- 19 - Nhà sáng lập tập đoàn Charlets Schwab

Charlets Schwab

.

Nếu phải chọn một người sinh ra là để khởi nghiệp, một người có sự đam mê, sáng tạo từ trong máu và có khả năng xây dựng một doanh nghiệp thành công, đó chắc hẳn phải là Charles Schwab. Từ khi còn là một đứa bé 8 tuổi, người sau này được ca tụng là cha đẻ của dịch vụ môi giới chiết khấu ở nước Mỹ đã có phi vụ làm ăn đầu tiên bằng cách nhặt hạt óc chó, đóng gói lại thành từng bao và bán với giá 5 đô-la/bao ở California.

Schwab kể lại: “Những đứa trẻ khác nghĩ rằng tôi bị điên vì mỗi khi rãnh rỗi là chúng lại thấy tôi mò mẫm trong các lùm cây và đám lá.” Nhưng Schwab đã rút ra được những bài học đầu tiên nhờ bản năng kinh doanh của mình. “Mặc dù rất nhiều người không muốn mua nhưng tôi nhanh chóng nhận ra nếu tôi tiếp tục kiên trì và khéo léo ngay cả khi họ từ chối, cuối cùng tôi cũng sẽ kiếm được những người đồng ý mua hàng. Nếu tôi muốn kiếm được thêm nhiều tiền, tôi phải gom thêm nhiều hạt óc chó. Nếu tôi lãng phí công sức của mình để tìm những hạt óc chó màu đen (loại rẻ tiền hơn), tôi sẽ kiếm được ít tiền đi.”

Ông vẫn còn nhớ khi lên mười tuổi, ông thường đi đến các trận đấu đá bóng tại các trường phổ thông để thu gom vỏ chai Coca-Cola rồi bán lại với giá một xu/chai. Năm 13 tuổi, Schwab mua được 25 con gà và biến chúng thành cỗ máy kiếm tiền. Nhiều năm sau, khi Schwab học lấy bằng thạc sĩ quản trị kinh doanh tại Đại học Stanford, ông đã sở hữu một doanh nghiệp tích hợp nhờ tận dụng mọi khía cạnh của việc chăn nuôi gà. “Tôi bán trứng gà, cung cấp dịch vụ giết mổ, nhổ lông để phục vụ món gà rán cho thị trường và tôi luôn có một danh sách khách hàng sử dụng dịch vụ phối giống.”

Bản năng kinh doanh bộc lộ từ sớm đã giúp ích cho ông rất nhiều trong công việc vì ông mắc chứng khó đọc. Ông phát hiện ra điều này khá trễ. Schwab đã rất khổ sở với chứng bệnh này và luôn cảm thấy vất vả khi đọc, viết và phát âm các chữ cái. Để có thể vượt qua các bài tập đọc ở trường, ông chỉ còn một cách duy nhất là đọc dưới dạng sách ảnh. Năm 1955, khi đang là sinh viên của Đại học Stanford, ông thi rớt cả hai môn tiếng Anh và tiếng Pháp trước khi tìm thấy sự thoải mái trong môn kinh tế học. Ông đã tốt nghiệp Đại học Stanford bằng cách đọc tất cả các bản tóm lược nội dung sách và mượn tập ghi chép của bạn học cùng lớp.

Nhưng sau bậc đại học, một điều bất ngờ đã xảy ra. Schwab khai sinh một chuyên san về đầu tư cùng hai đối tác. Bên cạnh khả năng kinh doanh, từ năm 13 tuổi, ông đã bắt đầu đọc các chuyên mục liên quan đến thị trường chứng khoán trên tờ Santa Barbara News-Press cùng cha của mình và hoàn toàn choáng ngợp, say mê dõi theo tình hình giá cổ phiếu thay đổi mỗi ngày.

Ở thời kỳ đỉnh cao, tờ tập san này cán mốc ba ngàn người đăng ký đọc, nhưng việc duy trì nó cũng rất khó khăn. Nhưng đến năm 1973, với khoản vay 100 nghìn đô-la từ người bác của mình, Schwab đã có một cú đánh lớn: tuyên chiến với những gã khổng lồ của Phố Wall. Mục tiêu của ông là khai thác các khoản hoa hồng ở mức cố định, một điều đã bị bãi bỏ vào năm 1975, khi chính phủ cho phép thương lượng giá các khoản tiền hoa hồng. Trong khi rất nhiều người môi giới tóm lấy cơ hội này để tăng mức giá hoa hồng, Schwab lại sử dụng thời cơ này để tạo ra dịch vụ môi giới chiết khấu và mở văn phòng đầu tiên ở thành phố Sacramento, bang California.

