Miếng Bánh

Canh bánh đa nóng, ông xơi ạ...

Chỉ nghe tiếng giày cồm cộp, người đàn bà hàng quà đã vội cất tiếng mời vồn vã, trọng vọng như thật chị đã trông lên, thấy sự ăn mặc lành lặn và vẻ mặt chữ nghĩa của Hưng rồi. Hưng chỉ nhìn qua người đàn bà lúi húi bày đồ hàng nọ, lạnh lùng đáp:

- Không!

Người đàn bà như không nghe thấy, ngước hẳn mặt lên:

- Ông xơi một bát canh nhà cháu mới múc.

Hưng cau mặt lắc đầu và bước nhanh nữa để thoát sự mời chào nọ. Hưng khổ sở thấy sao dọc đường hay có những người bán hàng kệch cỡm như thế. Họ xoắn xuýt bất cứ người đàn ông nào đi qua để được bán bóp mắt người ta. Họ không chịu biết rằng những thứ quà bún riêu, bánh cuốn, canh bánh đa và gì gì nữa của họ, thì những kẻ vận tây hay quần chùng áo dài chết đói thôi chứ không thể đi đường mà đứng lại ăn bao giờ. Cả ngoài đường nhìn chõ vào người ta, mặt thì cúi xuống, miệng xì xụp, nhồm nhoàm, tóp tép như thế, còn gì thể diện, nhân cách! Ấy là không kể sự bẩn thỉu ghê gớm trong sự ăn uống. Nào bát đũa, mẹt của họ đang nhớp nháp, họ chỉ lấy mảnh khăn vải đen rách mép chùi vét một cái rồi bày ngay thức ăn cho khách hàng. Còn khách hàng và vội lén lút, để cả nước canh sớt xuống áo, vụn rau dính bên mép, mỡ màng ngoen ngoen ra má, và vừa ăn xong vừa quệt miệng với bất cứ cái gì, tay áo, tờ quảng cáo chiếu bóng, tờ giấy nhật trình, vỏ bao thuốc lá, phong bì thư mới bóc...

Bệ rạc quá chừng!

Ấy Hưng nghĩ thế, nhưng nếu được ai bỏ tiền mời mình hay mình có tiền, Hưng sẽ ngồi xuống ngay cái ghế kê mấp mé bên bờ hè kia mà ăn ít cũng hai bát. Canh họ nấu mới ngon làm sao! Nhác nom qua, Hưng đã nghẹn nghẹn ở hai góc miệng. Bánh đa thái mỏng như thạch, nước canh loáng màu gạch cua và cà chua. Rau rút xanh non, nhai vào miệng phải biết là sồn sột!...

Hưng không dám tưởng nghĩ thêm đến những hình ảnh màu vị ấy nữa! Hưng càng bước nhanh, mắt đăm đăm nhìn đằng trước.

Người bỏ tiền để Hưng ăn không có, nhưng Hưng có tiền. Ép vào cái ví bằng bìa ở túi áo trên của Hưng kia, cả một đồng bạc giấy mới. Đấy là số tiền Hưng "tàu bè" lên Hà Nội mà tý nữa Hưng hỏi giá cả, nếu vé xe đúng tám hào thì vừa đủ tám hào vé, đồng bạc nọ còn vừa được hai hào. Hai hào ấy để Hưng uống nước và phòng một sự xảy ra bắt buộc tiêu tiền.

- Mình đi mau rồi về đấy. Chiều nay năm giờ tôi thổi cơm chứ không để đến tối mịt như mọi khi đâu!

Vừa rồi, Hưng đã ra khỏi cửa, vợ Hưng còn gọi giật lại để nói, Hưng chưa kịp đáp, người đàn bà nọ dồn dập dặn thêm:

- Này!... Ở ngoài ngõ có con mẹ gánh nước mặt cối đá đấy. Hễ đi ra thì phải trông xem không có nó hãy ra. Và đi hỏi giá xe xong thì phải về nhà ngay để đi đến nơi về đến chốn. Hôm nay ngày xung của "ông" đấy!

