- 3 - (4) VII . Phiên tòa
Tờ mờ sáng, mẹ Tâm và Tâm đã chực sẵn ở cửa đề lao. Thấy lính bồng súng đi đi lại lại ở cổng và các góc tường, Tâm hơi run sợ bèn rủ mẹ ra đứng ở gốc cây tận đằng xa.
Một chốc, có một vài người lác đác đến đó, mẹ Tâm làm quen hỏi han mọi việc, và kể lể nỗi riêng của mình. Tâm thì nóng lòng sốt ruột, chỉ chờ cho đến khi cánh cổng sơn đen kia hé mở ra, người ta dắt cha Tâm đi, thì Tâm sẽ được gần gũi cha mà hỏi han trò chuyện.
Mặt trời cứ dần dần tung tóe các tia lửa. Ánh nắng chiếu vào chỗ có bóng râm. Tâm vừa mỏi, vừa nực.
Thỉnh thoảng, Tâm hỏi mẹ xem bao giờ người cai giải tù đi, thì mọi người đều nhìn Tâm mà cười thương hại, và bảo:
— Tý nữa.
Tâm bực dọc lạ thường, từ nãy mong mỏi đã bao nhiêu “tý” rồi, mà vẫn còn “tý nữa”, thì không hiểu còn “tý” đến thế nào nữa. Giá Tâm lớn thì quyết đánh liều chạy vào giục các thày quyền cho các thày ấy biết nóng ruột.
Nhưng bỗng hai cánh cửa đề lao mở toang ra. Tâm vui sướng, tưởng tượng như cái cổng nó cười vậy.
Những người đứng ngoài đều chăm chắm, yên lặng để nhìn cho kỹ về mé cửa. Bỗng người lính canh, hất tay nói to:
— Đứng dẹp cả sang bên đường.
Rồi năm sáu người lính nghiêm trang đi trước, kế đến một bọn độ mười lăm người tù. Tâm hồi hộp nắm lấy tay mẹ, không chớp mắt, cố trố lên nhìn. Nhưng Tâm không nhận ra ai là cha Tâm nữa. Người nào cũng giống người nào. Ai nấy đầu thì cạo trọc mà tóc thì dựng ngược lên. Nhất là đôi mắt thì Tâm thấy nó xếch và dài xoạc ra gần thái dương, mà mặt mũi đen đủi một cách dữ tợn.
— Thày đâu, hở u?
Cuống quýt, Tâm hỏi mẹ thì mẹ Tâm cũng đang nhớn nhác tìm tòi. Rồi Tâm thấy rõ những dây xích nó giàng chặt từng đôi tay một. Tâm nao nao trong lòng.
Bỗng mẹ Tâm trỏ, bảo:
— Kia, thày kia, đi ở hàng gần cuối đấy kia kìa.
Nhìn theo ngón tay, Tâm bỗng rật nẩy mình. Thì ra cha Tâm cũng đầu trọc, cũng mắt xếch xoạc, cũng đen đủi dữ tợn, vì cha Tâm là kẻ phải tù. Tâm vừa mới được trông thấy người tù, thế mà Tâm lại không nghĩ ra.
Bọn lính dẫn tù qua mặt, Tâm không thể dừng được, bèn gọi:
— Thày ơi!
Dứt lời Tâm, mẹ Tâm dắt Tâm mon men đến gần, nhưng khốn nạn, hai mẹ con đều bị mỗi người một roi vào lưng đánh đét.
Vừa đau, vừa sợ, vừa thương cha, nhưng Tâm đành đi chùn lại sau, mắt nhìn theo, không chớp. Tâm hỏi mẹ:
— Thày có trông thấy u với con không nhỉ?
Mẹ Tâm đáp:
— Không, vì chắc thày không ngờ là u con ta biết ngày xử án.
Mẹ Tâm và Tâm vừa đi vừa đố nhau chốc nữa quan xử thế nào. Tâm quyết cha được tha. Mẹ Tâm cũng yên trí thế. Đến tòa, mẹ con theo mọi người vào. Tâm thấy cái buồng lạ, ngơ ngác nhìn, nhất là vài ba người lính bồng súng đi bách bộ ở hiên càng làm cho Tâm rối cả gan ruột.