Công ty Charles Schwab & Co. được xem là một thành công lớn, giúp giảm bớt lợi nhuận của hình thức môi giới truyền thống và xóa sổ hàng chục doanh nghiệp kiểu cũ. Công ty của Schwab là công ty môi giới đầu tiên gia hạn thời gian thực hiện dịch vụ cho khách hàng, là công ty đầu tiên sử dụng hệ thống giao dịch và lưu giữ hồ sơ tự động để giảm giá thành giao dịch và cũng là công ty đầu tiên cung cấp dịch vụ tiếp nhận đơn hàng và báo giá 24/7.

Theo chu kỳ của thị trường, công ty nào cũng có những lúc thịnh suy. Năm 1983, Schwab bán công ty cho Bank of America, nhưng đã mua lại bốn năm sau đó. Năm 2004, sau 14 tháng để vị trí CEO lại cho David Pottruck, người do chính Schwab lựa chọn, ông đã trở lại để thay thế David khi công ty rơi vào giai đoạn khó khăn. Câu chuyện của Chuck Schwab[51] là câu chuyện về cuộc cách mạng tài chính đã hấp dẫn hàng chục triệu nhà đầu tư Mỹ.

Ngày nay, Chuck Schwab vẫn là chủ tịch hội đồng quản trị của công ty mà các nhà đầu tư đã ủy thác 1,66 tỷ đô-la. Với số lượng hơn 13 nghìn nhân viên, Tập đoàn Charles Schwab là một trong những doanh nghiệp môi giới lớn nhất thế giới.

Về việc vượt qua thử thách ở Stanford với chứng bệnh khó đọc

Tôi đã vô cùng vất vả trong thời gian ở Đại học Stanford. Tôi làm việc gì cũng thấy khó khăn. Tôi vào trường nhờ học bổng thể thao cho bộ môn đánh golf. Tạ ơn Chúa vì tôi còn có khả năng chơi thể thao. Tôi không có thành tích học tập nổi trội để vào Stanford. Tôi không gặp vấn đề gì với con số và các ý tưởng mang tính khái niệm. Nhưng tôi không có khả năng chuyển dịch mặt chữ thành ngữ nghĩa ngay lập tức. Không chỉ trong vấn đề đọc mà cả viết cũng vậy. Ở trường đại học, khi cần phải ghi chép lại bài giảng của giảng viên, căn bệnh này là trở ngại rất lớn với tôi. Lúc nào tôi cũng phải tới gặp bạn bè và mượn phần ghi chép của họ.

Tôi không hề nhận ra tôi mắc chứng khó đọc cho tới khi con trai út của tôi gặp khó khăn vào năm học lớp một và lớp hai. Tôi đã đưa nó đi kiểm tra. Lúc đó, tôi khoảng 40 tuổi và nhận ra ngày trước tôi cũng mắc chứng bệnh giống con trai mình. Thật ra, tôi thấy vui vì tôi không hề ý thức được điều này trước đó. Nhờ vậy mà tôi đã cố gắng hết mức có thể.

Về việc trở thành một doanh chủ

Lúc nào tôi cũng là một doanh chủ – nhất là trong những giai đoạn khó khăn. Cha tôi là luật sư sống ở một thành phố nhỏ và các cuộc nói chuyện trong gia đình tôi luôn xoay quanh việc cuộc sống của chúng tôi khó khăn như thế nào.

Tôi làm tất cả những gì: nuôi gà, bán kem dạo, rao bán hạt óc chó, lái xe kéo ở trang trại trồng củ dền, làm việc ở ga xe lửa. Tôi nghĩ những công việc đó đã giúp ích cho tôi rất nhiều trong đời. Tôi luôn khuyến khích các con của mình làm một trong những việc này.