Hưng quay lại bứt rứt nhìn vợ:

- Khổ quá!... Đã bảo thế nào người ta cũng ra bãi tập thể thao mà! Vậy cứ như mọi khi bảy giờ tối hãy nấu cơm.

Ngưng lại, Hưng lẩm bẩm.

- Dặn với chẳng dè, xung với chả xung! Chỉ nhảm nhí khốn nạn!

Vợ Hưng giãy ngay người lên:

- Lại cứ thế!... Không có thức ăn, có mỗi bát canh rau muống ban trưa đã phải sẻ bớt lại để ăn bữa chiều, vậy không ăn sớm, giời nắng này nó nóng thiu thì đào đâu ra thức khác; hay lại cơm với muối trắng hở? Người ta tập võ, người ta có tiền ăn uống tẩm bổ, và chẳng phải lo gì, chứ mình chỉ có miếng cơm nóng, lại còn ăn nguội tanh thì tập vào cái săng ấy à?

Hưng chậc lưỡi, giây phút sau thì lắc đầu, cười:

- Ừ thì tôi ra hỏi ôtô rồi về ngay, bằng lòng nhé!

Vợ Hưng đã không cười lại còn lườm một cái thật dài.

Hưng cụt hứng đi ra.

Khoảng trời xanh cao và rộng, bãi cỏ mơn mởn nổi những quần đùi trắng, những bắp thịt nâu bóng. Từng làn gió tung nắng sáng lòa và tiếng cười reo vang vang... những cái đó càng làm trí tưởng Hưng rạo rực. Nhưng nghĩ lại, Hưng đành phải nghỉ buổi tập theo ý vợ, vì Hưng thấy vợ mình thật có lý. Với bát canh rau muống ăn làm hai bữa, người đàn bà nọ viện ra để đánh đổ sự rắp định của Hưng, thật Hưng tắc hết đường nói.

Hai xu vừa rau vừa mắm và mấy củ hành còn sót lại nấu cho một người ăn cũng thiếu, mà vợ Hưng chỉ nhấm nháp tí nước còn nhường cả cho chồng ăn bữa chiều. Vì mai Hưng phải ra đi. Hưng lên mãi Hà Nội để tìm công việc. Cùng quẫn ừ cùng quẫn, nhưng lòng nào mà nhìn người chồng sắp phải lặn lội xa xôi ấy ăn nhạt cái bữa tiễn chân đáng lẽ phải có thịt cá này? Thấy vợ nhường nhịn như thế, Hưng lại tự hỏi: Ừ thì xong được bữa chiều nay, nhưng bữa mai, ngày mai, ngày kia, ngày kìa, vợ Hưng sẽ ăn gì?

- Mặc tôi! Anh cứ biết anh đi cho được việc. Tôi ở nhà ăn uống thế nào cũng xong.

Nghe vợ đáp Hưng trợn mắt:

- Nhưng tiền đâu mà có cái gì ăn uống mới được chứ?

Người vợ lại rền rĩ ngắt lời Hưng. Và Hưng lại đành im. Hỏi như thế chính Hưng cũng không biết làm thế nào, cả cho vợ và cho mình nữa. Trái lại, người đàn bà đâu chịu thế. Họ thường nghĩ ra và thực hành hàng trăm cách để có gạo, củi, thức ăn cho nhà, cho con, nhất là cho chồng, mà thường khi người chồng đã được no nê trong những lúc đói nhất ấy, lại còn gầm tiếng chửi mắng người vợ đã khiến họ khổ sở, nhục nhã vô cùng. Đời tài trai mà để vợ mình như thế!

