Chương 3

Có tiếng trẻ con the thé gọi và tiếng que đập vào cửa đen đét. Vọng choàng tỉnh dậy, giơ tay lau khan trên mặt đất mấy cái, dụi mắt rồi nhìn ra ngoài. Ánh sáng vàng hoe hắt chéo qua cánh liếp trải dài trên nền nhà đất ẩm. Bên cạnh Vọng, cái Ân cũng đã tỉnh ngủ vừa dụi mắt vừa quờ tay trên chiếu tìm một cái gì. Mấy giọt nước mắt ở đâu như chực sẵn trào ra ngay, ướt cả hai mắt trông như hai cái lá non bị mưa. Vọng nhẩy xuống đất nhìn vào gậm giường tối om, ngổn ngang những củi vụn, guốc hỏng, thúng rách và vỏ lạc. Không có. Vọng ngẩng lên giơ tay cốc vào đầu em rồi chỉ vào ngực áo nó: một cái kim băng to gộc sâu đầy những khuy áo cũ cài trên một miếng vá to bằng bao diêm.

— A! – Ân kêu lên rồi nhe những cái răng hến nhỏ xíu ra mà cười. Đôi mắt như hai cái lá non xòe ra tươi mát.

Nó chạy vù ra ngoài cửa. Mái tóc loi nhoi chỗ dài chỗ ngắn tung lên, đỏ hoe trong nắng xiên khoai trông giống như một cái đuôi bò. Vọng đóng cửa lại, chạy theo em sang bãi đất trống trước cửa nhà bà Đôi.

Chúng chơi nhảy ô và chơi tam cúc ăn tiền.

Nắng chiều nhạt dần rồi tắt hẳn. Nắng chiều và bóng đêm hòa vào nhau thành một màu tím biếc. Mặt đứa nào cũng tím, áo đứa nào cũng tím.

— Sắp tối rồi, cơm nước đã nấu chưa mà còn chơi mãi thế này? – Có tiếng quát, giọng ồ ồ. Tiếng anh Hy. Anh vừa nói vừa đi vào trong sân, tay kéo chiếc xe bò không. Trên xe tuột xuống một vũng cát. Quần áo anh đỏ lèm những bụi gạch. Da mặt anh tái xanh, phờ phạc. Bà Đôi đi đằng sau Hy tay cầm một cuộn thừng và cái đê vai.

Vọng rũ tất cả mọi thứ chơi, chỉ vơ lấy những đồng tiền của mình, chạy bổ về nhà. Cửa nhà, cổng ngõ mở toang. Trống ngực Vọng đập thình thịch. “Đứa nào vào nhà mình thế? Trời ơi không biết nó có lấy mất cái ống của tôi hay không?”. Trong nhà, Vọng không sợ mất cái gì ngoài cái ống. Đó là một cái ống tre ngà vàng ươm, hai đầu có mấu, ở giữa có rạch một nhát dao, mẹ mua cho mỗi đứa một ống từ tết năm nào để bỏ tiền mừng tuổi. Ân đã chẻ ra làm chuyền chỉ còn Vọng là giữ được. Có xu nào, hào nào ki cóp dành dụm được, Vọng bỏ cả vào trong ống. Cạnh bếp có cái buồng con, bé tí thấp lè tè mẹ dùng để đựng mùn cưa, củi vụn và quang thúng, đồ vặt vãnh. Tít phía trong, Vọng treo cái ống của mình rồi trùm một mảnh bao tải rách ra ngoài. Vọng vẫn nghĩ đó là chỗ kín đáo nhất nhà, nhưng bây giờ khi cửa mở thì Vọng lại thấy chỗ đó ai cũng có thể nhìn thấy ngay khi bước vào nhà. Vì vậy cho nên nó chạy thẳng từ ngoài cửa vào chỗ cái ống. Bàn tay nó sờ cái ống, nó nắn cái ống và rồi nó giốc túi bỏ vào trong đó những đồng xu. Nét mặt nó tươi lên khi nghe tiếng tiền rơi, kêu giòn trong ống. Nó cười, mặt lấm lem những bồ hóng và mạng nhện, chạy ra ngoài.

— Mày nghịch gì trong đó thế? Bao diêm đâu, nhóm bếp lên! – Tiếng chị gắt ở góc nhà, trong bóng tối nhập nhoạng, Vọng nhìn thấy chị đang run rẩy.

— Chị ơi, chị làm sao thế? – Vọng chạy tới, hỏi.

— Tao rét! Ướt hết cả! Nhóm bếp lên đi.

