Kennedy

Sau hai giờ sáng thì điện thoại tôi đổ chuông, và tôi thấy tên Ruth lóe lên màn hình. Tức thì tôi tỉnh như sáo. Micah ngồi dậy, cảnh giác đúng kiểu các bác sĩ, và tôi lắc đầu với anh. Chuyện này để em lo được rồi.

Mười lăm phút sau, tôi tấp vào đồn cảnh sát East End.

Tôi bước thẳng tới chỗ bàn cảnh sát trực như thể tôi có quyền ở đó. “Các anh đã dẫn về đây một cậu bé tên Edison Jefferson đúng không?” tôi hỏi. “Thằng bé đã phạm tội gì?”

“Cô là ai?”

“Luật sư của gia đình họ.”

Vừa bị sa thải vài giờ trước, tôi nghĩ trong đầu. Tay cảnh sát nheo mắt. “Thằng bé có nói gì về luật sư đâu.”

“Thằng bé mới mười bảy tuổi,” tôi chỉ ra. “Hẳn là nó sợ đến nỗi không nhớ được tên mình. Nghe này, đừng làm chuyện này khó khăn hơn nữa, có được không?”

“Chúng tôi phát hiện thằng bé qua máy ghi hình ở bệnh viện, đang xịt sơn lên tường.”

Edison? Phá hoại của công? “Các ông chắc mình không bắt nhầm người chứ? Thằng bé là một học sinh danh dự. Sắp vào đại học.”

“Bảo vệ đã xác nhận đúng là nó. Và chúng tôi đã theo dấu khi nó lái một chiếc xe có biển số quá hạn, mà người đứng tên là Ruth Jefferson. Tới tận cửa nhà.”

Ôi. Chết tiệt.

“Thằng bé sơn lên tường hình chữ thập ngoặc, và viết CHẾT ĐI LŨ MỌI ĐEN.”

“Cái gì?” tôi thốt lên, kinh ngạc hết sức.

Thế thì không chỉ là phá hoại. Mà là tội ác vì thù ghét. Nhưng thế thì vô lý quá. Tôi mở ví, kiểm tra xem mình còn bao nhiêu tiền mặt. “Được rồi, nghe này. Anh cho thằng bé một buổi luận tội đặc biệt được không? Tôi sẽ trả tiền để một thẩm phán hành chính địa phương tới đây, để ngay hôm nay thằng bé được về?”

Sau đó, tôi được dẫn vào buồng giam, nơi Edison đang ngồi bệt xuống đất, lưng tựa vào tường, cằm kê lên gối. Nước mắt nhòe nhoẹt trên má thằng bé. Vừa trông thấy tôi, nó đứng dậy và bước lại chấn song. “Cháu đã nghĩ cái quái gì vậy hả?” tôi căn vặn.

Thằng bé dụi mũi vào tay áo. “Cháu muốn giúp mẹ mình.”

“Bị tống vào tù thì giúp được mẹ cháu chỗ nào?”

“Cháu muốn Turk Bauer gặp rắc rối. Nếu không phải tại hắn, tất cả những chuyện này đã không xảy ra. Và sau ngày hôm nay, mọi người sẽ đổ tội cho mẹ, trong khi hắn mới là người có tội...” Thằng bé ngước nhìn tôi, mắt đỏ ngầu. “Mẹ cháu là nạn nhân ở đây. Tại sao không ai thấy điều đó vậy?”

“Cô sẽ giúp cháu,” tôi bảo thằng bé. “Nhưng chuyện cô trao đổi với cháu là thông tin bảo mật, nghĩa là cháu không được nói với mẹ.” Dẫu vậy, tôi biết Ruth sẽ sớm được tin thôi. Hẳn là ngay khi cô ấy thấy trang đầu của mấy tờ nhật báo khốn kiếp. Chuyện hay quá mà: Con trai của y tá giết người bị bắt vì tội ác do thù ghét. “Và vì Chúa, trước mặt thẩm phán thì đừng mở miệng nói lời nào.”

Mười lăm phút sau, thẩm phán hành chính địa phương vào tới buồng giam. Những buổi luận tội đặc biệt cũng giống như trò ảo thuật vậy, bạn có thể bẻ cong đủ thứ quy luật nếu sẵn lòng móc túi ra chi. Phiên luận tội của chúng tôi có một cảnh sát làm công tố viên, tôi, Edison, và ông thẩm phán xử thuê. Cáo trạng của Edison được đọc lên, cùng với quyền Miranda của nó. “Có chuyện gì ở đây vậy?” thẩm phán hỏi.

