Suy đoán về Mishima Yukio

Suy đoán 1: Có lẽ Mishima Yukio là một con người có đời sống nội tâm vô cùng mềm yếu. Khuôn mặt cương nghị, đôi lông mày rậm và thô, đôi mắt lạnh lẽo chẳng qua là do ông cố tình tạo ra như thế, là sự ngụy trang. Việc hình thành tính cách mềm yếu của Mishima Yukio có liên quan mật thiết với cuộc sống thời niên thiếu của ông. Bà nội ông, một con người cứng rắn đã dùng một thứ tình yêu bá đạo đầy bệnh tật phủ lên linh hồn một đứa bé đáng thương. Nhưng nếu không có một bà nội quái ác như vậy, rất có thể sẽ không có những tác phẩm văn học quái dị mà đẹp đẽ như một bông hồng đen nở trên một xác thối trương phềnh của Mishima Yukio, đương nhiên trên văn đàn Nhật Bản sẽ không có một “quỷ tài” Mishima Yukio. Cho dù Mishima lúc nào cũng nói đến cái chết, hễ mở miệng ra là nói đến chuyện thèm máu tươi, muốn giết người… cuối cùng lại chọn cách tự sát để kết liễu đời mình, nhưng tôi lại cho rằng chính ông là người sợ chết nhất trên thế gian này, chí ít là ông cũng quý trọng sinh mệnh của mình ngang hàng với những kẻ phàm phu tục tử. Mishima đã từng khai mình mang trọng bệnh để khỏi phải nhập ngũ là một minh chứng cho việc ông rất lưu luyến thế gian này.

Suy đoán 2: Có lẽ trong vấn đề giới tính, Mishima Yukio chịu rất nhiều áp lực. Ông yêu đàn bà đến độ điên cuồng, thậm chí gặp cô nào là yêu ngay cô ấy. Ông tuyệt đối không phải là người có vấn đề về giới tính, lại càng không phải là kẻ thèm khát thân xác đầy mồ hôi của những nam công nhân vệ sinh. Tôi nghĩ ông có một mối ác cảm đối với thân thể đàn ông, tuyệt đối không phải là kẻ đồng tính. Mishima có rất nhiều câu nói nhằm đánh lừa mọi người. Tôi đọc tác phẩm của Mishima chưa nhiều lắm, nhưng nếu một số truyện có liên quan đến chuyện đồng tính mở lối cho ông bước chân vào văn đàn đều là những truyện viết trước năm ba mươi tuổi, và nếu sau bốn mươi tuổi ông không viết về vấn đề này nữa, thì tôi có thể khẳng định rằng, ông tuyên bố rằng mình yêu đàn ông hoặc đại loại như thế về thực chất là một hành vi kích động để mọi người chú ý đến mình một cách lập dị mà thôi. Tôi nghĩ, ở Nhật Bản lúc ấy không có nhà văn nào mắc bệnh đồng tính cả. Mishima Yukio gây ra vụ nhiệt náo này quả đúng là hấp dẫn, đầy mị lực, do vậy đã khiến nhiều độc giả cảm thấy hứng thú với tác phẩm của ông. Trong tâm can của Mishima, cái cơ thể đàn ông cường tráng của ông là của chính ông, tình yêu của ông chính là ông dành cho cơ thể ông, lại còn ảo tưởng là dùng cơ thể ấy để chinh phục đàn bà. Rõ ràng Mishima tự tin đến mức cuồng ngạo trước đàn bà. Cuộc đời Mishima Yukio có rất nhiều khoảng thời gian cô độc, thực ra là ông hy sinh cho những sáng tác của mình. Bi kịch của vấn đề là ở chỗ: Những nhà bình luận và những nhà chép truyện ký lúc nào cũng quá tin tưởng vào những phát biểu của nhà văn mà không hề để ý rằng, phần lớn những phát biểu của họ đều là không thật, không thật nhiều nhất chính là tự truyện của chính nhà văn. Muốn biết chân diện mục của nhà văn nên chú tâm tìm kiếm trong tiểu thuyết của anh ta. Do vậy, nhân vật đạo sĩ trong “Kim các tự” kỳ thực cũng không hoàn toàn là đạo sĩ.