Tâm lẳng lặng theo mẹ đứng ở cạnh tường, vì trên các ghế, người ta ngồi đã chật cả. Tâm nhìn cái quầy cao trên bục và cái bán nguyệt bằng chấn song gỗ, chẳng hiểu là cái gì, nhưng không dám hỏi. Trông bốn bên, Tâm thấy một vài người làng quen và cả cụ Bá nữa.
Một chốc, bỗng tự nhiên cả tòa im lặng. Thì ra các quan đến, ngồi cả ở đằng sau quầy, và rồi Tâm mới hiểu cái chấn song gỗ bán nguyệt là chỗ tù đứng, mà người ta vẫn gọi là vành móng ngựa.
Xử xong một vài việc rượu lậu, quan tòa gọi tên cha Tâm.
Tâm nhận thấy mọi người đổ dồn cả mắt ra mé cửa, và thì thào.
Hai người lính dẫn cha Tâm vào đứng trước vành móng ngựa. Tâm nhìn rõ lắm. Nhưng nhìn rõ bao nhiêu, Tâm lại rầu gan nẫu ruột bấy nhiêu. Cha Tâm đen đủi, hốc hác và có dáng lù đù quá. Ngước lên nhìn mẹ, Tâm thấy mẹ đang lấy vạt áo chùi nước mắt. Tâm lắng tai nghe người ta nói khẽ với nhau:
— Đảng chúng nó tàn ác lắm, ước gì tòa phạt thật nặng vào.
Bực dọc, Tâm cố tìm xem ai vừa nói. Bỗng quan tòa hỏi:
— Người ta tìm được trong túi tên cướp cái thư chính tay mày viết, có phải không?
Cha Tâm đáp:
— Bẩm quan lớn, thư ấy không phải chữ con viết, con chỉ viết để so chữ con với chữ trong thư bắt được trong túi tên cướp mà thôi.
Quan tòa cười gằn:
— Phải, mày bao giờ cũng có quyền nói là mày hiền lành thật thà, dù chính tay mày đã giết người.
— Bẩm quan lớn, thực quả con oan.
Tâm chờ mãi, chưa thấy cha kêu là hôm đó bị sốt và có nằm ngủ với Tâm. Tự nhiên Tâm thấy hăng hái, mà giá không sợ bọn lính, thì Tâm đã quyết nhẩy xổ vào nói đầu đuôi cho quan tòa nghe rồi.
Quan tòa nói:
— Những chứng cớ rành rành ra đó mà mày còn kêu oan, thì thế nào mới là tội. Đây, giấy mày viết cho bọn cướp đây, còn bản của mày viết để so chữ thì đây, hai thứ chữ giống nhau như lột.
Nói xong, ngài giơ cho mọi người xem tờ giấy.
Tâm giương to mắt để nhìn, ngạc nhiên quá. Các quan tòa thì thào.
Quan tòa nói:
— Mày không xưng thêm được người nào làm chứng thì tòa phạt mày rất nặng.
— Bẩm lạy quan lớn xét cho, thực quả con không biết gì mà xưng cả. Con đã khai thực là con ốm.
Khấp khởi mừng, Tâm thấy câu nói ấy vững chãi lắm, chắc thế nào tòa cũng tha cho cha. Tâm đã tưởng tượng bao nỗi vui sướng khi cha con gặp mặt, cả nhà ríu rít kể lể nỗi đau xưa.
Nhưng không để cha Tâm nói hết câu, quan tòa bảo:
— Mày là tên cướp rất gan, vậy tòa phạt mày năm năm tù và mười năm biệt xứ.
Dứt lời, cha Tâm thổn thức khóc. Mẹ Tâm và Tâm choáng người, đều rú lên những tiếng thất kinh. Cả tòa quay lại nhìn. Tâm như mê dại bâng khuâng, không nghe, không trông thấy gì nữa.
Nhưng một người lính lại gần, đuổi mẹ con Tâm ra ngoài.
Mẹ Tâm dắt Tâm ra sân, đứng ở gốc cây bàng. Hai người cùng âm thầm đau đớn, nhưng biết làm thế nào?
