Chương 9 Andrew Scheuchzer

Một chiều thứ Năm, khi Sở thú London đã đóng cửa, không đón khách nữa, ông Thomas Greggs, người phụ trách Khu Động vật Bò sát, đang dọn dẹp lau chùi các bể nước và nhà kính. Chỉ có mỗi mình ông trong gian nuôi sa giông, nơi trưng bày Sa giông Khổng lồ Nhật Bản, Đại kỳ giông Bắc Mỹ, Andrias Scheuchzeri , cùng rất nhiều loài lưỡng cư nhỏ, cá cóc, kỳ giông Mexico, cá chình, hải ngưu, các chi lưỡng cư có mang và có xương sống, ông Greggs đang vung chổi với giẻ lau, vừa làm việc vừa huýt gió bài Annie Laurie thì đột nhiên sau lưng có tiếng nói vang lên:

- Nhìn kìa, mẹ.

Ông Thomas Greggs nhìn quanh nhưng chẳng thấy ai; chỉ có một con đại kỳ giông Bắc Mỹ đang bì bõm trong vũng sình và một con sa giông lớn màu đen, con Andrias, đang đứng đưa hai chân trước tì vào thành bể nước và uốn éo thân hình. Chắc mình tưởng tượng thôi, ông Greggs nghĩ thầm và tiếp tục cọ sàn nhà cho tới khi sạch bóng.

- Kìa, con sa giông, - ông lại nghe tiếng nói sau lưng, ông Greggs quay ngoắt lại; con sa giông đen kia, con Andrias, đang nhìn ông, mắt chớp chớp bằng mi dưới.

- Ôi! Gớm quá phải không? - Con sa giông đột ngột nói. - Đừng lại gần nó nhé, con yêu.

Ông Greggs há hốc mồm kinh ngạc.

- Cái gì?

- Nó có cắn không? - Con sa giông nói khàn khàn.

- Mày… mày biết nói? - Ông Greggs cà lăm, không tin vào tai mình.

- Con sợ nó, - con sa giông khọt khẹt. - Nó ăn gì hả mẹ?

- Nói đi: Xin chào, - Ông Greggs ngỡ ngàng bảo con vật.

Con sa giông ngoáy tròn thân hình. Nó khò khè:

- Xin chào. Xin chào. Xin chào. Con cho nó ăn bánh được không?

Ông Greggs bối rối thò tay vào túi lấy ra một mẩu bánh mì.

- Đây, cho mày đó.

Con sa giông cầm mẩu bánh mì bằng bàn chân trước và cắn thử một miếng.

- Kìa, con sa giông, - nó lẩm bẩm với vẻ thỏa mãn. - Bố ơi, sao nó đen thế? - Đột ngột nó nhào xuống nước, chỉ thò cái đầu lên trên. - Sao nó ở dưới nước? Sao vậy? Ôi, con này dễ sợ quá!

Ông Thomas Greggs gãi đầu ngạc nhiên. À, té ra nó chỉ lặp lại những gì nó nghe người ta nói. Ông thử:

- Nói: Greggs.

- Nói Greggs, - con sa giông lặp lại.

- Ông Thomas Greggs.

- Ông Thomas Greggs.

- Xin chào ông!

- Xin chào ông! Xin chào ông! Xin chào ông! - Con sa giông này hình như có thể nói liên tục không biết chán; bây giờ thì ông Thomas Greggs lại không biết nói gì nữa; bình thường ông vốn đã kiệm lời.

- Bây giờ im mồm đi, - ông bảo, - rồi khi nào xong việc tao sẽ dạy mày nói.

- Bây giờ im mồm đi, - con sa giông nói tía lia. - Xin chào ông! Kìa, con sa giông. Tao sẽ dạy mày nói.

–

Tuy nhiên, ban giám đốc sở thú lại không thích việc những người chăm sóc đi dạy cho thú vật làm trò; với con voi thì không kể, nhưng các loài động vật khác ở đây là vì mục đích giáo dục chứ không phải để trình diễn như trong gánh xiếc. Vì thế ông Greggs lén lút dành thời giờ vào gian nuôi sa giông khi không có ai ở đó. Ông là người góa vợ nên chẳng có ai tò mò chuyện ông ở trong đó một mình. Mỗi người có sở thích riêng, vả lại cũng chẳng mấy người ghé tới gian nuôi sa giông; mấy con cá sấu được nhiều người thích xem hơn chứ con Andrias Scheuchzeri thì gần như lẻ loi cả ngày, chẳng có ai buồn nhìn tới.

