Một ngày mưa UNE JOURNEE DE PLUIE

Tháng mười một, trời u ám và mưa lê thê. Vào giữa trưa mà chỉ có một chút ánh sáng bên ngoài len lỏi vào qua khung cửa sổ, lọt vào gian phòng của ngôi nhà thuộc giới tiểu tư sản Trung Hoa.

Một tia sáng yếu ớt lọt vào phòng theo ngã cánh cửa mở, lướt qua sàn gạch chiếu ngay hai bức hoành phi treo trên tường phết vôi, ngay trên bàn thờ. Trên hoành phi, người ta khắc những câu phương ngôn mà ai cũng biết và tôn kính.

Một nhóm người quây quần ở giữa, nơi sáng nhất trong phòng.

Ông lão họ Lý ngồi ngay giữa phòng, dưới hai bức hoành phi tức là chỗ danh dự.

Lý lão gia là tổ nội của Tế Xuyên. Ông là người đầu tiên lên tiếng với tư cách là gia trưởng.

Bài diễn văn của ông đã được chuẩn bị chu đáo và bấy giờ ông đọc lên với giọng trầm bổng nhịp nhàng.

Sau mỗi một câu, ông cẩn thận trích dẫn một câu danh ngôn của thánh hiền.

Thoạt tiên ông tằng hắng và khạc nhổ xuống nền gạch ẩm ướt. Sau đó ông đưa bàn tay với những móng để thật dài đã ngả sang màu vàng, vuốt chòm râu lưa thưa. Chiếc áo dài vải màu xám của ông lốm đốm những thức ăn rơi rớt sau bữa ăn. Bàn tay kia, ông cầm một dọc tẩu dài bằng tre đen sạm với năm tháng.

Ông lão họ Lý tiếp tục chạm rãi vuốt chòm râu bạc trong khi mọi người lắng nghe. Chỉ có cậu em út của Tế Xuyên là biểu lộ những cử chỉ nóng nảy. Cậu bực dọc, nhịp chân một cách nhẹ nhàng trên nền sạch. Cậu là người ông cụ cưng nhất nên mới có những cử động mà không ai dám có.

Riêng về Tế Xuyên thì thận trọng giữ dáng điệu thật đứng đắn. Câu ngồi ở một ghế khiêm nhường gần cửa.

Lý lão gia lần lượt nhìn từng người một trong gia tộc. Ông cảm thấy thích thú khi thấy mọi người lẳng lặng chờ đợi ông. Sau cùng ông mới nói. Ông không ngó ngay Tế Xuyên mà ông đang nhắn nhủ. Ông nhìn chăm chú những giọt mưa đang chảy từng giọt theo mái ngói xuống thềm đá. Ông đọc với giọng cao và run, mắt vẫn nhìn ra ngoài mưa:

- Con đã trở về giữa gia đình. Từ bốn tháng nay con sống trong tình trạng ăn không ngồi rồi. Con không tìm được một chức vụ mà tài học vấn thu thập ở Tây phương, nhờ sự giúp đỡ của những người ở đây, có thể giúp con, cấp dưỡng chu đáo cho ông bà cha mẹ cũng như anh em của con... “Cổ nhân đã nói gì?” Một người con phải lóc thịt của chính mình cho cha mẹ ăn để sống. Con không làm điều đó. Con đã quên là mọi người, trong gia đình này đã khó nhọc trong việc chạy tiền để gởi con ra hải ngoại ăn học. Kìa, người anh họ của con chỉ có một cái quán nhỏ nhưng cũng gom góp tiền dành dụm được tất cả hai chục bạc để giúp con ăn học theo người phương Tây để về sau con có một chức vụ cao cả. Nó có quyền được con đền ơn đáp nghĩa. “Cổ nhân đã nói gì? Người con nào không nuôi gia đình mình, nhứt là ông bà, cha mẹ mình, người con đó còn kém hơn con chó!”

Ông cụ ngừng lại để tằng hắng. Trong thời gian đó, một người đàn ông béo mặc áo ngắn và quần vải đen, ngồi ở ghế danh dự thứ hai ở phía bên kia bàn, vội nói:

- Còn một việc cũng tai hại không kém là thằng con bất hiếu của con lại không chịu cưới người con gái mà nó đã hứa hôn từ thuở nhỏ. Đứa con gái đó đã sống với chúng ta từ ngày cha mẹ nó mất thật sớm. Thằng con tôi nói về các phong tục Tây phương. Chúng ta đâu có yêu cầu nó học những thứ đó! Lẽ ra thì nó phải học những sách nào, có thể giúp nó có một địa vị cao cả, nhiều tiền. Bây giờ, nó không cho chúng tôi có cháu nội, thằng khốn đó muốn chúng ta, ông bà, cha mẹ nó về chín suối mà không có ai lo cúng kiếng.