Chiều nay, chị đi hái rau muống thuê ở ao Chưởng Bạ ngõ trong. Nhà Chưởng Bạ có hàng chục cái hồ. Hồ thả rau, hồ nuôi cá, hồ thả sen. Lão Chưởng Bạ là em lão Cai Thực. Nhà Chưởng Bạ cứ nửa năm lại có một lứa cá, bảy ngày có một lứa rau. Những người bán rau rong thường đến hồ mua buôn rau của nhà mụ ta, xếp quang gánh đứng quanh hồ chờ. Bà ta cầm cái sào dài đi quanh từ hồ nọ đến hồ kia trông những người hái rau thuê. Những người hái rau ngồi trên thuyền. Mỗi người một thuyền. Cái thuyền nhỏ cong và vênh lên bơi ràn rạt trên những bè rau. Người hái rau đeo vào ngón tay cái một cái vỏ ốc nhồi, ngắt thoăn thoắt. Những ngọn rau gẫy giòn tanh tách. Hái một lúc người nào người nấy hai tay đầy những rau, lấy cái lạt tre bó lại rồi ném vào giữa thuyền.

Chị Hạnh có chân hái rau thuê cho nhà Chưởng Bạ từ lâu. Chị hái nhanh, bó đẹp. Người mua thích những mớ rau chị hái. Chỉ có nhà Chưởng Bạ là không thích. Bà ta nhăn nhó khi thấy chị xếp những mớ rau ở dưới thuyền lên.

— Cô bó mớ rau dầy như thế này thì nhà tôi sạt nghiệp mất thôi! Phải tãi mỏng nó ra chứ? – Bà ta nói.

Nhưng chị Hạnh không làm theo lời bà ta. Bà ta kêu rên trách móc, nhưng vẫn thích thuê chị hái rau. Chị hái nhanh, gọn. Thuyền của chị lướt qua chỗ nào là chỗ ấy cuống rau cứ đều tăm tắp như cầm dao mà cắt. Chị lại không có tính tham. Người khác hái ít, nói nhiều. Cứ vắng mặt chủ thì ném rau lên bờ cho con mang về hoặc là giấu vào bụi cây, bụi cỏ. Chị Hạnh tịnh không. Hái rau xong, chị chìa tiền ra, bảo:

— Bà bán cho cháu mấy mớ đem về ăn.

Vậy nên cái hồ nào chị hái rau thì mụ Chưởng Bạ không phải đứng quanh trông, mụ cứ yên trí ở những chỗ khác. Còn như mớ rau có hơi đẫy đà một chút thì mụ xếp lên trên làm hàng. Người mua cầm mớ rau to đẹp ai cũng thích. Thế là bán được giá! Thế là chả đi đâu mà thiệt. Và, vì thế mụ Chưởng Bạ rất thích thuê chị Hạnh hái rau. Nhưng chị Hạnh lại không thích hái rau thuê. Không hái rau thuê thì làm gì để đỡ mẹ nuôi các em? Công việc nhàn nhã thì không ai thuê chị mà buôn bán thì chị lại vụng về mà mẹ cũng không muốn vì sợ chị bị trêu ghẹo. Chị xinh đẹp, cứ ra đến ngõ là có đứa bám theo, có đứa nói lời nhảm nhí.

— Thôi, con cứ ở nhà, ăn đói, mặc rách cũng còn hơn sa vào tay chúng nó.

Mẹ nói như thế nhưng Hạnh làm sao có thể ở yên trong nhà khi mẹ vất vả đầu hôm sớm mai và cảnh nhà luôn luôn đói rách? Thế là ai thuê cái gì chị làm cái đó. Đi hái rau cả buổi cúi còng lưng, chân tay thâm sì, những ngón tay mỏi nhừ như muốn rụng, suốt ngày ngâm nước mà chiều về cũng chỉ được mấy mớ rau xách theo. Có mấy mớ rau cũng còn hơn không. Mấy mớ rau cũng còn cõng được một bữa cơm, ngồi nhà ai cho?

— Làm sao chị bị ướt thế? – Vọng hỏi và nhìn mấy mớ rau vứt dưới đất, ngọn rau nào cũng dính đầy bèo.

— Tao ngã! Châm lửa nhanh lên, rét quá! – Chị Hạnh nói.

Vọng chạy lên nhà tìm bao diêm. Bao diêm chỉ còn hai que, ẩm xìu. Mẹ vẫn dặn lúc nào cũng phải bỏ diêm vào túi áo cho có hơi người ấm dễ đánh. Nhưng chỉ lúc nào cần đến lửa mới nhớ lời mẹ dặn.

— Xoẹt! Xòe! – Que diêm bùng lên một tí lửa đỏ rồi tắt lụi.

— Xoẹt! – Lại tắt nữa.

Mắt Vọng hoa lên. Vọng vứt bao diêm xuống đất cầm đèn sang hàng xóm xin lửa.

