Đất nở hoa

Giữa quê nhà, hoa lặng thầm nở, hoa ấy không tỏa hương nhưng biết rủ rê trẻ con bằng cách đánh vào sự hiếu kỳ ngây ngô. Đấy là những loài hoa mọc gần đất, gần đến nỗi tôi hồ nghi nghĩ rằng chúng không phải hoa của cây mà là hoa của đất.

Tuổi thơ đi qua, nhớ lại những cánh hoa mỏng manh như để gửi lời cảm ơn chân thành. Chính nhờ cỏ cây lá hoa mà tôi không phải tủi thân về sự cô đơn trong những ngày tất cả người thân ruột thịt đều chạy chợ hoặc ra đồng. Hoa nở ra trước vườn nhà, sau ruộng nương, chỉ cần bước qua khung cửa là tôi có ngay người bạn tên Hoa để chơi. Cả một miền quê dệt gấm cỏ xanh rồi thêu hoa thơ dại như thể lộc trời ban tặng xuống đây. Hoa đất nhạt hương và hiếm mật, vậy nên chúng không quyến rũ loài bướm hay chuồn chuồn, có lẽ đấy là những loài hoa dành riêng cho con trẻ mà thôi.

♦

Hoa mười giờ hồng thắm và có một bố cục xếp cánh chật chẽ. Mỗi cánh hoa mang hình của một cánh bướm điệp màu. Lối khai hoa của nó cũng bất ngờ như cách xòe cánh họ nhà bướm. Độ gần trưa, chỉ cần nắng vỗ nhẹ thì tất cả búp bất ngờ bung ra đồng loạt. Nếu chạy đi đâu đó một chút rồi quay trở lại thì cả vườn hoa đã loát hồng lên. Từ đó tôi gọi hoa mười giờ là hoa của sự bất ngờ. Cái bất ngờ như nụ hôn của gã lưu vong từ độ nào trở về gặp lại người tình xưa cũ, chưa nói năng chi cả đã vồ lấy đôi má muồi duyên.

Tấn ở làng Võ Thuận là người bạn học cùng tôi thuở nhỏ. Hồi ấy tôi vẫn thường qua bên kia để vào nhà Tấn chỉ để ngắm một con đường với rất nhiều dây hoa dại tràn lan từ trong sân ra tới tít ngoài ngõ. Những cọng dây mười giờ bò sam sam, tranh nhau đan chéo hai bên lối đi. Tấn dẫn tôi vào nhà rót một cốc nước lọc uống cho đỡ khát, khi quay ra thì con đường đã đỏ hồng lên giữa nắng cận trưa. Tưởng chừng hoa mười giờ rất lém lỉnh, nó không chịu nở khi người ta đứng nhìn. Có thể đấy là một cái mẹo tồn sinh nào đó trong giới thực vật, bí mật để được hòa đồng vui vẻ. Cũng như con người luôn giữ cho mình những điều sống để bụng chết mang theo chứ nói ra thì sợ mất lòng. Tấn lột từ đất một dây nhỏ đưa tôi: Mi cầm về mà trồng, chỉ vài bữa nữa là nó lây ra hết, coi chừng nhổ bỏ không kịp”. Tôi đem dây hoa ấy về giầm xuống vườn nhà mình, đến khi có bông đầu tiên nở thì người tôi muốn báo tin chính là Tấn. Tôi băng đê chạy ngay vào Võ Thuận thì biết tin Tấn đã đi tu, con đường trước nhà tịnh nhiên không còn một dây mười giờ nào cả, trước ngày vào chùa Tấn đã dọn dẹp sạch những dấu tích dã hương trần tục. Đi tu là đi bất ngờ, Tấn đi tu hoa mười giờ cũng tu. Người ta lấy hương hoa ướp kỷ niệm của mối tình đầu thường hay dang dở, còn tôi dùng sắc hồng cánh mười giờ để tươi thắm một tình bạn ấu thơ chưa kịp tạ ơn.

♦

Lan đất lại đẹp theo kiểu kiêu sa. Mỗi bông hoa chỉ từ năm đến mười cánh thôi và chúng ghép rất điệu, tất cả cánh rủ nhau chụm lại dưới cuống rồi đâm tỏa ra, trông vào cứ y như chiếc loa phát thanh.

Cánh hoa nhỏ và vuốt thon y hệt móng tay. Trẻ con mỗi đứa ngắt một bông lan đất chục cánh, rồi lại thấm nước miếng vào mỗi cánh hoa và dán lên móng tay mình để trang điểm cho trò chơi đám cưới giả. Lớp phấn mỏng ở phần đuôi cánh lan đất chính là nước mật glucozo đã bị nắng sấy khô nên khi thấm nước bọt vào thì nó dẻo dính như keo dán.

Có thể nói lan đất là công chúa trong hoàng cung diễm hoa ở quê nhà. Bởi lẽ, khi mà tất cả các loài hoa khác đều ít nhiều mang vẻ quê mùa cục mịch thì lan đất sang trọng đến tuyệt đối. Nó thanh tước ngay từ cuống hoa, vuốt thon và gióng thẳng đầy uy quyền. Cánh hoa trông rất sạch sẽ và tươi mát mịn màng như da những nàng khuê các. Con bé hàng xóm mà dán cánh hoa giả móng tay là mấy đứa lại trêu ê ê đĩ chưa tề.

Những thằng con trai làng lớn lên, đứa nào cũng đòi lấy được vợ đẹp và sang trọng. Chợt nhớ lại trò của con bé hàng xóm ngày xưa mà thương. Khát vọng làm đẹp là một nhu cầu chính đáng của nữ giới, cũng như hoa lan đất trong ký ức tôi đã tự biết hoàn thiện vẻ đẹp của mình giữa miền đất quê nhà vốn không có sẵn phấn son lụa là.