Tế Xuyên ngồi nghe những lời lẽ đó với sự kinh ngạc cực độ.

Cậu là thanh niên mảnh khảnh, mặt tái xanh, miệng nhỏ như miệng phụ nữ. Cậu mặc một bộ âu phục màu xám nhạt mua ở Chicago.

Trên đường phố cậu có vẻ trang nhã và tự hài lòng khi vừa đi vừa quơ chiếc gậy, không buồn nhìn những kẻ chung quanh. Nhưng ở đây, giữa gian phòng tối tăm này, giữa những người lớn mặc áo dài, cậu chỉ là một cậu thanh niên không đáng kể, người nhỏ thó, ngực dẹp lép, tánh nhút nhát, cậu ngồi yên khẽ xoa hai bàn tay ở giữa hai đầu gối.

Cậu ngắm từng người một trong gia quyến của cậu. Ông nội cậu gật đầu tán thưởng những lời cha cậu trong lúc đôi mắt vẫn nhìn chăm chú ngoài mưa. Cha cậu mập tròn vì ăn uống quá nhiều. Chú cậu có gương mặt thon đầy vẻ ích kỷ, hai bàn tay luôn luôn cử động và hơi bẩn. Em cậu, một cậu bé trơ trẽn, luôn luôn nóng nảy, muốn được thả rong ngoài phố...

Trong một góc phòng mẹ cậu mặc áo vải xanh, ngồi trên ghế đẩu, lưng hơi gù. Bà lau mắt với chiếc khăn làm bếp cột trước ngực.

Sau bốn nhân vật kể trên, Tế Xuyên trông thấy nhiều người khác nữa, những anh em họ hà tiện vào háo ăn, một ông chú quạu quọ. Tất cả những người ấy tụ họp lại để chia nhau những quyền lợi mà cái vốn văn hóa thu thập được ở nước người có thể đem đến cho họ. Nhìn họ, Tế Xuyên hình dung những bàn tay - hay đúng hơn những móng nhọn sẵn sàng để tước đoạt những gì chàng có thể sản xuất.

Tế Xuyên nhận ra là người ta cho chàng đi học với lý do duy nhứt, chàng là đứa bé thông minh nhứt trong gia tộc. Người ta đã cho chàng đi học như là bỏ vốn vào một công việc làm ăn để nhờ vả khi về già.

Một nỗi bực điên rồ xâm chiếm tâm hồn chàng. Một dòng thác lũ danh từ dữ dội, táo bạo dồn lên cổ họng chàng. Tế Xuyên chờ vài phút, nghiến răng để cố giữ những lời lẽ không đẹp đó. Cố nhiên chàng biết sự vô hiệu của những lời lẽ mà chàng sắp nói ra. Chàng không hy vọng gia quyến chàng sẽ thông cảm những cao vọng của chàng. Vào lúc đó, cha mẹ có quyền tuyệt đối, kể cả quyền giết con, nếu muốn. Tế Xuyên không sợ chuyện đó, nhưng ý nghĩ đó nhắc nhở sự bất lực của chàng.

Tuy nhiên, một quá khứ tự chủ giúp Tế Xuyên đương đầu với nghịch cảnh trong giờ phút đó. Chàng đứng lên, nghiêng mình trước ông nội rồi cha và chú chàng. Sau cùng chàng chào mẹ chàng mà chàng biết là lúc nào bà cũng thương yêu chàng nhưng không dám biểu lộ ra.

- Con xin chư vị tha thứ cho con, con sẽ cố gắng trong tương lai để làm tròn bổn phận hơn.

Tế Xuyên cảm thấy một làn sóng phẫn nộ bốc lên trong người. Chàng cố gắng thật ôn tồn bước ra khỏi gian phòng, vượt qua sàn gạch với những bước cứng rắn.

Chàng xuống đường, mưa rơi đều đều, buồn thảm, không khí ẩm ướt giữa các bức tường cao chạy dài theo con đường hẹp tạo thành một sức lạnh giết người. Các con suối cạn tràn ngập những rác rến, cặn bã, nước nhờn đen và thối chạy lan trên mặt đường lát đá làm bẩn đôi giày vàng đánh thật bóng của chàng.