Bà Đôi đi làm vừa về không biết đun nấu từ lúc nào mà bếp đầy những than hồng. Chắc bà đốt than hoa. Chỉ thấy than chứ không thấy củi. Thuấn đang ngồi trước bếp cầm một cái xiên dài xâu đầy những miếng thịt lợn to bằng bàn tay để sát những cục than, lăn qua lăn lại. Nước mỡ chảy xuống than kêu sèo sèo. Mùi thơm điếc mũi. Vọng nuốt nước bọt, nhặt cái que châm lửa vào đèn. Bà Đôi đang nhặt rau diếp ở ngoài sân. Rau diếp và các thứ rau thơm đầy một rổ. Mùi thơm nhẹ nhàng.

— Mẹ làm nhanh lên chứ? Tôi sắp phải đi rồi đây! – Thuấn ngừng tay nướng thịt quay nhìn mẹ nói như gắt.

— Thì mẹ đang nhặt nhanh đây, cứ chín thịt là xong rau ngay thôi mà! – Bà Đôi cóm róm nói.

Bà Đôi đi đẩy xe bò về cùng với anh Hy, tay bà chỉ cầm có cuộn dây sao lại có thịt và rau nhiều thế? Ngon thế? Chắc là của anh Thuấn mua trên phố mang về. Chẳng ai biết Thuấn đi làm gì nhưng ai cũng biết Thuấn có nhiều tiền. Quần áo Thuấn mặc toàn các thứ hàng đẹp, tốt, hàng ngoại. Hàng ngày, Thuấn đem quần áo bẩn lên phố thuê giặt là. Đi đến đâu người Thuấn tỏa mùi thơm lừng, trông cứ như ông chủ. Còn bà Đôi là vú em. Bà lao động suốt ngày, người lúc nào cũng đầm đìa mồ hôi. Quần áo bà vá víu, mốc mác, bàn tay bà chai sạn. Chân đất, đầu trần lam lũ, bà đi từ sáng sớm đến tối mịt mới về người đầy mùi bụi, mùi bùn. Bà làm lụng vất vả chỉ để nuôi một mình Thuấn, ngoài Thuấn ra bà chẳng có gì. Còn Thuấn thì muốn gì có nấy. Cả ngõ này không ai biết bố Thuấn là người như thế nào. Chỉ biết một ngày đã xa xôi, bà Đôi tay dắt thằng bé con, tay xách cái túi vải to và cái lồng chim đi từ đâu đến ngõ này, ở nhờ dưới một mái hiên qua đêm và sau đó đóng cột dựng lên một túp lều nhỏ ở gần hồ rác – bãi đất hoang. Cái lều nhỏ đến mức chỉ mình thằng bé đứng thẳng mà vào được thôi, còn bà Đôi thì phải cúi lom khom gần như bò mới vào được nhà.

— Ở thế này bệnh tật ốm chết đấy, bà ạ, ở đây có ám khí. – Những người chung quanh thấy thương tình, nói như vậy.

— Hoàn cảnh tôi một tay thì đầy hai tay thì vơi, tiền ăn chẳng có lấy tiền đâu mà mua nhà, mua đất? – Bà Đôi nói và nước mắt chảy dài xuống áo.

Gần tết năm ấy, trong không khí nhộn nhịp đón xuân, lều nhà bà Đôi bị một cơn gió kéo đổ ụp. Hai mẹ con bà với những thúng mủng và quần áo rách phơi ra dưới trời mưa bụi. Bà Đôi lại dắt con đến ngồi nhờ dưới mái hiên một nhà trong ngõ: Mọi người cảm thấy băn khoăn khi những ngày tết đến gần. Và rồi, người ta gom nhau lại, mỗi người cho một tí và đúng giao thừa năm ấy bà Đôi trải chiếc chiếu vá xuống nền nhà đất và cắm nén hương vào bát gạo, lễ giao thừa.

Từ đấy, bà Đôi có nhà và thằng Thuấn được mẹ cho đi học. Nhưng Thuấn không thích lớp học bằng bãi rác. Suốt ngày nó bới trong đống rác khổng lồ đó để tìm ra những thứ nó cần thiết. Bà Đôi đi làm từ sáng đến tối mới về và đêm xuống nước mắt bà lại chảy khi đứa con ngày một hư hỏng. Bà nói xẵng rồi nói ngọt, bà khuyên nhủ, bà van xin. Nhưng bà bất lực.

— Đi đâu mà lâu thế? – Chị Hạnh nói và cầm lấy cái đèn nhóm bếp. Còn toàn củi vụn. Ngọn lửa leo lên những đầu mẩu rất khó khăn.

— Vào nhà đem cái mê rổ ra đây! – Chị Hạnh bảo.

Vọng chạy vội vào trong chái bếp lần mò tìm ra cái mê rổ.

— Nhà còn nước mắm không?