Suy đoán 3: Tính cách nhu nhược của Mishima Yukio biểu hiện đầy đủ nhất là lúc ông tiếp xúc với đàn bà. Ông có sự mẫn cảm vượt bình thường, đa tình vượt bình thường. Ông là một con người đa tình đến độ bệnh hoạn, tuy dung mạo cũng tầm thường thường nhưng linh hồn thì cao quý và yếu ớt, trông chẳng khác nào một con ve vừa thoát xác. Nhân vật thiếu niên quý tộc trong “Xuân tuyết” chính là sự thể hiện mẫu hình lý tưởng, cũng là sự thể nghiệm tâm lý tuổi thanh xuân một cách hình tượng hóa của ông. Tôi nghĩ Mishima Yukio khi còn đang đi học thì gặp cô bé nọ trên xe buýt, ngồi bên cạnh nhau, đầu gối chạm vào nhau, bởi bị kích động nên toàn thân Mishima phát rét run, răng đánh vào nhau lập cập. Rất khó nói đó là tình yêu, vả lại cô thiếu nữ ấy chưa hẳn đã là đẹp. Đối với thiên tính của Mishima Yukio, ái tình chỉ có thể là một kiểu phản ứng bệnh lý. Tôi nghĩ trong thời gian ấy, Mishima chưa hề có năng lực tính giao, ông không thể hoàn thành những hoạt động tính giao đối với người con gái mà ông theo đuổi, đó có thể chỉ là một kiểu luyến ái về mặt tinh thần trong trạng thái không bình thường. Đối với một thiếu niên như thế, để khiến cho anh ta trở thành một người đàn ông chân chính, có lẽ phải cần đến một mụ đàn bà từng trải hơn là một thiếu nữ xinh đẹp yêu kiều. Tôi nghĩ, chính vì sự bất lực đối với đàn bà trong thời niên thiếu nên ông mới đem “cơ thể dâm dấp mồ hôi của đàn ông” ra mà nói, thứ nhất là để tự an ủi, thứ hai là để làm cho mình tự mới lạ. Do vậy, chuyện “luyến ái tinh thần đồng tính” của Mishima Yukio, về cơ bản có thể lý giải là một hành vi thuần túy văn học. Người như Mishima không phải là nhiều nhưng ở những nghệ thuật gia trác việt nói chung đều có nhưng diễn biến tâm lý tương tự. Tôi nghĩ, trước khi chính thức kết hôn, Mishima đã từng có những hành vi tính giao khá mỹ mãn với đàn bà, do vậy mà “luyến ái tinh thần đồng tính” của ông càng ngày càng thuyên giảm. Kết hôn chính là một cái mốc đánh dấu sự chuyển biến lớn lao trong cuộc đời cũng như trong sáng tác của Mishima Yukio, những sinh hoạt vợ chồng hằng ngày đã gạt bỏ những mặc cảm tự ti về giới tính của ông, về sau ông đường đường chính chính miêu tả những quan hệ nam nữ rất bình thường mà tác phẩm “Sóng loạn” chính là một minh chứng.

Suy đoán 4: Trong “Kim các tự”, Mishima Yukio không giải thích một cách rõ ràng khái niệm “kim các - lầu vàng” tượng trưng cho cái gì. Tôi cho rằng “Kim các tự” đơn giản chỉ là một tự truyện tình yêu của chính ông. Những diễn biến tâm lý thấp hèn ở nhân vật đạo sĩ nọ có thể được xem là những thể nghiệm được của Mishima trước khi kết hôn. Tôi cho rằng, cứ cứng nhắc bảo rằng “kim các” là một hình tượng tượng trưng, thế thì tôi đoán đó là hình tượng tượng trưng của một thiếu nữ xuất thân đài các, có thể ngắm mà không thể với tay tới được. Nhưng Mishima là người không thể cùng với kiểu đàn bà ấy hoàn thành những hoạt động tính giao, cũng giống như những thiếu niên nhu nhược tinh thần lẫn thể xác cứ hoài vọng về một hình bóng yêu kiều nào đó, bất đồ đến một lúc nào đó, người đàn bà mà anh ta hoài vọng lại trần truồng hiện ra trước mắt cùng anh ta ân ái, nhưng khổ nỗi anh ta lại không có năng lực ấy. Cái đẹp luôn luôn có sức mạnh làm cho người ta phải chấn động, phải sợ hãi, tôi nghĩ Mishima trước khi kết hôn đã trải nghiệm và nhận ra được điều này. Khi người đẹp tủi tủi hận hận mặc quần áo và bỏ đi, chắc chắn nỗi thống khổ trong lòng Mishima thâm sâu và bao la như biển trời. Ông càng mê đắm đàn bà và cứ liên tục nghĩ đến chuyện cùng người đẹp làm tình, cũng giống như đạo sĩ nọ lúc nào cũng tưởng tượng ra hình dạng của “lầu vàng” trong ngọn lửa ngất trời. “Lầu vàng” đang chao đảo và phát ra những tiếng nổ ầm ì trong ngọn lửa chính là những cơn quằn quại và những tiếng rên rỉ của đàn bà lúc dục tình đã đến đoạn cao trào trong tâm lý của Mishima. Cho nên khi có một bạn văn bảo rằng không cần thiết phải viết chương mười miêu tả cảnh lầu vàng bị lửa thiêu, như thế sẽ tốt hơn; Mishima đã trả lời: “Nhưng, cắt đứt giữa chừng một cuộc giao hoan là rất có hại cho sức khỏe!”. Tuyệt đối đây không phải là một câu trêu đùa, cho nên người bạn văn này mới nói: “Mishima Yukio thiết kế lửa thiêu Kim các tự rất có thể là trước đó ông ấy đã cảm nhận được một kiểu phát tiết tình dục mang tính chức năng của giác quan. Mishima đã đem lầu vàng làm đối tượng miêu tả tình dục của ông ấy”. Khi chưa có được một người đàn bà, một thiếu niên điên cuồng vì tình dục có thể nghĩ đến cái chết để thay thế cho những dục cảm hoan lạc của ái tình, nhưng đến ngày anh ta được thỏa nguyện, những suy nghĩ về cái chết sẽ tan theo mây theo khói. Do vậy mà sau khi đốt cháy lầu vàng, đạo sĩ nọ đã vất con dao cũng như những viên thuốc ngủ - vốn định dùng để tự sát - xuống đáy bể, rồi đốt một điếu thuốc, vừa rít thuốc vừa nghĩ: “Hay là phải sống thôi!”. Đúng thế, những mỹ nhân sáng nhớ chiều thương cuối cùng cũng chỉ là như thế, phải tiếp tục sống thôi!

