V - LUCRÈCE BORGIA CON CƯNG CỦA MỘT ĐỨC GIÁO HOÀNG
BORGIA là gia đình thế phiệt nhất của nước Ý, ở thế kỷ XV. Uy danh của giòng họ Borgia bắt đầu vang lừng từ khi Alphonse Borgia, Vị Hồng Y Giáo Chủ ở địa phận Valence được tôn lên làm Giáo Hoàng năm 1455, lấy tên là Giáo Hoàng Calixte III (1455-1458). Lịch sử của Lucrèce Borgia dính chặt với lịch sử của gia đình nàng sau khi Đức Giáo Hoàng Calixte III có tham vọng áp dụng chánh sách gia đình trị để thu cả giang sơn Ý đại lợi vào trong tay going họ Borgia.
Đức Giáo hoàng Calixte III đã thu góp được của Giáo dân một kho vàng, bạc của cải mênh mông. Đến khi cháu đích tôn của ngài, là Rodrigue Borgia, được tôn lên ngôi Giáo hoàng năm 1492 lấy tên là Alexandre VI (1492-1503) thì cả nước Ý đều phải phục tùng dòng họ Borgia trong thời gian 11 năm.
Chế độ tôn giáo gia đình trị của họ Borgia, Sử sách gọi là chế độ “vô luân lý”, trụy lạc và hỗn độn vô cùng. Đức Giáo Hoàng Alexandre VI có lấy một người đàn bà không có hôn thú tên là Roza de Cattanei, và sinh được bốn người con, ba trai, một gái. Trưởng nam là Juan [1] Borgia được vua xứ Espagne (Y pha nho) ban cho làm Quận công Gandia. Thứ nam là César Borgia được cha cho làm Hồng Y Giáo Chủ. (Năm 1497, César Borgia ám sát người anh cả là Quận công Gandia, Juan Borgia, vì ganh ghét). Người con trai thứ ba là Geoffroy Borgia. Ông này sau lấy một cô gái con riêng của quận công Calabre, và trở thành Hoàng thân Squillace. Người con thứ tư của Giáo Hoàng Alexandre VI, và được ngài cưng nhất, là nàng Lucréce Borgia, sinh năm 1480. Năm 15 tuổi (1493) nàng lấy Jean Sforza, một vị quan liêu ở Pesaro.
LY DỊ LẦN THỨ NHẤT
Trong Điện La Mã Santa Maria in Porticus ở phía bên kia Escalier de Saint Pierre, trong tòa Thánh Vatican, đang nô đùa vui vẻ hai cô gái diễm tuyệt. Cô nào cũng có mái tóc ánh vàng được nổi tiếng là hai mái tóc đẹp nhất của La Mã, theo quyển Nhật ký của Burchard, thư ký Tòa Thánh.
Năm 1497, cô lớn nhất được 22 tuổi, phương danh Giulia, là tình nhân của Đức Giáo Hoàng Alexandre Borgia Cô bé hơn, 17 tuổi, là Lucrèce Borgia, con gái út của Ngài, và vợ của vị Đại quan Jean Sforza cưới nhau đã 4 năm.
Trong Sử chép rằng (2) ở xã hội La Mã thế kỷ XV, những chuyện yến tiệc say sưa và cuộc sống trụy lạc trong Tòa Thánh Vatican, không hề bị dư luận bình phẩm hay công kích gì cả, vì ở thời đại ấy những chuyện bê bối như thế là thường.
Lucrèce Borgia lấy chồng đã 4 năm, nhưng Jean Sforza không phải thật là chồng. Theo lời người ta đồn đãi thì cặp vợ chồng này chưa hề sống chung với nhau đêm nào. Vả lại Đức Giáo Hoàng Alexandre VI là cha vợ, và Jean Borgia là anh cả của vợ, đều khinh ghét y. Lý do là Jean Sforza không tỏ ra trung thành chút nào với đường lối chính trị của gia đình Borgia. Nhất là người anh vợ, Jean Borgia, cứ ép buộc em mình Lucrèce Borgia, phải ly dị với chồng.
Sforza được làm con rể của Đức Giáo Hoàng và đang được hưởng thụ uy quyền lớn lao, nhất định không chịu ly dị vợ.
Nhưng một hôm Lucrèce Borgia bảo khẽ cho chàng biết sự thật rằng anh cả của nàng đã được lệnh của Đức Giáo Hoàng, thân phụ, phải thủ tiêu chàng nội trong đêm ấy. Sforza sợ quá, vội vàng phi ngựa trở về quê quán của chàng ở Pesara, trên bờ biển Adriatiquc. Chàng giục ngựa chạy quá sức để kịp lánh nạn, đến nỗi vừa đến nhà thì ngựa kiệt sức té xuống chết.
