Chương 11
Ngay hôm sau khi về đến Bogdaniec, ông Maćko và Zbyszko đã bắt tay vào việc xem xét ngôi nhà cũ, và chẳng mấy chốc họ hiểu ngay được rằng ông lão Zych trang Zgorzelice có lý khi bảo ban đầu họ sẽ phải chịu cảnh khốn khổ không vừa.
Công việc đồng áng thì còn tàm tạm. Một vài khu đồng ruộng được trồng trọt bởi các nông nô cũ hoặc số nông nô mới được cha tu viện trưởng đưa về. Xưa kia, trang Bogdaniec có số ruộng đồng trồng cấy lớn hơn nhiều, nhưng kể từ trận đại chiến thành Plowce thì dòng họ Mưa Đá bị tiêu diệt gần như sạch trụi, thiếu tay người làm, rồi tiếp đến trận tấn công của bọn Đức xứ Sląsk cùng cuộc nội chiến giữa hai dòng họ Grzymalit và Nalecz, những cánh đồng màu mỡ xưa kia của Bogdaniec dần dần bị rừng hoang mọc lấn. Một thân một mình, ông Maćko không tài nào cáng đáng nổi. Mười năm trước đây, ông đã cố công thuyết phục những người nông dân tự do ở Krześnia, định giao bớt đất cho họ trồng trọt theo kiểu phát canh thu tô, nhưng họ thà chơi trên ruộng của mình còn hơn làm lụng trên đất đai kẻ khác. Tuy nhiên, ông cũng đã lôi kéo được một ít dân tứ chiếng vô gia cư, rồi trong các cuộc chiến khác nhau ông bắt được khoảng mươi tù binh, cưới vợ cho họ, định cư họ thành từng hộ, và thế là trang ấp được vực dần lên, nhưng vô cùng vất vả. Vì vậy, khi có cơ hội cầm đất cho người khác, ông Maćko liền đem cầm toàn bộ điền trang Bogdaniec, bụng thầm tính rằng chắc hẳn cha tu viện trưởng giàu có sẽ có thể khai thác đất đai thuận lợi hơn ông; trong khi ấy, chắc chiến tranh sẽ mang lại cho ông và Zbyszko cả nhân công lẫn tiền của. Quả vậy, cha tu viện trưởng đã quản lý trang trại rất mềm dẻo. Cha đã làm tăng thêm cho sức lao động của Bogdaniec thêm năm gia đình nông nô, tăng đàn trâu bò và ngựa, lại còn xây được một kho ngũ cốc, một chuồng gia súc và một tàu ngựa tàm tạm. Nhưng không ở lại thường xuyên tại Bogdaniec, cha chẳng ngó ngàng gì tới nhà cửa nơi đây. Vậy nên ông Maćko - người thường mơ lúc trở về đã thấy trang trại có hào nước sâu và hàng rào cọc gỗ vót nhọn bao quanh - giờ đây lại gặp nó hệt như lúc ra đi. Chỉ khác chăng là các góc nhà có phần xiêu vẹo và mái nhà dường như thấp hơn trước, vì móng tường đã lún sâu thêm vào đất.
Tòa gia trạch gồm một hàng hiên rộng rãi, hai phòng to với nhiều ngăn buồng và nhà bếp. Trong các phòng có những khung cửa sổ che bằng màng bong bóng súc vật, giữa mỗi phòng có một lò sưởi đốt trên nền đất sét đắp, khói từ đó thoát lên qua các khe trên trần. Trần nhà hoàn toàn đen kịt. Vào hồi phong lưu, đó được dùng làm nơi hong cất thịt khô. Hồi ấy, trên những chiếc chốt lớn đóng vào xà ngang, người ta treo nào giò thăn lợn, lợn rừng, gấu, hươu nai, những đùi hoẵng, những súc thịt thăn bò, và từng vòng từng vòng xúc xích ngồn ngộn. Giờ đây, những chiếc móc treo ở Bogdaniec hoàn toàn trống không, hệt như trong các tủ treo đóng cao dọc theo tường, chỗ mà ở các trang trại khác người ta thường xếp từng dãy từng dãy vò bằng thiếc và bằng sành. Chỉ riêng bức tường bên dưới các tủ treo đó là không quá trống trải và trần trụi, bởi lẽ Zbyszko đã ra lệnh cho gia nhân treo lên đó những bộ giáp phục, mũ trụ, đao dài kiếm ngắn đủ loại, những lao, những đinh ba, cung nỏ, thương mâu của hiệp sĩ, cùng những khiên che, rìu chiến và giáp che ngực. Treo như thế, khí giới dễ bị khói xông đen nhẻm, thường phải lau luôn, nhưng bù lại bao giờ cũng có chúng sẵn trong tầm tay, hơn nữa lũ mọt không đục mất gỗ cán thương, cánh ná và cán rìu. Còn những trang phục quý giá thì ông Maćko cẩn thận đã bảo đưa vào buồng ngủ của ông.