— Hết rồi, chị ạ!

— Sang bà Ba mua mấy hào rồi về mẹ giả tiền.

— Hôm qua đã mua năm hào bảo hôm nay giả, hôm nay lại mua nữa thì ai người ta bán. – Vọng phụng phịu.

— Thì thôi, chấm muối vậy.

Chấm muối là chuyện thường ở trong nhà này. Một nắm muối đổ vào bát, cho muôi nước rau luộc vào, khoắng tan ra, hòa với ít ớt bột, ngon chán. Vọng bốc nắm muối trong lu bỏ vào bát. Chị Hạnh bắc nồi rau luộc ra, múc nước hòa vào muối. Hy đã về, mệt mỏi ngồi thừ trên bậc cửa nhìn ngọn lửa liếm trên đít nồi cơm:

— Cơm chín chưa? Đói quá!

Ân cũng nhăn nhó. Nó mở nồi cơm bốc ra một miếng cho vào mồm rồi kêu lên:

— Chín rồi!

Mùi cơm chín thơm ngọt. Cả bốn cái bụng đều rỗng đói sót lên như có bao nhiêu con vật nhỏ li ti chạy ở trong đó, chúng chạy từ trên xuống dưới rồi lại chạy từ dưới lên trên mồm kêu róc róc.

Vọng dọn bát. Ân khệ nệ bê nồi cơm lên nhà đặt cạnh cái mâm gỗ. Chị Hạnh lấy đũa vớt rau ra rá. Anh Hy lấy thêm một đĩa muối. Ân thò tay nhón một hạt muối để vào đầu lưỡi. Có bóng người đi vào cửa. Ân ngoảnh ra và kêu lên:

— A! Mẹ đã về!

— Mẹ đã về! A! A!

Vọng cũng chạy ra và reo lên theo em nhưng nó vội dừng ngay lại. Nét mặt u ám của mẹ làm niềm vui trong lòng nó xẹp xuống như có nước đổ lên bếp lửa. Cúi đầu, nó lặng lẽ đi vào. Còn Ân thì chưa hiểu gì, cứ thế sà vào người mẹ, nắm lấy áo, nắm thắt lưng, giật chỗ này một cái, kéo chỗ kia một cái rồi nắm túi và lục mấy cái mẹt.

— Không có gì đâu, buôn bán thế này thì tiền đâu mà mua quà! – Mẹ gắt.

Ân xịu mặt, đi xuống bếp.

— Chưa ăn cơm à? Sao thắp lắm đèn thế? – Mẹ đi vào bếp vừa đi vừa nói. Mẹ đi qua chỗ Vọng đứng: Vọng ngửi thấy ở người mẹ bốc ra đủ mọi thứ mùi – những thứ mùi chỉ có mẹ mới có mỗi khi đi chợ về mùi những quả dưa mát nhẹ, mùi chuối tiêu thơm thơm, mùi hành và mùi bụi nồng nồng.

— Mẹ đã về! – Anh Hy chào rồi múc gáo nước đưa cho mẹ.

Mâm cơm đã dọn xong, mọi người quây lại. Dưới ánh đèn dầu đỏ đọc chỉ thấy một màu xanh: một đĩa rau luộc to ngồn ngộn, bát nước muối pha bằng nước luộc rau cũng xanh, chỉ có nồi cơm độn nhiều ngô là vàng khè. Chỗ nào cũng bốc hơi. Chẳng ai nói một lời, cũng chẳng cần mời chào gì. Chắc mẹ cũng đói lắm, mẹ rửa mặt mũi qua quýt rồi sà vào ăn ngay.

— Suỵt soạt! – Đói! Nóng! Chỉ một lúc là hết bát cơm. Và chỉ một lúc là hết mâm cơm.

Hy đứng dậy. Mẹ cũng đứng dậy. Vọng cũng đứng lên. Trên cái chõng trơ lại những bát đĩa, nồi trống rỗng. Chà! Ngon! Ân húp thêm một bát nước rau to tướng rồi mới đứng lên và vươn vai.

Cái đài trong nhà Tường xây mở to, gió đưa đến tận đây. Văng vẳng điệu cò lả. Nghe lướt thướt, nghe êm êm. Vọng đứng im, lắng nghe, nó bỗng thấy người nhẹ hẳn và buồn ngủ. Hình như đài mở từ lâu nhưng mãi đến bây giờ nó mới nghe thấy. Ban nãy đói, nó chỉ nghe thấy tiếng bụng kêu chứ chẳng nghe thấy gì cả.

Trong nhà, mẹ đang buộc túm quang gánh lại với nhau, đem treo dưới chái bếp.

— Mai mẹ nghỉ chợ à? – Vọng hỏi.

— Ừ, rửa bát đi con!