Sforza trốn đi được hai tháng, thì ngày 6.6.1497 Lucrèce Borgia vào ở trong nhà tu kín của các bà Xơ Dominicaines ở San Sisto, trên đường Appienne.
Tám ngày sau, ngày 14- 6. Đức Giáo Hoàng Alexandre Borgia tuyên bố hủy bỏ hôn thú của ái nữ Lucrèce Borgia với Sforza, và nhìn nhận Lucrèce Borgia còn trinh tiết nguyên vẹn. Dân chúng La Mã không tin được rằng Lucrècc còn trinh, nhất là từ ngày 14 - 2- 1498. người ta khám phá ra xác chết của một người đàn ông trôi trên sông Tibre. Perotto, mà ai cũng biết là tình nhân của Lucrèce Borgia. Một tháng sau, tháng 3-1498, Lucrèce Borgia sinh một thằng con trai, đặt tên là Jean de Borgia. Con của ai? Sử sách quả quyết rằng không phải con của Sforza, người chồng bị ly dị. Có kẻ thì bảo chính là con của Đức Giáo Hoàng Alexandre Borgia, (cha của nàng). Có kẻ thì bão là con của César Borgia, (anh ruột của nàng). Có kẻ lại bảo là con của tình nhân Pérotto.
Sở dĩ có dư luận trong Sử sách hoang mang như thế, là chính vì Đức Giáo Hoàng Alexandre ban bố hai bản “Bulles”, hai sắc lệnh khai sinh cho hài nhi, khác hẳn nhau, sắc lệnh mở đầu bằng câu sau đây:
“Alexandre, évêque, Serviteur des serviteurs de Dieu, à notre fils bien aimé, noble Jean de Borgia”.
(Giáo Hoàng Alexandre, kẻ Phụng sự của những kẻ Phụng sự Chúa, trao đến con trai yêu dấu của ta, Jean de Borgia quý tộc).
Nhưng trong bulle đầu, thì nói: “Jean de Borgia, là con trai của César Borgia, và mẹ vô danh”. Trong bulle sau, thì lại nói chính là: “con trai của đức Giáo Hoàng”.
Sự lầm lẫn ấy để lại cho Lịch sử một nghi vấn nặng nề và một bản kết tội Lucrècc Borgia là loạn luân. Nhưng có sách bênh vực cho Lucrèce thì quả quyết: “Jean de Borgia là con trai của Lucrèce với tình nhân của nàng là Perotto”. Dư luận thời bấy giờ cho rằng tại chàng Perotto phàm phu này đã dám lén lút trao đổi ái ân với Lucrèce Borgia, nên y bị thủ tiêu, xác vứt xuống sông Tibre.
Dù sao, Đại sứ Cộng hòa Venise ở cạnh Tòa thánh Vatican có viết thư về báo cáo với Chính phủ Cộng hòa như sau: “Vị Giáo hoàng ấy tự cho phép mình làm những việc dị thường và không thể dung thứ được (Ce Pape se permet des choses extraordinaires et intolérables).
NGƯỜI CHỒNG THỨ HAI CỦA LUCRÈCE BORGIA.
Thành thử, Jean de Borgia, con đầu lòng của Lucrèce là đứa con hoang thai mà không ai biết thực rõ ai là cha
Sau đó, Đức Giáo Hoàng Jean VI gả Lucrèce Borgia cho Alphonse d’Aragon, Hoàng thân Tiểu quốcSalerne. Ông Hoàng này, mới 17 tuổi cũng lại là con ngoại tình của vua Alphonse de Naples, và là em trai của Sancia, bà này là vợ của Geoffroy Borgia, anh thứ ba của Lucrèce. Lễ đính hôn của Alphonse và Lucrèce cử hành ngày 20-6-1498, và có điều kỳ lạ, là chàng rể không có mặt hôm lễ, mà lại có Hồng Y Giáo chủ Sforza là chú ruột của người chồng trước của Lucrèce, đại diện cho chàng rể!