Trong các phòng phía trước, kề bên những cửa sổ căng màng bong bóng, kê mấy chiếc bàn gỗ thông cùng mấy ghế băng dài, là nơi trang chủ ngồi ăn cùng tôi tớ. Những người vốn từng quen thiếu thốn tiện nghi suốt những năm chiến chinh đằng đẵng đâu cần gì nhiều, nhưng dẫu sao ở trang Bogdaniec vẫn thiếu bột mì, các thứ bột khác, cùng đồ thực phẩm dự trữ và nhất là bát đĩa xoong nồi. Đám nông dân đã mang đến những gì họ có thể, nhưng ông Maćko hy vọng rằng láng giềng sẽ ra tay trợ giúp trong hoàn cảnh ấy, và quả thực ông đã không lầm, nhất là nếu nói về phía ông Zych trang Zgorzelice.
Hôm sau ngày trở về, ông Maćko đang ngồi thưởng ngoạn tiết trời thu tuyệt diệu trên một súc gỗ trước nhà thì trông thấy Jagienka phóng con ngựa ô hôm trước vào tới sân. Tên gia nhân đang đẵn cây gần hàng rào định giúp cô xuống ngựa thì cô đã nhảy phắt ngay xuống. Bước lại gần ông Maćko, hơi thở có phần gấp gáp vì phi ngựa nhanh, mặt đỏ hồng như trái táo, cô nói:
- Sáng danh Chúa! Cháu đến đây để chuyển bác lời chào và lời hỏi thăm sức khỏe của cha cháu.
- Bác cảm thấy khỏe không kém hơn lúc đi đường đâu cháu ạ, - ông Maćko nói, - chí ít cũng được ngủ yên giấc bên những thứ đồ đạc cũ kỹ của nhà mình.
- Nhưng chắc bác không được thoải mái lắm, mà người đang đau ốm lại cần được chăm dưỡng.
- Đàn ông như bác quen thô cứng rồi mà. Quả thực ban đầu cũng không thể được giường êm nệm ấm ngay, nhưng dẫu sao cũng chưa đến nỗi chịu đói. Bác đã bảo người nhà thịt một bò hai cừu rồi, thịt ê hề. Đám phụ nữ cũng mang tới đôi chút trứng và bột, tuy khá ít. Nhưng tệ nhất vẫn là thiếu đồ nhà bếp.
- Cháu đã bảo gia nhân đánh hai xe đến đây, một xe chở hai bộ chăn đệm và bát dĩa, một xe chở các loại lương thực - bánh khô và bột mỡ lợn, nấm khô, một thùng bia nhỏ, một thùng mật, thứ gì có sẵn ở nhà cháu cũng mang đến chút ít.
Bao giờ cũng vui sướng khi thấy bất kỳ thứ gì của thiên hạ chảy vào nhà mình, ông Maćko liền đưa tay vuốt tóc Jagienka mà bảo:
- Chúa sẽ trả công cho cháu và cha cháu. Bao giờ làm lụng khá lên, bác sẽ xin hoàn trả.
- Bác lạ thật cơ! Chúng cháu có phải là dân Đức đâu mà lấy lại những gì đã mang cho!
- Vậy thì Chúa càng trả ơn cháu nhiều hơn nữa. Cha cháu kể là cháu giỏi giang việc nhà việc cửa lắm. Suốt một năm trời, chỉ một tay cháu cai quản cả trang ấp Zgorzelice kia mà.
- Thưa vâng!… Nếu bác cần gì, xin bác cứ cho người sang bên cháu. Có điều bác nên phái ai biết việc ấy, chứ một thằng đầy tớ ngu si nào đó có sang đến nơi cũng chẳng nhớ ra người ta phái mình sang làm gì.
Nói đến đây, Jagienka bắt đầu đảo mắt nhìn quanh. Thấy thế, ông Maćko mỉm cười hỏi cô:
- Cháu muốn tìm ai thế?
- Cháu có tìm ai đâu ạ.
- Rồi bác sẽ bảo Zbyszko sang bên ấy, thay mặt bác cảm tạ cháu và ông Zych. Cháu mến Zbyszko chứ, hả?
- Ôi, cháu đã kịp nhìn anh ấy đâu ạ!
- Vậy thì bây giờ nhìn, nó về kia rồi!
Quả thực, Zbyszko vừa từ chỗ cho súc vật uống nước trở về, trông thấy Jagienka, anh chàng rảo bước hơn. Chàng mặc một chiếc áo kubrak da hươu, đầu đội mũ bằng nỉ - loại mũ mà người ta thường đội bên dưới mũ sắt, tóc chàng không choàng mao mạng, cắt bằng chằn chặn trước trán phía trên lông mày, với những lọn tóc vàng óng tuôn dài hai bên vai. Chàng bước nhanh nhẹn, tráng kiện, tràn đầy sức thanh xuân, trông hệt một công tử con nhà đại gia.
