- 5 -

Mặt trời càng ngày càng gay gắt, nồng nực hơn. Xôrôkin đến xem xét tình hình nhiều hơn trước. Cần phải làm gấp, thời hạn dồn đến nơi, đất khô lại. Chúng tôi còn phải cày độ năm hôm nữa, công việc gieo hạt cũng còn độ ngần ấy.

Xôrôkin nói từ mùa thu chúng tôi sẽ bắt đầu cày ải, còn sang năm họ sẽ đưa đến đây rất nhiều máy kéo và sẽ xây dựng ở đây một trạm sửa chữa máy kéo. Mọi việc đều đã được Xôrôkin tính toán kỹ càng. Ông ta chạy khắp thảo nguyên, đi khắp mọi vùng, xem xét mọi lòng khe, hẽm đất không hề biết mệt. Không những ông chỉ biết rõ thảo nguyên, mà cả dải thảo nguyên đều nằm gọn trong đầu ông, được nghiên cứu kỹ càng đến từng hạt cát.

Đã đến lúc có thể bãi bỏ việc chở thức ăn đến cho súc vật bằng xe hơi hay máy bay như thường vẫn phải làm trên vùng Anarkhai trong những mùa đông gian khổ. Và Xôrôkin biết rõ phải làm thế nào để thực hiện được việc ấy.

Bây giờ tôi cùng Abakir cày đến tận đêm khuya. Chúng tôi thường ngủ lại ngoài đồng và sáng sớm lại bắt tay vào việc. Công việc nặng nhọc đến nỗi Abakir đành để cho tôi yên. Dường như hắn không còn nhận thấy tôi, không hề chú ý gì đến tôi nữa. Nhưng mối ác cảm ngấm ngầm đối với tôi vẫn còn đọng trong đôi mắt lầm lì của hắn. Nhưng tôi cũng chẳng vì thế mà khổ thêm chút nào. Tôi làm phận sự của tôi và sống bằng những ước mơ ấp ủ trong lòng. Tôi đợi ngày tôi sẽ đến xóm những người chăn cừu ở bên kia ngọn đồi tìm cô gái có mớ tóc rủ trước trán.

Mấy hôm nay chúng tôi bắt đầu cày vỡ một vạt đất mới khá rộng. Bắt tay vào một cái gì mới mẻ bao giờ cũng thấy thích, khi đó là một công việc mình vẫn mong muốn, một công việc sẽ làm mình hài lòng. Hồi còn đi học tôi vẫn thích viết dòng chữ đầu tiên trên trang giấy mới trắng tinh. Tôi thích dậy sớm ra chạy trên lớp tuyết còn nguyên vẹn, để lại trên tuyết những vết chân đầu tiên. Tôi thích khi xuân đến, đi vào chân núi hái những bông kim hương chưa một ai nhìn thấy. Trong những việc ấy, cái mới mẻ, tinh khiết có một sức quyến rũ lạ lùng. Ở đây, trên đất Anarkhai này, một luống cày mới trên cánh đồng hoang đối với tôi cũng là dòng chữ đầu tiên, lớp tuyết còn nguyên vẹn hay những bông kim hương chưa ai hái.

Tôi ngồi trên máy cày và ngắm nhìn những lưỡi cày bén dưới chỗ tôi ngồi đang rạch những luống đầu tiên. Các lưỡi thép được mài nhẵn, bóng lộn lên, kiên trì đâm mạnh vào lòng đất, nhẹ nhàng lật ra các lớp vỉa.

Bỗng có một vật gì ánh lên dưới lưỡi cày ngoài cùng, tựa như một con cá nhảy lên trên ngọn sóng; vật đó dọi ánh lửa vào lưỡi cày bóng như gương rồi bị vùi ngay xuống dưới luống. Tôi nhảy vụt từ trên cày xuống, bổ nhào lại chỗ ấy và lôi từ dưới đất lên một khúc kim loại nặng hình thuôn thuôn. Không biết đó là cái gì, nhưng trông đẹp lắm, làm tôi mừng rỡ giơ cả hai tay lên reo to:

- Vàng!

Abakir nghe tiếng reo ngoái lại, hãm máy và nhảy ngay xuống đất:

- Mày bắt được cái gì thế?

- Vàng! Abakir xem này, vàng!

Hắn đi về phía tôi, lúc đầu còn bước thong thả, nhưng rồi mỗi lúc một vội vã thêm. Tôi chìa bàn tay ra cho hắn xem cái vật óng ánh vàng xinh đẹp ấy.