Về việc dùng tên của mình đặt cho công ty

Năm 1973, tôi đổi tên công ty từ First Commander thành Charles Schwab and Company. Để đổi tên công ty, tôi phải đến văn phòng cơ quan nhà nước và phát hiện cái tên Schwab đã được đặt rất nhiều rồi. Có hiệu thuốc Schwab, rồi Schwab này Schwab nọ. Vì vậy, tôi nói với luật sư: “Thế còn cái tên Charles Schwab thì sao?” Ơn Chúa là họ không từ chối luôn cả tên của tôi!

Về sứ mệnh của công ty

Sứ mệnh của chúng tôi là trở thành công ty dịch vụ tài chính hữu hiệu và có đạo đức nhất trên thế giới. Chúng tôi thực sự nhấn mạnh vào hai tiếng đạo đức. Chúng tôi làm việc vì điều đó và phát triển cũng vì nó. Đạo đức là yếu tố vô cùng quan trọng với chúng tôi. Dù có bất kỳ xung đột nào, thậm chí chỉ là khả năng xảy ra xung đột, chúng tôi sẽ cùng nhau nói về vấn đề đó. Chúng tôi cũng cho khách hàng của mình biết bằng cách công khai trên trang web của công ty.

Về việc quảng bá hình ảnh công ty bằng hình ảnh của bản thân

Vào một ngày nọ, một giám đốc quảng cáo của chúng tôi nói rằng: “Này Chuck, hãy chụp một tấm hình của anh và đưa vào nội dung quảng cáo đi.” Tất nhiên là tôi có mức độ kín đáo của mình nên đã thầm nghĩ: Kiểu người ái kỷ đến mức nào mà lại hành động như vậy chứ?

Nhưng vấn đề là hiệu quả quảng cáo sẽ tăng gấp năm, sáu lần nếu có hình ảnh một nhân vật xuất hiện và say mê nói về các dịch vụ chúng tôi mang đến cho khách hàng. Kết quả tốt hơn rất nhiều lần so với việc không có một người phát ngôn thực sự hay chí ít là một diễn viên đứng ra làm chuyện này.

Sau đó, chúng tôi chuyển sang sử dụng hình ảnh của rất nhiều người nổi tiếng. Chúng tôi khởi động lại chương trình “Trò chuyện với Chuck” và đó là một quyết định sáng suốt. Việc này làm nên sự khác biệt của công ty chúng tôi trong nhiều năm liền vì điều đó thể hiện rằng luôn có một người của chúng tôi ở đó và quan tâm, chịu trách nhiệm với những việc chúng tôi làm hằng ngày.

Về tầm quan trọng của khách hàng và việc duy trì mức giá thấp

Mỗi công ty phát triển đều cần nhìn vào chi phí và sự dư thừa. Bất kỳ công ty thành công nào cũng có thể mắc lỗi xây dựng cơ sở hạ tầng thiếu hiệu quả. Chúng ta là con người, ai cũng phải mắc lỗi. Bạn sẽ muốn tiết kiệm nhiều nhất có thể và tìm cách để đầu tư cho các khách hàng trung thành. Họ sẽ ủng hộ bạn bằng các hợp đồng kinh doanh, ngay cả khi bạn làm việc chưa tốt.

Điều quan trọng nhất là khách hàng của bạn phải cảm thấy họ có giá trị. Vì cuối cùng, nếu khách hàng nói tốt về bạn, họ mới chính là nguồn tạo ra công việc kinh doanh hiệu quả nhất.

Tôi không quan tâm bạn đang kinh doanh trong lĩnh vực gì. Nếu khách hàng nhắc đến tên công ty khi trò chuyện với bạn bè hay người thân, điều đó có sức mạnh hơn tất cả những chiến dịch quảng cáo chúng ta có thể thực hiện. Chúng tôi bàn luận rất nhiều về vấn đề này: “Khách hàng nhận xét về chúng ta như thế nào?” Câu hỏi quan trọng nhất bạn cần hỏi một khách hàng luôn là: “Bạn sẽ giới thiệu chúng tôi với bạn bè hay người quen của bạn chứ?” Đó là phép thử cao nhất. Nếu họ trả lời: “Tôi cũng không chắc nữa”, thì đó không thể là một kết quả tốt.