Jagienka vội quay phắt về phía ông Maćko để tỏ ra cô đến đây chỉ để thăm ông mà thôi, song Zbyszko đã vui vẻ chào hỏi, rồi cầm tay cô đưa lên môi hôn, bất chấp cô gái cưỡng lại.
- Sao anh lại hôn tay tôi? - Cô hỏi. - Tôi có phải cha cố đâu?
- Xin cô đừng cưỡng! Phong tục thế mà!
- Nếu nó có hôn cả bên tay kia của cháu, thì đó là vì những gì mà cháu mang đến, cũng chẳng quá đâu. - Ông Maćko chen ngang.
- Cô chở những gì đến thế? - Zbyszko hỏi rồi đưa mắt nhìn quanh sân, nhưng chẳng thấy gì khác ngoài chú ngựa ô đang bị buộc vào cọc.
- Xe đi sau, nhưng cũng sắp tới nơi rồi. - Jagienka đáp.
Ông Maćko bắt đầu kể ra những thứ cô gái cho chở tới, không sót thứ nào. Khi ông kể hai bộ chăn đệm, Zbyszko bảo:
- Tôi thích ngủ trên tấm da bò rừng kia, nhưng cũng xin cảm ơn tiểu thư đã có lòng nghĩ đến tôi.
- Không phải tôi đâu, cha tôi đấy chứ… - Cô gái nói, đỏ mặt - Còn nếu anh muốn ngủ trên da bò thì xin cứ việc, có ai ép đâu.
- Tôi thì ngả đâu chẳng là giường. Nhiều lần trên đồng, sau một trận đánh, tôi còn gối đầu lên một thằng hiệp sĩ Thánh chiến vừa bị giết mà ngủ ấy chứ.
- Thế anh đã giết được thằng Thánh chiến nào chưa? Chắc là chưa nhỉ!
Thay vì trả lời, Zbyszko phá lên cười. Ông Maćko đáp thay:
- Phải biết sợ Chúa chứ, cháu gái. Cháu chưa biết nó đấy thôi! Nó chẳng làm gì khác ngoài việc nện bọn Đức đâu, mà nện đến vang trời động đất ấy! Bằng giáo, bằng rìu, bằng gì nó cũng sẵn sàng. Hễ trông thấy thằng Đức nào từ đằng xa thì dù có bị trói, nó cũng cứ giằng ra mà lao tới. Hồi ở Kraków, nó còn định đánh nhau với sứ thần Lichtenstein, vì thế suýt bị người ta chém mất đầu. Nó là thế đấy, cháu gái ạ! Để bác kể cháu nghe về hai thằng hiệp sĩ xứ Fryzja mà hai chú cháu bác đã quyết đấu, thu được một số tùy tùng và chiến lợi phẩm nhiều đến mức chỉ cần bán đi một nửa cũng đủ chuộc lại trang Bogdaniec này.
Rồi ông Maćko kể lại cuộc đấu sống chết với hai hiệp sĩ xứ Fryzja, tiếp đó là những chuyện phiêu lưu gay cấn mà họ từng gặp, những chiến công mà họ từng thực hiện. Họ đã từng đánh nhau cả bên trong thành lẫn trên đồng trống với những trang hiệp sĩ dũng mãnh của bao quốc gia, đã đánh nhau với người Đức, người Pháp, người Anh và người Burgundia. Họ đã từng có mặt trong những cơn lốc chiến chinh, khi cả người, cả ngựa, cả binh khí, cả tụi Đức với những ngù lông hòa thành một khối hỗn độn. Có điều gì họ chưa từng thấy nữa chứ? Họ đã từng thấy những tòa thành của bọn hiệp sĩ Thánh chiến xây bằng gạch, những thành lũy phòng thủ bằng gỗ của dân Litva, những giáo đường nguy nga không hề thấy chung quanh Bogdaniec, những thành thị và những rừng đại ngàn kinh rợn, nơi các vị thần linh ngoại đạo xứ Litva bị xua đuổi khỏi các đền miếu đêm đêm rú lên rền rĩ, cùng biết bao những kỳ quan khác nữa. Ở bất kỳ đâu, hễ có đánh nhau là Zbyszko xông lên hàng đầu, khiến cho ngay cả những trang hiệp sĩ vĩ đại nhất cũng phải đem lòng thán phục.
Jagienka ngồi lên một khúc gỗ bên cạnh ông Maćko, miệng há ra lắng nghe chuyện ông kể, đầu hết nhìn sang ông lại liếc sang phía chàng hiệp sĩ trẻ tuổi, bởi mỗi lúc cô càng thêm phần kinh ngạc. Khi ông Maćko dừng lời, cô gái trút một hơi thở dài rồi bảo:
- Giá sinh làm con trai thì thích bao nhiêu!