- Xem nào! - Hắn ngờ vực cầm lên tay vật tôi bắt được, vừa ngắm nghía vừa chùi vào tay áo. - Mà làm sao lại có vàng ở đây được? - hắn thốt lên, giọng ngắc ngứ, mặt tái đi như trước một cơn sợ hãi vừa đột ngột tràn vào lòng. Không có lẽ, - hắn gượng gạo cười khẩy, lấy móng tay cạy đất ở những chỗ sứt mẻ, rồi không nhìn vào mắt tôi, hắn đưa trả lại thỏi kim khí, vẻ bực mình ra mặt.

- Sao lại không! - tôi hăng hái cãi lại. - Thử nhìn xem, nặng thế này cơ mà, phải đến tám trăm gờ-ram ấy chứ. Vào thế kỷ thứ mười hai. người Mông cổ đã từng ở vùng này, mà trước khi tới đây, họ đã xâm lược Trung Quốc và lấy đi nhiều vàng. Như vậy ở đây cũng có thể có vàng lắm chứ! - Tôi nói thế là vì tôi rất mong vật tôi tìm thấy là vàng thật. Say mê với ý muốn ấy, tôi cứ tiếp tục bịa thêm để thuyết phục cả tôi lẫn Abakir đang ngẩn ngơ đứng sững ra đấy. - Anh có biết vật này đã nằm bao nhiêu thế kỷ dưới đất không? Giá như thứ kim khí khác thì đã bị gỉ ăn mòn hết từ lâu rồi, nhưng vật này vẫn không việc gì, vì nó là vàng nguyên chất. Trên đất Anarkhai này trước kia các bộ lạc du dân vẫn thường xung đột với nhau. Anh có biết ở đây đã diễn ra những trận đánh ác liệt như thế nào không? Thời bấy giờ kiếm của các vị hãn* vẫn đánh chuôi vàng. Vật này chính là cái chuôi kiếm bằng vàng của một vị hãn. Anh cầm lấy mà xem, nắm rất vừa tay.

Abakir cầm lấy thỏi kim khí, nắn nắn nhấc nhấc thử xem nặng nhẹ ra sao.

- Dù chẳng là vàng thì cũng phải đưa cho những người hiểu biết, để cho biết thế thôi! - Hắn bỏ vật nặng vào trong túi. - Mày ngồi trên cày có thể đánh rơi mất. Để tao giữ.

- Cũng được, - tôi đồng ý.

Abakir bước lại máy kéo, vừa đi vừa lấy tay vuốt chỗ túi lúc này nặng trĩu.

Chúng tôi lại tiếp tục đi. Tôi nghĩ đến chuyện sau này sẽ mang vật bắt được về cho thầy Andiarôv làm kỷ niệm. Thầy sưu tầm được rất nhiều thứ như thế. Và tất nhiên là thầy sẽ kể cho nghe một chuyện gì rất hay về vật tôi bắt được. Sau đó tôi mệt quá, quên bẵng cả thỏi vàng kia. Chiếc máy kéo chạy không đều làm tôi mệt lử. Không hiểu sao lúc này Abakir lái máy rất lạ: khi thì phân vân giảm tốc độ, khi lại dận ga cho máy chồm lên, tiếng máy rú váng cả tai. Luồng khói đen từ ống khói tuôn ra kéo thành một đám mây xám đục lơ lửng đọng trên vạt đất mới xới lên, bay là là dưới khung sắt và đầy lưỡi cày.

Chúng tôi cứ làm việc như thế cho đến tận chiều. Mặt trời đã lặn, nhưng trời hãy còn sáng. Abakir ngồi trong buồng lái ngoái đầu lại nhìn tôi mấy lần, không rõ ý ra sao cả. Nhưng hắn bỗng hãm máy lại.

- Lên đây! - hắn vẫy tôi.

Tôi trèo lên buồng lái. Abakir mặt tái mét, đôi mất nhớn nhác đảo quanh. Hắn quệt mồ hôi trán, nói qua tiếng máy nổ ầm ầm.

- Không hơi sức đâu mà gọi cho mày nghe thấy được nữa! Mày đi gài cần máy cày lại rồi quay lên đây, ngồi lái đi một lúc. Tao thấy khó chịu làm sao ấy, không khéo lại ốm mất. Tao ra ngoài một lát may ra có đỡ chăng...

- Đi đi! - tôi đáp.

Trong lúc tôi chạy lại máy cày và quay lên, Abakir đã bước xuống đất. Hắn trông lờ đờ hẳn đi, người như thể bợt ra. Hắn lặng lẽ đi sang một bên, lưng cúi gò xuống.

