Lời thưa đầu sách

Một hôm, tại giảng đường khoa Văn Đại học Tổng hợp Hà Nội ở Mễ Trì, tôi được nghe Giáo sư Nguyễn Tài Cẩn nói về vẻ đẹp của từ Mùa trong tiếng Việt. Cái từ mùa gợi lên một khoảng không gian vừa xác định vừa không xác định; một khoảng thời gian vừa cụ thể vừa không cụ thể. Và trong khoảng không gian cùng thời gian ấy, con người suy nghĩ và hành động dưới áp lực mạnh mẽ của tình huống. Giáo sư dẫn chứng về mùa hành quân, mùa nước nổi, mùa ly biệt, mùa lá rụng v.v... Bài giảng buổi sáng hôm ấy của Giáo sư như đợt sóng trào tràn vào tâm hồn tôi rồi rút nhanh ra xa, để lại những bọt nước nổ dạt dào trên bãi cát...

Trên đường đạp xe về nhà, âm hưởng của bài giảng vẫn lay động tâm hồn. Tôi nghĩ về những năm tháng ở chiến trường Campuchia, cụ thể là Anlong Veng.[1] Nơi ấy, trung đoàn tôi phải đối mặt với lực lượng lớn của địch. Hầu như ngày nào cũng có người bị thương hoặc hy sinh. Ngày ấy, tôi vừa từ trung đội thông tin chuyển về tác chiến tiểu đoàn. Tiếng là tác chiến, nhưng công việc chính của tôi là tổ chức chôn cất liệt sĩ, kiểm nghiệm và gìn giữ di vật của họ. Nhưng không hiểu sao, tôi cảm thấy, hình như đồng đội nào, trước khi hy sinh, đều đến hầm tôi, tâm sự hoặc nhờ vả một điều gì đấy. Rồi hôm sau, họ ra trận và ra đi mãi mãi... Phải chăng, giữa cuộc sống và cái chết nơi này không còn ranh giới, mờ chồng lên nhau? Đồng đội tôi đang sống mà dường như, cái chết đã len lỏi vào tâm trí. Và họ, trong vô thức đã biết mình sẽ chết, nhưng trong ý thức mới lờ mờ cảm thấy? Dưới áp lực của cuộc chiến ngày một khốc liệt, rất nhiều đồng đội tôi đã linh cảm thấy cái chết. Nó đang đến gần mình, đã hiện hình bên trong mình, không cách gì ngăn chặn nổi?

Nhưng một điều rất đặc biệt, là đồng đội tôi, dù trong thâm tâm biết mình sẽ chết, nhưng họ vẫn bình tĩnh đón nhận. Họ điềm nhiên đi vào cõi chết như một lẽ thường tình.

Không phải một người, mà nhiều người đã ra đi như thế.

Họ không run sợ.

Họ không đào ngũ.

Họ không tìm cách trốn tránh, tụt tạt lại tuyến sau. Họ đã chết.

Đó là những người dũng cảm nhất.

Trẻ nhất.

Đẹp nhất.

Hình ảnh họ mãi mãi sáng ngời trong tâm trí chúng tôi.

Sau này, trở về, nhìn lại những cái chết của những người đồng đội thân yêu, tôi cảm thấy có điều gì đó khuấy động tâm tư. Xâu chuỗi những lời nói, hành động của họ lại, tôi nhận ra một điều, đồng đội tôi đã linh cảm, thấy trước, biết trước cái chết của mình. Đối với tôi, đó là một điều lạ trong chiến tranh. Đó cũng là điều kỳ diệu về đời sống tâm linh của con người.

Mang điều này chia sẻ với một số đồng đội còn sống, họ cũng có những cảm nhận như tôi. Và họ đưa cho tôi những quyển nhật ký chiến trường cũ nát, ghi lại những câu chuyện ấn tượng về những con người rời khỏi cuộc đời này trong nỗi bàng hoàng của cả hai phía.

Và, để bổ sung bài giảng của Giáo sư, tôi muốn thêm một từ mùa nữa. Đó là Mùa linh cảm.

Một cái mùa đau đớn

Một cái mùa kỳ lạ

Một cái mùa mà tôi và đồng đội đã trải qua bằng cảm nhận của chính mình.

ĐOÀN TUẤN