Vọng ngồi xuống rửa bát, lo lắng. Ngày mai mẹ không đi chợ nữa thì mẹ sẽ làm gì? Từ ngày lớn lên đã bao nhiêu lần Vọng thấy mẹ xếp quang gánh. Sau mỗi lần như vậy, trong nhà lại có những biến đổi. Rồi sẽ ra sao? Mai mẹ sẽ làm gì? Ngày mai lấy gì mà sống?

— Vọng ơi. – Tiếng mẹ gọi kéo dài.

— Dạ! – Vọng thưa rồi vội vã quét sân, chạy lên nhà.

Cái cảnh quen thuộc hàng đêm lại hiện ra trước mắt Vọng: Cửa đóng kín, ngọn đèn dầu vặn to để ở giữa giường. Mẹ ngồi trước đèn, lưng quay ra ngoài cửa. Trước mặt mẹ là một đống tiền lồng phồng, nhàu nát có lẫn cả rơm rác mẹ vừa giốc ở trong hầu bao ra. Đầu mẹ cúi thấp, soi ra trước đèn, mẹ phủi, mẹ vuốt và xếp tiền lại thành từng cặp gọn ghẽ.

Cái Ân ngồi bên cạnh mẹ mắt chăm chú nhìn những đồng tiền. Đồng cũ, đồng mới, đồng nào nó cũng thích nhưng tiền mới nó thích hơn. Có tiền trong túi cũng như có cơm trong bụng. Kẹo vịt, dưa chuột, bánh đa, nhót… Kem là thứ nó thích nhất nhưng cũng đắt nhất, những một đồng một chiếc. Ân nhìn những đồng tiền và nghĩ đến những chiếc kem.

— Mẹ ơi, cho con xin… - Ân nằm ngả vào lòng mẹ, nắm lấy cánh tay mẹ, kéo vạt áo của mẹ che lên mặt, một tay thò ra sờ vào những đồng tiền.

— Lỗ vốn hết rồi đây này, xin cái gì? – Mẹ gắt rồi gạt Ân ra.

— Ứ ừ, cho con một đồng con mua kem. – Ân lại lăn vào.

— Đét! – Mẹ phát vào mông Ân một cái rồi đẩy nó ra, cau mặt lại.

— Hự hự… - Ân khóc. Hôm nay mẹ ác quá. Mọi hôm đi chợ về mẹ cười từ ngõ rồi chia quà cho các con, kể cả anh Hy, chị Hạnh nữa. Những hôm ấy, Ân níu tay mẹ, đánh đu lên người mẹ, thò tay vào túi áo lục lọi. Thế mà hôm nay! – Ân bật khóc hi hi.

— Ngày chạy được hai bữa cơm no bụng là khó lắm rồi còn quà bánh gì nữa! Mày không biết là mẹ mày phải đổ mồ hôi sôi nước mắt ra mới kiếm được một ngày mấy đồng đong gạo ư? Đây, xem này, cả ngày hôm nay có bốn, năm đồng…

Mẹ ngơ ngác nhìn những đồng tiền nhầu nát xếp trước mặt.

— Nhà hết nước mắm ăn rồi phải không, Vọng?

— Hết từ ngày hôm qua ạ!

— Ăn tạm nước muối vậy. Muối cũng sắp hết rồi à?

— Diêm cũng không còn đâu. – Cái Ân nói. Nó rất thích những que diêm.

— Thế có chết tôi không? Vừa mới mua diêm hôm nào? – Mẹ lẩm bẩm và bần thần nhìn những đồng tiền xếp ra mỗi lúc một nhiều trước mặt.

— Gạo còn ăn được mấy bữa nữa? – Mẹ hỏi.

Gạo để trong một cái nồi hông nhỏ đã vỡ trát xi-moong hôm nào cũng sắp hết. Nhiều hôm đến bữa nấu cơm rồi mà gạo trong nồi như có thể đếm được từng hạt. Chị Hạnh chạy vào trong buồng:

— Gạo còn ăn đủ ngày mai nữa, mẹ ạ!

Trên trán mẹ những nếp nhăn hằn sâu xuống.

— Gạo chợ đã lên đến một trăm đồng một yến. Thái Bình, Nam Hà mất mùa. Ăn mày kéo lên Hà Nội xin ăn ngồi chật cả chợ. Tình hình này rồi đói to! – Mẹ lẩm bẩm, nói như mê đi.

Sáng hôm sau, khi Vọng thức dậy thì mẹ đã đi từ bao giờ. Mọi sáng, mẹ thức dậy chuẩn bị nấu nướng hoặc xếp gọn quang gánh lủng củng thường làm Vọng thức dậy, nhưng sáng nay mẹ đi lặng lẽ êm ru. Chị Hạnh đang chuẩn bị đi hái rau.

