PHẦN I - Ta nói gì khi nói về ngoại tình? Chương 1 Cuộc đối thoại mới về hôn nhân và ngoại tình

Sẽ mất rất nhiều thời gian để có thể giải thích được mối liên hệ mật thiết giữa những mâu thuẫn trong bản chất con người - điêu khiến cho chính tình yêu đôi khi phải mang dáng hình khốn đốn của sự phản bội. Có lẽ sẽ chẳng có một lời giải thích nào khả dĩ.

- Trích Some Reminicences1, Joseph Conrad

1. Tạm dịch: Đôi ba hồi ức, bài luận xuất bản năm 1912. (Tất cả các chú thích trong cuốn sách đều là của người dịch).

Ngay lúc bạn đang đọc cuốn sách này, ở mọi nơi trên thế giới, có ai đó đang bị phản bội hoặc đang phản bội tình cảm của ai đó, có ai đó đang nghĩ đến chuyện ngoại tình hoặc đang khuyên nhủ ai đó đang vật vã đau khổ vì bị phản bội, có ai đó đang đóng vai người tình bí mật.

Không có chủ đề nào trong đời sống đôi lứa lại khiến người ta vừa sợ hãi vừa thích thú vừa khoái bàn tán bằng chuyện ngoại tình. Ngoại tình hình thành từ khi có hôn nhân và những điều luật cấm ngoại tình. Ngoại tình đã bị đưa vào luật pháp, bị tranh biện, bị chính trị hóa và bị xem như quỷ dữ trong suốt chiều dài lịch sử nhân loại. Ngoại tình chính là tội lỗi duy nhất nhận đến hai điều răn trong Kinh Thánh, một cấm ngăn trong hành động và một cấm ngăn trong suy nghĩ. Ấy vậy mà bất chấp sự phản đối rộng khắp đó, ngoại tình vẫn cứ “sống khỏe”, vẫn cứ phổ biến tràn lan đến mức hôn nhân phải ghen tị.

Ngoại tình xảy ra mọi lúc, mọi nơi trên thế giới, bất chấp bao luật lệ, hình phạt. Hầu như ở tất cả những nơi hôn nhân được thừa nhận thì ngoại tình bị xem là hành động bất chính. Vậy chúng ta nên làm gì với hiện tượng bị cấm khắp toàn cầu nhưng vẫn cứ phổ biến khắp toàn cầu này?

Tôi đã liên tục nghiên cứu, tư vấn, diễn thuyết, thảo luận,... về ngoại tình suốt sáu năm qua, không chỉ trong phòng tư vấn trị liệu của tôi mà trên cả máy bay, tại các dạ tiệc, hội thảo, tiệm làm móng, không chỉ với các đồng nghiệp mà còn với bất kỳ ai, không chỉ ngoài đời thực mà cả trên mạng xã hội, không chỉ tại Pittsburgh (Mỹ) mà còn ở Buenos Aires (Argentina), Delhi (Ấn Độ), Paris (Pháp)....

Ở mọi nơi trên thế giới, mỗi khi hỏi mọi người quan điểm của họ về “ngoại tình”, tôi nhận được đủ kiểu trả lời, từ cay đắng kết tội, miễn cưỡng chấp nhận, bao dung một cách cẩn trọng đến hoàn toàn cảm thông. Tại Bulgary, một nhóm phụ nữ xem chuyện chồng trăng hoa là chuyện xui xẻo chẳng thể nào tránh khỏi. Ở Paris, chủ đề ngoại tình khiến nhiều người đang ăn tối tức khắc rùng mình, điều này giúp tôi có thể xác định được bao nhiêu người ủng hộ ngoại tình và bao nhiêu người phản đối. Tại Mexico, phụ nữ tự hào khi thấy ngày càng nhiều phụ nữ ngoại tình, và coi đó như một sự nổi loạn chống lại nền văn hóa trọng nam khinh nữ vốn vĩnh viễn tạo điều kiện cho nam giới có “hai mái nhà” - la casa grande y la casa chica (tạm dịch: nhà lớn và nhà nhỏ, tiếng Tây Ban Nha) - một dành cho vợ, một dành cho bổ nhí.