Sau lễ đính hôn một tháng, chú rể Alphouse d’Aragon mới đến La mã để biết mặt vị hôn thê. Ồ, nàng đẹp quá! Chàng nhận thấy thế, và chàng hãnh diện sung sướng, ca ngợi vị quốc sắc thiên hương mà bây giờ ngẫu nhiên là người yêu của chàng! Nàng đẹp và phúc hậu, hiền lành, - chàng nhìn thấy thế, - chứ không phải nhí nhảnh lẵng lơ như Sancia, bà chị dâu có đôi mắt như lửa, ngó ai là làm cháy da, cháy thịt người ta!
Lucrèce Borgia, vị hôn thê mới 18 xuân xanh, lần đầu tiên gặp người chồng chưa cưới của nàng, cũng say mê chàng rồi. Nàng bảo: “Chàng là người con trai đẹp nhất của La mã!”
Cuộc gặp gỡ đầu tiên quả là một tiếng sét ái tình đánh vào tim đôi trai tài gái sắc. Rồi ngày 21 -7-1498, hai người thành hôn sau một nghi lễ vô cùng lộng lẫy. Hôn lễ dĩ nhiên là được cử hành ngay trong Tòa Thánh Vatican, do Đức Giáo hoàng làm chủ lễ.
Rồi hai vợ chồng sống những ngày nhung lụa đầy yêu đương và hạnh phúc. Các nhà văn nghệ trứ danh thời bấy giờ được mời vào Cung điện của Tòa Thánh để tham gia những cuộc truy hoan yến tiệc. Trước mặt Alphonse và Lucrèce, thi sĩ Aretin ngâm những bài thơ rất mơ mộng, tỏ tình chiêm ngưỡng Lucrèce. Họa sĩ Pinturicchio mời Lucrèce ngồi để chàng họa một bức hình tuyệt diễm. Cả Michel Ange, một thiên tài, đã nổi tiếng cũng xoắn xít bên nàng. Cũng vì muốn nàng được vui lòng, mà kiến trúc sư Bramante xây lại sân Tòa Thánh Vatican, và sửa sang lại Đền Saint Pierre, Lucrèce và Alphonse, đôi uyên ương có hạnh phúc nhất trên đời, đã sống được 2 năm, những chuỗi ngày âu yếm mê li tưởng không có gì làm phai nhạt được.
Nhưng, bỗng dưng, Alphonse bỏ trốn La mã, lẻn đi mất biệt, giống như trường hợp Sforza, người thứ nhất của Lucrèce.
Tại sao thế! Lúc bấy giờ không ai hiểu lý do khiến người chồng đang được Lucrèce Borgia cưng yêu như thế lại lẻn trổn trở về Naples?
Nhưng rồi Lịch sử lại hé màn bí mật cho biết rằng Alphonse bị người hăm đọa thủ tiêu, cũng như chàng Sforza trước đó. Vì Giáo Hoàng gả Lucrèce cho Alphonse, Hoàng thân xứ Naples, là cốt ý để thu phục xứ Naples về Tòa Thánh Vatican. Nhưng bây giờ chính sách của Vatican đã rõ rệt xoay chiều, bắt đầu xa lánh xứ Naples, quê hương của Alphonse, để ve vãn nước Pháp đồng minh mới.
Sự có mặt của Alphonse ở La mã sẽ không có lợi cho chính sách mới của Tòa Thánh Vatican, Alphonse biết thế, nên lo tẩu thoát trước, để tránh nạn sau.
Lucrèce Borgia khóc nức nở. Nàng đang yêu chồng tha thiết, và đang lúc say mê hạnh phúc, chàng lại bỏ đi không một tiếng từ giã. Nàng lại đã có thai với người yêu. Được tin, Alphonse nhắn nàng sang Naples ở với chàng. Nàng sửa soạn đi theo tiếng gọi của tình yêu, nhưng Đức Giáo Hoàng cấm nàng ra khỏi thủ đô Roma. Lucrèce tức tối, la khóc om sòm làm chấn động cả Tòa Thánh, và xôn xao dư luận trong thành phố.
Đức Giáo Hoàng thấy vậy, bèn nghĩ ra một mưa kế...
MỘT ĐÊM HÈ TRỜI ĐẦY SAO
Đức Giáo Hoàng Alexandre VI giả vờ chiều theo ý con. Ngài dỗ dành Lucrèce Borgia và phong cho nàng làm Quận chúa cai trị đất Spolète ở miền Ombrie cách xa Roma. Chồng nàng, Hoàng thân Alphonse ở Naples được tin vội vàng phóng ngựa đến Ombrie tìm vợ yêu quý. Hai người sum họp tại lâu đài Spolète của Quận chúa, và cùng nhau sống một tuần trăng mật thứ hai trong thắng cảnh thơ mộng ở Ombrie trên bờ sông Tibre và sông Clitumne, có giòng nước linh thiêng mà thi sĩ Virgile đã tả trong những câu thơ bất tử.
