- IV -

XLVIII.

Đêm nay tôi xin thức suốt đêm để biết rằng mình vẫn sống và sống tràn trề hơn bao giờ hết; đêm nay là đêm tuyệt đối; tôi xem đêm nay là đêm duy nhất cuối cùng của đời sống. Ồ đêm cuối, đêm cùng, đêm rớt lại lần chót trong đời. Tôi sẽ thức trọn đêm nay, sống trọn đêm nay, đêm bí mật, đêm một mình, chỉ một mình, ngồi, mơ mộng, bước đi và bước lại trong phòng đóng kín. Tôi đã hút hết gần ba bao thuốc là, nhưng phổi tôi vẫn trinh bạch, tim tôi vẫn trinh bạch, vì chưa bao giờ tôi sáng suốt, trầm tỉnh khôn ngoan, dễ dạy như tôi đêm nay, đêm đầu và đêm cuối, đêm huyền bí, đêm bao la.

XLIX.

Một màu vàng lượn qua cùng với một màu đen trong hành lang, chỉ có thế mà cũng làm sụp đổ thế giới quen thuộc của tôi. Lòng tôi bỗng sôi lên tình cảm cháy lửa của một thế giới khác, một ngưỡng cửa không quen, một mặt trăng bỏ quên trong hộc tủ. Tôi đã chết từ bao giờ? Cái gì là lạ nhoi nhoi trong tôi? Một kẽ hở trong nách áo của người con gái mặc jupe vàng trong hành lang, một buổi chiều, một đám mây xa? Ôi là chua chát.

L.

Hôm nay sẽ không mở cửa cho bất cứ ai, không nói chuyện, không ăn, không đi loanh quanh, chỉ ngồi trong phòng, ngồi như chết, đã chết, như kẻ bị cầm tù, như bị treo án, bị nhốt, tự mình nhốt mình lại, không tha thứ, không tha thứ cho bất cứ sự vi phạm nào trong lãnh vực tuyệt đối cô độc của mình.

LI.

Đập vỡ bất động, đập vỡ bị động, đập vỡ thụ động. Sôi máu xông vào gân hấn với sự tĩnh mịch nặng nề của không gian vô biên và thời gian vô biên. Tôi muốn tự cắt đứt mạch máu để xối máu vào mặt mày của đời sống, tôi muốn hét lên như con sói điên, tôi muốn la lên cho sụp đổ một trăm mặt trăng non, tôi muốn chạy tung vào rừng rú bất tận của địa ngục. Tôi muốn phá vỡ nhà mồ, tôi thấy mình mọc nanh ở hai khoé miệng, tôi đeo năm mươi sọ người trên cổ, tôi trở thành con quỷ của thế kỷ XX: tôi mọc đuôi, tôi mọc móng, tôi mọc gai, tôi mọc lông, hai nanh miệng mọc dài và nhọn, tôi là một con quỷ có cánh, tôi bay xuống nghĩa địa, tôi nhảy từ ngôi mộ này qua ngôi mộ kia. Tôi cám dỗ tất cả thần thánh; tôi phá nhà thờ, điện thờ, đình chùa. Tôi phá trinh tất cả những gì trong sạch và thuần khiết; tôi cười ra lửa và khóc ra máu, tôi hét ra sắt, tôi nói ra thép, tôi kêu ra đá.

LII.

Trận mưa lớn đổ ào xuống mặt đất, tôi bỗng nhiên cảm thấy yêu đời chi lạ, hơi thở tôi nhẹ nhàng như mộng đẹp tươi non, tôi thấy mình như con chim nhỏ, con gà tre, con chó nhật bản bé nhỏ, con cừu long măng, tôi thấy yêu cái ghế dài, cái ghế ngắn, yêu cái bàn, yêu cây bút, yêu cuốn sách, yêu tiếng ồn ào trên đường phố, yêu những ý tưởng hiền lành trong đầu; những ý tưởng trong đầu tôi giống như những chiếc thuyền giấy bé nhỏ mà tôi thả trôi bình thản trong dòng máu ở cơ thể khỏe mạnh. Hạnh phúc, ồ, tôi đã hiểu thế nào là hạnh phúc, nó đến một cách tự nhiên, không báo trước, nó đến với mình như đổ xuống từ trời cao.