Nhưng suốt câu chuyện của chú, Zbyszko cũng ngắm cô gái không kém phần chăm chú, lúc này hẳn đang nghĩ đến điều gì khác, nên đột nhiên anh chàng lên tiếng:
- Tiểu thư thật là một thiếu nữ tuấn kiệt!
Jagienka đáp lại, nửa khiên cưỡng, nửa buồn buồn:
- Công tử còn tuấn kiệt hơn!
Nhưng Zbyszko có thể trả lời cô không chút dối trá rằng chàng chưa từng gặp thiếu nữ nào như cô. Ở Jagienka tỏa ngời ánh sáng của sự khỏe khoắn, của tuổi thanh xuân và sức lực. Cha tu viện trưởng cao tuổi đã nói không ngoa rằng trông cô vừa giống cây hoa kim ngân vừa giống một cây thông non. Mọi cái ở cô đều tuyệt vời: từ dáng hình thon thả đến đôi vai tròn rộng, từ bộ ngực như tạc bằng đá quý đến đôi môi đỏ tươi và đôi mắt xanh với ánh mắt long lanh. Trang phục của cô hôm nay cũng tươm tất hơn hẳn lúc đi săn trong rừng. Cổ cô đeo chuỗi hạt cườm xinh đẹp, chiếc áo lông thú ngắn hở trước ngực được lót dạ xanh lục, chiếc váy vải kẻ sọc tự dệt và một đôi giày mới. Ngay cả ông Maćko cũng phải nhận ra sự tươi tắn trong bộ phục trang diễm kiều đó, ông ngắm cô hồi lâu rồi hỏi:
- Sao cháu diện như đi dự hội vậy?
Thay cho câu trả lời, cô gái thốt kêu lên:
- Xe đến rồi, xe đến rồi!…
Quả thực hai chiếc xe đang đi tới. Cô gái chạy ra đón, theo sau cô là Zbyszko. Việc dỡ hàng kéo dài đến tận lúc mặt trời lặn, trong niềm sung sướng của ông Maćko. Ông ngắm nghía kỹ từng thứ, gặp thứ nào ông cũng hết lòng ca ngợi Jagienka. Màn đêm buông xuống khi cô gái sửa soạn trở về nhà. Cô đang leo lên ngựa thì Zbyszko đột ngột ôm ngang eo lưng cô, cô chưa kịp thốt lên lời nào thì chàng đã nhấc bổng cô lên và nhẹ nhàng đặt ngang trên yên. Mặt cô gái đỏ lựng như ánh bình minh, cô quay sang chàng trai và nói bằng giọng khe khẽ:
- Công tử quả là một chàng trai cường tráng…
Trong bóng tối, không trông thấy sắc đỏ môi má cùng vẻ bối rối của cô, chàng bật cười hỏi lại:
- Tiểu thư không hãi thú dữ ư?… Trời tối thế này!…
- Trên xe đã sẵn ngọn lao kia rồi… Công tử cho tôi xin.
Zbyszko bước lại bên xe, rút ngọn lao đưa cho Jagienka.
- Chúc tiểu thư mạnh giỏi!
- Chúc công tử an khang!
- Xin Chúa trả công cho tiểu thư. Mai hoặc ngày kia, tôi xin sang trang Zgorzelice chào bác Zych và tiểu thư để cảm ơn lòng hào hiệp láng giềng.
- Công tử nhớ đến nhé! Tôi sẽ rất mừng đấy! Vista!
Ngựa lao đi, chỉ lát sau đã khuất bóng sau những lùm cây ven đường.
Zbyszko quay lại chỗ chú ngồi.
- Đến lúc chú nên vào nhà thôi.
Nhưng ông Maćko vẫn ngồi yên trên khúc gỗ, bảo:
- Hey! Thật là một thiếu nữ tuyệt vời! Cả sân như sáng lên vì con bé!
- Hẳn rồi!
Một hồi lâu im lặng. Ông Maćko dường như đang ngẫm nghĩ chuyện gì đó, ông ngước mắt nhìn lên những vì sao vừa hiện trên nền trời rồi nói như tự nhủ:
- Vừa hào hiệp, vừa giỏi giang việc nhà, dẫu chưa tròn mười lăm…
- A vâng, - Zbyszko nói, - cũng vì thế ông Zych yêu quý cô ấy như con ngươi trong mắt mình vậy.
- Bác ấy bảo đám trai Moczydoly đang theo đuổi con bé, mà trang ấp của họ có hàng đàn ngựa cái ngựa con.
- Nhưng rừng của Moczydoly lại lầy chết đi được ấy!…
- Song ở đó lại có nhiều đàn hải ly sinh sống.