Một ngày nọ, trời vừa sụp tối và các gian nuôi thú sắp đóng cửa, giám đốc sở thú là Sir Charles Wiggam đang rảo quanh các khu vực, kiểm tra xem mọi chuyện đã đâu vào đó chưa. Lúc đi ngang qua gian nuôi sa giông, ông nghe tiếng nước tung tóe và một giọng nói khàn khàn vang lên:

- Xin chào ông.

- Xin chào, - ông giám đốc đáp lại, có phần ngạc nhiên. - Ai đó?

- Xin lỗi ông, - giọng nói khàn khàn lên tiếng. - Không phải ông Greggs.

- Ai đó? - Giám đốc hỏi lại.

- Andy, Andrew Scheuchzer.

Sir Charles tới gần bể nước, ông chỉ thấy một con sa giông đang ngồi thẳng lưng bất động ở đó.

- Ai nói đó?

- Andy, - con sa giông nói. - Ông là ai?

- Wiggam, - Sir Charles sững sờ thốt lên.

- Hân hạnh, - con Andrias lịch sự đáp. - Mạnh giỏi chứ?

- Mẹ kiếp! - Sir Charles rống lên. - Greggs! Greggs đâu? - Con sa giông búng mình lặn thật nhanh xuống nước, ông Thomas Greggs hấp tấp từ ngoài cửa chạy vào, nói không ra hơi, giọng có vẻ lo lắng.

- Có việc gì cần, thưa ông?

- Greggs, chuyện này là thế nào? - Sir Charles bắt đầu.

- Có chuyện gì, thưa ông? - ông Gregg lắp bắp, có phần mất bình tĩnh.

- Con vật này biết nói!

- Xin ông bỏ qua cho, thưa ông, - ông Greggs trả lời với giọng hối lỗi. - Mày không được làm thế, Andy. Tao đã dặn mày cả ngàn lần là không được quấy rầy người khác với trò nói năng của mày mà. Tôi xin lỗi, thưa ông, chuyện này sẽ không xảy ra nữa.

- Có phải anh dạy con sa giông này nói không?

- Nhưng tự nó biết nói trước, thưa ông, - Greggs chống chế.

- Tôi mong là chuyện này sẽ không xảy ra nữa, - giọng Sir Charles đầy nghiêm khắc. - Tôi sẽ để mắt tới anh.

Một thời gian sau biến cố này, Sir Charles đang ngồi với Giáo SƯ Petrov bàn luận về cái gọi là trí thông minh của loài vật, các phản xạ có điều kiện, và về những quan điểm phổ biến đang đánh giá thái quá về khả năng hiểu biết của động vật. Giáo SƯ Petrov bày tỏ những hồ nghi của ông về những con ngựa ở Elberfeld mà nghe nói là chúng không những biết đếm mà còn có thể tính bình phương và khai căn bậc hai; thử hỏi có bao nhiêu người có học thức bình thường biết khai căn chứ; nhà khoa học danh tiếng ấy nói. Sir Charles nghĩ tới con sa giông biết nói của Greggs.

- Ở đây tôi có một con sa giông, - ông do dự mở lời, - một con thuộc loài Andrias Scheuchzer nổi tiếng đó, và nó đã học nói như con vẹt.

- Phi lý, - nhà khoa học kia nói. - Lưỡi của loài sa giông đâu có thích hợp với chức năng nói.

- Thế thì đi xem qua một chút đi, - Sir Charles nói. - Hôm nay là ngày lau dọn cho nên không có nhiều người ở đó đâu. - Và họ đi.

Đến cửa vào gian nuôi sa giông, Sir Charles dừng lại. Từ bên trong vẳng ra tiếng chổi quét sột soạt và một giọng đều đều đang nói gì đó rất chậm rãi.

- Khoan, - Sir Charles nói khẽ.

- CÓ NGƯỜI TRÊN HỎA TINH KHÔNG? - cái giọng ấy đang nói. - Tôi đọc nhé?

- Không. Đọc cái khác, Andy, - một giọng nữa trả lời.

- PELHAM BEAUTY HAY GOBERNADOR SẼ THẮNG GIẢI ĐUA NGỰA DERBY NĂM NAY?

- Con Pelham Beauty, - giọng thứ hai đáp. - Nhưng cứ đọc đi.

Sir Charles mở cửa rất nhẹ. Ông Thomas Greggs đang dùng chổi kỳ cọ sàn nhà; và ngồi trong bể nước là con Andrias Scheuchzeri đang từ từ, từng chữ một, bằng giọng khàn khàn, đọc tờ báo buổi chiều mà nó đang cầm trong hai bàn chân trước.

- Greggs, - Sir Charles to tiếng. Con sa giông búng ngược ra sau và biến mất dạng dưới mặt nước, ông Greggs giật mình buông rơi cây chổi.