LIII.

Chưa bao giờ tôi mệt như chiều hôm nay, tất cả trôi lềnh bềnh, tôi ngạt thở, tôi nằm dài trên giường trong cơn hấp hối tuyệt vọng. Sống, sống lên, tôi mệt quá rồi, mây trắng vẫn còn bay?

LIV.

Một cuộc gặp gỡ thoáng qua, một nỗi đau đọng lại trên đôi mắt chim thành phố. Gian phòng sáng rực lên theo với một ý tưởng chói loà trong đầu. Sự giản dị buông hờ của bước đi trên đám cỏ ướt mưa; đứng lại nhìn đám cỏ xanh trôi theo cơn gió chiều, một cánh đồng xa, một buổi chiều không hề đến, một bản nhạc đợi ngóng, một tiếng ru sặc khói, một tình đông, tại sao một mà không hai?

Không viết, không đợi chờ gì hết, không nói trên đầu, chỉ nghe tiếng hát của đời sống chụp nhói xoáy vào tim tôi?

LV.

Tôi không biết gì hết. Đèn tắt, tôi đi trong tối suốt mấy giờ đồng hồ. Chết rồi sống, sống rồi chết, thực là tàn nhẫn. Tôi không biết sẽ chịu đựng đến lúc nào. Có lẽ chỉ có cơn điên đầy đoạ mới chấm dứt cuộc thay đổi tàn bạo kia. Một tiếng gõ cửa giữ tôi lại với cuộc đầy đọa kia. Nước không chảy, đèn không cháy, gió không thổi, tôi đã sống hai mươi sáu năm trong địa ngục, không bạn, không gia đình, không an hem, không người yêu, không gì hết. Hư vô quá quen thuộc với tôi. Để cho khỏi điên, tôi thường ca khẽ những bản nhạc nhẹ nhàng của ngày xưa. Sự im lặng giữa hai điệu nhạc buồn đau như tiếng trẻ con giữa thời bom đạn. Tôi vẫn muốn chết. Cuộc đời không còn gì quyến rũ tôi. Mỗi ngày, mỗi đêm, tôi lại lún sâu vào cơn tuyệt vọng không đáy, tràn ngập một nỗi buồn nghẹt thở; những vòng khói thuốc bâng quơ làm thế nào giữ nổi những bóng mây xưa để cho tháng ngày cứ trôi trong bước đi giữa hai hành lang, giữa hai phương trời, giữa màu đen và màu xám?

LVI.

Một tuần qua, nhất là trong ba ngày qua, tôi bị khủng hoảng dữ dội, tôi không còn biết gì nữa, tôi bước đi hoang vu chới với trong sự trống không của đời sống; hoả ngục: tôi nghiến răng chịu đựng, giây thần kinh căng lên đến độ cuối, tôi tưởng thần kinh sắp đứt và bắn máu đầu tôi ra mũi; tôi chạy trốn tôi, tôi chạy tới lui, quanh quẩn, như một con chuột đói; đau đớn nhất là tôi chạy trốn và biết rõ rằng mình đang chạy trốn mình. Chạy đâu? Tôi muốn nhảy vào thế giới xa lạ của sự chết. Chẳng biết tôi chịu đựng đến lúc nào? Tất cả lối đi đều mất rồi. Tôi đứng nhìn thẳng vào đám mây trắng trong nửa giờ.

LVII.

Cái gì đã ngăn tôi lại, khi tôi đứng trên cao ngó xuống dưới kia? Cái gì đã giữ tôi lại để tôi đừng nhảy xuống? Có lẽ tôi chưa tìm được núi lửa? Tôi muốn chết thiêu trong lửa hoả diệm sơn, trong lửa và đá; tôi khinh bỉ lửa củi, tôi thù ghét lửa rơm, tôi mạt sát lửa đèn cầy, thờ lạy lửa sét đánh trong đá; lửa mặt trời nổ trong lá rừng già, lửa lá khô đốt trên đốt trên đồi ma là lửa của hồn tôi.