♦

Đối với hoa, người ta hay dùng chữ thưởng. Thường chỉ là thưởng lãm vẻ đẹp bằng mắt hoặc thưởng thức hương thơm bằng mũi, ít khi được thưởng vị tính của hoa bằng lưỡi. Hoa me đất có thể giúp ta cảm nhận đầy đủ nhất cái tố chất nội hàm của nó bằng cách nhai và nếm. Cây me đất thuộc loại rau, dùng nấu canh chua với cá cơm nên ở quê gọi là rau me để phân biệt với cây me thân gỗ to cao.

Mỗi cọng rau me chỉ có một chiếc lá gồm ba cánh xếp đồng phẳng ở đầu cuống. Mỗi cánh lá lại là một hình trái tim hai phần cân xứng. Trẻ con thường hái một chùm hoa me đất làm trò bán hàng, khách mua cứ tự nhiên bỏ vào miệng mà nhai. Hoa me đất đã giúp cho trò chơi ngày bé sinh động hẳn lên. Đi làm đồng xa, nếu khát nước chỉ cần nhai hoa me là toàn thân mát lịm ngay. Những bữa trưa mùa hè nóng nực, tô canh rau me đặt trên mâm cơm thật sướng con mắt. Hoa me đất gửi vị chua cho vị giác ấu thời, nên chỉ ai đi xa nhớ về cũng thấy cồn cào.

*

Một loài hoa nữa mà chỉ những ai đi làm đồng mới để ý. Hoa gọi tên theo cây cỏ nở ra nó. Mà, cây cỏ ấy lại có tên rất khêu gợi cỏ bụ (tiếng miền Trung bụ lá vú). Gọi là cỏ bụ vì thân cỏ mềm cứ như thể ở bên trong chứa sữa, da ngoài mỏng và căng lên. Cỏ bụ nổi trên mặt nước ở những cánh đồng thấp trũng ngập bùn. Lội xuống ruộng, đưa tay vớt đám cỏ bụ sẽ có một cảm giác mềm mềm ọng ọng rất mê. Mớ cỏ ấy vứt lên chân ruộng. Vài bữa sau nó sẽ nở hoa màu trắng như là sữa từ trong bụ cây cỏ đã ứa ra rồi đông đặc lại thành hoa vậy.

Mỗi lần đi làm đồng, nhìn những bông hoa cỏ bụ lẳng lơ đứng chào hàng, tôi cũng mê mẩn. Tạo hóa sinh ra mỗi người con gái chỉ có hai bầu vú, nhưng lại cho cánh đồng quê hương này vô vàn những nhũ hoa nhú ra. Hoa cỏ bụ biểu thị cho sự phồn sinh ngồn ngộn của cánh đồng. Đứng giữa một buổi chiều với rất nhiều sự quyến rũ như thế, tay cầm cuốc cầm cày nhưng làm sao cầm được lòng mình. Chân nếu giẫm phải gai thì hái một nhúm hoa cỏ bụ mà đắp vào vết thương.

Mùa lũ năm nào vẫn còn lưu lại nơi tôi một kỷ niệm về hoa cỏ bụ mà nếu không có nó, chắc tôi đã bị nhấn chìm trong nước. Ấy là khi lội qua chỗ ngập nước ở cánh đồng Bàu để sang cồn hái trái phượng trời cùng Cưng. Hai đưa men theo đường chân ruộng có rất nhiều dây có bụ. Những quả phượng trời no mắt khiến tôi và Cưng ham hố hái thật nhiều, đến khi quay về thì nước đã dâng lên trắng cả quãng đồng. Đường chân ruộng chìm sâu trong nước, tất cả dấu cỏ đã không còn thấy rõ, riêng cỏ bụ thì nhờ thân phao nên nó nổi lên được trên mặt. Tôi và Cưng lần theo những dây hoa cỏ bụ để về làng một cách an toàn. Chợt nhớ hình ảnh chú kiến đi kiếm ăn đã chấm những nốt chân vào đất đánh dấu con đường đi qua. Hoa cỏ bu bữa ấy đã thay tôi nở chấm quãng đường rong chơi. Sau này, tôi biết dẫu có đi đâu xa xăm thì những bông hoa ở quê nhà vẫn nhẫn nại làm cột mốc để tôi không lãng quên lối về.

♦

Thời học trọ xứ Huế, có lần tôi ở hẳn trong đó suốt một mùa xuân. Đến khi ra làng thì đã sang mùa hạ, tôi nghĩ rằng những cánh hoa dễ mến ấy chắc gì còn đợi chờ mình. Đêm trở về ngang qua cánh đồng lúa, trời tối mù, hoa mười giờ đã tàn từ chiều, lan đất cũng vừa đi ngủ, bông cỏ bụ cúi đầu nằm mơ, hoa me đất đã bớt chanh chua rệu mật thương nhớ. Tôi không nhìn rõ được một sắc cánh nào cả nhưng vẫn mường tượng ra tư thế nghỉ ngơi và cảm được hồn hoa như đang vẩn vơ đâu đây. Con đường chạy từ đầu làng băng qua cánh đồng như thể nao nao một “lối xưa xe ngựa hồn thu thảo”.

Tục ngữ ví von người ta là hoa của đất. Hay nói ngược lại, những bông hoa nở ra từ đất cũng mang dáng dấp của còn người với tất cả tình

cảm yêu thương giận hờn và khát vọng thể hiện mình. Chỉ vài cánh hoa mong manh giản đơn ấy thôi, nhưng thiếu chúng, tôi nghĩ, tuổi thơ mình sẽ hụt hẫng rất nhiều.