Tôi nhảy vào. “Thưa tòa, đây là một tình huống vô cùng đặc biệt, một sự kiện riêng lẻ. Edison là thành viên đội thể thao ở trường và là một học sinh danh dự chưa từng vướng vào rắc rối; mẹ cậu bé đang bị xét xử về tội vô ý làm chết người nên cậu ấy bức bối. Hiện tại là thời điểm nhạy cảm, cảm xúc dâng cao, và cậu bé chỉ cố gắng giúp mẹ, dù đã chọn cách hoàn toàn sai lạc.”

Thẩm phán nhìn Edison. “Có thật là vậy không, chàng trai trẻ?”

Edison nhìn tôi, không rõ có nên trả lời. Tôi bèn gật đầu. “Đúng vậy, thưa tòa,” thằng bé đáp khẽ.

“Edison Jefferson,” thẩm phán nói, “cậu bị cáo buộc phạm tội do thù ghét có động cơ chủng tộc. Đây là một trọng tội, và thứ Hai cậu sẽ bị luận tội trước tòa. Cậu không phải trả lời bất cứ câu hỏi nào, và cậu có quyền có luật sư. Nếu cậu không thể thuê luật sư, chúng tôi sẽ cử một người đại diện cho cậu. Tôi thấy cậu đã có cô McQuarrie đây biện hộ cho mình, và vụ kiện sẽ chính thức được chuyển tới văn phòng luật sư công tại tòa áp cấp cao. Cậu không được rời khỏi bang Connecticut, và tôi có nghĩa vụ cho cậu biết rằng, nếu cậu bị bắt vì phạm bất cứ tội trạng nào khác trong khi chưa xử xong vụ kiện này, cậu sẽ bị giam tại nhà tù bang.” Ông nhìn xuống Edison. “Hãy tránh xa khỏi rắc rối nhé, cậu bé.”

Toàn bộ vụ việc mất chừng một tiếng. Cả hai chúng tôi đều tỉnh như sáo khi bước ra xe để tôi chở Edison về nhà. Ánh sáng rọi lại từ gương chiếu hậu đóng ngoặc đôi mắt tôi trong khi tôi thỉnh thoảng liếc nhìn thằng bé trong ghế hành khách. Nó đang cầm một món đồ chơi của Violet - cô tiên bé nhỏ có cặp cánh hồng. Con búp bê trông nhỏ tí trên đôi tay thằng bé. “Cái quái gì vậy, Edison,” tôi nói khẽ. “Người như Turk Bauer là những kẻ tồi tệ. Sao cháu lại hạ mình xuống ngang tầm bọn họ?”

“Tại sao cô cũng làm vậy?” thằng bé hỏi ngược lại, quay về phía tôi. “Cô giả vờ như việc bọn họ làm chẳng hề gì hết. Cháu đã ngồi nghe trọn phiên tòa; chuyện đó gần như không hề được nói ra.”

“Cái gì gần như không hề được nói ra?”

“Vấn đề kỳ thị chủng tộc,” thằng bé đáp.

Tôi hít vào một hơi. “Có thể chuyện đó không được thảo luận một cách cụ thể trong phiên tòa, nhưng ai cũng thấy Turk Bauer ở đó còn gì - bày ra trước mắt như triển lãm ở bảo tàng vậy.”

Thằng bé nhìn tôi, một bên mày nhướng lên. “Cô thật sự nghĩ Turk Bauer là người duy nhất kỳ thị chủng tộc trong phòng xử án sao?”

Chúng tôi đỗ vào một chỗ trước nhà của Ruth. Đèn bên trong đang bật sáng, ấm áp và vàng bơ. Ruth đẩy cửa trước bật mở và tất tả chạy ra những bậc thềm, tay kéo chiếc cardigan quấn quanh người sát lại. “Cảm ơn Chúa,” cô lẩm bẩm và ôm chầm lấy Edison. “Chuyện gì đã xảy ra vậy hả?”

Edison đưa mắt nhìn tôi. “Cô ấy bảo con không được nói với mẹ.”

Ruth khịt mũi. “Ừ, nghề của cô ấy mà.”

“Con đã dùng sơn xịt, sơn hình chữ thập ngoặc lên tường bệnh viện. Và... vài thứ khác.”

Cô ấy giữ con cách mình một tầm tay, chờ đợi.