“Thôi xem chừng hắn bị ốm nặng rồi. Chắc lại đau bụng hẳn, rúm cả người lại thế kia”, - tôi nghĩ và mở máy cho xe chạy.

Chiếc máy kéo chuyển đi với tốc độ khẩn trương, đều đặn. Giờ đây nó lại phải tuân theo ý muốn của tôi. Cũng như những lần trước, tôi hồi hộp cố điều khiển máy cho chính xác. Đến cuối luống cày tôi lái máy kéo đi ngược trở lại. Hoàng hôn đã buông dần xuống mặt đất, khí trời mát lạnh. “Hai vòng nữa là phải bật đèn pha”, - tôi nghĩ và nhìn ra phía trước. Phía trước, men theo sườn đồi, có ai đang lùi lùi đi rất nhanh. Đến chỗ trũng yên ngựa người ấy chạy xuống và khuất hẳn. Tôi chỉ trông thấy được sau lưng. Đó là Abakir. Hắn làm sao thế? Hắn chạy đi đâu? Chắc là trông thấy cái gì hẳn. Ra đến giữa cánh đồng, tôi thò đầu ra ngoài buồng lái và nhổm dậy nhìn một lát nhưng không trông thấy Abakir. Hắn đi đằng nào rồi? Hắn đang ốm cơ mà. Lạ thật. Tôi dừng chiếc máy kéo lại và để động cơ chạy ở số nhỏ nhất.

- Abaki-ir! - tôi gọi to. - Abaki-ir!

Hắn không thưa. Tôi bèn tắt máy hẳn để nghe cho rõ hơn.

- Abaki-ir! Ở đâu thế? Thưa đi chứ! - tôi réo vào thảo nguyên.

Nhưng các triền đất chìm trong bóng hoàng hôn vẫn im lặng.

Nhỡ hắn nguy đến nơi thì sao? Tôi hình dung thấy hắn đang gò người lại lăn lộn trên mặt đất không sao nằm thẳng ra được. Tôi nhảy từ trên máy kéo xuống và cắm đầu chạy. Qua chỗ sườn đồi trũng xuống, tôi nhìn quanh. Không có ai cả. Tôi bèn chạy lên mỏm đồi cao và trông thấy Abakir đang bước trên đồng bằng. Hắn đi đã xa.

- Abakir! Đi đâu thế? - tôi hét to, nhưng hắn không hề quay lại, và chẳng mấy chốc biến mất hẳn như đã chui tọt xuống đất.

Tôi dừng thêm một chút nữa và tần ngần quay lại. Trên nền trời, những vệt ánh sáng nhợt nhạt cuối cùng của hoàng hôn đang tắt dần. Bóng tối âm thầm ngả xuống các ngọn đồi và lan rộng trên đồng bằng.

Tôi ngỡ ngàng, bối rối bước đi. Tôi bỗng thấy cảnh im lặng rầu rĩ, âm u này kỳ lạ, khác thường quá. Tựa hồ như cánh thảo nguyên đang lắng nghe tiếng chân tôi bước, lắng nghe những ý nghĩ của tôi. Tôi đang nghĩ về Abakir. Trước đây những khi tôi kể lại những điều có thật đã xảy ra tại các vùng này, hắn không tin và đã chế nhạo tôi. Nhưng lúc tôi bịa chuyện nói huyên thuyên về cục vàng phải gió ấy thì hắn lại mất cả trí khôn... Không. Những kẻ như thế chẳng mất trí khôn đâu! Rõ ràng là hắn rắp tâm từ lâu và đã nhiều lần nói lộ ra, nhưng tưởng như chỉ để dọa Xôrôkin thôi. Vì ở đây hắn thù ghét hết thảy, cãi cọ, đánh nhau với mọi người. Còn Kalipa? Chị ta thì hắn lại càng muốn rũ ra hơn ai hết. Hắn cần gì đến chị, bụng mang dạ chửa như vậy, hắn cần gì mối tình của chị! Nhưng dù sao thì hắn cũng chẳng bỏ đi trước ngày lĩnh lương một tuần đâu. Đằng này hắn lại vừa lĩnh lương hôm qua, tiền chẳng phải là ít. Xưa nay không lúc nào hắn để tiền lại ở lều, bao giờ cũng mang theo, - nghĩa là chỗ việc làm không công cũng chưa đáng bao nhiêu, mới có một ngày thôi, mà biết đâu, nhỡ vật bắt được lại là vàng thật...

Tiếng Kalipa gọi cắt ngang dòng ý nghĩ của tôi.

- Abaki-ir! Kêmen! Các người ở đâu thế?

Chị chở các bi-đông dựng nước đến cho chúng tôi để làm việc ban đêm.

