Ngày thứ bảy. HÃY ĐỨNG TRÊN ĐÔI VAI CỦA NHỮNG NGƯỜI KHỔNG LỒ

Trước khi đi vào ngày hôm nay, chúng tôi muốn các bạn hiểu rõ ở đây “người khổng lồ” là những ai. Khái niệm “người khổng lồ” không phải để chỉ những người có thân thể to lớn, xấu xí và hạn chế về đầu óc trong những câu chuyện cổ tích. “Người khổng lồ” ở đây cũng là những con người rất bình thường như bao người khác, nhưng họ có một số sự khác biệt giúp cho họ trở thành những người vĩ đại. Họ là những người có ước mơ, và cố gắng hết mức để biến ước mơ trở thành hiện thực. Họ là những người biết suy nghĩ, và biết sáng tạo. Họ luôn phụng sự cộng đồng và luôn biết nhận trách nhiệm cho bất cứ lựa chọn nào của mình. Họ là những người sẵn sàng chia sẻ hạnh phúc đối với những người khác, biết cách cho đi. Và họ là những người luôn không hài lòng với chính mình, luôn tìm mọi cách để làm cho mình tốt hơn.

Như vậy, chúng ta đã có khái niệm người khổng lồ là ai. Phần này sẽ hỗ trợ cho các bạn rất nhiều khi bước những bước tiếp theo cùng cuốn sách. Bây giờ, chúng tôi muốn cùng các bạn đi giải đáp vấn đề của ngày hôm nay, đó là làm thế nào đứng trên đôi vai của những người khổng lồ để trở thành những người khổng lồ.

Có một vị giáo sĩ rất thông thái và điều đó làm cho ông cảm thấy rất tự hào. Một hôm, ông đang đi cùng tùy tùng trên đường phố thì có một cậu bé chạy lại đứng trước kiệu và xin cận vệ để được gặp ông. Ông rất ngạc nhiên và tức giận vì đoàn người của ông lại dừng đột ngột như thế mà không có tiếng thông báo trước, thế là ông bèn mở cửa kiệu, bước xuống để tìm hiểu nguyên nhân. Khi gặp cậu bé, ông giận dữ hỏi: - Tại sao ngươi lại chặn kiệu của ta? Ngươi không biết ta là ai à? Ta là một giáo sĩ được đức vua rất sủng ái, ngay cả ngài cũng phải kính nể ta phần nào. Tại sao ngươi lại to gan như thế?

Cậu bé ngước lên nhìn ông và nói:

- Cháu biết ông là người thông thái, nên cháu mới chặn kiệu, để chỉ xin hỏi ông một điều thôi. Xin ông cho phép.

Vị giáo sĩ nghe thế, bèn dịu giọng lại:

- Thế à, thế ngươi muốn hỏi ta việc gì? Ngươi đã chọn rất đúng, ta là một nhà thông thái, ta có thể trả lời được mọi câu hỏi của ngươi. Cứ hỏi đi.

Cậu bé liền hỏi:

- Ngài là một nhà thông thái, chắc chắn ngài biết hết mọi việc phải không ạ?

- Đương nhiên.

- Vậy ngài có thể trả lời hình này vẽ cái gì không? Nói xong cậu cúi xuống đất, lấy mười ngón tay kéo nguệch ngoạc lên nền đất cát. Vị giáo sĩ chau mày, nhìn chăm chú vào hình vẽ mà cậu bé vừa tạo ra và trả lời:

- Ngươi vẽ con giun à?

- Không phải

- Con sông?

- Cũng không phải

- Thế ngươi vẽ cái gì hả? - Vị giáo sĩ tức giận nói. Cậu bé nhìn vị giáo sĩ một lúc, sau đó trề môi và đáp:

- Cháu vẽ hình của vệt nước tiểu do con bò nó tạo ra đấy! Thế mà bảo là cái gì cũng biết.

Sau đó cậu bé quay lưng đi thẳng, để lại vị giáo sĩ đứng chết trân nhìn bức tranh vẽ nước tiểu bò, mặt ngượng chín.

Chúng ta có thể thấy, ngay cả một nhà thông thái như thế; nhưng vẫn không biết hết được tất cả mọi thứ trên đời. Không ai có thể biết hết được mọi thứ.