“Con đã viết CHẾT ĐI LŨ MỌI ĐEN,” Edison thì thầm.

Ruth tát vào mặt cậu con trai. Thằng bé lùi lại, tay bưng lấy má. “Thật là ngu ngốc, tại sao con lại làm vậy?”

“Con muốn Turk Bauer gặp rắc rối. Con muốn họ thôi nói những điều tồi tệ về mẹ.”

Ruth nhắm mắt lại một lúc, như cố gắng giữ lấy bình tĩnh. “Giờ thì sao đây?”

“Thằng bé sẽ bị luận tội vào sáng thứ Hai. Hẳn là cánh báo chí sẽ mò tới đó,” tôi nói.

“Tôi phải làm gì bây giờ?” cô ấy hỏi.

“Cô,” tôi bảo, “sẽ không làm gì hết. Tôi sẽ xử lý chuyện này.”

Tôi thấy cô ấy chiến đấu với bản thân, cố gắng chấp nhận món quà đó. “Được rồi,” cuối cùng Ruth cũng chịu đồng ý.

Tôi nhận thấy từ đầu đến cuối, cô ấy không lúc nào rời con trai. Ngay cả sau khi đã tát con, cô ấy vẫn đặt tay lên vai, cánh tay, lên lưng thằng bé. Khi tôi lái xe đi, họ vẫn đứng trước hiên nhà, vướng vít vào nỗi ân hận của nhau.

Lúc tôi về tới nhà là đã bốn giờ sáng. Giờ đó mà chui lại vào giường thì rõ ngớ ngẩn và dù sao đi nữa, tôi cũng tỉnh như sáo rồi. Tôi quyết định dọn dẹp một lúc, rồi ăn bánh kếp làm điểm tâm trong khi chờ Violet và Micah thức dậy.

Trong quá trình một vụ kiện diễn ra, điều không thể tránh khỏi là văn phòng tại nhà của tôi sẽ càng ngày càng bừa bộn. Nhưng vụ của Ruth, nó đã xong rồi. Thế nên tôi rón rén đi vào căn phòng dùng làm việc và bắt đầu thu dọn bằng chứng, cho tất cả vào thùng của nó. Tôi xếp lại số giấy tờ, hồ sơ và ghi chú về chứng cứ của tôi. Tôi cố gắng tìm về khởi điểm.

Bất thần, tôi đụng vào một xấp giấy trên bàn và làm nó đổ xuống đất. Nhặt từng tờ một lên, tôi lướt qua lời khai của Brittany Bauer, vốn chẳng bao giờ được đem ra sử dụng, và bản sao kết quả từ phòng xét nghiệm tiểu bang có cảnh báo về rối loạn trao đổi chất của Davis. Đó là một danh sách dài tập hợp nhiều rối loạn khác nhau. Hầu hết đều cho kết quả bình thường, dĩ nhiên là trừ chỗ dành cho cái bệnh thiếu hụt MCAD đó.

Tôi xem qua phần còn lại của danh sách, cái mà tôi chưa từng để ý trước đây vì đã vội chộp lấy chi tiết đắt giá nhất và trông cậy vào nó. Ở mọi mặt khác, Davis Bauer có vẻ là một đứa bé khỏe mạnh bình thường, kết quả xét nghiệm nằm trong khoản chuẩn.

Thế nhưng khi lật sang trang, tôi nhận ra ở mặt sau cũng có chữ.

Ở đó, giữa một biển những kết quả bình thường, tôi lại bắt gặp từ bất thường lần nữa. Cái này nằm ở gần cuối danh sách - có lẽ vì ít quan trọng, ít nguy hiểm hơn chăng? Tôi so kết quả đó với những xét nghiệm được đính kèm trong bộ hồ sơ bổ sung, một danh sách lộn xộn các thứ protein tôi không biết đánh vần, và mớ biểu đồ khối phổ nhằng nhịt mà tôi không biết đọc.

Tôi dừng lại ở một trang trông nhòe nhoẹt như sản phẩm của quá trình buộc nhuộm. Điện di, tôi đọc. Bệnh huyết sắc tố. Ở dưới cùng trang giấy là kết quả: HbAS/dị hợp.

Tôi ngồi vào máy tính và gõ kết quả đó lên trang tìm kiếm Google. Nếu đây là một vấn đề y tế khác của Davis Bauer, tôi vẫn còn có thể trình nó trước tòa án, kể cả bây giờ. Với bằng chứng mới, tôi có thể yêu cầu mở phiên xử mới.