Đửc Giáo Hoàng Alexandre VI, là cha vợ của Alphonse, đến Kinh đô của ái nữ để đón tiếp chàng rể, với những cử chỉ thân mật, quyến luyến, như không có chuyện gì đã xảy ra. Ngài lại hứa với con gái rằng khi nào nàng sắp sanh, ngài sẽ cho xe ngựa đến đón hai vợ chồng vê La mã để nàng sinh cho đầy đủ tiện nghi.
Hoàng thân Alphonse yên trí rằng việc cũ đã qua, và nhạc phụ còn quý chàng. Sau đó, ít lâu đôi vợ chồng son trẻ vui sướng trở về Roma, và ngày 1-11-1499, Quận chúa Lucrèce Borgia sinh một Hoàng nam ngộ nghĩnh, được mọi người nô nức đón mừng. Toàn thể Hồng Y Giáo chủ Hội ở Tòa thánh Vatican và đông đủ, các Đại-sứ Âu châu đều hân hoan dự lễ Báp tem cực kỳ long trọng của cháu ngoại Đức Giáo Hoàng. Tư lệnh đội quân cận vệ của Ngài ẵm hài nhi, có quan Tổng trấn Đô thành Roma và Đại sứ của Hoàng đế Maximilien theo hầu hai bên. Quận chúa Lucrèce ở nhà, nằm trên chiếc giường chạm trổ tuyệt đẹp bọc vải màu đỏ thẫm, tiếp các mạng phụ và các phu nhân ở Đô thành. Chồng nàng, Alphonse, Quận công De Bisceglia, đẹp trai và sung sướng, hãnh diện đứng nơi đầu giường vợ, khẽ nghiêng mình đặt trên trán nàng một nụ hôn âu yếm.
Ngày 26-2-1500, anh thứ hai của Lucrèce Borgia là César Borgia đi công cán ở xa, trở về Thủ đô, (César Borgia là anh ruột, đã bị dư luận La mã nghi là tình nhân của em gái, và là người đã âm mưu giết Sforzia, người chồng thứ nhất của Lucrèce).
César Borgia hồi hương được tiếp rước rất long trọng. Trên một ngàn người hoan hô đi tiên phong, chàng cưởi ngựa đi giữa, và một trăm người lính mặc nhung phục đen, tay cầm gươm đi sau.
Vừa về Thủ đô Roma, César Borgia đã tỏ vẻ khó chịu thấy cô em gái Lucrècc Borgia được trọng vọng bên cạnh chồng, người em rể mới mà chàng cho là khả ố. Chàng cau mày trước cảnh gia đình đầm ấm, đầy hạnh phúc của Lucrèce Borgia. Chàng trách Đức Giáo Hoàng Alexandre VI, thân phụ của chàng, sao lại để cho hai vợ chồng Lucrèce được địa vị như thế trong Tòa thánh Vatican? Nhưng Giáo Hoàng nháy mắt khẽ bảo con trai: “không lâu đâu”.
Vâng, không lâu đâu! Ngày 15-7-1500, trời đã tối, Lucrèce Borgia còn ở bên phòng Đức Giáo Hoàng, chồng nàng đi bộ sang đón nàng về. Có hai người đàn ông đi hộ vệ chàng: một người lính giữ ngựa, và một kẻ hầu cận. Cả ba người bước lên các bậc thềm trước Điện Thánh Pierre.
Đêm mùa Hè, trời đầy sao... Như thường lệ, có hàng trăm kẻ hành khất, không nhà không cửa, đến ngủ trước thềm Nhà Chúa... Trong lúc Alphonse và hai cận vệ sẳp sửa bước vào cửa Đền, thì ba kẻ ăn mày vô danh đang giả vờ nằm ngủ bỗng đứng phăng ngay dậy và đâm ba nhát poa-nha vào lưng ba người kia.
Quận công Alphonse, chồng của Lucrèce Borgia, kêu thét lên một tiếng rồi ngã gục xuống vũng máu trên thềm. Ba thằng sát nhân toan kéo chàng đem vất xuống sông Tibre, nhưng quân cận vệ của Đức Giáo Hoàng được báo động vội chạy ra tại chỗ. Thừa lúc lộn xộn, bọn bất nhân trốn được ra ngoài Tòa Thánh. Đã có sẵn ba chàng kỵ mã đứng chờ trong bóng tối, ba kẻ sát nhân nhảy lên ngựa, phi về hướng Nam mất tích.
