Lời Giới Thiệu
Cuộc trao đổi dưới đây được đăng trên Punch, tạp chí hài hước của Anh, số ra ngày 3 tháng Tư năm 1957. Nó được in lại ở đây như một lời giới thiệu thích hợp và một bài tập tư duy nhằm chuẩn bị tinh thần cho những nội dung được nêu trong cuốn sách này.
Hỏi: Ngân hàng để làm gì?
Đáp: Để tạo ra tiền.
Hỏi: Cho khách hàng à?
Đáp: Cho các ngân hàng.
Hỏi: Vậy tại sao quảng cáo của ngân hàng không đề cập đến điều này?
Đáp: Như thế sẽ không hay chút nào. Nhưng điều đó vẫn được đề cập nhờ ngụ ý liên quan đến khoản dự trữ trị giá gần 249.000.000 đô-la. Đó chính là số tiền mà các ngân hàng vừa tạo ra.
Hỏi: Từ các khách hàng à?
Đáp: Tớ cho là vậy.
Hỏi: Các ngân hàng còn đề cập đến Tài sản trị giá gần 500.000.000 đô-la. Có phải họ cũng vừa tạo ra số tiền đó không?
Đáp: Không chắc lắm. Có khi là khoản tiền được các ngân hàng dùng để tạo ra tiền.
Hỏi: Tớ biết rồi. Và họ cất giữ nó ở nơi nào đó an toàn phải không?
Đáp: Hoàn toàn không phải vậy. Họ đem cho khách hàng mượn số tiền đó.
Hỏi: Vậy là họ không có tiền à?
Đáp: Không.
Hỏi: Sau đó tiền trở thành Tài sản như thế nào?
Đáp: Các ngân hàng đảm bảo rằng khoản tiền ấy sẽ trở thành tài sản nếu họ thu nó về.
Hỏi: Nhưng họ phải có một ít tiền ở nơi nào đó an toàn chứ?
Đáp: Đúng vậy, thường khoảng chừng 500.000.000 đô-la. Khoản này được gọi là Nợ phải trả.
Hỏi: Nhưng nếu có tiền thì sao họ lại phải mắc nợ?
Đáp: Vì đó đâu phải tiền của họ.
Hỏi: Vậy thì tại sao họ lại có tiền?
Đáp: Các khách hàng cho họ mượn tiền.
Hỏi: Ý cậu là các khách hàng cho các ngân hàng mượn tiền?
Đáp: Đúng vậy mà. Các khách hàng gửi tiền vào tài khoản của mình, vì vậy thực ra là cho các ngân hàng mượn tiền.
Hỏi: Còn các ngân hàng làm gì với khoản tiền đó?
Đáp: Mang cho những khách hàng khác mượn.
Hỏi: Nhưng cậu vừa nói rằng khoản tiền các ngân hàng cho những người khác mượn là Tài sản phải không?
Đáp: Đúng.
Hỏi: Thế thì Tài sản và Nợ là cùng một khoản tiền à?
Đáp: Thực ra cậu không thể nói như thế được.
Hỏi: Nhưng cậu vừa mới nói thế còn gì. Nếu tớ chuyển 100 đô-la vào tài khoản của tớ thì ngân hàng phải có trách nhiệm trả lại nó cho tớ, vì vậy nó là Nợ phải trả. Nhưng nếu họ lờ đi và đem cho người khác mượn - người sẽ phải có trách nhiệm trả nợ - thì nó trở thành Tài sản. Như vậy vẫn là 100 đô-la đó phải không?
Đáp: Đúng đấy. Nhưng…
Hỏi: Rồi thì thanh toán hết nợ nần. Ý tớ là chẳng phải điều đó có nghĩa là các ngân hàng thực sự không có bất kỳ khoản tiền nào sao?
Đáp: Hoàn toàn đúng về mặt lý thuyết…
Hỏi: Đừng bận tâm tới lý thuyết. Và nếu các ngân hàng chẳng có tí tiền nào thì họ đào đâu ra Khoản dự trữ gần 249.000.000 đô-la.
Đáp: Tớ đã nói với cậu rồi. Đó chính là số tiền mà họ vừa tạo ra.
Hỏi: Bằng cách nào?
Đáp: Quá dễ, khi đem 100 đô-la của cậu cho người khác mượn, các ngân hàng tính lãi với người đó.
Hỏỉ: Bao nhiêu thế?
Đáp: Còn tùy thuộc vào Lãi suất Ngân hàng. Cỡ khoảng 5,5%. Đó là lợi nhuận của các ngân hàng.
Hỏi: Tại sao không phải là lợi nhuận của tớ? Chẳng phải đó là tiền của tớ sao?
Đáp: Theo lý thuyết thực tế hoạt động ngân hàng thì…
Hỏi: Thế khi cho ngân hàng mượn 100 đô-la, tại sao tớ lại không tính lãi họ nhỉ?
Đáp: Cậu có tính đấy chứ.
Hỏi: Có thấy cậu nói đâu. Thế bao nhiêu vậy?
Đáp: Tùy thuộc vào Lãi suất Ngân hàng. Cỡ khoảng 0,5%.
Hỏi: Đúng là tham hết phần của tớ nhỉ?
Đáp: Nhưng mức lãi đó chỉ có được nếu cậu không định rút tiền ra đấy.
Hỏi: Nhưng dĩ nhiên là tớ sẽ rút tiền ra. Nếu không định rút tiền hẳn tớ đã chôn nó sau vườn, phải không nào?
Đáp: Họ sẽ không thích cậu rút tiền ra đâu.
Hỏi: Sao lại không? Nếu tớ để tiền lại đó, như cậu nói thì nó trở thành Nợ phải trả. Chẳng phải họ sẽ vui mừng nếu tớ giảm bớt Nợ cho họ bằng cách xóa hẳn nó đi sao?
Đáp: Không hề. Bởi nếu cậu xóa hẳn nợ thì họ không thể lấy tiền đem cho người khác vay được.
Hỏi: Nhưng nếu tớ vẫn muốn xóa hẳn nợ thì họ vẫn phải để cho tớ làm chứ?
Đáp: Tất nhiên rồi.
Hỏi: Nhưng giả sử họ vừa đem nó cho người khác vay rồi thì sao nhỉ?
Đáp: Thì họ sẽ để cho cậu cầm tiền của người khác.
Hỏi: Nhưng giả sử người đó cũng muốn rút tiền… họ vẫn phải để cho tớ rút tiền ra chứ?
Đáp: Cậu đang cố ý “cùn” rồi đấy.
Hỏi: Tớ nghĩ tớ đang trở nên sắc sảo thì có. Điều gì xảy ra nếu mọi người đều muốn rút tiền của mình ra khỏi ngân hàng cùng một lúc?
Đáp: Theo lý thuyết hoạt động ngân hàng thì điều đó sẽ chẳng bao giờ xảy ra.
Hỏi: Vì vậy, điều mà các ngân hàng trông mong là không phải thực hiện các cam kết của họ chứ gì?
Đáp: Tớ không nói thế đâu nhé.
Hỏi: Đương nhiên rồi. Tốt, vậy còn điều gì khác mà cậu nghĩ là có thể kể cho tớ nghe nữa không…?
Đáp: Đúng vậy. Giờ thì cậu có thể biến đi và mở ngay một tài khoản ngân hàng được rồi.
Hỏi: Còn một câu hỏi cuối cùng?
Đáp: Dĩ nhiên rồi.
Hỏi: Vậy sao tớ không biến đi và mở hẳn một ngân hàng?