— Mẹ đi chợ rồi, hả chị? – Vọng hỏi.

— Mẹ đi vay tiền. – Chị Hạnh vừa nói vừa quấn cái xà cạp vào ống chân, đổ vôi và tro bếp vào cái lọ con. Như vậy là hôm nay chị Hạnh đi hái rau ruộng nước. Chị rất sợ đỉa nên phải mang vôi và tro theo.

Chị Hạnh đi được một lúc thì Ân dậy.

Công việc mỗi buổi sáng của hai chị em lại bắt đầu.

Một cái thúng to, một cái chổi tre, cái ngoéo sắt. Vọng buộc cửa lại và hai chị em ra đi.

Mùa thu. Lá rụng đầy trên các đường phố. Đủ các loại lá: lá sấu nhỏ và vàng, lá bàng to và đỏ, lá lim, lá cây báng súng, cây bồ đề, cây hoa sữa lẫn vào nhau, cái đã khô nỏ, cái còn xanh nguyên chạy quần trên đường phố. Nhưng hai đứa quét mãi chưa được đầy một thúng lá. Trên những đường phố có biết bao nhiêu đứa trẻ đi quét lá? Tiếng chổi tre miết trên mặt đường ràn rạt.

Vọng ôm những gốc cây mà rung. Những cành con khô nỏ giòn gẫy rơi xuống. Ân nhặt bỏ vào thúng. Có nhiều cành khô nhưng không chịu rụng xuống. Vọng cầm ngoéo móc vào rồi giật mạnh. Nghe một tiếng “rắc” Vọng vội vã chạy ra xa sợ nó rơi vào đầu. Có cành khô gẫy rơi xuống vỡ tung ra. Ân chạy đi nhặt. Từng mẩu, từng mẩu nhỏ. Ân xếp những cành củi lại. Nhặt nhạnh, gom góp đến trưa hai đứa kiếm được một thúng lá, một bó củi. Vọng để bó củi lên thúng lá, đội lên đầu. Ân thì vác chổi, ngoéo và kéo xềnh xệch trên đất một bó củi vụn nữa. Về nhà!

Bụng hai đứa đói cồn cào.

Vọng chạy lao vào trong bếp. Tiếng cạo nồi sồn sột. Ân thò tay vào trong nồi hông vét nốt gạo ra rá. Ngoài cửa bỗng có tiếng gọi:

— Vọng ơi, Ân ơi!

Nhận ra tiếng mẹ, Vọng vứt củi, vứt lửa chạy ra. Ân vứt rá gạo, chạy tới.

— Làm sao mà cúc áo đứt hết cả như thế kia, hả Ân?

Mẹ hỏi, tiếng dịu dàng. Chỉ cần nghe giọng nói, Vọng cũng hiểu mẹ đang vui. Mẹ vui buồn chỉ cần qua vài câu nói lúc về chợ là biết ngay. Hôm nào mà mẹ có chuyện buồn thì chẳng làm sao mẹ cũng gắt cũng mắng nhưng nếu mẹ vui thì đấy, cái áo cả hàng khuy dài đều đứt mà mẹ có mắng đâu chỉ hỏi nhẹ thế thôi. Ân nhìn mẹ, tủm tỉm cười. Đôi lúm đồng tiền trên hai má nó hằn sâu xuống.

— Cành củi nó cào con đấy! – Ân nói rồi kéo hai vạt áo chồng lên nhau. Hai bàn tay nó đầy nhựa cây và đất lấm. Vọng nhìn xuống hai bàn tay mình. Hai tay Vọng còn thêm cả những vết xước. Vết dài, vết ngắn. Cả máu, nhưng máu đã khô trên hai cổ tay, chỗ bị cái ngoéo móc phải.

— Này, cho mỗi đứa một đôi! – Mẹ móc túi.

Trời ơi, kẹo! Kẹo! Kẹo bọc giấy bóng đỏ! Kẹo bọc giấy bóng xanh! Kẹo mới đẹp, mới thơm làm sao! Hai đứa vồ lấy tay mẹ cầm cái kẹo đưa lên mũi hít lấy hít để rồi cho vào túi. Thích quá! Chỉ ăn một chiếc thôi, còn một chiếc để dành đến mai, đến kia.

Ân chạy xuống bếp đứng sát vào người chị:

— Chị ăn hết kẹo chưa?

— Còn một cái!

— Chị cho em cắn một nửa, mai em lại cho chị cắn một nửa cái của em.

— Thế ngộ nhỡ mai mày không cho tao cắn một nửa thì sao?

— Chắc lép thế không biết! – Ân kêu lên, mặt thuỗn ra. “Ừ, ngộ nhỡ mai mình không cho chị ấy cắn một nửa hoặc đêm nay mình ăn hết cả một cái thì sao?”

