Trần Dần
NHấT ĐịNH THắNG HãY ĐI MãI Bài thơ này đã gây nên cuộc đấu tố tác giả, khiến tác giả phải cứa cổ tự tử. Vì vậy nên tuy dài, chúng tôi cũng đăng trọn bài. Đại ý của tác giả là nêu sự đói rét của đất Bắc và nỗi u buồn trong lòng người phương Bắc hiện naỵ Tôi ở phố Sinh Từ: Hai người Một gian nhà chật. Rất yêu nhau sao cuộc sống không vui? Tổ quốc hôm nay tuy gọi sống hòa bình Nhưng mới chỉ là năm thứ nhất Chúng ta còn muôn việc rối tinh... Chúng ta Ngày làm việc, đêm thì lo đẫy giấc Vợ con đau thì rối ruột thuốc men Khi mảng vui --- khi chợt nhớ -- chợt quên Trăm cái bận hàng ngày nhay nhắt Chúng ta vẫn làm ăn chiu chắt. Ta biết đâu bên Mỹ Miếc tít mù Chúng còn đương bày kế hại đời ta? Tôi đi giữa trời mưa đất Bắc Đất hôm nay tầm tã mưa phùn Bỗng nhói ngang lưng, máu rỏ xuống bùn Lưng tôi có tên nào chém trộm? A! Cái lưỡi dao cùn! Không đứt được --- mà đau! Chúng định chém tôi làm hai mảnh Ôi cả nước! Nếu mà lưng tôi lạnh Hãy nhìn xem: có phải vết dao? Không đứt được mà đau! Lưng Tổ quốc hôm nay rớm máu Tôi đã sống rã rời cân não Quãng thời gian nhung nhức chuyện đi Nam Những con mưa rơi mãi tối xầm Họ lếch thếch ôm nhau đi từng mảng Tôi đã trở nên người ôm giận Tôi đem thân làm ụ cản đường đi. - Dừng lại! --- Đi đâu? ----- Làm gì? Họ kêu những thiếu tiền thiếu gạo Thiếu Cha, thiếu Chúa, thiếu vân vân Có cả anh Nam chị Nữ kêu buồn --- ở đây ----- Khát gió thèm mây... -------- Ô hay! Trời của chúng ta gặp ngày mây rủ Nhưng trời ta sao bỏ nó mà đi? Sau đám mây kia là cả miền Nam Sao nỡ tưởng là non bồng củ a Mỹ! Tôi muốn khóc giữ từng em bé Bỏ tôi ư? --- từng vạt áo --- Gót chân Tôi muốn kêu lên --- những tiếng cọc cằn... --- Không! Hãy ở lại! Mảnh đất ta hôm nay dù tối Cũng còn hơn ......non bồng Mỹ triệu lần... Mảnh đất dễ mà quên? Hỡi bạn đi Nam Thiếu gì ư? Sao chẳng nói thực thà? Chỉ là: --- thiếu quả tim, bộ óc! Những lời nói sắp thành nói cục Nhưng bỗng dưng tôi chỉ khóc mà thôi Tôi nức nở giữa trời mưa bão. Họ vẫn ra đi. --- Nhưng sao bước rã rời? Sao họ khóc? Họ có gì thất vọng? Đất níu chân đi. gió cản áo bay về Xa đất Bắc tưởng như rời cõi sống. Tưởng như đây là phút cuối cùng Răng rối lại: --- mỗi lùm cây --- hốc đá --- Mỗi căn vườn --- gốc vả --- cây sung Không nói được chỉ còn nức nở Trắng con người nhìn lại đất trời Nhìn cơn nắng lụi, nhìn hạt mưa sa Nhìn con đuờng cũ, nhìn ngôi sao mờ Ôi đất ấy --- quên làm sao được? Quên sao nơi ấm lạnh ngọt bùi Hôm nay đây mưa gió dập vùi ---- Mưa đổ mãi lên người xa đất Bắc... Ai dẫn họ đi? ------ Ai? Dẫn đi đâu? ------ mà họ khóc mãi thôi! Trời vẫn quật muôn vàn tảng gió Bắc Nam ơi, đứt ruột chia đôi Tôi cúi xuống --- quỳ xin mưa bão Chớ đổ thêm lên đầu họ --- khổ nhiều rồi! Họ xấu số --- chớ hành thêm họ nữa Vườn ruộng hoang sơ --- Cửa nhà vắng chủ Miền Nam muôn dặm, non nước buồn thiu Họ đã đi nhưng chút lại tâm hồn Ôi đất Bắc! Hãy giữ gìn