Ở Mỹ, các học sinh trung học được giao một nhiệm vụ mà theo chúng tôi là rất hay. Các em có một cuốn sổ để mỗi ngày ghi chép lại tất cả những gì mình đã trải qua. Cuối mỗi tháng, các em sẽ phải tự trình bày lại thành một bài báo cáo và gửi cho giáo viên chủ nhiệm. Thông qua đó, các giáo viên sẽ biết được khả năng quan sát của các học sinh có tốt hay không; cũng như tạo cho các em điều kiện học tập tốt hơn. Ở Việt Nam, có lẽ ít học sinh nào làm được như thế, hầu hết các bạn đều ít có thói quen ghi chú. Điều này thể hiện rất rõ sự chủ quan, bởi lẽ không bao giờ chúng ta có thể nhớ hết mọi thứ, cho dù não của chúng ta có thể rất tuyệt vời. Các bạn hãy thử làm một bài kiểm nghiệm nho nhỏ nhé: Trong 15 giây, hãy nhớ lại xem 5 ngày trước, bạn ăn gì vào buổi sáng; trưa, và tối, kể cả ăn vặt! Trung thực nhé, không được gian lận, chỉ trong vòng 15 giây thôi... Chúng tôi chắc chắn rằng các bạn không thể nào nhớ được, bởi trong 5 ngày vừa qua, các bạn có quá nhiều thông tin cần xử lý. Chính vì thế, não của các bạn sẽ loại bỏ bớt những thông tin không cần thiết hoặc những thông tin mà não cho là cũ, cần phải dọn dẹp. Nhưng vấn đề ở đây là não không phân biệt được thông tin nào quan trọng; thông tin nào không quan trọng cho bạn, do đó bạn không biết được thông tin nào sẽ bị quên đi. Vì vậy, thói quen ghi chép là thói quen mà chúng tôi luôn hướng dẫn trong các chương trình do chúng tôi tổ chức. Hy vọng tất cả các bạn cũng thực hiện thói quen đó, bởi lẽ đến một ngày mở cuốn sổ ghi chép ra, các bạn sẽ thấy ở trong đó rất nhiều kiến thức vô giá mà các bạn thu thập được.

Hơn nữa, những người giỏi là những người biết tận dụng cơ hội của họ cùng những người khác, họ không bao giờ đứng một mình và luôn có một điểm tựa vững chắc cho bản thân. Đây là điều thứ hai mà chúng tôi muốn nói với các bạn trong ngày hôm nay, người giỏi cũng không phải là người biết tất cả, và người giỏi là người biết sống cùng người khác và sống vì người khác.

Thế các bạn có đồng ý với chúng tôi rằng không ai có thể sống một mình? Một mình ở đây nghĩa là không có sự tương tác với xã hội, không có sự giao tiếp, không có bất kỳ mối quan hệ nào. Một đứa trẻ chỉ mới sinh ra đã khóc thật to, để báo hiệu sự hiện diện của nó trên cuộc đời này. Bất kể một hành vi nào sau đó của nó đều có một mối liên hệ nào đó với vạn vật; với tất cả mọi người xung quanh. Thậm chí khi tự làm hại đến chính bản thân thì nó cũng gây ra một ảnh hưởng rất to lớn cho bố mẹ. Đó là mối tương tác tinh thần mà một cá thể luôn luôn tác động đến người khác, hoặc nhận được sự tác động từ người khác. Chính vì vậy, không thể có một con người nào hoàn toàn độc lập được với xã hội, hay nói cách khác, không ai có thể sống một mình.

Khi chúng tôi hỏi các em trong chương trình Học Kì Quân Đội Thiếu nhi (chương trình dành cho các em từ 8-12 tuổi) rằng liệu các em có thích sống tự lập và không có bố mẹ, thì đa số các em đều trả lời không. Nhưng cũng cùng một câu hỏi đó, chúng tôi hỏi các em chiến sĩ của Học Kì Quân Đội sơ cấp (chương trình dành cho các em từ 13-18 tuổi), thì đa số các em lại trả lời có. Vậy vấn đề đặt ra là tại sao các bạn trẻ lại thích sống một mình? Xu hướng của các bạn trẻ ngày nay là muốn được độc lập trong cuộc sống, độc lập trong suy nghĩ và trong hành động. Nhưng các bạn quên rằng độc lập trong suy nghĩ và trong cách sống không có nghĩa là không cần ai hỗ trợ.