Chợt Tâm nghe tiếng cha gọi khe khẽ, hai mẹ con bèn nhìn trước nhìn sau, rồi đứng sát cửa sổ để hỏi chuyện. Tâm thấy cha khốn khổ thì thương quá, giàn giụa nước mắt. Cha Tâm nói:
— Tôi bị oan, vì tôi khờ. Hôm đó, cụ Bá nói tôi đến bảo rằng nghi cho tôi viết thư cho bọn cướp. Cụ đưa tôi cái thư bắt được trong túi tên cướp và bắt tôi chép ra hai bản để so chữ. Bây giờ tôi mới hiểu tôi bị tù tội là vì thế. Cụ lấy hai bản của tôi làm một bản bắt được trong túi tên cướp và một bản để so chữ, còn cái bản bắt được thực thì chắc đốt đi.
Tâm sực nghĩ tới lời hỏi của quan Huyện rồi rồn rã hỏi cha:
— Thày viết bằng giấy trong sách học của anh Tín và dùng mực của anh ấy phải không?
— Ừ.
— Người ta bảo bọn cướp có đảng, thì là đảng gì? Thày có biết không?
— Tên là đảng Rổ Bẫy.
Tâm mừng quá, nói to:
— Thế thì thày không lo.
Tâm nói to quá, nên bị ngay một roi vụt vào người. Rồi người lính đuổi cả mẹ Tâm và Tâm ra khỏi tòa án. Văng vẳng, Tâm còn nghe cha nói:
— Tâm học hành ngoan ngoãn, con nhé!
VIII Người sẹo má
Vào cái cảnh đau đớn như cảnh nhà Tâm, thì ai có thể kiên gan mà không khóc được. Mà càng có người đến hỏi thăm bao nhiêu, mẹ Tâm càng khóc nhiều. Tâm thấy vậy, buồn khổ quá.
Đêm hôm ấy, trằn trọc, Tâm không sao ngủ được. Vậy mà Tâm không muốn nói chuyện với mẹ thêm một câu nào, dù Tâm cũng thừa biết rằng mẹ Tâm vẫn còn thức. Thành ra hai mẹ con vẫn nằm im mà hai người thỉnh thoảng lại thở dài. Mắt Tâm còn như trông rõ cha ở Tòa án, tai Tâm còn như văng vẳng nghe những lời khuyên răn của cha.
Cha Tâm xưa nay vẫn hiền lành, vậy mà tự nhiên bị bắt, rồi ngồi tù, rồi can án. Năm năm! Năm năm nữa, lâu quá!
Ai làm cho cha Tâm phải bắt? Cái gì làm cho cha Tâm bị án năm năm? Tâm quyết phải lên Huyện mới được.
Hôm sau, Tâm nói với mẹ để xin phép đi thì mẹ Tâm bảo:
— Bây giờ mới kêu thì có ích gì, vả quan Huyện có quyền về việc này đâu.
— U cứ cho con đi. Độ nọ, quan Huyện đã hỏi con nhiều điều, chắc nay ngài còn nhiều điều hỏi nữa. Vả ngài dặn thỉnh thoảng con cứ đến Huyện kia mà. Phải làm cho thày được tha chứ!
Mẹ Tâm cảm động, nắm chặt lấy tay Tâm:
— Thày được tha, ai chả muốn thế. Nhưng phải hiểu việc, nếu không, chỉ công toi. Con không nên đi nữa.
Thấy mẹ ngăn, Tâm khóc, nói:
— Thôi được, thế là thày chịu khổ trong năm năm!
Mẹ Tâm âu yếm nhìn Tâm, ôm Tâm vào lòng, trỏ ra sân và bảo:
— Đây kia, con có trông thấy không? Mấy hôm nay, vì trời nắng chang chang, đường trắng xóa, cây cối lá gục lả cả xuống, u thấy mệt lắm. Con đi một mình, u không đành lòng, mà u chưa được khỏe thực để đưa con đi.
— Chỉ vì có thế mà u không muốn cho con đi à? Thế sao ngày thường cũng nắng thế này, u không ngăn con đi học?
Mẹ Tâm cười, không đáp. Tâm vui sướng nói:
— Thế con đi nhé?
— Nhưng trời nắng lắm, con ạ.
