Tây Dương.
Ngày hôm sau, tôi ký một hiệp ước đối tác với Ukraina, và sau đó đến thăm các nước Ba Lan, Rumani và Đan Mạch để củng cố ý nghĩa của việc mở rộng NATO. Ở Warsaw, Bucharest, và Copenhagen có nhiều cuộc tập hợp đông đảo và nhiệt tình. Ở Ba Lan, họ ăn mừng sự việc nước này là thành viên mới của khối NATO. Ở Bucharest, khoảng 100.000 người hô vang "USA, USA!" để thể hiện sự ủng hộ của họ đối với nền dân chủ, và ước muốn gia nhập NATO càng sớm càng tốt. Tại Copenhagen, vào một ngày nắng đẹp, số lượng đông đảo và sự phấn khởi của đám đông phản ảnh tính tích cực của liên minh của chúng tôi và đánh giá cao việc tôi là Tổng thống Mỹ đầu tiên đến viếng thăm Đan Mạch.
Vào giữa tháng, khi trở lại làm việc ở Nhà Trắng, tôi đề nghị quốc hội cấm phân biệt đối xử dựa trên yếu tố di truyền. Các nhà khoa học đã nhanh chóng giải mã được các bí mật của bộ gien người, và các khám phá của họ có thể sẽ cứu hàng triệu sinh mạng cũng như cách mạng hóa việc chăm sóc y tế. Nhưng các phân tích gien cũng tiết lộ cho thấy các khuynh hướng phát triển của một cá nhân có thể dẫn đến nhiều loại bệnh khác nhau, như bệnh ung thư vú hay Parkinson. Chúng tôi không cho phép các kết quả về di truyền nói trên là cơ sở để từ chối bảo hiểm y tế hoặc tuyển dụng lao động, và chúng tôi cũng không muốn làm nản lòng những ai muốn phân tích gien vì sợ rằng kết quả sẽ được dùng để chống lại họ thay vì kéo dài tuổi thọ của họ.
Cùng thời gian đó, IRA phục hồi lệnh ngưng bắn mà chính họ đã phá vỡ vào tháng 2 năm 1996. Tôi từng mạnh mẽ thúc đẩy lệnh ngừng bắn này, và lần này nó tồn tại được, cho phép người Ireland cuối cùng cũng tìm được lối đi vào tương lai chung vượt qua đau thương và nghi kỵ.
Khi tháng 7 sắp kết thúc, chúng tôi vẫn không thể đồng ý về dự toán ngân sách chi tiết tương xứng với thỏa thuận tổng quát hơn trước đó của đảng Cộng hòa. Chúng tôi vẫn chưa đồng ý về tầm cỡ và hình thức cắt giảm thuế và phân bổ các khoản ngân sách mới. Trong khi nhóm công tác của chúng tôi tiếp tục thương lượng với quốc hội, thì tôi tiếp tục với phần việc của mình, khẳng định rằng, trái với quan điểm đa số ở quốc hội, sự nóng lên toàn cầu là một thực tế và chúng tôi phải cắt giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính, và tôi chủ tọa diễn đàn cùng Al Gore và các quan chức liên bang và tiểu bang tại làng Incline, bang Nevada để thảo luận về tình hình của vùng hồ Tahoe.
Tahoe là một trong những hồ sâu, thanh khiết và sạch nhất thế giới, nhưng chất lượng của nó đã xuống cấp do hậu quả của sự phát triển, ô nhiễm không khí từ giao thông, và ô nhiễm trực tiếp do nhiên liệu được đổ vào hồ từ sự khai thác không hiệu quả các thuyền gắn động cơ và máy lướt ván trên nước. Hai đảng ở Calfornia và Nevada đã ủng hộ rộng rãi việc phục hồi hồ nước, và Al và tôi quyết tâm làm hết sức để hỗ trợ công việc này.