Hưng lấy vợ đã được ba năm. Vợ Hưng là con thứ của một người mẹ góa từ năm ba mươi tuổi, một nách bốn con gái nhỏ. Khi bố mẹ Hưng vừa ngỏ ý xin người con gái nọ, bà mẹ vội vàng nhận lời ngay, và chia xong trầu cau cho họ hàng xóm làng nhà trai hỉ hả đón dâu về, thì bà như thoát được một gánh nặng, một tội nợ, tai vạ. Hưng và vợ chỉ có hai bàn tay trắng, nên sau cái ngày được phép ăn ở với nhau, cả hai lại chúi đầu vào công việc. Hưng đi dạy học cho một trường tư ở tỉnh khác. Vợ cất chè hột, chè mạn và mắm muối đi các chợ quê bán. Hai vợ chồng thuê một gian nhà lá, nhập hẳn vào với những người lam lũ sống lần hồi ở rìa thành phố.

Hơn một năm, người đàn bà nọ đẻ, rồi con chết, rồi y ốm phải nghỉ chợ. Mọi sự ăn tiêu thế là trông cả vào số lương tháng của người chồng. Thì được ít lâu, trường Hưng thu bớt lại hai lớp, Hưng bị giãn ra. Hưng cậy cục rất nhiều chỗ rồi mà vẫn chưa có việc làm. Từ ngày đó đến giờ đã năm tháng. Hưng đương tưởng chết mất, bỗng có một người bạn viết thư mách Hưng một chân thư ký bán hàng trong một hiệu buôn liền với hiệu của anh ta làm trên Hà Nội. Chỗ này vừa mới mở. Nếu lọt vào làm thì ngoài số lương hàng tháng mười hai đồng, Hưng sẽ còn kiếm thêm được dăm bảy đồng ngoại tài nữa. Vậy Hưng phải lên gấp để xin việc rồi sẽ thu xếp cho vợ lên sau...

Để trả tiền gạo, tiền củi nước, tiền nhà, gần hết những cái đáng giá của vợ chồng đã bán đi: bộ bàn ghế mây, cái mâm đồng, ba chục bát, đĩa cổ của bố mẹ chia cho và cả áo the quần lĩnh giầy tây, mũ dạ... của vợ và của chồng. Hôm qua nhận được thư bạn Hưng đã cuống lên. Vợ Hưng đã chạy vạy khắp xóm mà không được. Cuối cùng, người vợ phải xếp tất cả quần áo và những thứ lặt vặt vào hai chiếc thùng rồi đem cầm cái hòm da còn mới cho một bà đổi tiền ở chợ lấy một đồng rưỡi bạc lãi một ngày năm xu...

Đồng bạc trong túi Hưng là tiền cầm cái hòm nọ, còn tiền gạo ăn hôm qua, hôm nay là vào năm hào.

⚝ ❖ ⚝

Hưng đã đến bến ôtô, sự tấp nập ồn ào phút làm Hưng hồi hộp. Có hai chiếc xe ca mới về; hành khách đương lên xuống tíu tít giữa những vòng trong vòng ngoài xe tay chồ đến tua tủa, một cái xe buýt sắp đi, chỗ ngồi và trên mui xe đều chật ních người và hàng hóa. Những hàng quà bánh cứ xúm lại mời chào như bắt nợ.

Trống ngực Hưng càng đập mạnh. Hưng thấy cái đám đông người ở trước mặt Hưng như chõ cả mắt vào sự rụt rè ngượng nghịu của mình. Họ như biết rõ Hưng là một người thầy giáo thất nghiệp đương dò hỏi giá cả mỗi đồng bạc trong túi: Tiền đó họ chỉ ăn vài bát bún thang và mua mấy phong bánh làm quà cũng không đủ.

- Thưa bác, xe chạy Hà Nội - Nam Định bao nhiêu?

Hưng chờ một người phụ tài xế ra hẳn chỗ ngồi đợi mới hỏi, người nọ vừa đi vừa đáp:

- Ca chín hào, buýt sáu hào.

Hưng liền láy lại:

- Thưa bác ôtô buýt sáu hào ạ?

- Phải!

- Vâng, thế thì mai có những chuyến xe mấy giờ?

- Năm rưỡi, bảy rưỡi, xe buýt bảy giờ, chín giờ xe ca. Ấy là xe xanh, còn xe đỏ xe vàng, nhiều chuyến khác nữa, ông ra bao giờ cũng có xe.