Ông bà ta thường nói “Một cây làm chẳng nên non, ba cây chụm lại nên hòn núi cao” không phải để cho vui, mà để cho chúng ta thấy được rằng không thể thành công một mình mà không có sự hỗ trợ của những người khác. Vậy, bất cứ ai cũng cần sự giúp đỡ và bất cứ ai cũng cần điểm tựa, đây là điều thứ ba mà chúng tôi muốn nói với các bạn.

Chúng ta tạm dừng, và hãy đọc kỹ một câu chuyện nhé.

Bất cứ ai cũng cần sự giúp đỡ, và bất cứ ai cũng cần điểm tựa.

Ngày xửa ngày xưa có một cây táo to. Một cậu bé rất thích đến chơi với cây táo mỗi ngày. Nó leo lên ngọn cây hái táo ăn, ngủ trưa trong bóng râm. Nó yêu cây táo và cây cũng rất yêu nó. Thời gian trôi qua, cậu bé đã lớn và không còn đến chơi với cây táo mỗi ngày. Một ngày nọ, cậu bé trở lại chỗ cây táo với vẻ mặt buồn rầu. Cây táo reo to:

- Hãy đến chơi với ta.

- Cháu không còn là trẻ con, cháu chẳng thích chơi quanh gốc cây nữa. Cháu chỉ thích đồ chơi thôi và cháu đang cần tiền để mua chúng.

- Ta rất tiếc là không có tiền, nhưng cậu có thể hái tất cả táo của ta và đem bán. Rồi cậu sẽ có tiền.

Cậu bé rất mừng. Nó vặt tất cả táo trên cây và sung sướng bỏ đi. Cây táo lại buồn bã vì cậu bé chẳng quay lại nữa. Một hôm, cậu bé - giờ đã là một chàng trai, trở lại và cây táo vui lắm:

- Hãy đến chơi với ta.

- Cháu không có thời gian để chơi. Cháu còn phải làm việc nuôi sống gia đình. Gia đình cháu đang cần một mái nhà để trú ngụ. Bác có giúp gì được cháu không?

- Ta xin lỗi, ta không có nhà. Nhưng cậu có thể chặt cành của ta để dựng nhà.

Và chàng trai chặt hết cành cây. Cây táo mừng lắm nhưng chàng trai vẫn chẳng quay lại. Cây táo lại cảm thấy cô đơn và buồn bã. Một ngày hè nóng nực, chàng trai - bây giờ đã ở tuổi trung niên, quay lại và cây táo vô cùng vui sướng.

- Hãy đến chơi với ta.

- Cháu đang buồn vì cảm thấy mình già đi. Cháu muốn đi chèo thuyền thư giãn một mình. Bác có thể cho cháu một cái thuyền không?

- Hãy dùng thân cây của ta để đóng thuyền. Rồi cậu chèo ra xa thật xa và sẽ thấy thanh thản.

Chàng trai ngày xưa chặt thân cây làm thuyền rồi chèo thuyền đi. Nhiều năm sau, một ông lão quay lại.

- Xin lỗi, con trai của ta. Nhưng ta chẳng còn gì cho cậu nữa. Không còn táo.

- Cháu có còn răng nữa đâu mà ăn.

- Ta cũng chẳng còn cành cho cậu leo trèo.

- Cháu đã quá già rồi.

- Ta thật sự chẳng giúp gì cho cậu được nữa. Cái duy nhất còn lại là bộ rễ đang chết dần mòn của ta - cây táo nói trong nước mắt.

- Cháu chẳng cần gì nhiều, chỉ cần một chỗ ngồi nghỉ. Cháu đã quá mệt mỏi sau những năm qua.

- Ôi, thế thì cái gốc cây già cỗi này là một nơi rất tốt cho cậu ngồi dựa vào và nghỉ ngơi. Hãy đến đây với ta. Ông lão ngồi xuống và cây táo mừng rơi nước mắt.