Chuyện ngoại tình nhan nhản khắp nơi, thế nhưng cách chúng ta định nghĩa ngoại tình, chịu đựng nó, nói về nó - hoàn toàn liên quan đến thời điểm và nơi chốn xảy ra chuyện ngoại tình.

Xin hỏi bạn: “Khi nghĩ đến ngoại tình, những từ ngữ, những liên tưởng và hình ảnh đầu tiên hiện ra trong đầu bạn là gì?”. Cái nhìn của bạn về ngoại tình liệu có thay đổi không khi tôi gọi ngoại tình là “cuộc phiêu lưu tình ái”, “chuyện tình lãng mạn”? Còn nếu tôi dùng những từ như “bổ nhí”, “người quen qua đường”, “hẹn hò”, “bạn tình” thì sao? Bạn sẽ thấu hiểu, cảm thông hay kịch liệt phản đối chuyện ngoại tình? Bạn sẽ cảm thông với ai, người bị phụ bạc, người ngoại tình, người thứ ba hay lũ trẻ? Và liệu các câu trả lời của bạn về ngoại tình có thay đổi không nếu chính bạn phải đối diện với cơn bão ngoại tình?

Các cáo buộc về các mối quan hệ ngoài giá thú đã ăn sâu vào văn hóa của chúng ta. Tại Mỹ, những quan điểm về ngoại tình dường như thiên về bản năng, nặng nề và phân cực, ví dụ:

“Ngoại tình à? Nó sẽ làm đi tong tất cả.”

“Kẻ nào đã ngoại tình một lần thì thế nào cũng ngoại tình lần nữa.”

“Chung thủy một vợ một chồng thì đúng là quý hiếm.”

“Ngoại tình là chuyện hoàn toàn vó vấn! Chúng ta là người trưởng thành rồi chứ có phải lũ mèo động đực đâu. Làm ơn trưởng thành dùm!”

Chúng ta không thể ngăn cản nạn ngoại tình dù có thể đều đồng tình rằng chuyện ấy hoàn toàn không nên làm. Khi biết đến những vụ ngoại tình đình đám, công chúng thường kêu gào “thủ phạm” phải xin lỗi công khai. Người nào ngoại tình, bất kể đang ở địa vị xã hội nào, cũng đều cho thấy sự ái kỷ, sự hai lòng, sự vô đạo đức và gian trá. Theo quan điểm này thì ngoại tình không bao giờ là một hành vi phạm pháp đơn giản, một mối quan hệ thoáng qua vô nghĩa hay là một tình yêu đích thực.

Những tranh cãi hiện nay về ngoại tình có thể tóm tắt như sau: Ngoại tình hẳn là triệu chứng của một mối quan hệ thất bại, nếu ta đã có tất cả mọi thứ mình cần ngay tại nhà thì không có lý do gì để ra ngoài tìm “món lạ”. Đàn ông ngoại tình vì chán ngán và sợ gần gũi vợ, đàn bà ngoại tình vì cô đơn và khát khao gần gũi ai đó. Người bạn đời chung thủy là người trưởng thành, có cam kết và thực tế; người sa ngã là kẻ ích kỷ, kém trưởng thành và thiếu kiểm soát bản thân. Mọi quan hệ bất chính đều nguy hại, không bao giờ mang lại ích lợi gì cho hôn nhân, và cũng không bao giờ được người ta chấp nhận.

Cách duy nhất để người đã sa ngã khôi phục được lòng tin và sự gần gũi gối chăn với bạn đời chính là nói ra sự thật, ăn năn và được người kia bao dung tha thứ. Điều cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng: ly hôn phần lớn là do lòng tự trọng hơn là do tha thứ.

Những giọng điệu đạo đức này dường như đã đóng đỉnh “vấn để” ngoại tình vào vài cá nhân hoặc vài cặp đôi bất ổn mà bỏ qua những câu hỏi lớn hơn về hiện tượng toàn cầu này. Ngoại tình nói lên rất nhiều điều về hôn nhân - không chỉ cuộc hôn nhân của một vài người mà đến cả thể chế hôn nhân. Ngoại tình cũng đưa chúng ta đi vào nền văn hóa quyền cá nhân ngày nay - tức những quyền ta nghĩ đương nhiên là mình có. Bạn đang nghĩ rằng ngoại tình tràn lan là vì... vài người “bệnh hoạn”? Chắc chắn là không phải hàng triệu người đang bội tình đều đang mắc “bệnh”!