— Đây cắn đi! Mai phải giả tao! – Vọng bóc kẹo đưa vào tận mồm em.

“Cắc” Ân ngậm nửa cái kẹo rồi chạy bay ra ngoài đường.

— Ân ơi, lấy guốc vào đây mẹ rửa chân cho! – Mẹ gọi và đổ một gói muối vào trong hũ rồi nhắc chai nước mắm lên, cái chai không. Mẹ bảo Vọng:

— Con ra nhà bà Ba mua hai đồng nước mắm.

— Tối rồi để mai mua, mẹ ạ!

— Mai con phải đi chợ với mẹ.

— Đi đến bao giờ về?

— Bao giờ xong việc thì về.

Vọng cầm chai đi mua nước mắm rồi về ngồi trước bếp, mắt đăm đăm nhìn ngọn lửa, gió cuốn ù ù, mỗi lúc gặp thanh củi có kiến lại nghe tiếng nổ lách tách.

— Vọng ơi! Dậy đi con! – Mẹ gọi và lay người Vọng.

Vọng vội vã nhảy xuống đất, mắt cay xè.

— Để im cho em nó ngủ! – Mẹ nói khi chân Vọng đá phải chiếc guốc làm kêu lên một tiếng.

Vọng quay nhìn vào trong giường bắt gặp đôi mắt đen láy mở to của Ân đang nhìn Vọng với vẻ ngạc nhiên, dò xét.

— Chị ơi! Cho em đi với! – Nó nói và nhảy xuống đất.

— Con không được đi, phải ở nhà! – Mẹ nghiêm mặt nói.

— Ứ! – Ân phụng phịu nước mắt lưng tròng.

— Mẹ phải gánh, chị Vọng phải đội, con còn bé không có ai dắt, ô-tô nó kẹp chết! Ô-tô bình bịch nó chạy đầy ở ngoài đường ấy. Con có sợ ô-tô kẹp chết không?

“Chết thì phải cho vào cái hòm sơn đỏ đem ra ngoài bãi tha ma, vùi xuống đất không bao giờ còn trở dậy được nữa.”. Ân nghĩ và không đòi đi nữa.

— Con ở nhà ngoan, mẹ đi chợ về sẽ mua cho con nhiều kẹo, mua cả guốc sơn đỏ cho nữa. – Mẹ dỗ dành.

— Chị cũng không đòi em nửa cái kẹo chiều hôm qua nữa. – Vọng nói thêm rồi cầm cái rổ sảo đi theo mẹ gánh đôi quang thúng. Nhìn thấy thế, Ân lại vùng lên, chạy theo. Nó níu lấy tay Vọng, nước mắt giàn giụa:

— Chị Vọng ơi, cho em đi theo với! Cho em đi ở đằng sau thôi! Đi xa xa thì mẹ không biết đâu. Lên đến trên phố rồi mới đi gần. Lúc ấy mẹ có muốn đuổi cũng không đuổi được nữa. – Bàn tay Ân gầy gò, bé nhỏ nhưng xiết chặt. Vọng thấy sống mũi cay xè.

— Mẹ ơi, cho cái Ân đi với, mẹ ạ! – Vọng năn nỉ.

— Đi với cái roi! Nào, lại gần đây. – Mẹ quát rồi bẻ một cái que rào giơ lên. Ân vội vã buông tay chị ra. Vọng đi nhanh theo mẹ. Ra khỏi ngõ, Vọng vẫn nghe thấy tiếng Ân vừa khóc vừa gào ở phía sau.

Mẹ không nói gì chỉ cầm chặt tay Vọng và đi nhanh qua ngõ. Chưa bao giờ Vọng thấy cái ngõ dài và khó đi đến thế, cứ khấp kha khấp khểnh! Vọng bước lấp vấp. Chợt Vọng ngẩng lên nhìn vào mắt mẹ. Mắt mẹ hoe hoe. Như có những hạt bụi bay vào trong mắt mẹ.

Đường phố chật chội và đông đúc. Những chiếc xe phóng bạt. Có một cái ô-tô màu cứt châu chấu tự nhiên chồm lên vỉa hè. Người đi đường kêu khóc, chạy tóe ra rồi lại tụ lại. Cái ô-tô chẹt ngang bắp chân một bà cụ già. Ống chân bà cụ dập ra. Máu chảy. Người ta khênh bà cụ lên một cái xe tay rồi chở đi. Vọng giơ tay bịt chặt hai mắt đứng im một lúc rồi vội vã chạy theo mẹ.