Người tôi nóng, lòng tôi cháy; tôi là lửa của hai khối đá; tôi vụt cháy từ hai khối đá va chạm nhau; thảm kịch của đời tôi là bị nước ám ảnh; ánh lửa cháy trên diêm quẹt làm ướt thoáng thân cây diêm: lửa khai sinh ra nước: chính mặt trời đã sáng tạo ra tất cả những đại dương: nước lại sinh ra đá: chính đại dương sáng tạo ra tất cả những dãi núi: trận đại hồng thuỷ đã sinh ra Hy mã lạp sơn. Tôi là con chim lạ nằm giữa lòng Hy mã lạp sơn, sinh ra từ trứng một con rắn; rắn sinh từ biển sâu và di cư theo trận đại hồng thủy; rắn ngậm một viên ngọc xanh và nhả viên ngọc ra trôi trong lòng nước; viên ngọc xoay âm u và lớn dần thành hòn đá; hòn đá xoay âm u và lớn dần thành dãi Hy mã lạp sơn, tôi xoay âm u và lớn dần thành người điên. Người điên ôm trái mù u và lớn dần thành một bậc thánh: tôi không muốn làm thánh và tôi xoay âm u biến thành một tách cà phê buổi sáng. Chim kêu trên mái nhà, trẻ con nô đùa bên hiên, tôi uống nửa tách cà phê còn lại và vụt thấy cuộc đời vô cùng trinh bạch. Tôi đang xông vào phá trinh, xin mặt trời hãy che mặt lại sau đám mây. Tôi đánh lửa diêm quẹt và phun khói thuốc đen vào bộ phận sinh lý của Thời gian. Tôi lột truồng không gian; hơi thở nóng ran cơ thể, linh hồn tôi lảo đảo.

LVIII.

Sống cho đàng hoàng, sống cho đủ ngày, đủ tháng, sống cho ra hồn, sống cho ra chết, sống và viết, sống và phạm tội, sống và tưởng tượng, tôi đi trên mặt trời, tôi té vào nhà thú chuồng; tôi leo lên ngọn cây và ghẹo chọc con trăng gần rằm.

Tôi điên. Tôi không điên. Tôi, tôi. Chữ tôi làm tôi nghẹn; chữ tôi làm tôi mệt; chữ tôi làm tôi đau: tôi, tôi, tôi!

Bây giờ gần 12 giờ khuya, tiếng nước chảy, tiếng ếch kêu, chắc chúng nó còn thức và đã khám phá ra vết tàn thuốc cháy một lỗ trên nệm giường chúng nó. Tiếng một người dưới kia đang ho và khạc nhổ. Tiếng hàng xóm thì thẩm; tiếng xe chạy xa xa; một con đường rừng, một cánh đồng hoa mồng gà đỏ; ba tách cà phê với một chút rượu rhum cho thơm ngát một đêm lạ, một bản nhạc của một trăm năm trước; ba bốn cuốn sách; một bao thuốc lá biến thành tro; tôi làm thánh; tôi muốn làm đạo sĩ, một đạo sĩ điếm đàng, một bậc thánh tàn bạo, rung rợn, gieo tai hoạ, rắc dịch hạch, ban phép dữ cho loài người. Mộng mị và đời sống, mộng mị và đêm khuya, mộng mị và mặt trăng, mộng mị và mồ hôi nách, mộng mị và dâm đãng, mộng mị và hơi sương buổi sớm; ruộng lúa và mặt trời, hoa mồng gà đỏ và hoa cúc vàng vào đêm ba mươi Tết; tiếng máy bay chạy đều đều; tiếng kêu, tiếng sủa, tiếng máy, tiếng nước, tiếng bàn động, tiếng ngòi bút, tiếng xe nổ, tiếng nói, tiếng thở, tiếng áo cởi, tiếng nước máng xối chảy càng khuya càng rộng rãi, tiếng mộng mị, tiếng chim đập cánh, tiếng mặt trời động đậy nhoi mình lên cho buổi sáng mai.