Hưng ngả mũ chào người nọ, nhưng vẫn chưa chắc, Hưng còn hỏi lại mấy người phu bắt-tê.

Đúng thật như lời người ét nọ, nghĩa là muốn ngồi xe sang, chạy nhanh, Hưng mất chín hào, bằng Hưng chịu ngồi xe chen chúc và chậm rì rì, hay có khi bị om hàng lại năm tiếng đồng hồ ở giữa đường thì Hưng lấy vé sáu hào.

Hưng nhẩm tính, đi ra đường, tâm trí bừng bừng.

Gió chiều đã thổi. Cái mát cuối tháng tám thoáng qua với những làn ánh sáng trắng xóa. Trời cao xanh mênh mông, mây tuyết và nắng vàng lung linh. Những cây sữa bên đường đã nhả thứ hương thơm rờn rợn và nồng nàn. Hưng không đội mũ nữa, cầm tay, mặc tóc xõa trước gió, náo nức nghe những tiếng trống sư tử của trẻ con chơi vớt vát.

- Chín hào xe ca, sáu hào xe buýt, sáu hào xe buýt, chín hào. - Hưng nhắc đi nhắc lại rồi lẩm nhẩm: - Mình cứ đi xe ca. Đi xe buýt lợi được ba hào đấy nhưng nhỡ ra xe chậm hỏng việc và mình quần áo nhất bộ, ngồi chen chúc bẩn thỉu nhầu nát thì thật chết!

Hưng dằn mạnh ý nghĩ trên đây, đoạn lại tự nhủ:

- Đi chuyến xe "ca" bây giờ thì chín giờ đã đến Hà Nội, vừa sớm sủa vừa thoải mái. Biết đâu nhờ thế mình lại gặp một việc hay ở trên đó trong cái lúc đến sớm cũng nên.

Những ý nghĩ tốt đẹp khác lại nổi theo. Hưng thấy nhất định phải đi ôtô "ca" và nếu như Hưng về nhà nói cho vợ nghe thế nào vợ Hưng cũng tán thành vì y chỉ mong thế.

Hưng bước thêm bước nữa. Hưng lại nảy ý nghĩ khác:

- Không! Tội gì mất ba hào! Mình dậy sớm đi chuyến buýt năm giờ, thì dù xe chậm như rùa chín giờ cũng phải đến Hà Nội kịp với xe "ca".

Mùa thu, sáng mát, trời đẹp, đi như đi chơi để ngắm cảnh vậy, thú bao nhiêu! Thôi! Đi xe buýt thôi. Vừa lợi được ba hào vừa được ngao tầm con mắt sau bao ngày ro ró ở cái tỉnh nhỏ này. Ba hào... ba hào!... Nếu mình không tiêu mà đưa cho vợ thì còn được bao nhiêu việc.

Lòng nhủ lòng như thế, Hưng thấy trong người cồn cào ngay vì những vị ăn ngon lành, nào bánh giò, chả quế, kẹo lạc, phở, bánh đậu xanh... bao nhiêu thứ nữa. Giọng mời vồn vã của người bán canh bánh đa ban nãy lại vang lên bên tai Hưng. Hưng thần mặt ra, mặc tâm trí xiêu xiêu.

- Không! Không! Lại tính toán bần tiện rồi!

Chắc đâu rồi được mấy hào hay lại nhỡ cả công việc mà vẫn ăn hết, uống hết! Hưng cau mày, Hưng thấy mình đã sắp sửa hèn hạ. Hưng dằn tiếng:

- Phải đi xe ca! Đi xe ca!

Hưng đã đi xa quãng đường có những hàng nữa mời Hưng. Khỏi dãy hiệu xe đạp, thợ may, ty rượu, hàng cơm, thợ cúp, chụp ảnh.