cho họ. Tôi ở phố Sinh Từ Những ngày ấy bao nhiêu thương xót Tôi bước đi ... không thấy phố ...... không thấy nhà Chỉ thấy mưa sa ...... trên mầu cờ đỏ Gặp em trong mưa Em đi tìm việc Mỗi ngày đi lại cúi đầu về --- Anh ạ! ...... họ vẫn bảo chờ... Tôi không gặn hỏi, nói gì ư? Trời mưa, trời mưa Ba tháng rồi Em đợi Sống bằng tương lai Ngày và đêm mhư lũ trẻ mồ côi Lũ lượt dắt nhau đi buồn bã Em đi ... trong mưa ...... cuối đầu ............ nghiêng vai Người con gái mới mười chín tuổi Khổ thân em mưa nắng đi về lủi thủi Bóng chúng ... đè lên ...... số phận ............ từng người Em cúi đầu đi, mưa rơi Những ngày ấy bao nhiêu thương xót Tôi bước đi ... không thấy phố ...... không thấy nhà Chỉ thấy mưa sa ...... trên mầu cờ đỏ Đất nước khó khăn này ..... sao không thấm được vào Thơ? Những tủ kính tôi dừng chân dán mũi Các thứ hàng ế ẩm đợi người mua Nhưng mà sách --- hình như khá chạy à quyển kia của bạn này --- bạn ấy Quyển của tôi tư lự, nét đăm đăm Nó đang mơ: --- nếu thêm cả miền Nam Số độc giả sẽ tăng dăm bảy triệu Tôi đã biến thành người định kiến Tôi ước ao tất cả mọi người ta Đòi thống nhất, phải đòi từ việc nhỏ --- từ cái ăn... cái ngủ... chuyện riêng tư ------ từ suy nghĩ... nựng con... và tán vợ. Trời mưa mãi lây dây đường phố Về Bắc Nam tôi chưa viết chút nào Tôi vẫn quyết Thơ phải khua bão gió Nhưng hôm nay .....tôi bỗng cúi đầu Thơ nó đi đâu? ......Sao những vần thơ Chúng không chuyển, không xoay trời đất? Sao chúng không chắp được cõi bờ? Non nước sụt sùi mưa Tôi muốn bỏ thơ ........ làm việc khác Nhưng hôm nay tôi mê mải giữa trời mưa Chút tài mọn ....... tôi làm thơ chính trị Những ngày ấy bao nhiêu thương xót Tôi bước đi ...... không thấy phố ............ không thấy nhà Chỉ thấy mưa sa ...... trên mầu cờ đỏ Em ơi! ---- ta ở phố Sinh Từ Em đương có chuyện gì vui hử à cái tin trên báo --- ừ em ạ Chúng đang phải dậm chân đấm ngực! Vượt qua đầu chúng nó. ............ mọi thứ hàng Những tấn gạo vẫn vượt đi Những tấn thơ, tài liệu Vẫn xéo qua đầu chúng, giới danh gì? ý muốn dân ta ............ là lực sĩ khổng lồ Đè cổ chúng mà xóa nhòa giới tuyến Dân ta muốn trời kia cũng chuyển Nhưng Trời mưa to lụt cả gian nhà Ôm tất cả che mưa cản gió Con chó mực nghe mưa là rú Tiếng nó lâu nay như khản em a Thương nó nhỉ --- nó gầy --- lông xấu quá Nó thiếu ăn --- Hay là giết đi ư? Nó đỡ khổ --- Cả em đỡ khổ. Em thương nó --- ừ thôi chuyện đó Nhưng hôm nay anh mới nghĩ ra Anh đã biến thành người định kiến Những ngày ấy bao nhiêu thương xót Tôi bước đi ...... không thấy phố .................. không thấy nhà Chỉ thấy mưa sa .................. trên mầu cờ đỏ Tôi đi giữa trời mưa đất Bắc Tai bỗng nghe những tiếng thì thầm Tiếng người nói xen tiếng người ầm ả. ------ Chúng phá hiệp thương ------------ Liệu có hiệp thương ------ Liệu có tuyển cử ------ Liệu tổng hay chẳng tổng ------ Liệu đúng kỳ? hay chậm vài năm? Những câu hỏi đi giữa đời lỏng chỏng Ôi Xưa nay Người vẫn thiếu tin Người Người vẫn thường kinh hoảng trước Tương lai Ngươi quên mất Mỹ là sư tử giấy. Người vẫn vội --- Người chưa kiên nhẫn mấy Gan người ta chưa phải đúng công nông Người chửa có dạ lim trí sắt Người mở to đôi mắt mà trông! A tiếng kèn vang ............ quân đội anh hùng Biển súng ...... rừng lê ............ bạt ngàn con mắt Quân ta đi tập trận về qua Bóng cờ bay đỏ phố đỏ nhà... Lá cờ ấy là cờ bách thắng Đoàn quân kia muôn trận chẳng sờn gan Bao tháng năm đói rét nhọc nhằn Từ đất dấy lên ...... là quân vô sản Mỗi bước đi lại một bước trưởng thành Thắng được Chiến tranh ............ Giữ được Hòa Bình Giặc cũ chết --- lại lo giặc mới Đoàn quân ấy kẻ thù sợ hãi Chưa bao giờ mất bụng dân yêu Dân ta ơi! Chiêm nghiệm đã nhiều Ai có Lý? và ai có Lực? Tôi biết rõ đoàn quân sung sức ấy Biết nhân dân ...... Biết Tổ quốc Việt Nam này Những con người từ ức triệu năm nay ............ Không biết nhục ............ Không biết thua .................................... Không biết sợ! Hôm nay Cả nước chỉ có một lời hô: THốNG NHấT Chúng ta tin khẩu hiệu ta đòi --- Giả miền Nam .................................... Tôi ngửa mặt lên trời Kêu một tiếng --- bỗng mầu trời rơi xuống Vài ba tia máu đó rớt vào tôi Dân ta ơi! Những tiếng ta hò Có sức đâm trời chảy máu Không địch nào cưỡng nổi ý ta Hiền hậu lắm --- Nhưng mà đi cả quyết... Hôm nay Những vần thơ tôi viết Đã giống lưỡi lê: đâm ...... Giống viên đạn: xé ...... Giống bão mưa: gào ...... Giống tình yêu: thắm Tôi thường tin ở cuộc đấu tranh đây Cả nước đã bầu tôi toàn phiếu Tôi là người vô địch của lòng tin. Sao bỗng đêm nay, ............ tôi cúi mặt trước đèn? Gian nhà vắng --- chuột đêm nó rúc. Biết bao nhiêu lo lắng hiện hình ra. Hừ! Chúng nó đã biến thành tảng đá .............................. chặn đường ta! Em ơi thế ra Người tin tưởng nhất như anh ........................ vẫn có phút giây ngờ vực Ai có lý? và ai có lực? Ai người tin? Ai kẻ ngã lòng tin? Em ơi Cuộc đấu tranh đây ............ cả nước .............................. cả hoàn cầu Cả mỗi người đêm ngủ vẫn lo âu Có lẫn máu, có sót thương lao lực Anh gạch xóa tranh thơ hằn nét mực Bỗng mặt anh nhìn thấy! lạ lùng thay! Tảng đá chặn đường này! Muôn triệu con người .......................................... muôn triệu bàn tay Bật cả máu ẩy đá lăn xuống vực! Anh đã nghĩ: Không có con đường nào khác Đem ngã lòng ra .............................. mà thống nhất Bắc Nam ư? Không không! Đem sức gân ra! Em ơi em! Cái này đỏ lắm, gọi là TIM Anh cho cuộc đấu tranh giành THốNG-NHấ T
Bài thơ này lúc đầu lấy nhan đề là "Bài thơ Thống Nhất " và chỉ có đến đây là hết. Hoàng Cầm khuyên Trần Dần nên làm thêm một đoạn nữa để "giữ vững lập trường" mới có thể xuất bản được. Vì vậy nên mới có đoạn văn sau này và bài thơ cũng đổi nhan đề là "Nhất định thắng".