- Dạ, thưa ông?

- Thế này là thế nào?

- Xin tha lỗi, thưa ông, - ông Greggs khốn khổ nói ấp úng. - Andy thường đọc báo cho tôi nghe trong lúc tôi lau dọn. Còn khi nó lau dọn thì tới phiên tôi đọc cho nó nghe.

- Thế ai dạy cho nó làm trò đó?

- Tự nó biết, nó chỉ nhìn và bắt chước, thưa ông, tôi… tôi đưa nó tờ báo để nó khỏi nói quá nhiều. Nó nói không ngừng, thưa ông. Cho nên tôi nghĩ nó ít nhất cũng phải học cách nói chuyện đàng hoàng…

- Andy, - Sir Charles gọi. Cái đầu đen thò lên trên mặt nước.

- Dạ, thưa ông, - nó khọt khẹt.

- Giáo sư Petrov đến đây thăm mi.

- Hân hạnh được gặp ông Giáo sư. Tôi là Andy Scheuchzer.

- Sao mi biết tên mi là Andrias Scheuchzer?

- Tên tôi có viết ở đây, thưa ông. Andrias Scheuchzer, Quần đảo Gilbert.

- Thế mi có thường đọc báo không?

- Dạ có. Hàng ngày, thưa ông.

- Mi thích đọc phần nào nhất?

- Tội ác, đua ngựa, bóng đá…

- Mi có bao giờ xem trận bóng đá nào chưa?

- Dạ chưa.

- Hay đua ngựa?

- Dạ chưa.

- Vậy mi đọc làm gì?

- Vì có đăng trên báo, thưa ông.

- Mi có quan tâm đến chính trị không?

- Dạ không. SẼ CÓ CHIẾN TRANH À?

- Ai mà biết được, Andy.

- Đức đang chế tạo loại tàu ngầm mới, - Andy nói với vẻ lo lắng. - TIA CHẾT CÓ THỂ BIẾN CẢ LỤC ĐỊA THÀNH SA MẠC.

- Đó là những câu mi đọc được trên báo, phải không? - Sir Charles hỏi.

- Vâng, thưa ông. PELHAM BEAUTY HAY GOBERNADOR SẼ THẮNG GIẢI ĐUA NGỰA DERBY NĂM NAY?

- Mi nghĩ sao, Andy?

- Tôi nghĩ là Gobernador, thưa ông, nhưng ông Greggs nghĩ là Pelham Beauty, - đầu Andy gật gù. - Luôn dùng hàng nội địa, thưa ông. Dây đeo quần Snider là số một. Bạn đã có xe TANCRED JUNIOR sáu xy-lanh chưa? NHANH, RẺ, ĐẸP!

- Cám ơn, Andy. Vậy là được rồi.

- Nữ minh tinh nào khêu gợi nhất?

Râu tóc của Giáo sư Petrov dựng đứng lên.

- Xin thứ lỗi, Sir Charles, - ông ta lầm bầm, - tới lúc tôi phải xin kiếu.

- Không sao, ta cùng đi. Andy, mi có phiền không nếu có mấy quý ngài thông thái đến thăm? Ta nghĩ họ sẽ thích trò chuyện với mi đó.

- Tôi rất hân hạnh, thưa ông, - con sa giông khọt khẹt. - Tạm biệt Sir Charles. Tạm biệt Giáo sư.

Giáo sư Petrov hấp tấp đi ra, vừa khịt mũi vừa làu bàu bức dọc. Cuối cùng ông lên tiếng:

- Xin thứ lỗi cho tôi, Sir Charles, nhưng ông cho tôi xem con vật nào KHÔNG đọc báo, có được không?

–

Các quý ngài thông thái ấy là Sir Bertram, D. M., Giáo sư Ebbigham, Sir Oliver Dodge, Julian Foxley và những người khác. Sau đây là một đoạn trích dẫn từ báo cáo của họ về cuộc thí nghiệm với Andrias Scheuchzeri.

Mi tên gì?

ĐÁP: Andrew Scheuchzer

Mi bao nhiêu tuổi?

ĐÁP: Tôi không biết. Nếu bạn muốn trẻ trung hơn, hãy mặc xú-chiêng Libella.

Hôm nay ngày mấy?

ĐÁP: Thứ Hai. Trời đẹp, thưa ông. Gibraltar sẽ đua với Epsom thứ Bảy này.

Ba lần năm là mấy?

ĐÁP: Tại sao?

Mi có biết làm tính không?

ĐÁP: À có. Mười bảy nhân hai mươi chín là bao nhiêu?

Hãy để chúng tôi đặt câu hỏi, Andrew. Hãy cho biết tên một số con sông ở Anh quốc?

ĐÁP: Sông Thames…

Gì nữa?

ĐÁP: Sông Thames.

Mi không biết các sông khác, phải không? Ai cai trị Anh quốc?

ĐÁP: Vua George. God bless him. Chúa phù hộ ông ta.

Tốt lắm, Andy. Ai hiện là nhà văn danh tiếng nhất Anh quốc?

ĐÁP: Kipling.

Tuyệt. Mi có từng đọc gì của ông ta chưa?

ĐÁP: Chưa. Các bạn có thích nữ minh tinh Mae West không?

Đừng có hỏi, mi chỉ nên trả lời thôi, Andy. Mi biết gì về lịch sử Anh quốc?

ĐÁP: Henry VIII.

Thế mi biết gì về ông ta?

ĐÁP: Phim hay nhất trong ba năm qua. Cảnh trí tuyệt vời. Dàn dựng hoành tráng.

Mi xem chưa?

ĐÁP: Chưa. Muốn biết Anh quốc? Hãy mua mẫu xe Ford Baby.

Mi muốn xem cái gì nhất, Andy?

ĐÁP: Cuộc đua thuyền Oxford-Cambridge.

Có bao nhiêu lục địa trên thế giới?

ĐÁP: Năm.

Giỏi lắm. Thế chúng tên là gì?

ĐÁP: Anh quốc, và những phần còn lại.

Những phần còn lại tên là gì?

ĐÁP: Phe Bolshevik và phe Đức. Và Ý.

Quần đảo Gilbert ở đâu?

ĐÁP: Ở Anh quốc. Anh quốc sẽ không lệ thuộc vào châu Âu. Anh quốc cần mười nghìn máy bay. Hãy viếng thăm vùng biển phía nam Anh quốc.

Mi thè lưỡi ra cho xem được không, Andy?

ĐÁP: Vâng ạ. Thơm miệng sạch răng với Flit: kem đánh răng hữu hiệu, hảo hạng, hàng nội địa. Thơm miệng sạch răng với Flit

Cám ơn, Andy, đủ rồi. Còn bây giờ, Andy, hãy cho chúng tôi biết…

Và cứ thế. Bản trường trình về cuộc nói chuyện với Andrias Scheuchzeri dài tới mười sáu trang và được công bố trên tạp chí Natural Science . Cuối bản tường trình, hội đồng chuyên gia đã tổng kết các kết quả ghi nhận được như thế này:

1. Andrias Scheuchzeri, con sa giông ở sở thú London, có khả năng nói, dù với giọng có phần khò khè; nó có vốn từ khả dụng khoảng bốn trăm từ; nó chỉ nói những gì nó đã đọc hay nghe được. Đương nhiên nó không thể diễn đạt được những suy nghĩ độc lập. Lưỡi nó khá linh hoạt; trong điều kiện hiện nay chúng tôi chưa có khả năng kiểm tra thanh quản của nó kỹ lưỡng hơn.

2. Con sa giông này cũng biết đọc chữ, mặc dù chỉ đọc nhật báo buổi chiều. Nó quan tâm đến những vấn đề giống như một người Anh bình thường và phản ứng cũng theo cách giống như người Anh, tức là, theo những quan điểm phố biến và được chấp nhận. Đời sống tinh thần của nó - nếu như có thể nói một điều như thế - chỉ gồm những ý kiến và dư luận của thời nay.

3. Không nên đánh giá quá cao trí thông minh của nó, bởi vì nó không thể nào vượt qua trí thông minh của một con người hiện đại bình thường.

Bất kể sự thẩm định đúng mức của hội đồng chuyên gia, Sa Giông Biết Nói trở thành chuyện giật gân ở sở thú London. Andy trở thành con vật cưng của đám đông chen chúc bu quanh và họ muốn bắt chuyện với nó về bất cứ vấn đề khả dĩ nào, mở đầu bằng thời tiết và kết thúc bằng chuyện khủng hoảng kinh tế và tình hình chính trị. Đồng thời, nó cũng được khách đến thăm thưởng cho quá nhiều kẹo và sôcôla, tới mức nó viêm dạ dày nặng và đường ruột bị nhiễm trùng. Cuối cùng, gian nuôi sa giông phải đóng cửa không đón khách, nhưng tất cả đã quá muộn; con Andrias Scheuchzeri, thường được gọi là Andy, đã chết vì hậu quả của sự nổi tiếng. Điều này cho thấy ngay cả loài sa giông cũng có thể bị hư hỏng vì danh vọng.