- X -

Mọi việc diễn ra theo đúng nguyện vọng của bà Jeanne, nhưng bà Lair tế nhị làm cho bà gác cổng thấy như đây là cái chết của chính mình vậy.

Bà Jeanne đã có thời gian quét dọn căn hộ trên lầu ba và mở các cửa sổ cho nó thoáng khí trước khi người ta chở quan tài đến. Vì đứa con trai nói có lý nên nhà Sardot đã hoãn chuyến đi nghỉ sau đó vài ngày. Ông Sardot ra ga để đổi lại vé tàu.

- Ông có cho rằng có đèn thắp xung quanh quan tài là sang trọng so với các đám khác trong khu phố này không? Theo tôi thì nên có mấy bức trướng treo trước cửa.

Đã có một bức rồi. Một bức có những chữ viết tắt và tua viền ở xung quanh. Cỗ áo quan rất đẹp, và bà Jeanne đã thay thế những ngọn nến bằng những cây bạch lạp. Có những vòng hoa lớn được mang đến khiến bà không biết nên đặt chúng vào đâu.

Hôm nay đẹp trời giống như cái hôm ông Bouvet nằm xuống trên hè phố giữa những tấm ảnh vùng Epinal.

Bà Marsh muốn tổ chức tang lễ theo ý muốn của mình, nhưng người luật sư khuyên bà nên tránh mặt. Bà ta không phải là người đến trước tiên. Chắc chắn là do lơ đãng, bà đã để quá nhiều thời gian vào việc trang điểm, và, khi bà ra khỏi xe taxi thì bà Lair đã có mặt ở đấy trước rồi. Cũng tới lúc ấy thì vợ chồng nhà Gervais mới đến.

Không một bà nào chào các bà khác. Người mẹ và người con gái tỏ ra không quen biết nhau và chàng rể khẽ cúi đầu trước mặt bà mẹ vợ nhưng bà này lờ đi, không đáp lễ lại.

Người ta không thể nào nhìn thấy ông Bouvet vì trên nắp áo quan chất rất nhiều bó hoa và vòng hoa.

Một lần nữa bà Jeanne lại cho giày của ông Ferdinand vào tủ và khoá lại, chỉ để cho ông đi tất không khiến ông phải thề rằng ông sẽ không ra khỏi khu nhà, vì đã có lần ông đi chân không tới quán rượu.

Bà Jeanne rất bận rộn. Từ chiều đến tối hôm qua bà đã đi mua một chiếc mũ mới. Vấn đề xe cộ làm bà bận tâm vì lúc này có nhiều người mà bà không biết là những ai kéo đến. Có những người ở tận Roubais và xa hơn nữa. Ông Costerman và người luật sư của ông, các nhà báo, những nhà nhiếp ảnh và những người hiếu kỳ khác.

- Anh có tin chắc là có đủ ôtô không? - Bà căn vặn người của Công ty dịch vụ lễ tang.

Đúng mười giờ người ta nghe thấy những tiếng ầm ầm trên cầu thang và người ta thấy những người phu đòn mang chiếc áo quan xuống. Lần này ông Bouvet rời khu nhà một cách đàng hoàng và một tiếng nấc bật lên trong cổ họng của bà Jeanne trong khi bà già có bộ mặt tròn và xanh xao khóc một cách lặng lẽ.

Bà Marsh muốn mình là người đi chiếc xe dẫn đầu nhưng người của ban tổ chức không thể nào đưa thêm vợ chồng người con gái của bà vào xe này được vì ông Costerman và người luật sư của mình đã chiếm chỗ trước rồi.

- Bà có đi ra nghĩa trang không, thưa bà?

Bà Lair ngập ngừng nhìn cô con gái và chàng rể đi theo bà. Vì nhầm lẫn người ta cho vợ chồng nhà Gervais là người nhà của bà nhưng bà không cãi lại. Để làm gì kia chứ? Chúng là anh em con cô con cậu của nhau cả, tại sao lại phân biệt?

Các bà chỉ là một số trong cuộc đời của ông Bouvet. Còn các bà da den ở Oucle và chắc chắn họ cũng có con cái nữa.

Ông Bouvet đã bỏ mặc họ, lần lượt từ người này đến người khác. Ông đã ra đi. Cả cuộc đời ông là những chuyến ra đi và bây giờ là chuyến ra đi cuối cùng của ông, người ta không thể ngăn cản ông được nữa.

Khi chiếc xe cuối cùng sửa soạn chuyển bánh thì trên vỉa hè còn lại ba người, ba người, ba người không muốn lộ mặt.

Bà gác cổng mời bà già to béo, bà Blanche, lên đầu tiên, sau đó đến lượt bà, cuối cùng bà nói với ông già lang thang đang định ở lại:

- Mời ông lên xe.

Có thể là ông ta đợi sự mời mọc này vì ông đã cạo mặt, mặc bộ quần áo sạch sẽ vào người và quấn một băng vải màu đen vào cổ thay cho cà vạt.

Gia đình nhà Sardot đã ngồi trên chiếc xe trước xe của bà gác cổng. Trên chiếc xe này, cả ba đều ngần ngại, không dám tựa lưng vào những chiếc gối trên ghế ngồi. Bà Blanche không khóc nữa.

- Ông ấy ở gần tôi mà tôi không biết - Bà ta than thở - Có thể là tôi đã gặp ông ấy trên phố. Đúng là ông ấy không nhận ra tôi, cũng có thể là ông ấy không muốn gặp lại tôi nữa.

Bà Jeanne nhìn ông già lang thang với vẻ thông cảm. Vì họ đi sau chót, họ là những người mà ông Bouvet đã tin chắc là sẽ đi đưa tang mình.

Ông không chạy trốn họ. Ông đã đến với họ. Ông đã lựa chọn họ.

Mắt ông già lang thang cũng sáng lên giống mắt bà gác cổng; ông ta biết ông Bouvet sẽ ra đi một lần nữa, ông ấy sẽ gặp mình trên bến cảng hoặc ở Quảng trường Maubert.

Ông là mắt xích cuối cùng. Những người ngồi trên những chiếc xe đi đầu chỉ là những người đại diện cho từng thời kỳ, gần như đã bị quên lãng, cái quan trọng đối với họ lúc này là các giấy tờ.

Bà Blanche có cảm thấy như vậy không? Bà có hiểu rằng bà có một vị trí đáng lẽ không phải như thế này không, đây có phải là chiếc xe của quá khứ xa xôi đã qua rồi không?

Nước mắt bà lại trào ra trong lúc xe xóc lên vì những ổ gà làm mái đầu bạc trắng của bà lắc lư và ông già lang thang liếc nhìn bà một cách đáng mến.

- Tôi biết ông ấy rất rõ! Tôi tin chắc là ông ấy đang ngồi trên chiếc xe này với chúng ta.

Bà Jeanne ngập ngừng lấy chiếc khăn mặt trong túi xách tay ra để thấm nước mắt tuy mắt bà vẫn ráo hoảnh và nói một cách bối rối:

- Tôi cũng tin chắc như vậy.

Một chiếc xe màu đỏ vượt qua họ và xếp hàng vào đoàn xe và đi đến nghĩa trang. Tại đây, khi tiến hành lễ siêu độ thì chiếc xe cuối cùng đứng tách ra như nó không phải là xe đi đưa đám tang này.

HẾT