Hôm nay Trời đã thôi mưa thôi gió Nắng lên đỏ phố đỏ nhà Đỏ mọi buồng tim lá phổi Em ơi đếm thử bao nhiêu ngày mưa! Bây giờ Em khuân đồ đạc ra phơi Em nhớ đừng quên Em khuân tất cả tim gan chúng mình phơi nắng hết Em nhìn cao tít trời xanh Dưới phố bao nhiêu cờ đỏ! Hôm nay em đã có việc làm Lương ít --- Sống còn khó khăn Cũng là may... Chính phủ muôn lo nghìn lắng Thực có tài đuổi bão xua mưa, không thì còn khổ Em treo cờ đỏ đầu nhà Lá cờ trừ ma Xua được bóng đen chúng nó! Những vết thương kháng chiến đỏ lòm Đã mím miệng, lên da lên thịt Tôi bỗng nhói ở nơi lồng ngực Em ơi Chúng đốt phố Ga-li-ê-ni .................................... và nhiều phố khác. Anh đã sống ở Sài-gòn thuở trước Cảnh miền Nam thành một góc tim anh Chúng đốt tận đâu .................................... mà lửa xém tim mình Tim nó bị đen thui một nửa Từ dạo ấy ................... mà em chẳng rõ. --- Em hãy đỡ cho anh khỏi ngã Đứng đây Một lúc! Cờ bay ............ đỏ phố ........................ đỏ nhà Màu cờ kia là thang thuốc chữa cho anh Ai thắng ai thua? Ai có lý? và ai có lực? Em ơi Hôm nay ............ trời xanh ........................ xanh đục Nắng lên ............ đỏ phố ........................ đỏ cờ Cuồn cuộn mít tinh Những ngày thương xót đã lùi xa Hòa bình ............ thêm vững Anh bước đi ............ đã thấy phố thấy nhà Không thấy mưa sa Chỉ thấy nắng lên ............ trên màu cờ đỏ. Ta ở phố Sinh Từ Em này Hôm nay ............ đóng cửa Cả nhà ra phố ........................ mít tinh Vung cờ đỏ ............ hát hò ........................ vỡ phổi. Hỡi những người ............ thành phố ........................ thôn quê Đói no lành rách Người đang vui Người sống đang buồn Tất cả! ............ Ra đường! Đi! ....... hàng đoàn ........................ hàng đoàn Đòi lấy tương lai: HòA BìNH ..................... THốNG NHấT .........ĐộC LậP .................................... DÂN CHủ Đó là tim .................. là máu đời mình Là cơm áo! Là ái tình Nhất định thắng ............................ TRầN DầN
--- Ngụ ý của tác giả trong bài này là kêu gọi những người yêu chuộng tự do hãy tranh đấu đến cùng, bất chấp mọi sự đe dọạ Khi trái đất còn đeo bom ........................................... trước ngực thắt lưng ................ còn lựu đạn, bao xe: --- Khi bạo lực còn khua .............................. môi mõm mốc xì, khẩu đại bác mỏi đừ .............................. vẫn sủa ; ---- Khi bóng tối ................... còn đau như maý chém những lời ca đứt cổ ........................................ bị bêu đầu Lũ đao phủ tập trung .................................... hình cụ mặt trời lên .................... phải mọc giữa rừng gươm ; --- Khi thế kỷ còn rung ................................ chuông lừa bịp. Những canh gà ........................... báo trượt rạng đông. Con rắn lưỡi cắng người như cắn ngóe: ---- Khi xe tăng .................. chửa đi cấy đi cày, như ...... một lũ tội nhân cần cải tạo ; --- Khi ...... con thò lò ngày đêm hai mặt đói meo, còn quay tít ...................... trên kiếp người hạ giá ; --- Những khi ấy .................. sẵn sàng .................................... nổi giận, loài người .................. còn tổ chức nhau đi. Hãy đi mãi như người ................................................ cộng sản có thể mỏi mọi điều .................................... không mỏi tấn công! Phải làm lại chúng ta, tất cả --- .................................... không tha, để đừng có một ai lần lữa, khi nào ..................chân lý gọi tên đi, Hãy đi mãi! --- .................. dù mưa băm nát mặt Sương rơi, hơn đạn xưa .................................... đau đầu. Dù bốn mùa .................. nhung nhức nắng mưa mùa bão tuyết thế chân ................................. muà gió độc. Hãy đi mãi! --- ..................... dù mưa đông phục kích hay ...... lửa hè đánh trộm sau lưng Dù những đêm .................. buồn như sa mạc hoang vu Đoàn du mục tủi thân .................................... vùi bãi cát. Dù ...... những ngày, mũi kiếm heo may đi hành hạ .................. những tâm tư trằn trọc Hãy đi mãi! --- ..................... Dù trên biển cả sống như người vật vã .......................................... khắp đại dương. Dù những con tầu ................................... bỗng nhớ bến bình yên. còi rúc mãi những tiếng kêu rùng rợn Hãy đi mãi! --- ..................... Dù khi cần thiết người ta cần đói khát ................................... vượt bình xa. Ta bỗng có thể nhịn lâu .......................................... hơn cả lạc đà. đi ..... đến tận những kinh thành no ấm. Hãy đi mãi! --- ..................... Dù có phen chót ngã Hãy bó đôi chân lầm lỡ .......................................... mà đi. Hãy tin chắc ..................... rồi ta ........................... xứng đáng một vòng hoa đỏ nhất ........................................ phủ quan tài Tôi chửa có khi nào quên táo bạo chửa khi nào quên hát ................................ quên đau. Tôi yêu đất mẹ đây --- ................................. có cỏ hoa làm chứng Tôi yêu chủ nghĩa này ................................. cờ đỏ cãi cho tôi. Nhưng ......... chẳng thể rúc kèn củ rích, vác loa mồm kêu: ........................... "Hiện tại rất thiên đường!" Không! Thiên đường chúng ta ..................... là nối đuôi nhau .......................................... vô tận triệu Thiên đường. Đi mãi ...... chẳng bao giờ thỏa. Tôi có thể mắc nhiều ............................ tội lỗi, chẳng bao giờ quá ngu đi .......................................... mắc tội: nằm! Han rĩ ..................... khac' gì cái chết? Chết con tim chẳng còn dám đau thương. Chết khối óc ..................... chẳng còn dám nghĩ! Nếu ..... tôi chửa đến ngày thổ huyết phổi tôi còn xâu xé mãi .......................................... lời thơ. Tôi có thể mặc thây ...................................... ngàn tiếng chửi tục tằn trừ tiếng chửi: --- .............................."Sống không sáng tạo!" Nếu tôi bị gió sương ....................................... đầu độc, một hôm nào ngã xuống .......................................... giữa đường đi tôi sẽ ngã ..................... như người lính trận hai bàn tay chết cứng ........................... vẫn ôm cờ. Nếu vầng nhật ........................ thui tôi làm bụi, nắng oan khiên đốt lại ....................................... làm tro Bụi tôi sẽ ................... cùng ta --- ..................................... vẫn sống vẫn chia nhau gió bấc ...................................... xẻ mưa phùn. Nếu dĩ vãng đè trên lưng ............................................ hiện tại nặng nề ............ hàng tạ đắng cay, tôi sẽ nổ tung ..................... ngàn kho đạn tiếng kêu tan xác pháo .................. mọi cái gì cũ rích, Nếu .... hàm răng chuột nhắt của gia đình gậm nhấm .................. cả tình yêu cùng dự định tôi sẽ biến thân tôi thành .......................................... thép nguội làm thất bại ..................... mọi thứ rũa đã quen rũa người .............................................................................. tròn trặn quá hòn bi. ở trong tôi ..................... nếu còn sức mạnh gì chính là sức những ai .......................................... nghèo khổ nhất. những ai ................ lao lực nhất --- ............................................... địa cầu ta. Tôi vẫn nâng chiếc đầu lâu .......................................... nặng nề sáng tạo như .... nâng một viễn vọng đài trên cuộc sống hàng ngày .......................................... nhí nhách Tôi vẫn cháy ..................... ngọn hải đăng con mắt ở trong biển sống ..................................... từng đêm. Tôi vẫn đóng những câu thơ .......................................... như người thợ .................................................................. đóng tàu, chở khách .................. đi về phía trước, nói .... loài người --- ..................... đã biết sống chung nhau. Nói ..... tất cả --- ..................... chẳng còn ai bần tiện, chẳng còn lo ..................... cơm áo ....................................... nợ nần.