Nên bênh vực hay phản đối chuyện ngoại tình?

Những từ ngữ chúng ta dùng trong thực tế khi nói về ngoại tình đã hàm chứa sự sỉ nhục, phản đối hành vi này: kẻ phản bội, kẻ dối trá, kẻ nghiện tình dục, kẻ trăng hoa, người đàn bà lăng loàn,... Những từ ngữ này không chỉ phản ánh phán xét của chúng ta mà thậm chí còn khuyến khích sự phán xét đối với ngoại tình.

Từ “ngoại tình” (adultery) có nghĩa gốc từ tiếng Latin là “thối nát” (corruption). Khi cố gắng tìm cách mang đến một góc nhìn trung dung hơn về chủ đề ngoại tình, tôi đã gặp một số khó khăn khi tìm kiếm những từ ngữ trung tính.

Ngay cả các nhà trị liệu tâm lý cũng hiếm khi có những đối thoại không thiên kiến về chủ đề ngoại tình. Họ thường tập trung chú ý đến những tổn thương do ngoại tình gây ra, cách ngăn ngừa những tổn thương hoặc làm sao phục hồi sau khi bị phản bội. Vay mượn từ ngôn ngữ của bộ luật hình sự, các nhà trị liệu viên thường gọi người bị phản bội là “bên bị tổn thương” và người phản bội là “kẻ phạm tội”. Nói chung, người bị phản bội thường được quan tâm rất nhiều. Các nhà trị liệu tâm lý thường có rất nhiều lời khuyên chi tiết cho người đã lỡ “ăn vụng” về những việc cần làm để giúp vợ/chồng mình vượt qua nỗi đau bị phản bội.

Hậu quả của ngoại tình có thể hết sức đau đớn, và không có gì ngạc nhiên khi hầu hết mọi người đều muốn có quan điểm rõ ràng đối với ngoại tình, hoặc là phản đối, hoặc là ủng hộ. Mỗi khi tôi kể với ai đó rằng tôi đang viết một quyển sách về ngoại tình, người đó liền lập tức hỏi: “Chị bênh vực hay phản đối chuyện ngoại tình?”, cứ như thể chỉ có hai thái độ có thể lựa chọn đối với chuyện ngoại tình. Tôi thường chỉ trả lời lập lờ rằng: “Vâng...”.

Đằng sau câu trả lời lập lờ nước đôi này chính là mong mỏi chân thành của bản thân tôi muốn mở ra một cuộc đối thoại ít phán xét và tế nhị hơn về chủ đề ngoại tình và những tình thế khó xử mà ngoại tình tạo ra. Chuyện tình yêu, ham muốn vốn rất phức tạp, thế nên chúng ta không thể dễ dàng phân định rạch ròi tốt – xấu, đúng – sai, nạn nhân – thủ phạm.

Xin nói rõ hơn, không kết tội không đồng nghĩa với tha thứ, và có một sự khác biệt rất lớn giữa thấu hiểu và bào chữa cho ngoại tình. Nhưng một khi ta thu gọn cuộc đối thoại về ngoại tình xuống mức chỉ còn là đưa ra những phán xét thì chúng ta sẽ chẳng còn gì để nói với nhau!

Tôi còn nhớ, trong một buổi nói chuyện của tôi, ông cụ Benjamin, khoảng 70 tuổi, đã gặp riêng tôi để giãi bày tâm sự. Ông hỏi: “Theo cô, khi một bà vợ đã quên tất cả mọi thứ, quên luôn cả tên chồng, rồi ông chồng yêu một người phụ nữ khác, thì ông chồng ấy có bị xem là đã ngoại tình không?”.

Rồi ông kể tiếp: “Vợ tôi mắc bệnh Alzheimer. Bà ấy đã ở viện dưỡng lão ba năm qua, cứ nửa tháng tôi lại đến thăm bà ấy. Trong 14 tháng qua, tôi đã quen một người phụ nữ khác. Chồng của bà ấy ở cùng tầng bệnh viện với vợ tôi. Tôi và bà ấy cảm thấy rất thoải mái khi ở bên nhau”.