— Trời nắng hay mưa, có dính dáng gì đến việc tù tội của thày đâu, hở u?
Nói đoạn Tâm với cái áo trắng dài và cầm mũ đi ra. Mẹ Tâm nói:
— Để u mua gì cho con ăn cái đã, kẻo ăn cơm từ sáng đến bây giờ rồi còn gì.
Tâm cười đáp:
— Thôi, u cho con năm xu và để con đi ngay mới chóng về được.
Thế là Tâm đi, cắm cổ đi. Mẹ Tâm nhìn theo, nghĩ đến bụng dạ Tâm, những cảm ơn Trời Phật. Giá khỏe mạnh, thì bà đã cắp nón đi trông nom cho Tâm rồi.
Tâm đến Huyện thấy ở phố có nhiều người chỉ trỏ vào mình và nói chuyện cùng nhau. Cũng có người rủ nhau đi theo Tâm. Tâm mặc kệ, đi một mạch đế chỗ quành vào dinh.
Người lính canh, vẫn người hôm nọ, trông thấy Tâm, toét mồm ra cười. Tâm đoán biết người ấy không cấm đoán Tâm như lần trước nữa.
Song, Tâm không cạy quen thuộc, mà cứ việc đi thẳng vào một cách tự do vô lễ. Tâm bèn cất mũ chào và hỏi:
— Thưa ông, quan Huyện có nhà không ạ?
Người lính lắc đầu:
— Không. Mà quan đi vắng thực, chứ không phải tôi nói dối.
Tâm cười:
— Quan đi từ bao giờ và bao giờ quan về, thưa ông?
— Có lẽ sắp về. Em đến kêu quan việc gì vậy?
— Không có việc gì cần, ông ạ. Tôi đến bẩm quan rằng thày tôi bị kết án năm năm.
Người lính cau mặt thương hại nói:
— Em chờ ở hàng cơm rồi quan về thì bẩm nhé.
— Vâng. Chắc hễ quan về thì có còi ô tô, tôi biết.
— Không, hôm nay quan không đi ô tô.
— Thôi được, chào ông, tôi xin ra hàng nghỉ một lát.
Tâm lững thững đi, ra ý nghĩ ngợi.
Tâm ngồi hàng uống nước. Một vài người làm quen lân la đến hỏi chuyện. Tâm kể lể đầu đuôi. Ai cũng ái ngại và khen Tâm có hiếu.
Tâm nóng ruột mong quan Huyện, nên độ nửa giờ Tâm lại đứng dậy vào Huyện hỏi thăm. Nhưng quan Huyện vẫn chưa về.
Trong bọn người nghe chuyện, Tâm nhận thấy một người săn sóc đến Tâm nhất. Người ấy trạc độ ngoài ba mươi tuổi, dễ nhận nhất là ở má bên phải có cái sẹo dài. Người ấy mời Tâm ăn quà và lúc Tâm vào Huyện thì người ấy cũng theo đi. Đến một chỗ vắng, người ấy bảo Tâm:
— Cậu chờ ở hàng nước thì phí công lắm. Nhà tôi ở gần đây, cậu về mà nghỉ ngơi cơm nước, tội gì. Rồi đến chiều mát, tôi đưa cậu ra Huyện. Tôi được gặp cậu bé như cậu, tôi quý hóa lắm. Tôi có mấy đứa con xấp xỉ tuổi cậu, nhưng chúng nó hư lắm. Cho chúng nó đi học, chúng nó chỉ trốn đi chơi, chúng nó đua anh đua em, nghịch hư nghịch dại. Cho nên tôi muốn đón cậu về nhà, để chúng nó nom thấy, cho chúng nó biết sửa mình.
Tâm đắc chí, theo người ấy về nhà.
Đi nửa đường, người ấy hỏi:
— Cậu bảo thày cậu bị quan Tòa nghi oan cho vào đảng cướp gì nhỉ?
— Đảng Rổ Bẫy, ông ạ.
— Thế cậu có hiểu Đảng Rổ Bẫy là gì không?
— Không. Tôi nghĩ mãi mà không biết. Người ta bảo đảng ấy to lắm, đã cướp bóc và giết hại rất nhiều.