Suy đoán 5: Sau khi viết xong “Kim các tự”, những lời ca tụng mặc sức tuôn ra, tiếng tăm nổi như cồn, trong nhà đã có vợ khôn con quý, đời sống vật chất và tinh thần đầy đủ…, Mishima Yukio dễ dàng rơi vào một cuộc sống bình thường dung dị. Ông đã có tất cả, đã công thành danh toại, gia đình viên mãn. Những mặc cảm tự ti ẩn tàng trong con người ông đã được trị liệu thông qua cuộc sống gia đình êm ấm, phù hợp với đạo đức truyền thống và ngọn lửa hỏa thiêu Kim các tự. Mishima Yukio cũng không còn “mê đắm cơ thể của những công nhân vệ sinh” để tự khinh mình và khinh người nữa. Nhưng Mishima Yukio quyết tâm không sa đà vào cuộc sống bình bình thường thường, những ham mê văn học không hề có điểm dừng, cũng giống như đàn ông mê gái đẹp là không bao giờ có điểm dừng. Khi một nhà văn hoàn thành tác phẩm tiêu biểu của mình, hình thành nên cái gọi là “phong cách” riêng, muốn đột phá là vô cùng khó khăn. Những nhà văn chưa được gọi là có phong cách thì vẫn có thể thay đổi đề tài và không ngừng cho ra đời những sáng tác mới, còn những nhà văn đã có phong cách đại khái chỉ có thể dựa vào một sự thay đổi lớn trong quan niệm để thay đổi diện mạo tác phẩm của mình. Do vậy có thể nói, khi một nhà văn hô vang khẩu hiệu, lấy những phát biểu như thế này, những tuyên ngôn như thế kia để thay thế cho sáng tác cũng chính là lúc sức sáng tạo của anh ta đã suy thoái hoặc chí ít là đã có những biểu hiện của nguy cơ suy thoái. Một nhà văn nếu quả thật có cho ra đời một quan niệm sáng tác mới thì tiền đồ sáng tác của anh ta nhất định sẽ rất huy hoàng. Nhưng để một nhà văn đã từng có một tác phẩm đỉnh cao phải thay da đổi thịt quả thật là không dễ dàng gì, tất nhiên trong đó có cả tài năng kỳ lạ Mishima Yukio. Ông chỉ có thể giương cao ngọn cờ võ sĩ đạo - đương nhiên đã thông qua cải biến - để đấu tranh với chính mình. Ông nhận thức một cách rõ ràng nguy cơ ẩn tàng sau cái gọi là công thành danh toại, ông không chừa một phương sách nào để giãy giụa để thoát ra khỏi vũng lầy ấy, nhưng để làm ra những giá trị mới quả là phải trả một cái giá vô cùng nặng nề. Cái giá thứ nhất là từ đó, tác phẩm của Mishima Yukio vốn là một thứ văn học thuần chân cao quý đã biến thành một thứ văn học sặc mùi chính trị; cái giá thứ hai là những tư duy lý tính đã giết chết năng lực tư duy hình tượng của chính ông. Nhưng Mishima không còn cách lựa chọn nào khác. Những nhà văn đồng thời với Mishima cũng chẳng ai có những lựa chọn tốt hơn. Một thời gian rất dài sau khi viết xong “Kim các tự”, Mishima vẫn là một nhân vật trung tâm của văn đàn Nhật Bản, lúc thì làm đạo diễn, lúc thì sắm vai diễn viên, lúc thì biến thành nhà biên kịch; đôi khi lại phát biểu những bài chính luận, lúc lao vào việc tổ chức các đoàn thể xã hội… Có thể nói ông xuất kích trên tất cả các mặt trận. Những hoạt động này một mặt thể hiện sự đa tài nhưng đồng thời cũng duy trì thanh danh cho Mishima. Nhưng làm gì thì làm, chúng ta đừng quên ông là một tiểu thuyết gia, đối với tiểu thuyết ông vẫn chung tình, vẫn trân trọng, tôi nghĩ, trong những ngày hoạt động không biết mệt mỏi này, trong những thống khổ và mâu thuẫn, Mishima đã cực lực tuyên dương tinh thần “tân võ sĩ đạo”. Tất nhiên tinh thần này có thể sẽ không là tín ngưỡng chân chính của ông, nó chẳng qua là một cái cây được trồng trong lúc khốn quẫn, chẳng qua là Mishima tự cứu mình, nó cũng giống như một khúc gỗ mục trôi nổi trên đại dương mênh mông. Mishima đủ tỉnh táo để mà biết rằng, danh tiếng của ông đã mãn thiên hạ, nhưng ông vẫn chưa có một tác phẩm lớn được liệt vào hàng kinh điển để mặc định vị trí của mình trên văn đàn; những công việc mà ông đã làm khiến người ta bình luận một cách rầm rộ kia, chẳng qua là bước chuẩn bị tài liệu cho một cuốn tiểu thuyết dài của ông mà thôi. Về thực chất, Mishima Yukio xem tiểu thuyết “Biển cả phì nhiêu” của ông còn quan trọng hơn cả Thiên hoàng. Khi viết xong danh tác đồ sộ này, ông cũng nên chết là vừa. Mishima đã cưỡi lên lưng cọp, nếu ông không chết thì cũng sẽ rơi khỏi lưng nó và bị chê cười.