(Sưu tầm)

Đây chính là câu chuyện của tất cả chúng ta. Cây táo đó chính là cha mẹ, là gia đình của chúng ta, là điểm tựa mà mỗi chúng ta ai cũng thấy, nhưng ít khi chúng ta chấp nhận, coi trọng nó. Chỉ khi già cỗi rồi, chúng ta mới cảm nhận được giá trị của điểm tựa tuyệt vời này. Đó là một sai lầm mà hầu như những ai làm con cũng dễ mắc phải, và rất nhiều người đã phải trả cái giá rất đắt cho nó.

Chúng ta thường nghĩ rằng những người khổng lồ chính là những người đi trước, những người đã làm nên lịch sử, những người đã làm nên nền tảng của công nghệ, của văn hóa, những người đã tạo nên thành quả cho chúng ta. Những con người đó đã làm những việc rất bình thường, nhưng cũng rất vĩ đại. Bình thường đối với chính họ, nhưng vĩ đại đối với cả nhân loại... và chúng ta thường ước ao rằng mình quen biết một người khổng lồ như thế.

Tuy nhiên, chúng ta phải nghĩ rằng mỗi người đều đang có những người khổng lồ vĩ đại lúc nào cũng ở bên cạnh, lúc nào cũng sẵn sàng làm điểm tựa cho mình. Những người khổng lồ đó chính là bố mẹ của chúng ta đấy. Bố mẹ là người nuôi nấng, chăm sóc, hy sinh cho ta, là người có thể vì chúng ta mà làm tất cả mọi việc, là điểm tựa tinh thần vững chắc và là một kho tàng kiến thức cho chúng ta học tập. Chính vì vậy, chắc chắn trong mỗi chúng ta, bố mẹ chính là những người khổng lồ vĩ đại. Hãy cảm thấy hạnh phúc khi chúng ta có bố mẹ làm điểm tựa cho những bước đi đầu đời, có thầy cô làm điểm tựa cho những bước đi tìm kiếm tri thức, có bạn bè làm điểm tựa cho những lần vấp ngã, và có những người sáng tạo đi trước làm điểm tựa cho chúng ta tiếp tục sáng tạo... Họ đều là những người khổng lồ của nhân loại.

Vậy, làm thế nào để có thể đứng lên đôi vai của họ?

Nên nhớ một điều: tất cả những người khổng lồ đều mong muốn chúng ta hãy lấy họ làm điểm tựa, và họ sẵn sàng để cho chúng ta đứng trên đôi vai của họ mà không hề hối tiếc. Nhưng, nếu chỉ như thế thì không đủ, mỗi người cần phải làm cho bản thân mình hoàn thiện hơn, tốt hơn, để luôn đứng vững vàng trên đôi vai của những người khổng lồ.

- Hãy bắt đầu điều đó bằng cách tập lắng nghe. Các bạn chắc đang nghĩ rằng đây là điều đơn giản, nhưng thực ra để có thể lắng nghe, bạn phải thực hiện được cả một quá trình kì diệu đấy. Khi lắng nghe, các giác quan sẽ tạm thời chậm lại, cuộc sống cũng dường như trôi qua một cách nhẹ nhàng hơn, sự tập trung sẽ bao trùm tất cả. Chính lúc đó, chúng ta mới cảm nhận được cuộc sống, cảm nhận được những con người thương yêu chúng ta đang chia sẻ, đang phân tích, đang làm việc, đang hướng dẫn cho chúng ta. Khi lắng nghe chúng ta mới có thể học, mới có thể ghi nhớ. Nhiều bạn trẻ rất thờ ơ trong việc lắng nghe người khác, điều đó thực sự rất tai hại: nó sẽ làm cho chúng ta bị thoái hóa, và sẽ biến chúng ta thành một cỗ máy không biết định hướng, không thể tư duy. Chính vì thế, lắng nghe là bước đầu tiên để có thể học cách đứng được trên vai của những người khổng lồ, bởi đơn giản họ luôn là những người biết lắng nghe người khác và thích chia sẻ cho những người cầu thị.

Lắng nghe là điều kiện đầu tiên để có thể đứng vững trên vai những người khổng lồ và học tập từ họ. (Các học viên Hi! Teacher tết 2011 thích thú lắng nghe cụ ông trong viện dưỡng lão chia sẻ những bài học cuộc đời).