Tế Xuyên thốt lên một tiếng biểu lộ sự ghê tởm.

Tuần vừa qua chàng đã đến gặp ông Thị trưởng đề nghị lập một tổ chức vệ sinh coi sóc đường phố. Ông Thị trưởng ngọt ngào, khen chàng có những tư tưởng cấp tiến, nhưng không hứa hẹn điều gì. Đôi mắt buồn của chàng nhìn xuyên qua những giọt mưa rơi, những giọt mưa thật dài và thật thẳng, lòng nghĩ ngợi. Làm sao thành phố này, quê hương của chàng với những nhà lãnh đạo như thế có thể tiến bộ được. Chàng thấy bất lực trong việc đương đầu với chánh quyền.

Mưa rơi trên chiếc nón hợp thời trang của Tế Xuyên, nước mưa rỉ chảy dài theo rìa nón. Chiếc nón nỉ bị nước mưa thấm ướt sụp xuống trên đôi mắt chàng. Chàng bắt đầu thấy lạnh vì quần áo ướt dán chặt vào da thịt. Chàng vẫn bước đều, không ngừng.

Tế Xuyên không ngờ được cách đây sáu tháng, chàng có thể đứng trước diễn đàn của một trường đại học Mỹ, nhận lãnh cấp bằng tốt nghiệp. Người ta cũng đã tặng giải thưởng về bài luận triết lý so sánh Đông phương với Tây phương. Các giáo sư cho đó là một bài nghiên cứu xuất sắc. Lúc bấy giờ Tế Xuyên thật hãnh diện, thật là thỏa mãn. Một khi thi xong, chàng chỉ có một ước vọng: trở về quê hương, đem hết tài học giúp đỡ, phát triển xứ sở. Và chàng đã hồi hương, hân hoan gặp lại gia đình và sung sướng khi biết cha mẹ họ chàng hãnh diện vì chàng.

Nhưng ngay những ngày đầu, người ta đã nhào đến như một bầy quạ. Đêm hội họp đầu tiên, cha chàng nói về tiền lương mà chàng phải đòi nhà trường trả, nếu chàng đi vào ngành dạy học.

Tế Xuyên do dự đáp:

- Trước hết, con muốn suy nghĩ xem có giúp ích xứ sở về những công việc gì. Nếu nhà trường...

Ông cụ nhìn thẳng vào mặt chàng, hai gò má đầy thịt xệ xuôi xuống, quát:

- Con chỉ nghĩ có con thôi. Cha đã già rồi, sắp sửa không còn hoạt động gì được nữa. Thời buổi này rất khó khăn. Cửa hàng không đủ trả tiền sở phí. Rồi còn phải lo cho thằng em của con nữa... Chú con bịnh hoạn không làm lụng được. Hơn nữa, còn có nhiều bà con họ hàng đã bỏ tiền ra cho con học... và họ chờ đợi con đền đáp lại ơn nghĩa của họ... Sau cùng, nhưng điều này rất quan trọng, đó là người vợ tương lai của con đang ở trong nhà này. Trong những năm con du học, cha mẹ nó mất. Mẹ con cần người lo lắng trông nom, trong khi nhà có dâu thì tội gì phải mướn người... Tất cả những người ở đây đều trông cậy nơi con, con là trưởng nam, quyền huynh thế phụ...

Tể Xuyên thay bối rối. Chàng không hề nghĩ tới những chuyện ấy. Chàng đã xa nhà quá lâu - tám năm trường! Chàng nghĩ tới cô gái áo quần xốc xếch, gương mặt ngu đần, đi tới đi lui trong nhà. Thoạt tiên chàng ngỡ là đứa ở. Nhưng đó lại là vợ chàng! Trời ơi! Nghĩ tới đó, chàng thấy buồn nôn! Tim chàng đập nhanh. Không bao giờ! Chàng lấy làm bất bình với cha về vấn đề này. Mọi người trong gia tộc đều cương quyết chèn ép chàng theo ý họ. Người ta nghiền nát sức chống cự của chàng. Điều chàng sợ nhứt là thấy mình cúi mình dưới áp lực của gia đình. Chàng không tin là chàng đi đúng đường như trước nữa. Lý tưởng mà chàng ôm ấp khi bước xuống cầu thang chiếc tàu đưa chàng về nước đã thay đổi âm giai. Các lý thuyết cao đẹp của chàng mờ dần và bây giờ, dường như không xứng đáng để cố gắng tranh thủ.