Tôi vừa tìm được hạnh phúc, một thứ hạnh phúc quá man rợ.

LIX.

Tôi ngồi xuống, tạo ra một vũ trụ trong gian phòng. Tôi chỉ sống với những ý tưởng trong đầu; những ý tưởng ấy là những con bướm vàng bay lượn, những chiếc lá cuốn tròn, những đám mây hững hờ, một đôi mắt nhay nháy, hai buổi chiều bơ vơ trong một thành phố ngoại quốc, ba chuyến tàu hoả băng qua ba biên giới khác nhau, một tên người quên lãng từ lâu, một dáng đứng buông hờ trên một trạm ga vào hai giớ sáng, một cô gái mặn mà ngồi lạnh lùng trên ghế đợi, ơi là mộng mị, ơi là sương bay, ơi là một buổi chiều tuyết rơi, bên tách cà phê nóng ở Paris, tuyết bay ngoài cửa quán cà phê, “những cơn tuyết bay của mùa vắng mặt”. Chỉ một vài ý tưởng cô liêu trong đầu, trong máu, cũng đủ đem về những con đường đã đi qua, những cây đèn sáp đã cháy hết, những cây đèn sáp trở về hư vô; sáp thánh khói, thời gian thánh ý tưởng, con chim thành vết mực đen, một người con gái thành cơn nhói đau của tim, một buổi mai không chờ đợi, một tiếng động cơ và tôi ngồi đây, đốt lên từng điếu thuốc, đốt lên từng giọt máu, giọt máu biến thành hơi thở và hơi thở đi ra giữa hai hành lang.

LX.

Mơ mộng là nốt ruồi son của đời sống. Tôi mơ mộng suốt ngày, mơ mộng nhiều hơn hành động. Tại sao lại sợ mơ mộng? Hành động là một thứ hình thức sa đoạ của mơ mộng, hành động là mơ mộng không đúng lối. Biết mơ mộng, mơ mộng rằng mình đang mơ mộng, thức trong mơ mộng, thở với mộng mị, đi trong mộng, mộng rằng mình đang mộng. Nốt ruồi son của tôi, trong thân thể tôi, là những tháp chuông vào lúc 11 giờ khuya, lúc người gánh cỏ vừa trở về mở cổng, tiếng gà đêm kêu ríu rít. Tôi sống ngoài không gian, ngoài thời gian, mơ mộng là bay mãi trên trời, chìm trong gió, làm bạn bè với bầy chim hải âu, tắm trên đầu ngọn mưa cuối hạ, thở với trái tim non của con chim sẻ.

LXI.

Ý nghĩa của một câu văn, một lời nói, một quyển sách, không quan trọng. Ý nghĩa hoàn toàn không quan trọng, cao siêu, sâu sắc, nông cạn, thiển cận, tất cả tính từ này không quan trọng, chỉ quan trọng là hơi thở mà người nói và người viết đã cô đọng vào đó; chính lòng tronh sạch của người nói và người viết mới quyết định tất cả linh hồn của câu nói và câu viết. Dù người nói và người viết có chết đi và dù mười ngàn năm có trôi nếu câu nói và câu viết ấy còn sót lại thì hơi thở nóng nồng của người nói và người viết vẫn còn nguyên vẹn trong câu văn. Chính cơn say sưa thuần khiết, chính lòng chân thành, chính sự sạch sẽ trong tim đã khiến cho lửa trong câu văn vẫn còn cháy mãi thiên thu.

Một lời nói, dù cao siêu thâm trầm đến tột đỉnh, vẫn hoàn toàn vô nghĩa và nhạt nhẽo; nếu lửa của người nói và người viết không cháy trong lời nói và chữ viết ấy. Lửa trong và lửa ngoài phải tiếp nối nhau, như cây diêm và lưu hoàng, như mặt trời và con mắt của con người, như cơn điên nửa đêm và mặt trăng thượng đỉnh.