Cuối tháng, sau khi tôi đọc diễn văn tại Hiệp hội Thống đốc Quốc gia ở Las Vegas, Thống đốc Bob Miller mời tôi và nhiều cựu đồng nghiệp khác đến chơi golf với Michael Jordan. Tôi bắt đầu chơi golf trở lại chỉ mới hai tuần trước và vẫn phải còn mang dây đeo mềm bảo hộ chân. Tôi nghĩ không cần đeo nữa, và vì vậy tôi tháo bỏ dây để tham gia trận golf.
Jordan chơi golf rất giỏi. Tôi cảm nhận được tại sao anh ta lại đoạt được nhiều giải NBA đến vậy khi nhóm chúng tôi chơi một trận năm lỗ. Tất cả năm người chúng tôi đều có cơ hội một bàn thắng ăn 4. Jordan nhìn xuống chân đồi cách chừng 45 bộ về phía dưới và nói, "Tôi nghĩ là tôi đánh cú này mới thắng được". Nhìn vào mắt anh ta, tôi có thể thấy anh ta thực sự tin rằng mình có thể đánh được cú đó. Anh ta đã đánh và thắng.
Jordan bảo tôi rằng tôi sẽ đánh tốt hơn nếu đeo dây bảo hộ vào chân: "Cơ thể của ngài không cần nó nữa, nhưng đầu óc của ngài chưa biết ý thức được việc đó". Một lý do khiến tôi không thể chơi tốt hơn là tôi luôn luôn trong tư thế liên lạc bằng điện thoại với Nhà Trắng để có tin tức cập nhật về các cuộc thương lượng về ngân sách, khi mà vào giờ chót chúng tôi đưa các đề nghị và giải pháp dung hòa dể kết thúc chúng.
Sau khi cuộc chơi diễn ra được hơn nửa trận một lúc, Rahm Emanuel điện cho tôi biết là chúng tôi đã đạt được thỏa thuận. Rồi Erskine điện để xác nhận thóa thuận đó thuận lợi đối với chúng tôi như thế nào. Chúng tôi giành được ngân sách cho các chương trình giáo dục và y tế, và việc cắt giảm thuế cũng không nhiều lắm, chỉ bằng 10% số cắt giảm của Tổng thống Reagan vào năm 1981, và số tiền tiết kiệm dành cho chương trình Medicare là đủ để xoay xở, giai cấp trung lưu được cắt giảm thuế, tỷ lệ thuế lợi nhuận vốn được giảm từ 28% xuống 20%, và mọi người đều thống nhât là ngân sách sẽ được cân đối vào năm 2002, và cũng có khả năng đạt trước thời hạn đó nếu như nền kinh tế vẫn tăng trưởng tốt. Erskine và cả nhóm công tác của chúng tôi, đặc biệt là trợ lý lập pháp của tôi là John Hilley đã hoàn thành được một công việc rất tốt. Tôi vui đến mức thắng luôn ba ván kế tiếp, với chiếc dây đeo bảo hộ mang vào chân.
Ngày hôm sau, chúng tôi tổ chức liên hoan lớn tại Bãi cỏ phía Nam Nhà Trắng với sự có mặt của tất cả các thành viên quốc hội và chính phủ từng làm việc cho bản ngân sách này. Không khí rất phấn khởi và các phát biểu rất nồng thắm, rộng lượng và mang tính lưỡng đảng, cho dù tôi có cố gắng đến cảm ơn các đảng viên Dân chủ, đặc biệt là Ted Kennedy, Jay Rockefeller, và Hillary, về chương trình chăm sóc y tế cho trẻ em. Vì tổng số tiền thâm thủng đã được giảm hơn 80% từ con số ban đầu là 290 tỷ USD vào năm 1993, thỏa thuận lần này giúp đạt được một ngân sách cơ bản là tiến bộ, bao gồm các cắt giảm thuế dành cho giai cấp trung lưu mà tôi ủng hộ và giảm thuế lợi tức vốn của đảng Cộng hòa. Cùng với các điều khoản dành cho chăm sóc y tế, giáo dục, cắt giảm thuế, nó quy định một khoản thuế 15 cents đánh trên mỗi gói thuốc lá để giúp chi trả tiền bảo hiểm y tế cho trẻ em, phục hồi 12 tỷ USD dành cho người tàn tật và chăm sóc y tế cho người nhập cư hợp pháp, tăng gấp đôi các khu vực khuyến khích kinh tế, và cho chúng tôi có tiền để tiếp tục làm sạch môi trường.