- Hãy hiểu rằng phát triển là sự kế thừa chứ không phải sự phủ định. Tâm lý của chúng ta thông thường là sự phản bác và phê phán. Chúng ta thường có quan niệm rằng những gì thuộc về quá khứ thì nên để nó ở quá khứ, đừng mang lên hiện tại. Điều đó chỉ đúng một phần mà thôi. Quá khứ không phải là để quên đi, mà để làm bàn đạp, làm luận cứ, luận chứng, kinh nghiệm, bài học... để chúng ta có thể hoàn thiện hơn. Nếu sự phát triển nghĩa là loại bỏ cái cũ thì sẽ không bao giờ có sự phát triển thực sự.

- Không biết thì hỏi, điều đó không phải sự ngu dốt mà là sự cầu tiến, cầu thị. Người giỏi chính là người muốn tìm hiểu đến cội nguồn của sự việc. Hỏi không phải là sự thể hiện của bản lĩnh yếu kém, mà là để kiến thức được đầy đủ hơn. Chúng ta thông thường không dám hỏi, không dám yêu cầu, không dám đề nghị. Nó là một cái còng khóa chúng ta trước sự phát triển. Không dám hỏi khi không hiểu rõ một vấn đề càng thể hiện sự yếu kém và giấu dốt của con người. Trong khi làm chương trình đào tạo cũng như huấn luyện, hay khi báo cáo chuyên đề cho các trường, các đơn vị, chúng tôi luôn khuyến khích học viên của mình đặt ra câu hỏi, câu hỏi càng khó càng chứng tỏ sự thẩm thấu của học viên đối với bài giảng, bởi sự hiểu biết sẽ được xác nhận thông qua nội dung của câu hỏi.

Tuy nhiên, cũng cần phải lưu ý nội dung và cách hỏi cho phù hợp với từng ngữ cảnh khác nhau.

- Cần học cách quan sát, nhận định để có thể chọn lọc những gì cần học, những gì không cần học. Nên nhớ rằng không phải việc gì cũng đúng, kể cả việc học tập ở những người khổng lồ. Hãy hiểu rằng sự phát triển phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, trong đó có sự chọn lọc kế thừa - chính là sự cân nhắc trước những vấn đề đúng hay sai, phù hợp hay không phù hợp.

- Đứng trên vai của người khổng lồ là để làm tốt hơn họ. Đó là nhiệm vụ và trách nhiệm của mỗi người khi được sinh ra trên cuộc đời. Con người kế thừa là để sáng tạo. Sáng tạo dựa trên nền tảng của cái cũ chính là sự năng động trong suy nghĩ. Những gì chúng ta làm ra dựa trên nền tảng của cái cũ phải hay hơn, mới hơn, và tốt hơn, bởi lẽ nó vừa thể hiện sự sáng tạo không mệt mỏi, vừa thể hiện thái độ tri ân và biết ơn, đồng thời còn thể hiện được tình cảm của chính chúng ta đối với những con người đi trước.

- Phải biết giúp đỡ người khác khi bản thân đã đứng vững. Một khi đã đứng trên vai của người khổng lồ để trở thành những người khổng lồ, chúng ta phải dùng đôi vai của mình để tiếp tục nâng đỡ cho những con người kế tiếp để họ lại trở thành những người khổng lồ. Khi làm được như thế, bản thân chúng ta mới hoàn tất được vai trò và nhiệm vụ của mình, đó là học hỏi, trưởng thành, nâng đỡ và được học hỏi. Bởi lẽ khi dạy người khác, chính chúng ta được học nhiều hơn nữa.

Như vậy, chúng ta có thể thấy những người khổng lồ không ở đâu xa, mà chính là những người đang hỗ trợ, nâng đỡ cho ta. Mỗi người để cho ta học được điều gì đều là những người khổng lồ đi trước. Hãy cố gắng học hỏi, lắng nghe, quan sát, chọn lọc và cố gắng thực hiện những gì học được, hoàn thiện những gì đã thu thập được để tạo ra điều tốt đẹp hơn.

Hãy nhớ: bất cứ ai cũng có cái để cho mình học và bất cứ lúc nào mình cũng có thể giúp ai đó bằng khả năng của mình.