LXII.

Vô hạn vừa nổ trong tôi, một con chim run cánh bay chấp chấp giữa cơn mưa chiều.

LXIII.

Tôi không thể sống với bất cứ ai nữa. Tôi chỉ có thể sống một mình. Nói chuyện với bất cứ ai, chỉ trong vài giây là đủ để tôi nuốt hết tất cả sự trống rỗng nông cạn của đời sống họ. Vẫn bấy nhiêu lo âu sợ hãi, vẫn bấy nhiêu tình cảm xúc động, vẫn bấy nhiêu chật hẹp tâm tư, khắp mọi chân trời, con người hoàn toàn giống nhau. Mười ngàn năm trước, con người vẫn như thế; người ngàn năm sau, con người vẫn như thế: dè dặt, lo sợ, yếu đuối, hèn nhát, kiêu căng, hào nhoáng bần tiện, cạn cợt, thấp hèn, biếng nhác, bất mãn và tự mãn một cách ngu xuẩn.

Tôi không còn muốn nói chuyện hay làm bạn với bất cứ ai. Dù có Thượng đế đi nữa, tôi cũng không hề muốn nói chuyện với hắn. Tôi cũng thấy Thượng đế là hố sâu để chất chứa tất cả những gì bần cùng nhất trong ý thức và vô thức của con người.

Tôi không còn muốn nói gì nữa; tôi không còn muốn nghe gì nữa. Hoả ngục là phải nghe và phải nói. Tôi sẽ bỏ đi và đi mất. Các ngài sẽ được ở lại vĩnh viễn để vĩnh viễn nói và vĩnh viễn nghe.

LXIV.

Sống nhẹ nhàng, sống như đã chết rồi trong cuộc đời; sống không mệt nhọc, không khó khăn, không hề cố gắng, sống như nước chảy ào ạt vào những rừng thông, sống như nước tràn, sống như chim bay, rừng bay, gà bay, ngỗng bay, cá bay, vịt bay.

Sống như đã chết với mặt đất này, sống như đã mù, đã điếc, đã câm: sống như tàn tận, như tê bại thân thể, như chậu tùng đã héo, như cây xương rồng gẫy nát, như đầu điếu thuốc dúi vào gạt tàn đầy tro đen.

Sống như viết văn: đừng bao giờ chờ hứng. Viết thì phải viết ngay, dù hứng không đến, dù mưa, gió, nắng, bệnh hoạn, đau đầu, đau cổ, đau thân thể, dù tiếng ồn đánh tan cả tĩnh mịch tâm tư, dù nghịch cảnh đổ dồn vào đầu, dù hoàn cảnh bắt buộc mình phải bỏ viết, nhưng vẫn tiếp tục viết, viết mãi, viết liên tục dù không còn ý tưởng rớt lại trong đầu, dù cơn ho rũ rượi xé nát buồng phổi, dù không còn gì trên đời để giữ mình lại với đời sống, dù tất cả người con gái mình yêu đã bỏ đi đâu mất, dù mặt trời không bao giờ mọc trong tim và óc, dù những điều thuốc đã cháy hết, dù cơn mệt nặng nề áp đảo sức khoẻ, dù gì đi nữa, vẫn cứ viết, tiếp tục viết, viết một cách bệnh hoạn, viết một cách điên loạn, viết một cách trác tang trụy lạc, viết một cách thánh thiện thiêng liêng, viết trong hoả ngục, viết trong phòng tối, viết trên giường, viết trên xe, viết trong cầu tiêu, viết trong nhà thờ, viết trong nhà tù, viết trong nhà đĩ, viết trong tu viện, viết tay trái, nếu tay mặt bị cắt đi; viết bằng năm ngón chân, nếu tay trái bị cắt đi; viết bằng năm ngón chân trái, nếu năm ngón chân mặt bị cắt đi; viết bằng bộ phận sinh lý, nếu chân và tay đã bị cắt mất; viết bằng bụng nếu bộ phận sinh lý bị thiến đi, viết bằng mắt bằng mũi, bằng môi, bằng lưỡi.