Tế Xuyên cảm thấy cô đơn lạ lùng. Chàng có thể làm được những gì giữa bao nhiêu người không hề biết nghĩ về cuộc sống cao đẹp.

Tế Xuyên chợt thấy bùn dính trên đôi giày và hai ống quần. Chàng đã hấp tấp ra đi, không áo choàng và cơn mưa cứ tiếp tục rơi khiến áo quần chàng ướt đẫm. Chàng cảm thấy nước giá lạnh chảy giữa hai vai.

Lưng trời một màu chì ảm đạm. Những giọt mưa vẫn rơi không dứt.

Chàng rùng mình, tự hỏi không biết có một góc nhỏ nào ấm cúng trong thành phố hay chăng? Gian phòng của chàng cũng sầu thảm như các nơi khác trong nhà giữa lúc mưa dầm lê thê. Không khí ẩm ướt từ nền nhà gạch, từ vách tường thoát ra, và gian phòng nghèo khổ đó chàng lại phải chia đôi với cậu em. Tế Xuyên tức giận khi nhớ đến tánh tò mò của cậu em đã lục tung sách vở của chàng, để lại những dấu tay trên lề trắng.

Mới hôm qua đây, chàng thấy mất một trang trong quyển sách triết lý mà chàng chuộng hơn hết. Cậu em đã xé trang giấy để gói tiền mà cậu ta muốn nhét trong thắt lưng. Thành thử Tế Xuyên không thấy hài lòng về gian phòng của chàng.

Mắt vẫn nhìn màn mưa rơi đều, Tế Xuyên tự hỏi làm sao mình có thể sưởi ấm. Nếu có thể sưởi ấm, có lẽ chàng tìm được chút ít can đảm để tiếp tục theo đuổi mục đích. Chàng sợ nhứt là không đủ kháng cự, sợ phải cưới một người đàn bà ngu dốt và làm hỏng cả cuộc đời. Một mối lo ngại mới vụt lóe ra trong trí. Chàng kêu lên:

- Với một người mẹ ngu đần như thế, trong một ngôi nhà bê bối như thế. Con cái của mình sẽ ra sao? Mình có nên sanh ra những con người sau này tiếp tục nếp sống khổ sở của mình ngày hôm nay?

Tế Xuyên chưa nghĩ gì đến những đứa con như thế. Chàng có cảm tưởng như thấy chúng nó chắp hai bàn tay bé bỏng, cầu xin chàng đừng cho chúng nó ra đời. Từ đáy tâm hồn, Tế Xuyên hứa với chúng nó: Không! Tôi sẽ không bao giờ làm chuyện!

Một ngôi nhà cao đột nhiên dựng lên trước mặt Tế Xuyên. A! Đây là ngôi nhà của ông Hemingway, người thầy của chàng. Lúc đó chàng chỉ là một cậu bé con, học văn phạm với ông thầy này. Chàng còn giữ kỷ niệm về ông Hemingway. Lúc đó ông này là một người Mỹ trẻ, tử tế và trang nghiêm.

Chàng bước vào thăm thầy cũ. Có lẽ vô đó, chàng sẽ được sưởi ấm. Dù sao, chàng có thể nói chuyện với ông Hemingway, kể lại những khó khăn đang gặp và xin được giúp đỡ, được an ủi.

Chàng bước lên tam cấp thềm nhà, nhận chuông, chờ đợi. Chàng kéo bâu áo lên, cho hai bàn tay vào túi áo cho đỡ lạnh. Dàn hoa leo theo tường co quập lại dưới trận mưa to và mặt đất đẫm nước. Vài chiếc lá rơi cuốn tít xoay tròn, màu nâu và ướt đẫm.

Cánh cửa từ từ mở. Ông Hemingway bước ra. Ông đã già đi thật nhiều! Bây giờ ông là một người có tuổi, lưng gù và buồn.

Ông nhìn khách với vẻ do dự.

Tế Xuyên đưa bàn tay ra trước:

- Thầy không nhận ra con sao? Con là học trò của thầy lúc còn bé. Con đi du học ở nước ngoài mới về đây. Con đến thăm thầy.

Ông Hemingway ngập ngừng:

- Vậy sao...