Hưng sắp tới con đường đá rẽ vào trong xóm về nhà. Chợt Hưng chậm bước, và thoáng cái, Hưng tạt lên bờ hè, vào gian hàng bánh khảo liền vệ đường. Mùi nước hoa bưởi trộn với bột trắng tinh, ngào ngạt lừng sâu nữa vào mũi Hưng. Cảm giác Hưng lại nhấp nháy rựm rựt. Hưng bàng hoàng thêm vì những tiếng chan chát nhộn nhịp hơn chục người thợ đứng đóng bánh ở hai cái bàn dài.

- Ông mua bánh nướng, bánh dẻo?

Hưng lắc đầu, vẫn bàng hoàng nhìn xuống quầy bánh.

- Đây bà cho tôi hai chiếc này.

Hưng run run cất tiếng như người đã chạy mệt, Hưng trỏ vào đĩa bánh đầy những tảng bánh mỡ nhầy cả ra ngoài bì lổn nhổn những nhân hạt dưa, đỗ lạc, mứt, bí và cả thịt nữa.

- Dạ, ông lấy bánh cao lâu thập cẩm. Ông lấy hai chiếc thôi ạ? Bánh này nhà cháu mới làm, ông lấy xơi thử cả chục.

Vừa nói, người đàn bà vừa bẻ một tảng sáu chiếc bánh đưa lên, lật đi lật lại!

- Ông xem, nhân hạt dưa và lạp sường ngon hơn cả bánh nướng!

Hưng móc ví lấy đồng bạc, đưa người đàn bà.

- Bà cho tôi hai chiếc một hào.

Tảng bánh dẻo bẻ ra lay lứt mãi không dứt hẳn mà dưới vành khăn đen mượt, cặp mắt sáng của người đàn bà cứ chớp chớp, nhìn Hưng, Hưng thấy mặt nóng lên, Hưng nghĩ đến người nọ phải lách cách mở ngăn kéo giả lại Hưng những chín hào và y đã phải bỏ bao nhiêu thời giờ gói bánh để tiếp Hưng. Vội vàng Hưng nuốt một cái gì như nghẹn ngào ở cổ.

- Thôi! Bà cho tôi cả bốn chiếc hai hào.

Dứt tiếng, Hưng đến lấy tảng bánh, tự gói lấy, nhận tiền trả lại, rồi chào vội người đàn bà đi ra.

Hưng không về nhà. Hưng sang bên kia hè, vòng ra sau chợ. Không còn ai họp, cái khoảng đất dưới lợp mái ngói rộng thênh thang này vắng nhất. Hưng không còn sợ một ai để ý, tha hồ mà vừa đi vừa ăn. Nhồm nhoàm hay nghiến ngấu cũng mặc.

Một khía bánh bẻ ra. Hưng đưa lên miệng cắn lém một cái hết nửa. Vị ngọt sắc của đường hoa mai nhào với thịt mỡ, đỗ lạc vỏ quýt bùi bùi, tê tê, dần dần tan ra với nước miếng của Hưng. Ngay đó Hưng đã bẻ khía bánh thứ hai, lăm lăm đưa lên miệng cắn. Mắt Hưng ngời lên, Hưng nhìn chiếc bánh bỗng khác hẳn đi, nhẫy hơn, ngọt lịm hơn, như dằm chất máu tươi của da thịt non vừa cắt. Hưng nuốt ực miếng bánh nhai vội rồi đưa khía bánh mới lên cắn. Miếng này vừa hết, Hưng đã bẻ khía bánh thứ ba và cũng lăm lăm đưa lên miệng.

Chợt Hưng cau mày lại, ngước mắt nhìn phía đằng trước mặt. Một sự rùng rợn liền chuyển mạnh trong tâm trí Hưng. Hưng ngừng lại, đăm đăm nhìn chiếc bánh, giây phút sau, Hưng lắc đầu thở gằn một cái.

- Khốn nạn!... Khốn nạn!...

Trong tay Hưng khía bánh biến đi. Đuôi mắt Hưng lờ đờ. Vợ Hưng hiện lên nhìn Hưng long lanh.