Với tất cả những ngọt ngào và tươi sáng tại Nhà Trắng ngày hôm ấy, thật khó mà tưởng tượng nổi mới hai năm trước chúng tôi vẫn còn ăn miếng trả miếng nhau. Tôi không biết những cảm xúc tốt đẹp sẽ kéo dài bao lâu, nhưng tôi đã cố gắng giữ cho mọi việc được tiến hành với thái độ lịch sự trong những cuộc thương lượng căng thẳng. Một vài tuần trước đó, Trent Lott, bực mình vì một thất bại lập pháp nhỏ trước Nhà Trắng, đã gọi tôi là "nhóc con hư hỏng" trên chương trình nói chuyện trên truyền hình vào sáng chủ nhật. Vài ngày sau lời nhận xét của Lott, tôi gọi điện cho ông ta và nói là tôi biết chuyện gì đã xảy ra và không nói thêm một ý gì cả. Sau một tuần khó khăn, ông ta thức dậy vào sáng chủ nhật, cảm thấy tồi tệ, và ước chi đừng đồng ý tham dự cuộc phỏng vấn truyền hình đó. Ông ta rất mệt mỏi và trở nên cáu kỉnh, và khi phóng viên truyền hình chọc tức ông về tôi thì ông bị mắc bẫy. Ông ta cười và nói: "Đúng là mọi việc đã xảy ra như vậy" và chúng tôi đã bỏ qua việc này.
Hầu hết những người làm việc căng thẳng dưới nhiều sức ép đôi lúc có phát biểu những lời mà họ ước gì đã không nói; chính tôi cũng từng như vậy. Bình thường, tôi thậm chí cũng không đọc về những gì phe Cộng hòa nói về tôi, và nếu có một lời nhận xét cay nghiệt có làm cho tôi chú ý đến, thì tôi cũng tìm cách làm ngơ. Nhân dân thuê tổng thống để phục vụ họ; những bực dọc chuyện cá nhân của tổng thống làm ảnh hưởng đến việc đó. Tôi mừng là đã gọi điện cho Trent Lott và ước rằng tôi đã gọi nhiều cú điện thoại như vậy hơn trong các tình huống tương tự.
Tôi lại không cảm thấy như vậy trước việc Ken Starr liên tục ép người nói láo chống lại Hillary và tôi, và truy tố những người đã từ chối nói láo theo ý muốn của ông ta. Tháng 4, Jim McDougal, sau khi thay đổi nội dung lời khai của mình để làm theo ý của Starr và người phó của ông ta tại bang Arkansas là Hick Ewing, cuối cùng cũng đã vào tù với một lời nhắc nhủ từ Starr rằng bản án sẽ được rút ngắn. Starr cũng làm như vậy với David Hale.