Công ty của chúng tôi hạ bệ những đối thủ lớn hơn bằng cách định vị giá trị thương hiệu của bản thân – những điều khiến chúng tôi vượt trội so với họ. Chúng tôi cần chắc chắn rằng khách hàng cảm thấy họ đang được sử dụng dịch vụ cá nhân, thực sự có một người ở Schwab quan tâm đến họ và họ có thể trò chuyện cũng như có được sự hỗ trợ mà họ mong muốn. Có những người cần rất nhiều sự giúp đỡ. Những người khác có thể chỉ cần giúp đỡ ít thôi, ví dụ như “Làm thế nào để tôi tìm kiếm thông tin trên trang Schwab.com hiệu quả hơn ngày hôm nay?”

Lời khuyên dành cho những nhà khởi nghiệp trẻ tuổi

Bạn phải tin vào trực giác của mình, vào điều khiến bạn thực sự đam mê. Bạn không thể thành công nếu chỉ ngồi trong góc nhà và tự nhủ: “Tôi biết thế giới sẽ thích ý tưởng này”. Bạn phải có kinh nghiệm thực tế để biết mọi người thực sự muốn gì. Tất cả những người khởi nghiệp thành công đều cần sự may mắn. Nhưng may mắn sẽ không đến với những người không chăm chỉ và không có sự chuẩn bị.

Về việc duy trì một công ty tài chính

Bạn phải hiểu thị trường có lúc lên, lúc xuống. Sau một quãng thời gian dài, giá cổ phiếu nhìn chung thường sẽ tăng lên. Nhưng cũng sẽ có một số cổ phiếu không bao giờ trở lại vị trí cũ. Hãy chọn mua quỹ chỉ số, bạn sẽ đảm bảo được sự phát triển bền vững. Nếu bạn mua cổ phiếu đơn lẻ, bạn khó mà biết được tương lai của chúng sẽ đi về đâu và hoàn toàn có thể mất trắng.

Đồng thời, cách bạn phản ứng với thị trường cũng là cả một vấn đề lớn. Chúng ta rất dễ bị cảm xúc lấn át và làm những chuyện ngớ ngẩn. Nhìn lại thời điểm năm 2002, khi chỉ số Dow Jones giảm xuống dưới 7.300 điểm, mọi thứ đều trở nên lộn xộn và mọi người đều cảm thấy rất tồi tệ. Nhưng đó cũng chính là thời điểm có nhiều cơ hội để đầu tư nhất. Bạn có hình dung ra được tình huống đó không?

Về việc mua lại công ty từ Bank of America.

Lúc đó, chúng tôi chỉ là một công ty nhỏ, tổng thu nhập hằng năm khoảng 50 - 60 triệu đô-la và được người khổng lồ Bank of America mua lại. Nhưng họ không bao giờ tạo ra được động lực đủ tốt cho chúng tôi phát triển. Dưới bóng người khổng lồ đó, chúng tôi chỉ là một công ty nhỏ bé và bị chặn đường phát triển. Chúng tôi đã phải đấu tranh chống lại tính quan liêu trong một doanh nghiệp lớn kiểu truyền thống. Sau vài năm, tôi phát chán với cung cách làm việc này. Cuối cùng cũng đến thời điểm họ gặp khó khăn và muốn bán bớt một số tài sản vì họ đang có một vài khoản cho vay không hiệu quả cho chính phủ nước ngoài. Tôi đề nghị họ bán luôn công ty của tôi và họ đã đồng ý. Thiên hạ đồn thổi là chúng tôi đã cướp lại công ty của mình nhưng chúng tôi không hề ăn cắp thứ gì cả.

Thay vào đó, chúng tôi đã làm một việc điên rồ khác. Tôi đã trả cho Bank of America số tiền nhiều gấp năm lần so với mức giá họ mua lại chúng tôi bốn năm trước. Họ kiếm được khoản tiền khá lớn từ vụ này, còn tôi thì vui sướng vì đã tách ra được khỏi bọn họ. Sự tự do là điều đáng quý. Khi còn trẻ, tôi đã bắt đầu sự nghiệp với số vốn ít ỏi. Thế là họ sử dụng một khoản tiền lớn để làm mồi nhử dụ tôi bán lại công ty. Tôi đã cho rằng mình có thể ngồi vào Hội đồng quản trị, là một người trong số bọn họ và được kính trọng. Tôi đã không biết mình đang thực sự bước chân vào đâu. Đấy là một giai đoạn trong sự nghiệp mà tôi không bao giờ muốn quay trở lại.