Sắc mặt y xanh hơn. Đó là sắc mặt không còn sinh khí của một người đàn bà bị hậu sản, da bủng, mắt vàng đục, môi nhợt. Vợ Hưng vốn gầy sẵn, giờ ốm dài lại không thuốc thang, không ăn uống tẩm bổ gì cả, ngoài bát nước đái trẻ con nhắm mắt uống những sáng sớm. Y còn phải lo nghĩ, chạy vạy nhiều hơn trước, nên y càng hốc hác, mặt y tóp đi, nửa gò má sạm thêm, cổ ngẳng, hai vai hóp, ngực lép kẹp. Ngay khi vợ Hưng còn chửa, cân cũng kém Hưng, mà Hưng đã thuộc vào cái hạng trai tồi, lúc khỏe nhất cũng được hơn bốn mươi cân! Cái cột giậu nứa tép ấy đã thế lại còn mặc tân thời, nghĩa là cái áo cánh chít nách, quần hẹp đũng, áo dài sáu khuy nịt người. Tất cả đều vá víu, đen thui vừa giặt xong cũng không hơn giẻ lau của những nhà giàu mấy tí.

Như có tiếng rít mắng vào mặt Hưng, tiếng rít mắng của bao người đâu đây.

- Khốn nạn! Sao mày lại lén lút, ăn không chia sẻ với vợ con như thế! Mày thèm khát thế vợ con mày no đủ hay sao? Mày còm cõi, thế vợ mày béo tốt sao? Nói như thế này quên sao được mấy tháng nay mày tuy không được ăn uống thỏa thuê, nhưng thỉnh thoảng mày còn được bát phở tái, hào bánh cuốn, dăm chiếc kẹo lạc, bát chè đậu xanh, chứ vợ mày được những thứ gì? Hỏi vợ mày thì được những thứ gì, thằng kia? Hay chỉ cơm rau muống luộc, nước mắm mặn, và xót ruột quá mới ăn vài múi chanh, múi khế? Mày nhẫn tâm thế à!

Hưng thở dội lên, lắc đầu. Hưng buông tay xuống, nắm chặt chiếc bánh trong mảnh giấy gói vò soàn soạt. Một ý nghĩ nữa thoáng qua làm Hưng lặng thêm đi. Mê man, Hưng bỗng vung tay đưa khía bánh cắn vội một miếng.

Cái ngoạm này to quá, chỉ để sót tí mẩu. Hưng vừa nhai vừa thấy trong miệng và cổ họng bị bóp lại, tức nhối và tê dại. Mặt Hưng càng bừng bừng. Hưng sáng mắt nhìn những miếng còn dính hàm răng nghẹn vào bánh. Hưng lắc đầu, đưa nốt mẩu nọ nhai đè lên miếng bánh đang nuốt, mà vị ngọt bùi chẳng còn thấy tý gì.

- Mình còn phải đi làm kiếm tiền. Hàng tháng trong người thiếu hẳn chất đường, giờ mình có ăn cả mấy miếng bánh này hay thêm mấy hào bánh nữa cũng chẳng thấm thía gì. Nhất là mình lại tập thể thao, tập thở để tránh bệnh lao thì càng phải bồi bổ chất đường. Vả lại mình đâu có ăn uống phung phí, đâu có quên sự vợ con cũng chịu khổ với mình? Mình chỉ tâm niệm khỏe mạnh đi làm kiếm tiền để vợ con cùng hưởng no ấm, cũng được vui vẻ sung sướng...

Hưng càng thở dội, lòng Hưng càng rưng rưng lành lạnh. Mắt Hưng càng dại đi. Hưng xót xa nghĩ đến sự gày yếu của mình mà Hưng không phải là kẻ chơi bời, lười biếng, dâm đãng. Lớn lên được cha mẹ nuôi đỗ được mảnh bằng sơ học, Hưng rời khỏi nhà trường và bắt tay vào làm việc. Ngày Hưng còn ở với cha mẹ cho tới giờ có vợ, dắt díu nhau đi kiếm ăn, lúc nào Hưng cũng tha thiết với sự làm việc, cầu mong được sống tàm tạm với sức lực của Hưng đem đổi đi như những kẻ nghèo khổ, chịu thương chịu khổ ở chung quanh Hưng.