Sống cũng giống như viết: Sống là viết, Sống, dù phải chết nay mai; sống dù không có gì đáng sống. Sống, dù hứng không đến- Sống, dù tất cả quyền sống đã bị tước đoạt; sống, dù hoả ngục vẫn vồ chụp lấy mình từ giây phút này đến giây phút khác. Sống bằng chân, sống bằng tay, sống bằng mũi, sống trên trời, sống dưới sông, sống trên biển, sống trên rừng, sống trên núi, sống trên đá, sống trong đất, sống trên mây.

Sống như vứt xác của mình trên kè đá cao ở Tây Tạng để cho diều hâu và ó núi bay vù đến rỉa rói từng mảng thịt ứ gió.

Sống với mầu đỏ, sống với màu vàng, sống với màu xanh, sống với màu đen, sống với màu trắng, sống với màu xanh lá cây!

Đốt đèn sáp lên và quì lạy màu xanh lá cây. Đọc kinh cho màu xanh lá cây, ngủ trong màu xanh lá cây, đau nhói trong màu xanh lá cây, khóc trong màu xanh lá cây; viết bằng lá bần, lá dâm bụt, lá dừa, lá me, lá trầu cay. Lấy màu xanh lá cây sơn mặt trời buổi sáng, lấy màu xanh lá cây sơn dòng sông xuyên rừng, lấy màu xanh lá cây sơn lên áo em mặc vào mười hai năm trước. Quế Hương, Quế Hương của màu xanh là cây.

LXV.

Tôi vừa hồi sinh. Gần một tháng nay, tôi bất động, chỉ nằm ngủ suốt ngày, không còn muốn cử động gì nữa. Bây giờ thì tôi đang hồi dương, tôi yêu đời, yêu, yêu, yêu vô hạn, tôi thấy mình kiên nhẫn, thông minh, sáng suốt hơn cả going suối ngọt ở Thiên Thai. Tôi viết như nhảy múa, bất cứ việc gì cũng thơ mộng, tất cả đều trong sạch, tôi yêu cả nhân loại đã chết, cả nhân loại đang sống; tôi yêu cả thảo mộc, cả thú vật, cả khoáng vật, cả sinh vật và tử vật; tôi yêu đá, yêu nhất là đá khô; tôi yêu những con vi trùng, yêu nhất là những con vi trùng nguy hiểm độc địa. Mưa vừa dội xuống lan can. Mộng ơi là mộng, mị ơi là mị, mộng mị, tất cả đều là mộng mị. Mưa trên mộng mị, mưa ơi là mưa, tôi thờ lạy những cơn mưa. Mưa đổ xuống đời, mưa đổ xuống đây, mưa xây mộng mị, mưa trên tháp chuông, mưa rừng bay về thành phố, mưa biển bay về núi cao, mưa mùa đông bay về mùa thu, mưa từ hư vô bay về trái đất. Tôi lạy mưa, ôm mưa, hôn mưa, thương mưa, nhớ mưa.

Tiếng mưa nhẹ dần trên khói thuốc.

LXVI.

Con đường ngắn nhất, dễ nhất, mau nhất vẫn là con đường chậm nhất, khó nhất và dài nhất. Tôi nguyện đi thật chậm, từng bước, từng bước.

LXVII.

Chỉ cần một ý tưởng là hai thế giới được xây thành và bị phá hoại; ý tưởng mửa con gà con trên cánh đồng cỏ, ý tưởng bay như chim trong giấc ngủ, ý tưởng đọng lại thành sữa trong ly. Sống một ngày và cỡi trên ý tưởng để bay vào cuộc đời, cỡi trên ý tưởng như cỡi trên lưng con lừa. Xúi ma quỉ nhập vào ý tưởng, ý tưởng cuộn tròn nhảy múa; ý tưởng thành thần chú. Cho ý tưởng mọc trong đầu, trong máu, như những cụm lan rừng.