Tôi có thể lựa lại bồi thẩm đoàn, bắt đầu lại từ đầu.

Thông thường, đây là một bệnh lành tính, tôi đọc, hy vọng vừa vụt hiện đã tan biến. Còn đâu một nguy cơ có thể dẫn đến cái chết tự nhiên.

Gia đình cần được kiểm tra/tư vấn.

Các loại huyết sắc tố được liệt kê theo trật tự huyết sắc tố có mặt (F>A>S). FA = bình thường. FAS = đặc điểm hồng cầu hình liềm. FSA = bệnh tan máu bẩm sinh beta cộng hình liềm.

Rồi tôi nhớ lại điều gì đó Ivan từng nói.

Tôi ngồi bệt xuống sàn, với lấy xấp lời khai và bắt đầu đọc.

Sau đó, dù chỉ mới 4:30 sáng, tôi chộp lấy điện thoại và lướt qua lịch sử cuộc gọi cho tới khi tìm thấy cái mình cần. “Đây là Kennedy McQuarrie,” tôi nói, khi Wallace Mercy nhấc máy, giọng còn lè nhè mơ ngủ. “Và tôi cần cha.”

Sáng thứ Hai, những bậc thềm trước tòa án đầy nhóc phóng viên và máy ghi hình, nhiều người từ các bang khác tìm đến sau khi nghe phong phanh chuyện một cậu bé da đen viết lời kỳ thị chính chủng tộc mình; con trai của một y tá đang bị xét xử vì tội giết con của một kẻ thượng tôn da trắng. Mặc dù tôi đã lên kịch bản cho Howard phòng khi đề nghị hoãn phiên xử của tôi không được duyệt, thẩm phán Thunder một lần nữa làm tôi ngạc nhiên khi đồng ý dời phiên tranh luận kết thúc tới mười giờ để tôi có thể biện hộ cho Edison trước khi trở lại vụ của Ruth - dù chỉ để chính thức bị sa thải.

Máy quay theo chúng tôi suốt dọc hành lang, mặc dù tôi đã bảo Howard che chắn cho Edison và kéo Ruth vào dưới cánh tay mình. Toàn bộ buổi luận tội mất chưa đầy năm phút. Edison được trả tự do không cần bảo lãnh và tòa định ngày họp trước khi mở phiên xử chính thức. Sau đó, chúng tôi trở ra hành lang, một lần nữa chịu sự truy hỏi của đám phóng viên và máy ảnh.

Tôi chưa bao giờ vui như vậy khi được vào phòng xử án của thẩm phán Thunder, nơi mà cả phóng viên lẫn máy ảnh đều bị cấm.

Chúng tôi bước vào và đi tới bàn biện hộ, Edison âm thầm lách vào hàng ghế phía sau. Thế nhưng chúng tôi vừa đến chỗ của mình thì Ruth đã nhìn tôi, mày cau lại. “Cô làm gì vậy?”

Tôi chớp mắt. “Gì cơ?”

“Chỉ vì cô đại diện cho Edison không có nghĩa là chuyện giữa chúng ta có gì thay đổi,” Ruth đáp lại.

Trước khi tôi kịp trả lời, thẩm phán đã ngồi vào ghế. Ông nhìn từ tôi - rõ ràng đang vướng vào một cuộc thảo luận căng thẳng với khách hàng - tới Odette, ở phía đối diện. “Có bên nào đã sẵn sàng để bắt đầu chưa?” ông hỏi.

“Thưa tòa?” Ruth lên tiếng. “Tôi muốn loại luật sư của tôi khỏi vụ này.”

Tôi khá chắc thẩm phán Thunder đã tưởng không còn chuyện gì trong vụ kiện có thể làm ông bất ngờ nữa, cho tới lúc này. “Cô Jefferson? Tại sao cô lại muốn bãi miễn luật sư của mình khi phần biện hộ đã xong? Chúng ta chỉ còn lại mỗi phần tranh luận kết thúc.”

Hàm của Ruth hơi cử động. “Lý do cá nhân, thưa tòa.”

