THUYẾT “CHAMP UNIFIÉ” CHÌA KHOÁ VŨ TRỤ
Từ 1929, ông bắt đầu dùng hết tâm lực để dựng một thuyết mới nữa, thuyết “Champ unifié” (trường hợp nhất). Suốt hai mươi năm, ngoài các công việc khác như diễn thuyết, dạy học, viết báo, hô hào tự do, hoà bình, sự hợp tác quốc tế… với một đức kiên nhẫn vô biên, ông cặm cụi làm làm không biết bao nhiêu bài toán, liệng vào giỏ giấy không biết bao nhiêu tờ toán ông thấy là sai, để rán chứng minh thuyết đó. Có lần ông làm toán trên bảng đen, sau thấy là lầm, viết mấy chữ dặn thím giúp việc nhà: “Chùi giùm cho”; rồi dí dỏm viết trên một tấm bảng bên cạnh:
Nhưng đừng chùi hàng này:
2 + 2 = 4
Mãi đến năm 1950, năm năm trước khi mất, ông mới công bố thuyết Champ unifié. Một nhà báo tìm cách xâm nhập được vào phòng làm việc của ông hỏi:
- Giáo sư có thể giảng được cho độc giả của chúng tôi hiểu được thế nào là thuyết Champ unifié không?
Ông ân hận lắc đầu:
- Trên nhật báo, chỉ những con số ở trang kinh tế tài chánh là độc giả thích đọc thôi. Ông có thể cho độc giả của ông hay rằng khi thuyết Champ unifié được áp dụng thì ít hao đến vô tuyến điện hơn.
Sau ông giảng thêm trên tờ New York Times:
- Tôi muốn chứng minh rằng những sức hấp dẫn của vạn vật với sức điện từ (force électromagnétiques) liên quan chặt chẽ với nhau chứ không tách biệt ra được. Tôi chứng minh được những luật chi phối hai loại sức căn bản đó.
Theo thuyết của ông thì những luật[19] chi phối nguyên tử nhỏ xíu cũng chi phối cả các thiên thể mênh mông nữa, nghĩa là toàn thể vũ trụ, từ những vật vô cùng nhỏ tới những vật vô cùng lớn đều theo những luật chung. Hấp dẫn lực, điện từ lực, năng lực nguyên tử, đều bao gồm chung trong thuyết đó, nó là chìa khoá của cả vũ trụ. Ông mới dùng toán mà dựng nên thuyết Champ unifié, còn phải đợi sự xác nhận bằng những sự kiện vật lí, cũng như trước kia, thuyết tương đối đến năm 1919 mới được xác nhận trong khi ngắm nhật thực. Nhưng ông tin chắc rằng thuyết ông đúng, mà vũ trụ quả là hoà hợp, hợp nhất, có một trật tự kì dị[20].
Nếu ngày nào đó thuyết của ông được xác nhận thì khoa học lúc đó mới xáo trộn hết, phải giảng lại hết và nhân loại sẽ phải coi ông là bậc thần, chứ không phải người nữa.
[19] Sách in là “vật lí”, tôi tạm sửa lại thành “luật”. (Goldfish).
[20] “Einstein nói với thư ký Helen Dukas của mình rằng có lẽ một trăm năm sau các nhà vật lý mới hiểu những gì ông làm. Có lẽ. Nhưng mới năm mươi năm sau sự quan tâm về trường thống nhất đã sống dậy mạnh mẽ, nhằm thống nhất thuyết tương đối và thuyết cơ học lượng tử. Ngày nào người ta xem nó như tuyệt vọng, thì nay nó lại chiếm mọi buổi hội thảo về vật lý lý thuyết. Thuyết siêu dây (superstring) hiện là ứng viên làm cho người ta hy vọng tìm lại được cái Einstein đã bỏ dở. Ở thuyết này vật chất biến thành âm nhạc (…) Các nhà vật lý tin rằng vào thời điển của big bang, của thuở khai thiên lập địa, tất cả phép đối xứng hay các nguyên lý dẫn đường được thống nhất như Einstein tin tưởng. Tất cả các lực trong trời đất (hấp lực, điện từ, các lực mạnh và yếu của thế giới nguyên tử) đều được thống nhất vào một lực duy nhất, gọi là “siêu lực” vào lúc tạo thiên lập địa, chúng chỉ tách ra thành từng mảnh khác biệt sau đó khi vũ trụ bắt đầu nguội dần. (…) Từ năm 1995 hằng số lamda (λ) của “cái ngu ngốc lớn nhất” của Einstein cũng sống lại và năm 1999 trở thành thời sự cao độ (…) Có thể ngày nào đó người ta sẽ chứng minh rằng “cái ngu ngốc” lớn nhất” sẽ là một trong những phát minh lớn nhất của ông?”. (Nguyễn Xuân Sanh, Sđd, tr. 222, 223, 224). (Goldfish).