Suy đoán 6: Tôi nghĩ Mishima Yukio cũng là một người rất coi trọng danh lợi. Ông không hề có tâm cảnh đạm bạc như văn nhân Trung Quốc xưa (tuyệt đại bộ phận sự đạm bạc của văn nhân Trung Quốc là do hoàn cảnh mà ra, không thể nào khác được). Mishima cũng là người rất quan tâm đến chuyện các bình luận gia đánh giá tốt xấu về mình như thế nào. Sau khi viết xong “Xuân tuyết”, “Vó ngựa”, lòng ông cảm thấy bất an, đến khi nhận được những lời khen ngợi của Kawabata Yasunary và những người khác, tảng đá nghìn cân trên người ông mới được bỏ xuống. Sau khi viết xong “Hiểu tự”, giới bình luận bỗng dưng im hơi lặng tiếng, Mishima có vẻ bất mãn lắm, bèn than phiền với những bạn tri âm ở nước ngoài. Do vậy có thể thấy, Mishima không phải là một người tự tin, những lời tán tụng của giới phê bình có thể làm ông đắc ý dương dương và quên mất mình là ai, sự im lặng của giới phê bình có thể khiến ông lo lắng, thậm chí là phẫn nộ. Rõ ràng, Mishima không hề tin tưởng vào tài năng của chính mình. Lòng tin vào chính mình của ông thậm chí không thể so đọ với các nhà văn trẻ trên văn đàn Trung Quốc đương đại, đương nhiên những nhà văn trẻ mà tôi muốn nói ở đây là những người đi đêm, để lấn át nỗi sợ hãi nên họ phải cố gào lên thật to với những lời cực kỳ hào mại sảng khoái - thực chất là những kẻ to gan, còn khí chất thì lại cực kỳ nhu nhược. Tôi nghĩ, Mishima cũng chưa hẳn đã có nhiều cảm hứng sáng tác, không phải vung bút thành văn, cũng có lúc nào đó ông không viết được chữ nào. Khi không có cảm hứng sáng tác, ông dẫn một bầy học sinh đến thụ huấn tại một đội tự vệ quân. Suy cho cùng, chuyện này cũng là vì văn học, vẫn là vì sáng tác mà không phải là thể hiện lòng trung thành đối với Thiên hoàng. Mishima đã cố gắng hóa trang mình thành một con người đầy dũng khí, có lý tưởng chính trị cao vời và một tâm hồn cao thượng, về thực chất là dựa vào đó để thu hút cái nhìn của giới phê bình nông cạn, là một cách quảng cáo cho những sáng tác của ông. Hành động mổ bụng tự sát cũng là một cách quảng cáo - một trò quảng cáo cực kỳ thành công. Ngay khi đầu của ông gục xuống đất, một dòng máu đã chiếu sáng rực lên toàn bộ tác phẩm của ông khiến chúng trở nên bất hủ. Việc Mishima thân cận với chính trị chính là một thủ đoạn văn học của ông, là ông đóng kịch, nhưng vai diễn rất kỳ công nên cũng đã nhập vai, cảm tình với vai diễn cũng đã có ít nhiều, do vậy mà cũng có ý nghĩa biến giả thành chân. Nếu thực sự vì quốc gia, vì Thiên hoàng, không nhất thiết Mishima phải chờ viết xong “Thiên nhân ngũ suy” mới mổ bụng? Quốc gia và Thiên hoàng phải quan trọng hơn một bộ tiểu thuyết chứ? Nhưng điều hơn người của Mishima là ông đã diễn vở kịch này quá hay, biến giả thành chân. Đại đa số những nhà văn hay hô khẩu hiệu, sau khi đã đạt được mục đích thì lập tức chuyển hướng, do vậy mà suy, Mishima vẫn là một nhà văn đáng nhận được sự kính nể.