“Tôi chân thành khuyên cô không nên làm thế, cô Jefferson. Cô ấy biết rõ vụ kiện này, và trái với kỳ vọng, cô ấy đã chuẩn bị rất tốt. Cô ấy làm tất cả vì lợi ích của cô. Công việc của tôi là điều hành phiên xử này, và đảm bảo nó không bị trì hoãn lâu hơn nữa. Bồi thẩm đoàn của chúng ta đã nắm rõ chứng cứ của các bên; chúng ta không có thời giờ để cô đi tìm một luật sư khác, và cô không có khả năng tự đại diện cho mình.” Ông quay sang đối mặt tôi. “Thật không tin nổi, tôi sẽ cho cô nửa giờ nữa, cô McQuarrie, để cô và khách hàng của cô hòa giải.”

Tôi chỉ định cho Howard ở lại với Edison để báo giới không thể lại gần thằng bé. Muốn vào phòng hội nghị thông thường thì chúng tôi phải chen qua cái hành lang lúc nhúc phóng viên, thế nên tôi đưa Ruth qua lối cửa sau, vào nhà vệ sinh nữ. “Xin lỗi,” tôi nói với một phụ nữ theo sau chúng tôi, và khóa cửa phòng. Ruth tựa vào bổn rửa và khoanh tay lại.

“Tôi biết cô nghĩ rằng không có gì thay đổi, và có lẽ với cô thì đúng vậy. Nhưng với tôi, nó đã đổi thay rồi,” tôi nói. “Tôi nghe cô, rõ ràng và rành mạch. Có lẽ tôi không xứng đáng, nhưng xin cô hãy cho tôi một cơ hội cuối cùng.”

“Tại sao tôi phải làm vậy?” Ruth hỏi, một thử thách.

“Bởi vì tôi từng bảo cô rằng mình không thấy màu da... nhưng bây giờ, đó là tất cả những gì tôi thấy.”

Cô ấy dợm bước ra cửa. “Tôi không cần sự thương hại của cô.”

“Cô nói đúng,” tôi gật đầu. “Cô cần sự công bằng.”

Ruth dừng bước, vẫn không quay mặt về tôi. “Ý cô là bình đẳng,” cô ấy sửa lại.

“Không, ý tôi là công bằng. Bình đẳng là đối xử với tất cả mọi người như nhau. Còn công bằng là có tính đến sự khác biệt của từng người, để ai cũng có cơ hội thành công và phát triển.” Tôi nhìn vào Ruth. “Cái đầu tiên nghe thì có vẻ công bằng. Nhưng cái sau mới là công bằng thật sự. Cho hai đứa trẻ cùng một bài kiểm tra giấy là công bằng. Nhưng nếu một đứa bé nhìn được còn đứa kia khiếm thị, điều đó không còn đúng nữa. Cô phải cho một bé bài kiểm tra in chữ nổi, bé kia bài kiểm tra in mực bình thường, và nội dung hai bài phải đồng nhất. Suốt từ đầu đến giờ, tôi đã đưa bồi thẩm đoàn bài kiểm tra in mực bởi vì tôi không nhận ra họ mù lòa. Chính tôi cũng mù lòa nữa. Làm ơn, Ruth. Tôi nghĩ cô sẽ muốn nghe điều tôi phải nói.”

Từ từ, Ruth quay người lại. “Cơ hội cuối cùng,” cô đồng ý.

Khi đứng dậy, tôi không chỉ có một mình.

Phải, đúng là có một phòng xử án đầy người đang chờ tôi đưa ra tranh luận kết thúc, nhưng tôi được vây quanh bởi bao nhiêu câu chuyện đã làm xôn xao dư luận mà lại bị tòa án đại diện cho pháp luật phớt lờ. Những câu chuyện của Tamir Rice, Michael Brown, Trayvon Martin. Của Eric Garner, Freddie Gray và Walter Scott. Của Sandra Bland và John Crawford III[63]. Của những nữ quân nhân người Mỹ gốc Phi muốn để kiểu tóc tự nhiên, của những đứa trẻ ở học khu Seattle từng bị tòa án tối cao bảo rằng chọn học sinh để duy trì sự đa dạng chủng tộc là trái với hiến pháp. Của những người thuộc bộ phận thiểu số ở miền Nam, không nhận được sự bảo vệ của liên bang khi các bang này ban hành luật giới hạn quyền bầu cử của họ. Của hàng triệu người Mỹ gốc Phi là nạn nhân sự phân biệt chủng tộc trong vấn đề nhà ở và công việc. Của chàng trai trẻ da đen không nhà trên phố Chapel, người mà cái ly xin tiền bố thí sẽ không bao giờ đầy bằng bà già da trắng nọ.