Rồi im lặng lại bao trùm. Ông Maćko liếc nhanh Zbyszko, rồi lên tiếng:
- Sao mày im thế? Mày nghĩ gì vậy?
- A.. Chú biết không… Jagienka lại làm cháu nhớ Danusia, nhớ đến nỗi tim như thắt lại.
- Ta vào nhà thôi. - Ông chú bảo. - Muộn rồi.
Rồi ông khó nhọc đứng lên, tựa vào Zbyszko, chàng trai dìu chú vào nhà.
Hôm sau, Zbyszko phi ngựa sang trang Zgorzelice, bởi ông Maćko nằng nặc giục chàng đi. Ông ép chàng dắt theo hai gia nhân cho thêm phần oai vệ, và chàng phải diện thật oách, như ông nói - để tỏ lòng kính trọng và biết ơn ông Zych, Zbyszko đành phải vâng lời. Và thế là chàng ra đi, ăn vận sang trọng như đi dự lễ cưới: chiếc áo jaka chiến lợi phẩm bằng xa-tanh trắng muốt, viền những dải tua rua vàng bên dưới, ngực thêu hình điểu sư vàng. Ông lão Zych vui sướng luôn miệng ca hát mở rộng vòng tay đón chàng. Còn Jagienka khi bước chân vào phòng đã đứng sững lại như hóa đá, suýt đánh rơi chiếc vò rượu khi thấy chàng - cô cứ ngỡ một hoàng tử nào ngự giá đến thăm. Cô gái lập tức mất hết cả vẻ bạo dạn, cứ ngồi len lét, thỉnh thoảng lại khẽ dụi dụi mắt như muốn tỉnh giấc mơ. Vốn ít kinh nghiệm, anh chàng Zbyszko ta lại cứ nghĩ rằng vì những lý do nào đó chưa tường mà cô gái không mừng rỡ gì khi gặp chàng, vì vậy chàng chỉ chuyện trò với mỗi mình ông Zych. Chàng ca tụng lòng hào hiệp của vị láng giềng, ca tụng hết lời tòa gia trạch Zgorzelice. Quả thực, trang ấp bên này hoàn toàn chẳng giống chút nào với cảnh tượng đáng buồn của trang Bogdaniec.
Ở đây, mọi chốn đều tràn ứ sự phong lưu và dư dật. Cửa sổ các phòng đều lắp những miếng sừng bào thật mỏng và mài thật nhẵn, đến độ trong suốt gần như thủy tỉnh. Không có bếp lửa giữa nhà, chỉ có những lò sưởi lớn có chụp hướng khói xây trong góc phòng.
Sàn nhà lát gỗ thông đánh sạch bóng, trên tường treo đầy binh khí và những chiếc dĩa sáng bóng như ánh mặt trời, cùng những giá thìa chạm trổ tinh xảo xếp đầy thìa, trong số đó có hai chiếc bằng bạc ròng. Khắp nơi là những tấm thảm tranh đoạt được trong chiến trận hoặc mua lại của các thương nhân bán hàng rong. Dưới bàn trải những tấm da bò rừng to tướng màu hoe hoe vàng, cùng những tấm da bò tót, da lợn lòi. Ông Zych tự hào khoe với khách những tài sản nhà mình, chốc chốc không quên nhắc rằng tất cả đều nhờ tài nội trợ của Jagienka. Ông đưa Zbyszko vào một căn buồng xếp ngào ngạt mùi nhựa thông và mùi bạc hà, nơi khắp trần nhà treo đầy những bộ lông cáo, sói, chồn và hải ly. Ông đưa chàng đi xem kho chứa phó mát, kho sáp và mật ong, những thùng to đựng bột, kho bánh khô, kho chứa lanh và nấm khô. Rồi tiếp đó ông dẫn chàng đi xem kho ngũ cốc, chuồng gia súc, tàu ngựa, chuồng lợn, nhà lều chứa xe, đồ dùng săn bắn, ngư cụ, khiến chàng hoàn toàn lóa mắt trước sự giàu có phong lưu, đến nỗi lúc quay vào dùng bữa chiều, Zbyszko nhà ta không tài nào kìm nổi niềm thán phục trong lòng.
- Đã sống ở trang Zgorzelice của bác thì không thể nào chết được! - Chàng thốt lên.
- Ở ấp Moczydoly cũng được đàng hoàng gần như thế này. - Ông Zych bảo. - Cậu còn nhớ ấp Moczydoly chứ? Gần Bogdaniec ấy mà. Hồi trước, thậm chí cha ông chúng ta có lúc còn tranh chấp nhau về địa giới, đã thách chiến với nhau kia đấy. Nhưng bây giờ tôi chẳng muốn tranh giành đâu đấy nhé!