- Đi đằng nào thế? - Kalipa gặp tôi lo lắng hỏi. - Sợ quá đi mất! Tôi cứ đợi mãi nãy giờ, máy kéo thì đỗ đây mà người lại chẳng thấy đâu!

Tôi còn biết trả lời chị thế nào được? Tôi nói thẳng sự thật:

- Abakir bỏ việc đi rồi.

- Thế... vì sao... để làm gì? - chị lắp bắp hỏi.

- Tôi không rõ.

Tôi không đả động gì đến chuyện cục vàng, tôi thấy xấu hổ thay cho Abakir.

- Thế là đi rồi?.. - chị nín lặng giây lát rồi lôi chiếc bi-đông ra khỏi xe và nặng nề đặt xuống đất. - Tôi chở nước đến làm gì thế này? - chị ngơ ngẩn nói bâng quơ.

Tôi bưng chiếc bi-đông lại két nước, Kalipa gục mặt vào cạnh buồng lái và khóc nức nở. Tôi xốn xang cả người lên. Tôi không biết làm thế nào để an ủi chị được.

- Có khi anh ta lại quay về đấy, - tôi quay lại Kalipa, ngập ngừng nói lúng búng.

- Có phải vì hắn mà tôi khóc đâu, - chị nấc lên và quay phắt bộ mặt đầm đìa nước nước mắt về phía tôi. - Tôi đã tin, tôi đã mong ước! Nhưng tin vào cái gì? Mong ước những gì? - chị bỗng thét, tiếng thét đau khổ réo lên mãnh liệt đến nỗi giữa thảo nguyên trống trải thế này mà cũng có tiếng vang rền rĩ dội lại. - Tôi nghĩ hắn là một kẻ chịu khó làm lụng, tôi tưởng rồi hắn sẽ bỏ được tâm địa độc ác. Tôi đã muốn đem lòng tốt, đem tình yêu sưởi ấm cho tâm hồn hắn. Thế mà hắn... Thôi tôi nói làm gì nữa... Con ngựa cũng biết làm việc, còn con người, sở dĩ người ta là con người trước hết cũng vì có một tâm hồn... có tâm hồn thì làm việc mới thấy hạnh phúc, công việc gì cũng có ý nghĩa... Nhưng hắn, hắn có hiểu gì đâu. Trước đây thế nào thì bây giờ ra đi cũng vẫn như thể. Tôi tủi nhục lắm, ôi, giá có ai biết được tôi tủi nhục đến nhường nào!

Tôi rầu rầu lặng thinh, lòng nặng trĩu. Tôi thấy thương Kalipa và đau đớn thay cho chị. Tôi vẫn không hiểu sao chị lại có thể đi yêu một con người như thế... Nhưng giá Abakir biết được, giá hắn hiểu được rằng hôm nay khi bỏ Kalipa ra đi hắn đã để mất một niềm hạnh phúc chân chính như thế nào, thì không phải là Kalipa, mà chính hắn sẽ phải rống lên như một con chó sói trong những ngày đông tháng giá.

Kalipa ngồi lên xe và lặng lẽ đánh xe đi.

Thảo nguyên Anarkhai đang ngủ yên lành. Văng vẳng từ xa có tiếng còi xe lửa ngập ngừng truyền qua những đợt hoa ngải vọng tới là là sát đất. Có khi Abakir đã bám được vào một toa xe chở hàng mà đi rồi chăng?.. Thôi thì cứ đi, quân khốn kiếp, đường đi của mày đúng là như thế! Anarkhai vẫn cứ sống, và chúng tao cũng chẳng cần đến mày...

Tôi không muốn nghĩ đến hắn làm gì nữa. Phải bắt tay vào việc. Tôi loay hoay mãi chiếc máy kéo mới cất tiếng nổ dọa nạt bóng đêm. Tôi ngồi vào buồng lái và bật đèn pha.

Bây giờ tôi phải chịu trách nhiệm về tất cả. Và tôi bỗng thấy muốn sao lúc này có được cô gái đáng yêu với mớ tóc trước trán ngồi bên cạnh mình, muốn cô tin rằng mai đây, trên vùng thảo nguyên ngải mọc hoang vu này, sẽ có một đất nước Anarkhai phồn vinh tươi đẹp.

Chú thích:

Nguyễn Ngọc Bằng dịch

Một món ăn dân tộc gồm thịt rán trộn với các gia vị. – ND.

Một món giải khát làm bằng nước quả, nước gạo hoặc đậu rang để chua. - ND.

Tên gọi vua hay thủ lĩnh liên minh bộ lạc ở một số nước Trung Á. - ND.