Tôi quay về phía bồi thẩm đoàn. “Sẽ thế nào, thưa các quý ông quý bà, nếu hôm nay tôi bảo các vị rằng những người sinh ra vào thứ Hai, thứ Ba hoặc thứ Tư có thể tự do rời khỏi đây ngay lập tức. Ngoài ra, họ cũng sẽ được cho những chỗ đỗ xe thuận tiện nhất trong thành phố và những ngôi nhà to nhất. Họ sẽ được vào phỏng vấn xin việc trước những người sinh sau đẻ muộn trong tuần, và họ sẽ được gọi vào phòng bác sĩ trước tiên, bất kể có bao nhiêu người đang xếp hàng chờ đợi. Nếu các vị sinh ra từ thứ Năm tới Chủ Nhật, các vị có thể cố gắng bắt kịp những người kia - nhưng vì tụt lại phía sau, báo chí sẽ luôn chỉ ra sự kém cỏi của các vị. Và nếu các vị phàn nàn, người ta sẽ gạt các vị đi vì chơi con bài ngày sinh nhật.” Tôi nhún vai. “Nghe có vẻ ngớ ngẩn quá, phải không? Thế nhưng sẽ thế nào nếu ngoài hệ thống tùy tiện ngăn cản cơ hội thành công của các vị, mọi người còn bảo các vị rằng thực ra mọi thứ khá công bằng?”

Tôi bước về phía họ, tiếp tục bài phát biểu. “Khi chúng ta mới bắt đầu vụ kiện, tôi đã bảo các vị rằng trọng điểm của vụ này là Ruth Jefferson đã bị đặt vào một tình huống tiến thoái lưỡng nan: hoặc là làm công việc người y tá của mình, hoặc chống lại mệnh lệnh cấp trên. Tôi bảo các vị rằng chứng cứ cho thấy Davis Bauer có bệnh tiềm tàng, và đó là nguyên nhân dẫn tới cái chết của bé. Và điều đó đúng, thưa các quý ông quý bà. Nhưng vụ kiện này còn liên quan tới nhiều vấn đề hơn cái tôi đã đề cập với quý vị.

“Giữa biết bao nhiêu người đã tương tác với Davis Bauer trong quãng đời ngắn ngủi tại bệnh viện Mercy West Haven của bé, chỉ có một người phải ngồi tại bàn biện hộ trong phòng xử án này: Ruth Jefferson. Chỉ có một mình Ruth Jefferson bị cáo buộc phạm tội. Và tôi đã dành cả phiên tòa này để lẩn tránh câu hỏi quan trọng nhất: Vì sao lại thế?”

“Ruth là người da đen,” tôi nói thẳng. “Điều đó khiến cho Turk Bauer, một người thượng tôn da trắng, tức giận. Anh ta không chịu nổi người da đen, người châu Á, người đồng tính, hoặc bất cứ ai không giống chính mình. Kết quả là, anh ta đã khởi động một loạt những sự kiện dẫn tới việc Ruth Jefferson trở thành người bị quy trách nhiệm vì cái chết bi thảm của con trai anh ấy. Thế nhưng trong hệ thống pháp luật hình sự, chúng ta không được nói về vấn đề chủng tộc. Chúng ta phải giả vờ như đó chỉ là chút gia vị thêm vào chứ không phải là cốt lõi cáo trạng. Lẽ ra chúng ta phải là người bảo vệ pháp luật của một xã hội đã bước qua thời kỳ phân biệt chủng tộc. Thế nhưng các vị biết không, từ thiếu hiểu biết được tạo thành từ một chữ quan trọng hơn: phớt lờ[64]. Và tôi nghĩ chúng ta không nên phớt lờ sự thật lâu hơn nữa.”

Tôi nhìn thẳng vào thành viên số 12, nữ giáo viên. “Hãy điền tiếp vào câu này nhé,” tôi nói. “Tôi là người...?” tôi bỏ lửng câu. “Có lẽ cô sẽ trả lời là e thẹn. Hoặc tóc vàng. Thân thiện. Dễ lo lắng, thông minh, Do Thái. Thế nhưng phần lớn các vị sẽ không nói là da trắng. Tại sao vậy? Bởi vì đó là chuyện đương nhiên. Đó là một đặc điểm nhận dạng mà ta coi là thường. Những người như chúng ta, may mắn sinh ra là người da trắng, không hề hay biết về sự may mắn của mình. Tất cả chúng ta, diễm phúc thay, không phải bận tâm về rất nhiều thứ. Hẳn nhiên, bạn đâu có cảm thấy biết ơn vì được tắm vào buổi sáng, hay có một mái nhà che đầu đêm qua. Bạn đâu có biết ơn vì được ăn sáng và có đồ lót sạch. Tất cả cũng bởi đó là những đặc quyền đặc lợi vô hình mà chúng ta không màng đến.