Cận vệ quân của Đức Giáo Hoàng Alexandre VI liền khiêng Quận công Alphonse, toàn thân lạnh ngắt như đã chết rồi, vào tận phòng riêng của ngài. Lucrèce Borgia còn đang ở đây. Vừa trông thấy thân thể của chồng đẫm cả máu, nàng hét lên một tiếng thất thanh và té xỉu xuống đất.
Nhưng Alphonse còn thở được. Vết thương bị lưỡi dao đâm vào đầu khá nặng, máu chảy túa ra khá nhiều, nhưng nhờ Lucrèce vừa tỉnh dậy kịp thời cứu chồng. Và Alphonse có sức khỏe lướt qua được cơn khủng hoàng trầm trọng.
Lucrèce Borgia và người chị dâu Sancia, cấm cửa không cho một người nào vào phòng nàng, và lo săn sốc cho chàng. Không bao lâu chàng bình phục, khỏe mạnh lại như trước.
Sau đó ít lâu, thi sĩ Vincent Calmeta viết thư cho nữ Quận công Urbin, có câu: “Tất cả thành phố La Mã điều biết rằng vụ ám sát hụt này là do Quận công César Borgia chủ mưu”.
NHỮNG HÌNH PHẠT CUỐI CÙNG, CẢ GIA ĐÌNH TAN NÁT.
Lucrèce Borgia và Alphonse muốn xây lại tổ ấm hạnh phúc xuýt bị tan tành trong vũng máu.
Nhưng César Borgia, người anh ruột ghen ghét và tàn ác, quyết thanh toán người em rể một lần cuối cùng. Chỉ một tháng sau. Đêm 19-8-1500 và lần này không cần thủ đoạn, mưu mô, César đi với hai tên sát nhân Micheletto và Miguel Corella, vào ngay phóng ngủ của vợ chồng cô em gái. Lucrèce Borgia hoản hốt la lên, bị César đuổi ra ngoài. Nàng chạy sang cầu cứu đức Giáo Hoàng, trong lúc César Borgia và hai đồng phạm đâm chết Alphonse và còn lấy giây thắt cổ chàng. Lúc Lucrèce Borgia trở về phòng, thì chỉ còn thấy cái xác cứng của người yêu. Nàng liền ôm chàng vào tay, khóc sướt mướt.
Đức Giáo-Hoàng sai người chôn Alphose thật lẹ, không làm rể rửa tội, không cầu nguyện, dưới lớp gạch hoa trong nhà thờ Santa Maria Delle Febbri.
Lucréce Borgia khóc ngày khóc đêm, bỏ ăn bỏ ngủ, trong ba hôm. Rồi buổi tối ngày thứ thư, César đi với một trăm người lính cầm dáo mác, đến thăm người em gái vừa góa chồng. Không ai biết hai anh em nói những gì, nhưng sau mấy hôm nàng từ giã Roma.
Đức Giáo Hoàng Alexandre VI thật hết lòng thương con gái. Ngài tìm cho nàng một người chồng mới, và lần này vì quyền lợi chính trị của ngài, ngài gã Lucrèce cho thế tử Alphonse D'este, con trai của Quận chúa Ferrate, ở Triều vua Pháp.
Năm 1503, Đức Giáo Hoàng Alexandre VI Borgis chết một cách buồn thảm. Giáo Hoàng Pie III lên kế vị, đuổi César Borgia ra khỏi Tòa thánh Vatican. Chàng trốn đến Navarre và chết nơi đây, năm 1507, nghèo khổ, bị mọi người bạc đãi, khinh khi.
Còn Lucrèce Borgia, cô gái kiều diễm năm xưa của Giáo Hoàng Alexandre VI, với hai đời chồng và vô số tình nhân tiểu tốt vô danh, sống được 12 năm nữa nhưng bị đui mắt và bại nửa thân mình, không cử động được, cứ ngồi một chỗ.
Một buổi sáng tháng 6 năm 1519, cô độc và rên siết trong cơn đau trầm trọng, nàng trả linh hồn về Chúa.
Chú thích:
[1] Sử sách ở xứ Y Pha Nho ( Espagne) ghi là Giovanni Juan Borgia chứ không phải Jean
[2] Lucrèce Borgia hors sa légende, của André Castelot. Journal của Burchard Dictionnaire Encydonédique Larouste du XXè siècle (Lucrèce Borgia)