Chú Hỷ >br> “Ông vua” tàu thủy
Trong dân gian ở Sài Gòn đầu thế kỷ này có câu ví: “Ở nhà chú Hỏa, đi tàu chú Hỷ”, ý muốn nói rằng chủ Hỏa (Hui Bon Hoa) là ông trùm về địa ốc của Sài Gòn-Chợ Lớn-Gia Định, còn chú Hỷ là ông trùm ngành khai thác dịch vụ tàu thủy. Vậy chú Hỷ là ai?
Cho đến nay, cũng rất ít tài liệu về nhân vật có tên là “chú Hỷ” này. Chỉ biết rằng ông sống cùng thời với chú Hỏa, thuở thành phố Sài Gòn mới ở giai đoạn sơ khai. Chú Hỷ cũng là một người Trung Hoa như chú Hỏa, nên về phần lý lịch của họ hầu như ít người Việt nào ghi nhận được.
Cuối thế kỷ trước, tại Việt Nam, ngành giao thông vận tải nói chung và ngành vận chuyển bằng tàu thủy nói riêng đang ở dạng phôi thai, ít người khai thác. Ở miền Bắc lúc ấy có một “ông trùm” của ngành tàu sông là Bạch Thái Bưởi, người sở hữu một công ty tàu thủy thuộc loại sừng sỏ, có nhiều tàu thuyền lưu thông khắp các vùng sông ngòi của miền Bắc, thì tại Nam Bộ cũng có một “Bạch Thái Bưởi” khác, đó là “chú Hỷ”. Mảnh đất Sài Gòn đầy tiềm năng lúc ấy mới chỉ bắt đầu phát triển, mọi thứ đều nằm trong tay người Pháp. Người Việt Nam không chen chân được vào các cuộc kinh doanh lớn.
Giao thông đường bộ thời ấy cũng chưa phát triển ở miền Nam, chỉ có những chiếc xe nhà (loại ô-tô cá nhân), còn xe đò (vận tải hành khách) thì do đường còn ít và xấu, nên chưa ai nghĩ đến việc mở những hãng xe đò như về sau. Đi lại giữa vùng này sang vùng khác, chủ yếu là dùng phương tiện thủy. Những thương nhân người Pháp nhờ có vốn, có thế lực, nên họ đứng ra thành lập các công ty vận tải thủy, với đội tàu thủy chạy khắp các tuyến sông Nam Kỳ lục tỉnh, coi như sự độc quyền khó có ai dám cạnh tranh. Vậy mà có một ngưòị dám đương đầu với Tây, đó là chú Hỷ.
Khi hay tin một người “vô danh tiểu tốt” mua lại một chiếc tàu cũ của người Pháp, thì nhiều người đã ngạc nhiên lẫn hoài nghi. Vậy mà, chỉ bốn tháng sau ngày mua được chiếc tàu cũ, chú Hỷ đã sửa chữa xong và xin được phép... chở khách! Chuyến xuất bến đầu tiên, tàu của chú Hỷ chở đúng 14 người khách, từ Sài Gòn về Mỹ Tho. Người ta đi ít, có lẽ vì chưa tin tàu nội địa, hoặc có thể họ sợ chiếc tàu cũ khó lòng bảo đảm an toàn. Vậy mà ở chuyến thứ hai, số hành khách đã tăng lên gấp ba lần. Chủ tàu không phải người Pháp, tài công người Việt, tên tàu cũng là tên Việt (tàu Nam Hưng-Việt Nam hưng thịnh), đã là một yếu tố thu hút khách.
Một năm sau, đội tàu thủy của chú Hỷ đã lên tới 20 chiếc. Địa bàn hoạt động đã vươn ra xa, chạy từ Sài Gòn đi Mỹ Tho, Cần Thơ, Châu Đốc, Long Xuyên, Cà Mau, Rạch Giá, rồi đi tới tận Nam Vang (Cambodge thời đó). Lúc đầu các chủ tàu người Pháp xem thường tên “khách trú” (chỉ người Hoa sinh sống ở Việt Nam), nhưng chỉ sau một năm, họ đã phải giật mình, e sợ. Mà e sợ cũng phải. Bởi chú Hỷ có cung cách kinh doanh của một người Á Đông, làm ăn từ nhỏ vươn dần đến lớn theo kiểu ăn chắc mặc bền. Giá cước lấy rẻ hơn mà cách phục vụ lại “tình nghĩa” hơn, trong khi đó các tàu của người Pháp lại chỉ chở người, hạn chế chuyên chở hàng hóa. Tàu của chú Hỷ đã thành công nhờ vậy.
Trong vòng năm năm đầu ra kinh doanh, chú Hỷ đã cạnh tranh ngang ngửa với người Pháp. Từ đó, hễ có việc đi đâu bằng tàu thủy, người dân Nam Bộ đều chỉ thích đi tàu của chú Hỷ! Thậm chí, đến một lúc, ở một vài tuyến đường, các tàu khách của người Pháp đã phải “chào thua” đội tàu của chú Hỷ, họ nhường hẳn đường cho ông. Nhưng chú Hỷ rất khôn khéo, ông tự biết mình phải làm gì để không đụng chậm đến quyền lợi của Pháp kiều. Ông đã tự động rút bớt tàu ở nơi nào có sự đối đầu căng thẳng. Ngoài ra, ông còn sẵn sàng hỗ trợ mỗi khi công ty tàu của đối thủ gặp sự cố. Vậy mà, chỉ năm năm sau nữa, một số tàu của người Pháp đã chấp nhận sang tay qua ông. Chú Hỷ có lúc hầu như làm trùm ngành vận chuyển hành khách bằng đường thủy ở vùng sông nước Nam Bộ.
Cho tới trước cuộc thế chiến lần thứ nhất, đội tàu thủy của chú Hỷ vẫn còn chiếm lĩnh hầu như độc quyền lĩnh vực giao thông thủy, dù lúc đó ông đã qua đời. Về sau, các phương tiện giao thông đường bộ đã dần dần thay thế cho tàu thủy, nhưng người dân Nam Bộ vẫn không quên nhắc đến câu “Ở nhà chú Hỏa, đi tàu chú Hỷ...”