Ông có rất nhiều học trò nên không nhớ Tế Xuyên.

- Mời cậu vào.

Tế Xuyên bước theo sau ông thầy cũ. Phòng ấm cúng lạ lùng, chiếc nồi nhỏ reo lên trong một góc phòng. Tế Xuyên đến gần đó. Quần áo chàng bốc khói. Ông Hemingway nhìn chàng chăm chú. Ông cận thị rất nặng.

- Trời! Cậu ướt như tắm!

Tế Xuyên nói:

- Chỉ ướt chút ít thôi.

Ông Hemingway lo ra:

- Phải!

Chồng bài vở phải sửa chất cao trên bàn, ông giáo già hy vong sẽ được một buổi chiều yên tịnh. Ông thấy khó chịu trong người, ông sợ bị cảm với trận mưa này. Ông muốn có một người phụ tá, nhưng tiền rất hiếm. Ông đang lúng túng trong vấn đề kiếm tiền để mướn một người từng du học ở Tây phương. Những người đó thường đòi lương rất cao, khó mà trả nổi.

Tể Xuyên ngồi xuống ghế, thật gần chiếc nồi con, đưa mắt nhìn chung quanh, gian phòng trống trải mà chàng thích. Sách nhiều quá! Và ấm cúng làm sao! Đúng là một góc lý tưởng cho chàng. Ông giáo Hemingway thật là một người sung sướng. Trong khuôn khổ như thế, rất dễ cho người ta tỏ ra rộng rãi, hùng mạnh. Tế Xuyên cảm thấy sức nóng êm đềm xâm nhập da thịt chàng.

Chàng chưa vội tâm tình với ông giáo. Chàng chờ cơ hội xảy tới. Chàng đã chuẩn bị để mở lời.

Ông Hemingway đặt vài câu hỏi. Tế Xuyên lễ phép đáp về quê hương của ông thầy. Đó là một nước kỳ diệu, đáng ca ngợi. Ông Hemingway nói vợi giọng có hơi nghiêm khắc:

- Tôi hy vọng là cậu sẽ dùng sự học ở ngoại quốc để phục vụ cho xứ sở. Đất nước Trung Hoa đang cần cậu. Có nhiều người khốn khổ...

Tế Xuyên lắng nghe. Hai người đã đi vào đề. Chàng sẽ có thể bày tỏ những điều lo ngại và những ước vọng. Chàng thật sự mong muốn phục vụ đất nước, nhưng...

Ông Hemingway nói tiếp:

- Tôi hy vọng là thái độ của cậu sẽ khác với đa số thanh niên du học ở Anh, Mỹ hay Pháp trở về nước.

Giọng ông thầy có hơi cao hơn, ông nghĩ đến buổi chiều quý báu đang trôi qua và chồng bài chưa sửa bắt đầu làm ông lo nghĩ. Đầu ông hơi khó chịu. Nếu có được một phụ tá thì tốt biết mấy! Người ta bắt ông làm việc nhiều quá. Nhưng ngân quỹ chỉ có một số tiền quá ít.

Không đủ sức giảm được cơn bực mỗi lúc một tăng, ông thầy nói tiếp:

- Cái khổ của chúng ta là những người đi du học về thường nghĩ có tiền mà thôi. Họ chỉ kiếm có vấn đề đó. Họ muốn có chức vụ cao, nhưng không lãnh trách nhiệm, lại muốn lương nhiều. Trong khi đó thì những công việc khó khăn đang cần người thì lại không ai nghĩ tới. Không có một người nào trong số du học sinh tỏ ra can đảm hay sao? Tôi phải thú nhận với ông - Ông Lý - là các du học sinh Trung Hoa ở ngoại quốc về đã làm cho tôi thất vọng.

Gian phòng rất yên tĩnh. Mắt ông giáo vô tình nhìn lên chiếc đồng hồ treo trên tường, tay ông cầm con dao rọc giấy đặt trên bà. Ông là một người can đảm đã từng chịu đựng. Ông không chịu nghỉ, sau tám năm liên tục vì không có ai thay thế, ông vừa mệt mỏi và chán nản. Lại nữa, là nhà giáo tận tâm với thiên chức, luôn luôn ông làm việc với các phương tiện thiếu thốn... cho nên về lâu ông kiệt sức...