Tôi nghĩ, trước khi mổ bụng tự tử, Mishima rất do dự. Ông không muốn chết, ông rất yêu thế giới này, nhưng vì khẩu hiệu đã hô quá vang, không chết thì không còn mặt mũi nào mà nhìn thế nhân nữa. Cho nên, Mishima thật ra vẫn là một con người có lương tâm. Ông không tự mổ bụng thì có ai làm gì được ông nào?

Suy đoán 7: Tôi cho rằng, Mishima rất ân hận về chuyện không thể chứng kiến những gì diễn ra sau khi chết. Trước khi chết, nhất định ông ấy đã tưởng tượng rất nhiều về những chấn động trên văn đàn do cái chết của ông đem lại; tưởng tượng ra cảnh sau khi ông chết, văn đàn thế giới sẽ quan tâm đến những sáng tác của ông như thế nào. Ông thường bị những tưởng tượng ấy làm cho kích động đến chảy nước mắt. Nhưng nước mắt đã chảy nhiều thì nỗi nuối tiếc càng lớn, thật khó mà vẹn cả đôi bề. Cho nên trước khi chết, ông đã an bài mọi chuyện đến độ hoàn hảo, viết di ngôn lại cho vợ, đem chiếc đồng hồ đắt tiền tặng cho người thân. Nếu đúng là vì Thiên hoàng mà hiến thân thì đeo đồng hồ mà chết cũng được thôi, việc gì mà phải chấp nhặt những chuyện tiểu tiết đến như thế.

Mishima Yukio để lại rất nhiều sáng tác cho đời, cũng làm được nhiều việc ngoài văn chương, cuối cùng lại chọn lấy một cách kết thúc cuộc đời cực đoan như vậy, thoạt trông thì có vẻ rất phức tạp nhưng kỳ thực là rất đơn giản. Ông sinh ra là vì văn chương, và cũng vì văn chương mà chết. Mục đích hoạt động chính trị của ông cũng là nhằm phục vụ cho văn chương. Nghiên cứu về Mishima Yukio tất yếu phải từ góc độ văn học, dùng quan điểm văn học và phương pháp văn học, bất kỳ những phương pháp phi văn học nào đều không thể lý giải Mishima Yukio.

Mishima Yukio là một phàm nhân có đầy đủ thất tình lục dục, nhưng một nhát dao cuối cùng biến ông trở thành thần thánh.

Mishima Yukio vốn không khó hiểu, nhưng cũng do nhát dao cuối cùng mà ông trở thành thần bí. Nhưng mấy mươi năm sau, người ta vẫn quan tâm đến ông, nghiên cứu về ông, những điều thần bí sẽ được làm sáng tỏ. Đây chính là điều mà ông cần nhất.

Mishima Yukio là nhà văn kiệt xuất, nhà văn kiệt xuất cũng không phải chỉ có mỗi Mishima Yukio, nhưng nhà văn kiệt xuất dám dùng dao rạch bụng thì chỉ có mỗi Mishima Yukio.

Một linh hồn như thế liệu có được an nghỉ không?

Tháng 12 - 1995