Nói đoạn, ông chạm cốc mật ong với Zbyszko rồi hỏi:
- Có lẽ cậu muốn ca hát một chút chăng?
- Không ạ, - Zbyszko đáp, - cháu muốn được nghe bác hát.
- Cậu thấy đấy, trang Zgorzelice sẽ bị lũ gấu con chiếm. Cầu mong sao sau này chúng không cấu xé nhau tranh giành trang ấp.
- Lũ gấu con nào kia ạ?
- A, lũ trẻ, các em trai của Jagienka ấy.
- Hey! Các em sẽ không phải mút ngón tay như gấu khi mùa đông tháng giá đâu.
- Rõ là không. Nhưng ở ấp Moczydoly, Jagienka cũng chẳng phải chịu cảnh thiếu thốn đâu…
- Hẳn là thế!
- Này, sao cậu chẳng chịu ăn uống gì cả thế? Jagienka con, hãy rót thêm cho anh ấy và cho cha đi con.
- Cháu đã ăn uống đến no rồi ạ.
- Nếu no thì nới thắt lưng ra… Cái thắt lưng đẹp quá nhỉ. Chắc hai chú cháu cậu cũng kiếm được kha khá chiến lợi phẩm bên Litva chứ?
- Cũng không đến nỗi phải phàn nàn ạ. - Zbyszko đáp, tranh thủ luôn cơ hội để chứng tỏ những trang chủ Bogdaniec cũng không thuộc loại xoàng. - Ở Kraków, chú cháu đã bán bớt một phần chiến lợi phẩm, được tới bốn mươi nén bạc…
- Lạy Chúa lòng lành! Với số tiền ấy, có thể mua được cả một làng kia đấy!
- Thì nguyên cả một bộ giáp xứ Mediolan kia mà. Nghĩ mình sắp chết nên chú ấy bán đi, mà bác biết đấy…
- Biết chứ, biết chứ! Hà! Vậy thì cũng đáng sang Litva một chuyến đấy nhỉ! Đã có hồi tôi thích đi lắm, nhưng lại hãi.
- Hãi gì kia ạ? Bọn Thánh chiến ấy ư?
- E, ai sợ bọn chó má ấy! Khi chúng chưa giết chóc dân ta thì có người còn sợ, chứ một khi chúng đã ra tay thì đâu phải là lúc sợ sệt nữa. Tôi sợ là sợ các thần linh ngoại đạo bên ấy, lũ quỷ sứ ấy mà. Hình như trong rừng bên ấy ma quỷ nhiều lắm phải không?
- Bọn chúng còn biết nương náu vào đâu nữa ạ, khi mà các đền miếu đã bị đốt sạch cả rồi?… Trước kia, chúng sống phong lưu lắm, bây giờ đành phải tạm lót lòng bằng nấm rừng với lũ sâu bọ thôi.
- Cậu đã gặp chúng bao giờ chưa?
- Chính mắt thì cháu chưa được thấy, nhưng đã nghe những người từng gặp chúng kể lại… Một số con ma quỷ nấp sau thân cây thò những cánh tay lông lá vẫy vẫy xin người ta bố thí cho chúng…
- Bác Maćko cũng kể thế. - Jagienka thốt lên.
- Ừ. Dọc đường bác ấy cũng kể cho cha nghe chuyện đó. - Ông Zych bảo. - Ha! Cũng chẳng có gì là lạ! Ngay ở đất nước ta, nơi đã theo đạo Ki-tô từ lâu rồi, thế mà thỉnh thoảng ở các đầm hồ nhiều lau lách, ma quỷ vẫn cười lên sàng sặc nữa là. Còn trong nhà, các cha có mắng thì đành chịu, chứ tốt hơn cả vẫn nên dành cho lũ yêu lùn một đĩa thức ăn đêm, nếu không chúng cào tay vào tường sồn sột, không ai chợp mắt nổi… Nào! Jagienka, con gái ta, hãy đặt đĩa vào cạnh ngưỡng cửa đi con!
Jagienka đặt chiếc dĩa sành đựng đầy bánh nhân phó mát xuống bên ngưỡng cửa, còn ông Zych nói tiếp:
- Các cha cứ việc kêu ca, nguyền rủa. Chút bánh dư này đâu thể dâng lên Đức Chúa Giêsu được, nhưng từng ấy cũng đủ làm no lòng các yêu lùn, rồi chúng sẽ tốt bụng với ta, canh giữ cho nhà ta khỏi bị hỏa tai, khỏi phường đạo tặc.
Rồi ông quay sang bảo Zbyszko:
- Nhưng này, cậu hãy nới bớt thắt lưng cho thoải mái, rồi ta hát bài gì đi!
- Xin bác hãy hát đi, cháu thấy nãy giờ bác muốn hát lắm rồi thì phải. Hay để tiểu thư Jagienka hát?