Mưa vẫn rơi rơi đều đều lên kính nghe buồn, một bầu không khí căng thẳng dần dần xâm chiếm căn phòng. Ông giáo Hemingway nghĩ đến những thất vọng của ông mà chàng thanh niên Trung Hoa ăn mặc theo thời trang Tây phương là hiện thân. Tế Xuyên bỗng có cảm tưởng là mình bất ngờ trở về nhà, giữa những người tàn nhẫn tụ tập trong một phòng tồi tàn. Sự hiểu lầm chia cách hai người, làm tim họ giá lạnh, gian phòng mất vẻ ấm cúng.

Tế Xuyên đứng lên cáo biệt. Chàng đang đứng trước một ông thầy cũ mà chàng kính trọng. Chàng không thể quên rằng mình cũng có giáo dục, cũng biết lễ phép.

- Tôi rất não lòng khi chúng tôi, những người đi học ở ngoại quốc về làm thầy thất vọng, tôi xin chào thầy.

Chàng nói một cách trịnh trọng rồi trở xuống đường.

Thế rồi trong một phút yếu đuối bất ngờ, một tiếng nấc chận ngang cổ. Tế Xuyên nhìn thẳng tới trước để ngăn các giọt lệ, chàng bước đi, không bận tâm đến giòng nước bùn đen thấm đôi giày chàng.

Trời mưa lai dai! Bao nhiêu ấm áp mà chàng hưởng được trong nhà ông thầy cũ tan biến nhanh chóng. Chán nản và thối chí xâm chiếm tâm hồn chàng.

Đi đâu bây giờ đây? Chỉ có cách là trở về nhà. Đó là chỗ tá túc duy nhứt. Nhưng về đó là phải đầu lụy. Và chịu đón nhận một cuộc sống không thể chịu được! Chàng sẽ phải hy sinh cá nhân mình cũng như bao người đã làm và bao nhiêu kẻ khác sẽ làm trong mảnh đất cổ hủ này. Chàng sẽ phải từ bỏ những mộng đẹp, đập nát tất cả những ước vọng của chính mình. Chàng sẽ cưới vợ. Luật lệ bắt buộc chàng phải cưới vợ - luật lệ ngàn đời cũ kỹ, vô địch, chưa bị ai bẻ gãy hay đẩy qua một bên. Chàng nghĩ đến vẻ mặt càu nhàu của cô dâu, đến mớ tóc không chải của cô ta, cô nàng chỉ là một con tớ mướn với giá rẻ.

Hình ảnh một số gương mặt xinh đẹp vui vẻ hiện ra một cách tàn nhẫn trong trí Tế Xuyên, gương mặt của những cô gái cùng học với chàng ở trường Đại học bên Mỹ. Ở đó ngươi ta cưới vợ một cách tự do. Đàn bà con gái có quyền lấy chồng theo sở thích.

Tế Xuyên nghĩ đến các bạn trẻ, những bạn học cũ. Những người đó cũng được tự do để chọn vợ trong đám nữ sinh trẻ đẹp.

Nhưng chàng không có một sự giúp đỡ nào để hy vọng về khía cạnh đó. Nghĩ đến họ thật là vô ích.

Tâm hồn xao động, Tế Xuyên nhìn bên mặt, bên trái, chàng thấy các dãy nhà tối tăm chồng chất lên nhau dưới cơn mưa lạnh giá và dai dẳng. Chàng muốn chạy trốn, thoát khỏi hoàn cảnh hiện nay. Nhưng chàng không có phương tiện. Nếu có thể trốn tới Thiên Tân hay Thượng Hải, chàng sẽ tìm được việc làm và sẽ sống độc lập. Nhưng không bao giờ chàng có thể tự giải phóng, Tế Xuyên chua chát nhận ra điều đó. Gia đình vẫn chờ đợi - dù chàng trốn ở đâu - và đời chàng phải trở về. Và sau rốt chàng có thể tự giải phóng cho chính mình? Chàng có thể chịu đựng với cảnh bị loại ra khỏi gia tộc? Một người con trưởng nam không thể hèn hạ đến mức đó? Ít ra cũng phải giữ lấy đức tính tự trọng.

Bấy giờ các con đường trở nên vắng vẻ. Vài gã hành khất kéo lê những bước chân âm thầm, mình mẩy ướt đẫm nước mưa.

Một người đàn bà đi ngang qua Tế Xuyên. Bà hấp tấp đi mua nước nóng, tay xách ấm nước, đầu đội chiếc khăn choàng làm bếp, miệng cắn hai chéo khăn để che mưa. Một cậu bé từ trường trở về nhà dưới một cây dù to tướng lợp bằng giấy dầu.

