33- Chợ Tết

Những người dân quê sống về nghề nông, suốt năm làm lụng vất vả đã được trả công. Sau khi gặt hái, lúa đã phơi khô đổ vào vựa, quây cót, rơm rạ cắt về được chất lên thành đống, để dành cho trâu bò ăn khi thiếu cỏ, hay dùng nấu ăn, ở nhà quê thường dùng rơm rạ đốt thay củi.

Thời này nhàn rỗi cũng lại gần Tết, mọi người ai nấy nghĩ đến sắm sửa mua bán để ăn Tết lớn nhỏ tùy vào số hoa mầu thu hoạch được, nhiều sẽ ăn Tết lớn, thu được ít thì “liệu cơm gắp mắm”, câu hay nói của người quê để chi tiêu cho vừa túi tiền.

Mấy ngày chợ phiên trong vùng, người ta thay nhau đi chợ vì ngày gần Tết, mọi người ai nấy lại nghĩ đến mua sắm dư trữ những thứ cần thiết, bán những rau trái, lợn, gà có thừa, mọi người nô nức rủ nhau đi chợ tổng là ngôi chợ lớn nhất trong vùng.

Ngôi chợ tọa lạc trên khu đất rất rộng, trước mặt là con đường lớn dẫn vào chợ, sau chợ có bãi đất rộng chạy ra tới sông, người ta làm bến, cắm cọc tre trên bắc ván để cho các thuyền lớn nhỏ đậu lại, người và hàng tiện dụng. Đúng là trên bến dưới thuyền lúc nào cũng có thuyền ra vào tấp nập đổ hàng lên chợ. Chung quanh chợ được chia ra nhiều dẫy phố, có cửa tiệm bán đủ thứ mặt hàng, từ vải vóc dụng cụ tới thực phẩm v.v… không thiếu thứ gì, nhất là ngày gần Tết, người ta phải dọn nhiều thứ lạ, mầu sắc lộng lẫy cho tươi vui để gây chú ý cho người đi mua sắm.

Còn khoảng đất giữa chợ được chia nhiều lô nhỏ cắm lều bằng bốn cọc, trên che liếp hay căng vải bạt để những người không chuyên nghiệp có ít hàng muốn bán tạm trong mấy ngày Tết. Họ cũng phân biệt từng thứ hàng thành dẫy riêng biệt, như dẫy cam, quít, chanh bưởi, chanh yên, phật thủ, để người mua về bầy ngũ quả, dẫy hàng trứng gà, trứng vịt, dẫy trầu cau, vôi, vỏ, dẫy các thứ rau tươi, khi bán gà vịt, heo, chó, khu bán thịt heo được bầy riêng trên các sạp gỗ cao cho sạch sẽ.

Chen giữa những người ôm mấy cành đào, cành mai đang đợi cho người lựa chọn, đó đây mấy ông bà thầy bói cũng căng lều, kê bàn trên để chiếc tráp sơn đen, trên mặt tráp có chiếc đĩa, trong đĩa có mấy đồng tiền để gieo quẻ, trước bàn bầy mấy cái ghế thấp cho khách ngồi, ông thầy, bà thầy bói nào cũng đeo kính đen, không biết thầy sáng hay tối.

Trong số người đi chợ cốt chú ý mua bán, còn một số người nhất là các cô các cậu, có cả những ông bà sồn sồn, ít khi thấy người già, trước khi vào chợ thấy các hàng thầy bói cũng thích vào xem kiết, hung, gia đạo, hôn nhân cho năm tới rồi bàn tán kích thích nhau, người nào cũng muốn xem một quẻ, nên các hàng thầy bói lúc nào cũng đông khách, tiền đồng tiền cắc gieo quẻ rổn rang, thỉnh thoảng có cô, cậu được thầy đoán trúng ý như cô cậu hợp với tuổi mình, mong muốn có tin mừng trong năm mới, các cô, các cậu mặt đỏ như người uống rượu, hớn hở như người trúng số, liền bỏ thêm tiền thưởng cho thầy không tiếc.

Bên kia đường là một dẫy hàng cò cua, tôm, cá, súc sắc, tiếng kêu sấp ngửa, tiếng vỗ tay, tiếng chửi thề ầm ĩ, chung quanh các chiếu hàng này người đứng vòng trong vòng ngoài, không chỗ chen chân, nhất là các cô cậu còn nhỏ, có chút tiền cha mẹ cho để đi tiêu chợ Tết, chỉ vì lòng tham muốn có thêm tiền và bị tụi “cò mồi” dụ dỗ, cũng chen chân vào chốn đỏ đen rồi mê mãi đến khi cháy túi mới chen ra mặt mày tái mét, chân tay bủn rủn, nhiều em vì tiếc tiền, bực tức chửi thề bâng quơ, chợ đông người chen lấn nhau, không may va chạm vào tên bán giời không văn tự, cùng thuộc giới thiếu giáo dục, ngứa miệng, ngứa chân, ngứa tay, màn đấu võ mồm chưa dứt, đến hồi thượng cẳng chân hạ cẳng tay, rồi bên bị lọt tay, kẻ bị mũi miệng quét nước trầu, an ninh, tuần tráng tới giải tán đưa ra khỏi chợ.

Về chiều, nhiều người vui vẻ vừa đi vừa trò truyện là những người đã mua sắm đầy đủ những thứ hàng ưa thích và được giá hời; những người bán hết hàng được về sớm, còn lại những cửa hàng không may ế ẩm, không bán được hàng vì hàng xấu, lại bán đắt, hay không khéo chiều khách, thấy người ta bán hết hàng ra về sớm, hay trông thấy những hàng bên cạnh buôn bán sầm uất sinh ra đố kỵ ghen tuông, bao nhiêu uất hận đổ vào đồng nghiệp cho là tranh thương bất chính làm cho cửa hàng của mình ế khách, chửi đổng chửi bâng quơ nói những điều trái tai, nghịch nhĩ làm trò cười cho trẻ con, nhiều người đi qua đi lại che mặt bịt tai khỏi nhìn những bản mặt đằng đằng sát khí, khỏi nghe những lời bỉ ổi.

Người xưa đã nói: “Chửi bới là một hình thức nghèo nàn nhất và nói xấu chỉ biểu lộ một mặc cảm thua kém.” Người bị vu cáo, bị nói xấu, người tốt vẫn tốt, có khi lại phản ứng ngược lại cho người có dã tâm vu cáo hay nói xấu. Ai cũng có thể vì hoàn cảnh nhất thời sai lầm, khác nhau ở chỗ biết sai lầm mà sửa chữa, thì đó là bài học quý báu đáng khen.