Mấy tiếng nức nở vỡ ra trong tâm trí Hưng. Bước chân Hưng chậm lại, môi Hưng mím mím, ngực hổn hển. Vụt cái Hưng đã đưa khía bánh cuối cùng lên miệng, răng Hưng đã cắn vào, nhưng Hưng rùng mình vội nhả ra.

Gương mặt hốc hác của vợ Hưng lại hiện lên. Hai con mắt vàng đục của vợ Hưng lại nhìn Hưng lờ đờ, bao giờ cũng như thiêm thiếp một sự cam chịu và nhường nhịn tất cả. Cả trước khi lấy Hưng, lần đầu tiên Hưng để ý đến y, cũng đã thấy hai con mắt ấy đầy những lo sợ và khuất phục? Cuộc đời, thân thể và sự sống của y như không có đối với y. Trong sự hiểu biết suy nghĩ và mong mỏi của y, chỉ bàng bạc một hình ảnh: đó là gia đình. Gia đình của mẹ y, chị y, em gái y. Gia đình của mẹ chồng và một người cha già khắc khổ, và hai anh lớn, con đã mười lăm, mười bốn mà chưa ai đến bốn mươi tuổi. Và cái gia đình sau này. Cái gia đình hiện đang nhóm rau, nhóm bếp và chưa biết sẽ thành ở đâu đây - với Hưng, với những con Hưng, và nếu giời thương, với những đứa con của những đứa con kia. Ngoài những con người ấy, chồng con và cháu ấy, bất cứ cái gì xảy ra, lôi cuốn hay chồng lên đời y cũng được, đói rét, ốm đau, chợ xa, đường vắng, ngày mưa ngày nắng dầu dãi khác, gánh rau, gánh đất làm thuê làm mướn... những gì gì thay đổi nữa y cũng xin cúi đầu chịu lấy hết, nếu những người kia sống và y sống. Hưng mê man thêm, lặng nhìn khía bánh. Hưng gai người tưởng đến nếu Hưng ăn chiếc bánh này, vợ y giờ đương lúi húi thổi cơm ở cái bếp chật chội khói mù trong cái xóm nhà lá lụp xụp kín mít người kia, đâu có biết? Nhưng không, mãi mãi mỗi khi nhớ tới miếng ăn này, Hưng sẽ bị một nhục nhã như chàm, như lửa táp vào mặt, Hưng sẽ đau đớn còn hơn bị xác thịt kìm cặp. Phải! Nếu Hưng sẽ bị kìm cặp hay hun đốt và trút sạch dấu vết của những phút đương sống này! Hưng đã để cho vợ, người đàn bà xác xơ, héo hắt nọ san sẻ cho Hưng, còn Hưng, Hưng có ý thức, có suy nghĩ và vẫn cứ làm cứ nhẫn tâm, không chịu bớt của mình chút gì. Trong đời này, Hưng là chồng y, Hưng là người chiếm hết lòng yêu thương, tin cậy và thiết tha của y mà Hưng còn thế, nữa là kẻ không ràng buộc với y bằng một tâm tình gì, một quyền lợi gì, không chịu nhìn nhận y cùng hàng với mình. Những kẻ chỉ biết có tiền, gian ngoan, đàn áp, bóc lột, vơ vét tiền!

Trước mắt Hưng bỗng tối sầm, cả người Hưng run lên như trong một cơn sốt. Miệng Hưng tan hết những vị ngọt, bùi, chỉ thấy tức và đắng ở góc hai hàm răng xuống suốt tới cuống họng. Chớp mắt, Hưng đưa khía bánh vào miệng nuốt ừng ực. Qua những cái nghẹn cuồn cuộn trong người Hưng có một thứ gì mặn chát và tanh như máu giàn ra. Cổ họng và ruột gan Hưng bị xoắn lại... Tâm trí Hưng nức nở. Hưng bước chân lên, lảo đảo, miếng bánh nhai càng như mảnh thủy tinh tẩm mật cá, Hưng cố nuốt, nuốt...

1943