- Ta sẽ hát xoay vòng vậy! - Ông Zych phấn chấn thốt lên. - Dưới nhà có một tên gia nhân có thể đệm sáo được. Bảo nó lên đây!
Người ta gọi người gia nhân ấy lên, gã ngồi xuống chiếc ghế đẩu, nâng sáo lên môi, vừa xòe những ngón tay bịt lỗ sáo vừa đưa mắt tỏ ý chờ đệm theo người hát.
Nhưng ba người cứ đùn đẩy nhau chẳng ai chịu hát trước. Cuối cùng ông Zych phải bắt Jagienka hát làm gương. Thế là mặc dù xấu hổ trước Zbyszko, Jagienka dành đứng dậy, cho tay vào sau tấm yếm che bụng, cất tiếng hát:
♫ Ước gì có cánh như chim ♫
♫ Để băng sông núi đi tìm, chàng ơi! ♫
Zbyszko mở tròn mắt ngạc nhiên, rồi bật dậy, lớn tiếng hỏi:
- Tiểu thư cũng biết bài này ư?
Jagienka ngạc nhiên nhìn chàng:
- Bài này ai chẳng biết hát ạ… Công tử làm sao thế?
Tưởng Zbyszko đã hơi say, ông Zych bèn ngoảnh khuôn mặt rạng ngời vui vẻ về phía chàng mà bảo:
- Nới thắt lưng ra, cậu sẽ thấy dễ chịu ngay thôi.
Zbyszko đứng lặng hồi lâu, mặt biến sắc, rồi sau khi kiềm chế được nỗi xúc động, chàng nói với Jagienka:
- Xin tiểu thư thứ lỗi, tại tôi chợt nhớ đến một câu chuyện nhỏ. Tiểu thư cứ hát tiếp đi.
- Chỉ e công tử buồn lòng khi nghe bài này?
- Ấy, không đâu! - Chàng đáp, giọng run run. - Nếu được, tôi có thể nghe bài hát này suốt đêm.
Nói đoạn, chàng ngồi xuống, đưa hai tay che ngang mày, nín lặng không nói thêm một lời nào nữa.
Jagienka hát tiếp đoạn hai, nhưng hát xong cô chợt thấy một giọt lệ lớn trào qua những kẽ ngón tay Zbyszko.
Cô bèn bước đến, nhẹ nhàng ngồi xuống bên cạnh, khẽ chạm vào tay chàng:
- Kìa, công tử làm sao vậy? Tôi không muốn công tử khóc thế đâu. Xin hãy nói đi, công tử làm sao thế?
- Không, không có gì đâu! - Zbyszko thở dài đánh sượt rồi nói. - Nếu kể ra thì chuyện dài lắm… Điều gì xảy ra cũng đã xảy ra rồi. Tôi hết buồn rồi…
- Vậy công tử dùng một cốc vang ngọt nhé?
- Con quả là một cô gái tuyệt diệu! - Ông Zych thốt lên. - Mà này, sao cô cậu lại xưng hô với nhau trịnh trọng thế? Con hãy gọi cậu ấy là anh Zbyszko, còn cậu hãy gọi nó là em Jagienka. Chúng mày quen nhau từ nhỏ kia mà!
Rồi ông quay sang bảo con gái:
- Còn chuyện ngày xưa anh ấy có đánh con thì kể làm gì!… Bây giờ anh ấy không dám đánh nữa đâu!
- Nhất định rồi! - Zbyszko vui vẻ nói. “Cô ấy có muốn đánh cháu cho hòa thì xin mời!
Nghe chàng nói, và muốn làm chàng hoàn toàn vui trở lại, cô gái liền khẽ đập tay lên mao mạng của chàng, vừa cười như nắc nẻ vừa vờ đánh chàng mấy cái:
- Đây, trả lại anh đòn đánh vào mũi em! Nữa này!
- Rượu vang đâu! - Ông chủ trang Zgorzelice phấn chấn gọi to. Jagienka chạy ngay ra ngoài, lát sau mang vào một bình sành đựng rượu nho cùng hai chiếc cốc tuyệt mỹ bằng bạc chạm hình hoa lá - tác phẩm của những người thợ bạc vùng Wrocław - và mấy miếng phó mát tỏa mùi thơm sực nức từ xa.
Đã hơi ngà ngà, ông Zych càng phấn khởi khi nhìn thấy những thứ ấy. Ông đưa tay kéo chiếc bình ôm chặt vào lòng, tưởng đó chính là con gái, ông thốt lên:
- Ôi! Con gái rượu của ta! Ôi! Đứa mồ côi mẹ đáng thương! Cha biết làm gì đây, cái lão già còm nhom tội nghiệp ở trang Zgorzelice này biết làm gì, khi người ta đón con đi mất!… Cha biết làm gì hở con?…
- Ấy thế mà chẳng bao lâu nữa bác phải gả chồng cho cô ấy rồi còn gì! - Zbyszko thốt lên.