Về việc trở lại làm CEO của công ty vào năm 2004.

Tôi chưa bao giờ hoàn toàn từ bỏ vị trí lãnh đạo. Khi thôi làm CEO, tôi vẫn làm Chủ tịch Hội đồng quản trị của công ty. Nhưng tôi phải quay trở lại để đưa ra những quyết định quan trọng. Chỉ người sáng lập mới có thể đưa ra những quyết định chứa đựng nhiều rủi ro vì không ai khác đủ dũng cảm để làm điều đó. Chúng tôi phải cắt giảm phần lớn chi tiêu vì có như vậy chúng tôi mới có thể cắt giảm giá thành. Cuối cùng, khách hàng sẽ được hưởng toàn bộ lợi ích dưới hình thức dịch vụ giá rẻ.

Chúng tôi từng lơ là trong mối quan hệ với khách hàng, thậm chí có phần trở nên ngạo mạn khi thời đại công nghệ thông tin bùng nổ và chúng tôi mặc sức tận hưởng sự ra đời của các tài khoản mới, giao dịch mới và mức định giá mới. Từ năm 1998 đến năm 2002, một số lượng giao dịch khổng lồ được thực hiện. Mọi người thường nói đó là bữa đại tiệc phi thường được bày ra vào phút cuối của thiên niên kỷ, nhưng sau đó tất cả chúng tôi đều phải gánh chịu hậu quả vào năm 2002.

Vấn đề mấu chốt khi quay lại là tôi phải cắt giảm mạnh chi tiêu. Chúng tôi đã phải thuê Công ty tư vấn Brain & Company để rà soát tất cả các chi phí và cắt giảm khoảng 600 triệu đô-la. Đó là một quyết định khó khăn, bởi vì chúng tôi không chỉ xóa bỏ các khoản chi mà còn cắt giảm cả nhân sự nữa. Chúng tôi không hề có kinh nghiệm trong việc này vì công ty đã chứng kiến sự phát triển liên tục từ năm 1973, với thành tích năm sau bao giờ cũng cao hơn năm trước.

Một việc quan trọng khác mà tôi phải làm là tái cấu trúc bộ máy tổ chức. Trước đó, chúng tôi quyết định tăng nhân sự và bộ máy tổ chức đã trở nên cồng kềnh làm việc kinh doanh ngày càng khó quản lý. Chúng tôi có các hoạt động quốc tế, hoạt động trong thị trường vốn và rất nhiều những việc khác cần phải đánh giá lại. Kết luận cuối cùng là chúng tôi phải trở lại với lĩnh vực kinh doanh chủ lực là cung cấp dịch vụ cho các nhà đầu tư cá nhân và hỗ trợ họ đầu tư tốt hơn. Vì vậy, chúng tôi quyết định từ bỏ các thị trường vốn và tất cả các hoạt động kinh doanh quốc tế – những lĩnh vực khiến chúng tôi khó tập trung vào thị trường chính của mình là những nhà đầu tư cá nhân.

Tôi đã cảm nhận được rằng tất cả những chuyện này sẽ phải xảy ra. Đa số chúng ta luôn phải nhờ đến các công ty tư vấn để tái khẳng định những điều bản thân đã biết từ trước. Chẳng có gì là bất ngờ khi công ty tư vấn nói với chúng tôi: “Các anh chi tiêu quá nhiều và quá dư thừa, thiếu hiệu quả ở chỗ này, mất thị phần ở chỗ kia.” Tất cả những điều này tôi đều đã thấy được nhưng tôi vẫn cần người khẳng định với tôi tình hình đã tồi tệ đến mức nào. Chúng tôi đã phát triển đến một mức độ tưởng rằng mình có thể làm tất cả mọi việc nhưng thực tế không phải như vậy. Chúng tôi có lĩnh vực chủ đạo, văn hóa riêng và những gì chúng tôi cần làm là trở về với những điều gốc rễ. Ban giám đốc của công ty đã mất đến một năm rưỡi để quyết định những việc chúng tôi thực sự cần làm.