Thái độ ưu ái của Starr dành cho McDougal và Hale hoàn toàn khác với cách đối xử của ông ta đối với Susan McDougal, người vẫn bị ngồi tù vì tội bất tuân lệnh tòa sau khi bà không chịu trả lời các câu hỏi của Starr trước đại bồi thẩm đoàn. Sau một thời gian ngắn bị giam tại nhà tù địa phương Arkansas, nơi bà được đưa đến khi tay bị còng, chân và hông phải đeo xích, Susan được chuyển đến một nhà tù liên bang, nơi bà bị cách ly khỏi những người tù khác tại một cơ sở y tế trong nhiều tháng. Sau đó bà được chuyển đến một nhà tù ở Los Angeles để trả lời về những lời tố cáo rằng bà đã biển thủ tiền của một người sử dụng lao động khác. Khi có những bằng chứng mới phát hiện đã hoàn toàn bác bỏ lời buộc tội của công tố viên, Susan được tha bổng. Nhưng cho tới lúc đó, bà bị nhốt vào một xà lim không có cửa sổ 23/24 giờ một ngày, loại xà lim để nhốt những kẻ giết người bị kết án. Bà cũng bị bắt buộc mặc bộ đồ màu đỏ, thường dành cho can phạm giết người và quấy rối tình dục trẻ em. Sau vài tháng chịu đựng như vậy, bà bị nhốt vào một xà lim làm bằng thủy tinh plêxi đặt ở giữa nhà tù; bà không được nói chuyện với các tù nhân khác; không được xem tivi, thậm chí không nghe được âm thanh bên ngoài. Trên chiếc xe bus đi đến tòa án, bà bị nhốt trong một chiếc lồng riêng dành cho những tội phạm nguy hiểm. Cách nhốt người theo kiểu Hannibal Lecter cuối cùng được chấm dứt vào ngày 20 tháng 7, sau khi tổ chức Liên minh về Tự do dân quyền Mỹ phát đơn kiện khẳng định McDougal đã bị cầm giữ trong các điều kiện "man rợ" theo yêu cầu của Starr, để nhằm ép buộc những lời làm chúng của bà.
Nhiều năm sau, tôi đọc cuốn sách của McDougal, The Woman Who Wouldn't Talk - Người phụ nữ không bao giờ khai, nó làm cho tôi rợn cả xương sống. Bà ấy đã có thể chấm dứt mọi đau khổ bất cứ lúc nào, và có được nhiều tiền, chỉ cần chịu nói dối theo ý của Starr và Hick Ewing. Bà ấy đã dũng cảm đương đầu với họ như thế nào thì tôi sẽ không bao giờ biết được, nhưng hình ảnh bà bị xiềng xích cuối cùng đã bắt đầu xuyên thủng những chiếc khiên mà các nhà báo ăn theo vụ Whitewater dựng lên quanh Starr và thuộc hạ của ông ta.
Vào cuối mùa xuân, Tối cao pháp viện thống nhất ra phán quyết vụ kiện của Paula Jones có thể được tiến hành trong khi tôi vẫn ở Nhà Trắng, bác bỏ lập luận của luật sư của tôi cho rằng công việc của tổng thống không thể bị dừng lại vì vụ kiện, và vụ kiện có thể được giải quyết sau nhiệm kỳ tổng thống. Các quyết định trước đây của tòa án đã chỉ ra rằng một tổng thống đương nhiệm không thể là đối tượng của một vụ kiện dân sự về những hành động chính thức của ông ta khi đương nhiệm, vì việc biện hộ sẽ rất mất thời gian và gây xao lãng. Tòa án cho rằng nếu trì hoãn vụ kiện liên quan đến các hành động không chính thức của tổng thông có thể gây hại cho bên nguyên trong vụ kiện, do đó không thể rời lại vụ kiện của Paula Jones. Hơn nữa, tòa án còn cho rằng việc tự biện hộ cho mình không phải là một công việc nặng nề quá đáng hoặc mất thời giờ đối với tôi. Đây là một trong những quyết định ngây thơ về chính trị nhất mà Tòa án tôi cao đưa ra lâu nay.
Vào ngày 25 tháng 6, tờ Washington Post cho biết Kenneth Starr đang điều tra các tin đồn rằng từ 12 đến 15 phụ nữ, kể cả Jones đã dan díu với tôi. Ông ta nói là ông ta không quan tâm đến cuộc sống tình dục của tôi; ông ta chỉ muốn đặt cầu hỏi với bất cứ người nào mà tôi có thể đã trao đổi về vụ việc Whitewater. Sau này, Starr sẽ sử dụng rất nhiều nhân viên FBI, cũng như các thám tử tư do tiền của người đóng thuế chi trả để điều tra vấn đề mà ông ta từng nói là chẳng hề quan tâm.