“Thật dễ để chúng ta nhìn ra cơn gió ngược của sự kỳ thị chủng tộc, cái cách mà người da màu bị phân biệt đối xử. Chúng ta thấy nó khi một người da đen vô cớ bị cảnh sát bắn và một cô gái da nâu bị bạn cùng lớp bắt nạt vì đội hijab trên đầu. Thế nhưng cơn gió xuôi của sự kỳ thị chủng tộc thì khó thấy hơn, và cũng khó thừa nhận, khi mà những người không phải da màu chúng ta được hưởng lợi từ làn da trắng. Chúng ta có thể đi xem phim, và khá chắc rằng hầu hết các nhân vật chính trông sẽ giống mình. Chúng ta có thể tới trễ một buổi họp và màu da chúng ta sẽ không bị lôi ra làm cái cớ. Tôi có thể bước vào phòng của thẩm phán Thunder và đưa ra phản bác mà không bị nói rằng mình đang chơi con bài màu da.” Tôi ngừng lại một lúc. “Hầu hết chúng ta không phải đi làm về nhà và thốt lên Tuyệt quá! Hôm nay mình không bị chặn lại và lục soát người! Hầu hết chúng ta không vào đại học và nghĩ rằng, Mình được vào ngôi trường mình lựa chọn vì hệ thống giáo dục hoạt động theo hướng có lợi cho mình. Chúng ta không nghĩ những điều đó, vì chúng ta không phải nghĩ.”

Tới lúc này, bồi thẩm đoàn đã tỏ ra khó chịu. Họ cựa quậy trên ghế một cách bồn chồn, và từ khóe mắt mình, tôi thấy thẩm phán Thunder đang nheo mắt dõi theo tôi, mặc dù tôi có toàn quyền đưa ra tranh luận kết thúc kiểu gì cũng được, và theo lý thuyết, nếu muốn đọc to cả cuốn tiểu thuyết Kỳ vọng lớn lúc này, tôi hoàn toàn có thể làm thế.

“Tôi biết các vị đang nghĩ rằng: Tôi không kỳ thị chủng tộc. Tại sao ư, chúng ta có một ví dụ của cái chúng ta coi là sự kỳ thị chủng tộc thật sự cơ mà, dưới hình hài Turk Bauer đó. Tôi chắc rằng bồi thẩm đoàn các vị chẳng có người nào, như Turk, tin rằng con mình là chiến binh Aryan hay người da đen là thứ hạ cấp đến nỗi không được đụng vào một đứa bé da trắng. Thế nhưng ngay cả khi chúng ta bắt hết tất cả phần tử thượng tôn da trắng trên hành tinh và tống tiễn họ lên sao Hỏa, sự kỳ thị chủng tộc sẽ vẫn còn tồn tại. Đó là vì kỳ thị chủng tộc không chỉ biểu hiện bằng thù ghét. Tất cả chúng ta đều mang định kiến, dù bản thân cho rằng mình không có. Đó là vì sự kỳ thị chủng tộc còn biểu hiện ở ai nắm quyền lực... và ai có quyền tiếp cận nó.”

“Khi mới bắt đầu nghiên cứu vụ này, thưa các quý ông quý bà, tôi không nghĩ mình là người kỳ thị chủng tộc. Giờ tôi đã nhận ra rằng mình có kỳ thị. Không phải vì tôi ghét người mang màu da khác, mà bởi vì - dù vô tình hay cố ý - tôi cũng được nâng đỡ từ màu da tôi, cũng như Ruth Jefferson phải chịu thiệt thòi vì màu da cô ấy.”