Những phố lớn dọc ngang và các ngôi nhà to rộng nhiều tầng hiện ra trước mắt Vọng. Nó như lạc đi trước những cửa hàng treo đầy kính gương lộng lẫy. Những tấm vải hoa đủ các màu sắc rực rỡ xếp chồng chất. Khăn quàng, len dạ, quần áo may sẵn và biết bao nhiêu đồ chơi bầy la liệt. Kia nữa, trong những tủ kính treo đầy những vòng xuyến, nhẫn, hoa tai bằng vàng ngọc lấp loáng.

“Trời ơi, sao mà nhiều thứ đẹp thế. Sao mà người ta giàu có đến thế? Mùi gì thơm thế?” Vọng ngây ngất, bàng hoàng trước cảnh buôn bán giàu sang. Bao nhiêu màu sắc, ánh sáng tràn lên khuôn mặt nó. Những màu sắc và ánh sáng mà nó không nhìn thấy ở đâu trong ngõ cây bàng.

Mẹ kéo tay Vọng:

— Đi nhanh lên, con ơi!

Trống ngực Vọng đập thùm thụp. Vọng quay đi chậm chạp bước theo mẹ.

Vọng chưa lên chợ Bắc Qua bao giờ nên thấy cái chợ thật to, thật lạ, thật đông đúc ồn ào. Những thúng mủng, bao bị, lồng bu bầy la liệt. Gạo, ngô, khoai, cám, gà, vịt, lợn, chó… Hình như chẳng có thứ gì thiếu mặt ở đây. Một mầu nâu mốc mác và bụi bậm bay mù mù. Những người đi chợ quần áo lem luốc. Người nào cũng vội vã, hớt hải, nét mặt tính toán hoặc lo âu, tiếng nói như hét. Người ta mua bán, trao đổi, mà cả, giành giật, quát tháo. Nắm lạc, nắm đỗ, mớ ngô… Tiếng gà kêu, chó cắn, lợn rít. Những nét mặt nhớn nhác. Thoáng thấy bóng một tên cảnh sát mặc quần áo vàng, thắt lưng da to bản, đeo súng lục, cầm dùi cui là họ vội vã đậy hàng lại hoặc lẩn ra phía khác. Vọng nhìn mẹ. Mẹ vội lồng đôi quang gánh vào nhau đeo lên vai rồi giơ tay dắt Vọng đi. Hai mẹ con vượt qua những đám người đứng ngồi la liệt, ra phía sau. Đó là chỗ bán hoa quả.

Mùa thu, hoa quả thực nhiều. Những nải chuối tiêu chín vàng lấm tấm trứng cuốc. Những quả bưởi rám nắng. Ổi cuối mùa thơm cùng thị vàng cứ ngát lên. Hồng đỏ, hồng xanh. Những quả na tươi còn nằm trong lá mắt đã mở. Sấu chín để bên cạnh những quả thanh trà làm nao lòng người. Màu quả sặc sỡ sáng rợi dưới trời. Vọng thấy người nhẹ nhàng, dễ chịu. Bao nhiêu lo âu buồn rầu như trút bỏ từ lúc nào.

— Con đứng đây trông cho mẹ đi mua hàng, cẩn thận không có kẻ cắp nó lấy đi lúc nào không biết đấy! – Mẹ đặt đôi quang gánh trước mặt Vọng rồi cầm cái rổ đi mua hàng. Mẹ đi, len lách vào những hàng người, chen chúc, nhặt nhạnh, từng nắm, từng mớ, quả chín, quả xanh. Mẹ mua nhiều nhất là chuối. Chuối lá, chuối tiêu, chuối ngự…

Mẹ mua mải miết, tóc xõa ra ngoài vành khăn, mồ hôi vã trên trán, mắt đỏ lên như đang bị nắng thiêu đốt. Vọng đứng trông hàng hai mắt mở to chăm chú căng thẳng, có lúc nó phải ngồi thụp xuống ôm những cái thúng vào lòng như có ai sắp giằng mất. Mãi đến xế chiều thì mẹ mới mua được đầy gánh quả và về được đến nhà thì trời đã gần tối.

Chị Hạnh đi hái rau thuê đã về. Người chị lấm nhuổi những bùn. Nhìn thấy gánh quả trên vai mẹ, mắt chị sáng lên và chị cười:

— Ngon quá nhỉ?

Ân chạy vào nhà như một cơn gió, miệng cười toe toét khi nhìn thấy những rổ đầy quả. Mẹ thì chưa kịp rửa tay chân thay quần áo đầy bụi đã lăn vào lựa chọn. Quả nào chín thì mẹ bầy ra mẹt ra sàng, quả nào xanh thì mẹ cho vào rơm ủ, cũng có quả mẹ ủ trấu rồi để xuống gậm giường. Không khí trong nhà thơm mát mùi quả tươi chín. Nét mặt mọi người cũng như dịu dàng tươi mát hơn. Riêng Vọng, nó ngồi im một góc nhà và uống hết cốc nước này đến cốc nước khác.