Trong chớp mắt, ông Zych đang than thở liền bật cười hơ hơ:
- Hơ hơ! Con bé mới mười lăm tuổi đầu mà đã biết thích trai rồi đấy!… Trông thấy một đứa nào đằng xa là hai đầu gối nó đã va vào nhau lập cập rồi!…
- Kìa cha! Con bỏ đi đây này! - Jagienka kêu lên.
- Đừng đi, con gái ta! Ở bên con, cha thích lắm…
Rồi ông nháy mắt đầy vẻ bí mật với Zbyszko:
- Có hai anh chàng tới đây: một chàng công tử Wilk, con trai lão Wilk trang Brzozowa, chàng kia là công tử Cztan [139] trang Rogowo. Nếu thấy cậu ở đây, thể nào hai chàng cũng sửng cồ nghiến răng nghiến lợi với cậu, như vẫn thường hằm hè nhau cho coi!
- Ôi! - Zbyszko thốt lên.
Rồi ngoảnh sang Jagienka, gọi cô bằng em theo lời yêu cầu của ông Zych, chàng hỏi:
- Thế em định chọn chàng nào?
- Chẳng chọn ai cả.
- Thằng Wilk là đứa chân thành! - Ông Zych nhận xét.
- Cứ để anh ta tìm chốn khác!
- Còn Cztan?
Jagienka bật cười.
- Cztan có bộ ria rậm như cừu đực, chẳng thấy mắt mũi đâu, - cô vừa nói vừa quay nhìn Zbyszko, - mà mỡ của anh ta thì nhiều như gấu.
Zbyszko đập tay vào đầu như chợt nhớ ra điều gì, chàng nói:
- Phải rồi!… Bác đã hảo tâm như thế thì cháu xin được hỏi thêm một thứ: nhà bác có mỡ gấu không? Chú cháu chẳng đang cần mỡ gấu làm thuốc, mà ở Bogdaniec chẳng bói đâu ra.
- Hồi trước có đấy, - Jagienka nói, - nhưng lũ trẻ mang ra bôi cung nỏ hết, còn đâu chó liếm sạch… Thế có khổ không!
- Không còn chút nào sao?
- Nhẵn như chùi rồi anh ạ!
- Ha, chẳng còn cách nào, phải vào rừng thôi!
- Hay anh tổ chức săn vây đi, gấu thì chẳng thiếu, nếu cần đồ nghề nhà em sẽ cho mượn.
- Không đợi được! Tôi phải đi phục ngay chỗ đõ ong thôi!
- Nên mang theo dăm tá điền. Bọn họ cũng nhiều người thành thạo đấy.
- Chẳng nên đi đông làm gì, họ làm thú sợ chạy mất.
- Vậy thì làm thế nào? Một mình mang nỏ vào rừng ư?
- Ban đêm trong rừng dùng nỏ vào việc gì được? Bây giờ có trăng đâu? Anh chỉ mang chĩa có ngạnh và một lưỡi rìu tốt là đủ, ngày mai anh sẽ vào rừng một mình.
Jagienka im lặng giây lâu, rồi mặt cô thoáng hiện vẻ lo lắng.
- Năm ngoái bác thợ săn Bezduch đã bỏ mọi người mà đi, - cô nói, - gấu đã xé xác bác ta. Việc đó nguy hiểm lắm, khi thấy chỉ có mỗi một người giữa rừng đêm, nhất là cạnh đõ ong, thì thể nào con gấu cũng chồm lên ngay.
- Nếu nó chạy thì làm sao giết được kia chứ! - Zbyszko nói.
Đúng lúc ấy, chợt tỉnh cơn mơ mòng chốc lát, ông Zych cất tiếng hát:
♫ Kuba, cậu thích cuốc cày, ♫
♫ Thì mang cày cuốc phới ngay ra đồng. ♫
♫ Maciech tớ thích chơi rông ♫
♫ Thì lăn vào lúa với nàng Kasia! ♫
♫ Hốc! Hốc! ♫
Rồi ông bảo Zbyszko:
- Cậu biết không? Họ có hai đứa: công tử Wilk ở Brzozowa và Cztan trang Rogowo… Còn cậu…
Sợ ông Zych tuôn ra thêm điều gì thất thố nữa chăng, Jagienka dịch sát lại bên Zbyszko, lên tiếng hỏi chàng:
- Bao giờ anh định đi? Mai à?
- Ngày mai, sau khi mặt trời lặn.
- Đến đõ ong nào?
- Chỗ đõ ong của trang Bogdaniec chúng tôi, không xa gò mối nhà ta mấy, gần đầm lầy Ragikowo ấy mà. Người ta bảo chỗ ấy sẵn gấu lắm.