Odette đang ngồi ở bàn biện hộ, đầu cúi xuống. Tôi không biết cô ấy đang vui sướng vì tôi tự dùng từ ngữ lắp nên cỗ quan tài cho mình hay chỉ đơn giản là quá ngạc nhiên vì tới lúc này tôi còn cả gan chuốc oán gây thù với các thành viên bồi thẩm. “Có sự khác biệt giữa sự kỳ thị chủng tộc chủ động và bị động. Cũng giống như khi ta bước lên lối đi bộ di động ở sân bay vậy. Nếu ta bước xuôi theo chiều chuyển động của nó, ta sẽ chóng tới được đầu bên kia. Nhưng khi bước như vậy, hóa ra là ta vẫn giậm chân tại chỗ. Kỳ thị chủng tộc chủ động là khi ta xăm lên đầu hình chữ thập ngoặc. Kỳ thị chủng tộc chủ động là bảo với y tá phụ trách rằng y tá người Mỹ gốc Phi không được phép động vào đứa con nhỏ của mình. Là cười cợt trước một câu đùa thô thiển về người da đen. Còn kỳ thị chủng tộc thụ động thì sao? Đó là nhận ra chỉ có một người da màu trong văn phòng bạn và không hỏi sếp rằng tại sao lại thế. Đó là đọc chương trình học của đứa con lớp bốn và thấy phần lịch sử của người da đen chỉ toàn nói về vấn đề nô lệ mà không chất vấn gì. Đó là biện hộ cho một người phụ nữ bị buộc tội vì màu da... nhưng lại lướt qua sự thật đó, như thể nó chẳng hề gì hết.”

“Tôi cá là các vị đang cảm thấy rất không thoải mái. Các vị biết không, tôi cũng vậy. Thật khó để nói về những chuyện thế này mà không làm người khác cảm thấy bị xúc phạm, hay cảm thấy bị xúc phạm. Đó là lý do luật sư như tôi không được nói mấy chuyện này với các thành viên bồi thẩm như các vị. Thế nhưng trong thâm tâm, nếu tự hỏi mình rằng trọng tâm của vụ kiện này thật sự là gì, các vị sẽ biết đó không chỉ là vấn đề liệu Ruth có liên can tới cái chết của bệnh nhân cô ấy hay không. Thực ra, nó chẳng liên quan gì tới Ruth cả. Nó phản ánh cái hệ thống đã tồn tại khoảng bốn trăm năm, cái hệ thống đảm bảo rằng người như Turk có thể đưa ra những yêu sách tàn ác với tư cách bệnh nhân, và được chấp thuận. Cái hệ thống đảm bảo người như Ruth phải biết thân biết phận mà ở đúng chỗ của họ.”

Tôi quay sang bồi thẩm đoàn, cầu khẩn. “Nếu không muốn nghĩ tới chuyện này, các vị có thể không phải nghĩ mà vẫn tha bổng cho Ruth. Tôi đã cho các vị đủ chứng cứ khoa học để thấy rằng có nhiều nghi vấn về nguyên nhân dẫn đến cái chết của đứa trẻ này. Các vị đã nghe bác sĩ pháp y chính miệng nói rằng nếu kết quả xét nghiệm sàng lọc được gửi về bệnh viện kịp lúc hơn, Davis Bauer có thể vẫn còn sống sót. Phải, các vị cũng đã nghe Ruth tuôn ra những lời lẽ đầy căm giận trên bục nhân chứng - đó là vì khi ta phải chờ 44 năm để có cơ hội nói, không phải lúc nào mọi thứ cũng được nói ra đúng cách ta dự định ban đầu. Ruth Jefferson chỉ muốn có cơ hội làm công việc của mình. Muốn chăm sóc đứa trẻ như đã được huấn luyện.”

Tôi quay lại, cuối cùng, về phía Ruth. Cô ấy hít vào một hơi, và tôi cảm nhận được nó trong lồng ngực của chính mình. “Sẽ thế nào nếu những người sinh ra vào thứ Hai, thứ Ba, hoặc thứ Tư không phải là đối tượng bị kiểm tra thẻ tín dụng kỹ càng khi họ đăng ký vay tiền? Sẽ thế nào nếu họ có thể tự do mua sắm mà không lo bảo vệ bám theo sát gót?” Tôi ngừng lại. “Sẽ thế nào nếu kết quả xét nghiệm sàng lọc của con họ được trả về cho bác sĩ nhi kịp lúc, cho phép bệnh viện tiến hành những biện pháp điều trị có thể ngăn chặn cái chết của đứa con? Đột nhiên,” tôi nói, “sự phân biệt đối xử tùy tiện đó có vẻ không còn ngớ ngẩn nữa, phải không các vị?”

Chú thích:

[63] Đây là tên những nạn nhân da đen đã chết trong các vụ bắt bớ và nổ súng của cảnh sát.

[64] Sự thiếu hiểu biết nguyên văn là ignorance, phớt lờ là ignore.