Người sẹo má lắc đầu, đáp:
— Tôi không nghe ai nói thế bao giờ. Thế cậu định trình quan Huyện bắt à?
— Vâng.
— Nhưng biết họ ở đâu mà bắt.
— Ồ, ông không biết, chứ quan Huyện này, cái gì mà ngài chẳng biết. Hôm nọ ngài đã hỏi tôi rồi.
Ra ý nghĩ ngợi, người sẹo má không nói gì cả. Tâm thấy người ấy tử tế, lấy làm yên lắm, trò chuyện rất vui vẻ.
Chiều hôm ấy, cơm nước xong, Tâm xin ra huyện. Người sẹo má nói:
— Tôi đã chót hứa với cậu là đưa cậu đi. Nhưng hiện bây giờ tôi có một việc rất cần, không thể đi được ngay, vậy cậu có thuộc đường không?
Tâm gật đầu:
— Được, tôi có thể đi một mình. Ra đến đầu làng, theo bờ sông độ nửa cây số thì đã trông thấy cổng Huyện phải không, ông?
— Phải. Nếu không thuộc đường thì cậu ở lại đến mai hãy đi cùng tôi.
— Thế thì ông để tôi đi một mình bây giờ.
Nói xong, Tâm chào và ra đi, trong bụng hớn hở. Đồng năm xu của mẹ cho, Tâm vẫn còn giữ nguyên vẹn, thế mà Tâm đã được ăn uống no đủ. Chắc khi về tới nhà, mẹ Tâm lấy làm lạ lắm.
Trời vẫn còn nắng, mà cái nắng xiên khoai càng như thiêu như đốt. Thỉnh thoảng, một luồng gió nóng như ném lửa vào mặt. Mặt nước sông lóe chói như mặt gương. Nhìn xung quanh, cả cánh đồng bao la bát ngát, Tâm thấy cái gì cũng như chết nắng. Chẳng có một người nào. Dưới sông, một con thuyền nằm bệt một cách ươn hèn.
Tâm nhăn mặt, dim mắt cho đỡ chói, lặng lẽ đi. Bỗng thình lình, Tâm giật nẩy mình. Hai cái tay to lớn bịt chặt lấy mắt Tâm, Tâm chẳng trông thấy gì cả. Tâm vừa giẫy giụa thì một nắm giẻ đã nhét đầy mồm. Rồi mấy cái tay nữa ôm ghì lấy Tâm. Tâm mất cựa.
Tâm biết việc chẳng hay, sợ hết hồn. Nhưng không kêu, không nhìn, không cựa được, biết làm thế nào bây giờ? Trống ngực Tâm đánh thình thình. Nghĩ đến mẹ, Tâm giàn nước mắt.
Rồi Tâm thấy người ta trói hai chân, hai tay, trói chặt quá, đau lắm. Rồi người ta bịt mắt Tâm bằng một cái khăn. Tâm cố giương mắt ra, nhưng chẳng nhìn thấy gì cả.
Người ta đặt Tâm nằm ngay xuống đất. Lưng Tâm như bị áp vào chảo nóng. Rồi hai người khênh Tâm. Cả người Tâm bị mặt trời chiếu vào, nóng quá. Tâm im lặng để nghe xem người ta đưa đi đâu. Nhưng không sao đoán ra. Tâm quyết mình đã sa vào hang hùm. Tâm hối hận, tiếc rằng không chờ người sẹo má đến. Thôi thì đành!
Người ta đặt Tâm nằm trên một cái gì cứng chắc là gỗ, là phản. Tâm không thấy nóng nữa. Hẳn là Tâm được ở trong nhà. Nhưng Tâm nghe thấy tiếng mái chèo đẩy nước. Thì quyết là cái thuyền mà Tâm đã trông thấy khi nãy.
Vậy thì người ta sẽ chở Tâm đi đâu? Hay đi sang Tàu để bán cho bọn buôn người? Tâm đành nghe ngóng dần vậy.
Thật, Tâm có ngờ đâu gặp tai vạ, mà biết đâu chiều nay, mẹ Tâm không tựa cửa ngóng con, và đêm nay không nóng ruột, và ngày mai, không khóc sưng húp hai mắt lên?