PHƯƠNG VỊ TÁM QUÁI CỦA PHỤC HY

Truyện Thuyết Quái nói: “Trời đất định ngôi, núi chẩm thông khí, sấm gió xát nhau, nước lửa không bắn nhau, tám quái mài nhau. Kể cái đi rồi là thuận, biết cái sắp tới là nghịch”. Thiệu Tử nói rằng: Kiền Nam, Khôn Bắc, Ly Đông, Khảm Tây, Chấn Đông Bắc, Đoái Đông Nam, Tốn Tây Nam, Cấn Tây Bắc; từ Chấn đến Kiền là thuận, từ Tốn đến Khôn là nghịch. Phương vị của sáu tư quẻ sau đây cũng theo lẽ đó.

Lời bàn của tiên Nho

Thiệu Tử nói rằng: Kiền, Khôn dọc mà sáu con [41] ngang, đó là gốc của Kinh Dịch . Lại nói: Chấn mới giao Âm mà Dương sinh, Tốn mới tiêu Dương mà Âm sinh [42] . Đoái là trưởng của Dương, Cấn là trưởng của Âm; Cấn, Đoái, là Âm ở trời; Tốn, Cấn là Dương ở đất, cho nên Chấn, Đoái trên Âm mà dưới Dương, Tốn, Cấn trên Dương mà dưới Âm. “Trời” là nói về sự bắt đầu sinh ra, cho nên Âm ở trên mà Dương ở dưới, ấy là cái nghĩa giao thái. “Đất” là nói về sự đã thành, cho nên Dương ở trên mà Âm ở dưới, ấy là cái ngôi tôn ty [43] , Kiền, Khôn định ngôi trên, dưới, Khảm, Ly hay cửa tả hữu. Đó là cái chỗ trời đất khép ngỏ, nhật nguyệt ra vào, mùa Xuân mùa Hạ, mùa Thu, mùa Đông, tuần hối [44] , tuần sóc [45] , tuần huyền [46] , tuần vọng [47] , ngày đêm dài ngắn, đường đi dôi rụt [48] , gì gì cũng bởi ở đó [49] . Lại nói: Tiết này nói rõ tám quái của Phục Hy. “Tám quái mài nhau” nghĩa là tám quái mài lẫn vào nhau mà thành ra sáu tư quẻ. “Kể sự đi rồi là thuận” ví như đi theo với trời, tức là xoay về phía tả, đều là những quẻ đã sinh, cho nên gọi là “kể cái đi rồi”. “Biết cái sắp tới là nghịch, ví như đi ngược với trời, tức là đi về phía hữu, đều là những quẻ chưa sinh, cho nên gọi là ”biết cái sắp tới”. Ôi, số của Dịch do cách xoay ngược mà ra, cho nên tiết này giải thẳng ý của hình vẽ.