Cuối tháng 7, tôi bắt đầu lo ngại về FBI, vì các lý do quan trọng hơn nhiều chuyên điều tra tình dục mà Starr đề nghị cơ quan này tiến hành. Đã có hàng loạt sai sót trong vụ Louis Freeh: các báo cáo lệch lạc từ phòng pháp y của FBI có thể đe dọa nhiều vụ hình sự đang chờ xét xử; các khoản chi tiêu quá lố cho hai hệ thống vi tính vốn được dùng để nâng cấp Trung tâm Thông tin Tội phạm Quốc gia và kiểm tra nhanh dấu tay cho các sĩ quan cảnh sát trên toàn quốc; vụ tiết lộ hồ sơ FBI về các viên chức đảng Cộng hòa cho Nhà Trắng; và vụ để lộ danh tính và rõ ràng là cố gài bẫy Richard Jewell, một nghi can trong vụ đánh bom Thế vận hội Atlanta mà sau này được tha bổng. Ngoài ra còn có một cuộc điều tra hình sự đối với hành vi của người phó của Freeh là Larry Potts, trong vụ đấu súng đẫm máu ở Ruby Ridge vào năm 1992, một vụ mà FBI đã bị chỉ trích hết sức nặng nề và Potts đã bị khiển trách trước khi được Freeh bổ nhiệm.
Freeh bị báo chí và các đảng viên Cộng hòa trong quốc hội chỉ trích mạnh mẽ; họ chỉ ra sai sót của FBI là nguyên nhân để họ bác bỏ điều khoản trong dự luật chống khủng bố của tôi cho phép cơ quan này có quyền ghi âm để theo dõi các nghi can khủng bố khi chúng di chuyển từ nơi này đến nơi khác.
Có một phương cách chắc chắn để Freeh làm hài lòng các thành viên của đảng Cộng hòa tại quốc hội và thoát khỏi những lời chỉ trích của báo chí: đối đầu với Nhà Trắng. Cho dù có xuất phát từ công việc hay từ sự cần thiết nào đó, Freeh bắt đầu làm như vậy. Khi các hồ sơ được tập hợp và công bố, phản ứng đầu tiên của ông ta là đổ lỗi cho Nhà Trắng và chối bỏ trách nhiệm của FBI. Khi vụ vận động tài chính cho các cuộc tranh cử nổ ra, ông ta viết thư cho Janet Reno gợi ý bà chỉ định một công tố viên độc lập, rồi tiết lộ nội dung lá thư này cho báo chí. Khi báo chí bắt đầu đưa tin rằng có thể Chính phủ Trung Quốc cung cấp những khoản đóng góp bất hợp pháp cho các thành viên quốc hội vào năm 1996, các nhân viên cấp thấp thông báo cho các nhân viên cấp dưới của Hội đồng An ninh Quốc gia biết, nhưng đề nghị họ không báo cáo lên các viên chức cấp trên. Khi ngoại trưởng Madeleine Albright chuẩn bị đi Trung Quốc, cố vấn Nhà Trắng Chuck Ruff, một luật sư liên bang và cựu quan chức Bộ Tư pháp đáng kính, yêu cầu FBI cung cấp thông tin về các kế hoạch của Bắc Kinh tìm cách gây ảnh hưởng đến chính phủ. Rõ ràng là bộ trưởng ngoại giao cần biết việc này trước khi gặp các viên chức Trung Quốc, nhưng đích thân Freeh chỉ đạo FBI không được cung cấp bản trả lời đã được chuẩn bị sẵn, cho dù việc này đã được sự thống nhất của Bộ Tư pháp và hai viên chức trợ lý cấp cao của Freeh.