Tháng mười một, ngày ngắn mau tối. Trời vẫn tiếp tục mưa. Không bao lâu, đêm xuống. Tế Xuyên bị bắt buộc phải tiến về một nơi nào đó, vì chàng ướt đẫm và lạnh thấu xương. Cố nhiên là chàng chỉ có nước trở về nhà. Nhưng trở về là đầu hàng.

Sau cùng không còn một giải pháp nào khác để nghĩ ngợi, chàng quay bước trở về nhà. Chàng thấy những năm sắp tới diễn qua trước mặt, những năm tối tăm - tuy chàng vẫn làm việc.

Nhưng những năm sau đó vẫn đem lại một cảm giác trống rỗng nội tâm, chàng có cảm tưởng như thấy ảo ảnh kỳ dị, lâm li, khi mấy đứa con chàng chấp tay cầu khẩn xin không phải sanh ra trên cõi đời đáng chán này. Và trong khoảnh khắc một tia chớp, Tế Xuyên hiểu rõ chàng phải làm gì để giúp cho chúng nó toại nguyện. Chàng vụt đứng lại và nhìn chăm chú qua màn mưa, mặt chàng thoảng một nụ cười. Quả thật là chàng đần độn trong suốt ngày mưa dầm hôm nay! Chàng ghé vào một hiệu thuốc ở góc đường hỏi mua với giọng thật nhỏ. Người bán thuốc nhỏ thó cẩn thận nghiêng đầu tới trước. Tế Xuyên lặp lại thật khẽ:

- Ba viên thuốc phiện.

Y gói nhanh ba viên thuốc phiện vào một mảnh giấy nâu, đưa cho Tế Xuyên rồi nhận tiền.

Tế Xuyên trở về nhà, trán ngẩng lên cao, không màng đến những giọt mưa chảy trên mặt... Chàng lấy làm ngạc nhiên không có ý định đó sớm hơn. Chàng khẽ cười, những năm dài ở hải ngoại trở nên vô ích, cũng như số tiền chi cho cuộc học hành. Trong giờ phút nguy biến này, không có lời dạy nào của các giáo sư Mỹ hướng dẫn chàng. Không có một ông giáo sư nào dạy chàng về nghệ thuật sống. Nhờ sự giúp đỡ của họ chàng đã soạn thảo được bài tham luận xuất sắc, gói trong lụa, cất kỹ dưới đáy rương chung với các mảnh bằng và một vài món mà chàng chỉ dùng trong lúc đó. Nhưng bấy giờ thì chàng phải hy sinh để chống lại một thế giới đảo lộn.

Chàng đi vào sân nhà, gian nhà bếp nằm bên trái cổng vào. Cánh cửa mở rộng và ngọn lửa trong lò chiếu sáng gương mặt đần độn và gắt gỏng của cô gái. Nàng đang dãy cỏ khô vào bếp.

Tế Xuyên khẽ rùng mình, cắn môi. Chàng đã có một quyết định sáng suốt. Gian phòng trống trải khi chàng bước vào. Trên bàn có một bình trà và hai chén, bình trà lạnh ngắt, tất cả đều lạnh. Tế Xuyên đâm bực, và cơn mưa giá lạnh khốn kiếp ấy cứ kéo dài không dứt!

Chàng rót trà vào chén, cọ rửa rồi hất nước xuống đất, đặt các viên thuốc vào đáy chén, chế trà thật cẩn thận. Chỉ cần một chút xíu nước cho ba viên thuốc. Chàng nuốt cả nước lẫn thuốc và uống thêm một ngụm trà nguội.

Chàng bước vào phòng riêng. Gian phòng chìm trong bóng tối. Chàng may mắn được ở một mình trong đó, cậu em chưa trở về.

Tế Xuyên đi về chiếc giường của chàng, cởi đôi giày và chiếc áo ngoài đẫm ướt. Rồi không buồn cởi quần áo còn lại trên người, chàng nằm xuống, quay vô vách, kéo chăn lên tới vai, rùng mình nhắm mắt cố ngủ.

Trên mái ngói, ngay trên đầu chàng, mưa vẫn rơi đều đều như những lời thì thầm dỗ dành an ủi.

Ngày lặng lẽ lướt nhẹ vào đêm...