Tôi không nghĩ Freeh lại ngốc đến đến mức cho rằng đảng Dân chủ lại cố ý chấp nhận các khoản đóng góp bất hợp pháp từ chính phủ Trung Quốc; ông ta chỉ muốn tránh các chỉ trích từ báo chí và các đảng viên Cộng hòa, cho dù hành động đó có ảnh hưởng đến hoạt động đối ngoại của chúng tôi. Tôi nhớ lại cú điện thoại từ một nhân viên FBI đã về hưu ở Arkansas khuyên tôi không nên bổ nhiệm Freeh và cảnh báo tôi là ông này sẽ đạp tôi xuống sông khi nào thấy cần thiết cho quyền lợi riêng của ông ta.
Cho dù động cơ của Freeh là gì đi nữa, thái độ của FBI đối với Nhà Trắng là ví dụ nữa về sự điên rồ đang diễn ra ở Washington. Đất nước đang phát triển rất tốt và ngày càng thịnh vượng hơn, và chúng tôi đang thúc đẩy hòa bình và phồn vinh trên khắp thế giới, thế nhưng sự đeo đuổi tìm kiếm mù quáng những vụ tai tiếng vẫn tiếp tục. Vài tháng trước, Tom Oliphant, một nhà báo có suy nghĩ sâu sắc và dộc lập của tờ Boston Globe, đã tóm tắt tình hình như sau:
Gần đây, có vẻ như những thế lực hùng mạnh và tự phụ điều khiển cỗ máy xìcăngđan vĩ đại của Mỹ đang rất lớn mạnh. Nhiên liệu của cỗ máy này là những giả định gây ra nhiều thắc mắc- những thắc mắc này lại đặt thêm ra nhiều giả định - toàn bộ những điều ấy tạo ra một sự điên cuồng đòi hỏi các cuộc điều tra ráo riết của những nhà điều tra siêu tỉ mỉ, những người phải độc lập bằng mọi giá. Tất nhiên, chỉ có kẻ có tội và những người trong cuộc mới có thể cưỡng lại sự điên cuồng này.
Tháng 8 được bắt đầu với những tin tốt và tin xấu. Nạn thất nghiệp xuống dưới 4,8%, thấp nhất từ năm 1973, và niềm tin vào tương lai tăng cao sau khi có sự thống nhất của hai đảng về ngân sách. Tuy nhiên sự hợp tác lưỡng đảng chưa lan tới qui trình bổ nhiệm: Jesse Helms phản đối tôi đề cử thống đốc bang Massachusetts là Bill Weld làm đại sứ Mỹ tại Mexico vì Helms cho rằng Weld đã xúc phạm ông ta, và Janet Reno thông báo với Hiệp hội Luật gia Hoa Kỳ rằng có đến 101 vị trí thẩm phán liên bang còn trống vì thượng viện chỉ thông qua chín trong số các vị được tôi đề cử trong năm 1997, và không có chức vụ nào tại Tòa phúc thẩm được thông qua.
Sau hai năm gián đoạn, gia đình tôi trở lại Vườn nho Martha nghỉ hè vào tháng 8. Chúng tôi nghỉ tại nhà của người bạn là Dick Friedman gần Oyster Pond. Tôi mừng sinh nhật của mình bằng cuộc chạy bộ với Chelsea, và tôi gợi ý Hillary chơi golf hàng năm với tôi tại sân golf công cộng Mink Meadows. Cô ấy chưa bao giờ thích chơi golf, mỗi năm một lần, cô ấy đùa bằng cách cùng chơi vài lỗ. Tôi chơi golf rất nhiều với Vernon Jordan tại sân golf tuyệt vời Farm Neck. Ông thích chơi môn thể thao này hơn Hillary rất nhiều.
Tháng 8, kết thúc giống như khi nó bắt đầu, với cả tin tốt và tin xấu. Ngày 29, Tony Blair mời Sinn Fein tham dự các cuộc đàm phán hòa bình Ireland, lần đầu tiên công nhận vai trò chính thức của đảng này. Ngày 31, Công nương Diana thiệt mạng trong tai nạn xe hơi tại Paris. Không đầy một tuần sau