Ông Benjamin có thể là một trong những “kẻ lừa dối” tử tế nhất mà tôi từng gặp, và có không ít người ngoại tình kiểu như ông. Nhiều người vừa chăm sóc tận tụy người yêu/vợ/ chồng của mình, vừa ngoại tình. Nhiều người bị phản bội vẫn tiếp tục yêu thương người đã phản bội mình, vẫn tìm mọi cách để chung sống với người ấy. Vì biết đến nhiều trường hợp như thế nên tôi đã tự hứa sẽ tìm kiếm một cách tiếp cận nhân văn và hiệu quả đối với chuyện ngoại tình.

Nhiều người xem ngoại tình sẽ gây ra những nỗi đau không cách nào xoa dịu được, và thường sẽ khiến quan hệ tan vỡ. Nhưng cũng có người nhờ... bị phản bội mà nhận ra nhiều điều, từ đó thay đổi bản thân theo hướng tích cực. Ta hoàn toàn có thể chữa lành vết thương lòng khi bị phản bội, thậm chí, khi cơn bão ngoại tình quét qua, người trong cuộc thêm hiểu nhau, trân trọng và gắn bó với nhau hơn.

Có lần, một khán giả hỏi tôi: “Chị cho rằng ngoại tình cũng có lợi ích của nó không? Nếu có thì chị có khuyên một cặp đôi đang cơm chẳng lành canh chẳng ngọt thử... ngoại tình hay không?”. Câu trả lời của tôi là gì à? Rất nhiều người sau khi vượt qua trọng bệnh đã thay đổi lối sống theo chiều hướng

tích cực hơn, nhưng chẳng lẽ ta khuyên mọi người hãy... ráng mắc trọng bệnh để thấu hiểu giá trị cuộc sống? Tương tự, tôi không khuyến khích mọi người... thử ngoại tình để biết... ích lợi của nó.

Bạn có từng bị ảnh hưởng bởi chuyện ngoại tình không?

Khi diễn thuyết, tôi thường hỏi các khán giả rằng: “Trong số các bạn, có ai từng ngoại tình hoặc từng bị phản bội chưa?”. Chẳng có gì ngạc nhiên khi không có cánh tay nào đưa lên vì ai lại đi công khai thừa nhận những chuyện tế nhị này!

Có lần, tôi thay đổi cách hỏi câu hỏi trên: “Ai trong số các bạn từng bị ảnh hưởng bởi chuyện ngoại tình?”, hàng loạt cánh tay đưa lên. Một người phụ nữ kể rằng đã nhìn thấy chồng của bạn mình hôn một cô gái xinh đẹp trên chuyến tàu, cô ấy không biết có nên kể cho cô bạn nghe chuyện đó hay không. Một cô gái tuổi vị thành niên phát hiện ra cha mình đã ngoại tình từ khi cô chào đời.

Những bí mật, dối trá vang vọng khắp các thế hệ, để lại đằng sau những tình yêu bị phụ bạc, những con tim tan nát. Ngoại tình không đơn thuần là câu chuyện của hai hay ba người mà gắn chặt vào cả một mạng lưới quan hệ. Nhiều người bị ảnh hưởng bởi chuyện ngoại tình đã không đủ dũng khí giơ cánh tay lên giữa đám đông, thế nên họ thích kể riêng với tôi. Tại nhiều bữa tiệc, nhiều người kéo tôi ra một góc riêng để nói chuyện. Cũng có nhiều người đến văn phòng của tôi để thổ lộ những bí mật, những hoang mang, những khao khát tội lỗi và tình yêu bị ngăn cấm.

Trong quá trình làm nghề trị liệu, tôi đã gặp những người ái kỷ, những người thích quan hệ bừa bãi, những người bất cẩn, ích kỷ hay người lúc nào cũng quay quắt ý định trả thù tình. Tôi cũng đã chứng kiến những hành vi lừa dối khủng khiếp khiến bạn đời của họ sốc nặng khi tình cờ phát hiện ra “quỹ đen”, “phòng nhì”. Tôi đã gặp những người “bền bỉ” nói dối tôi trong suốt lộ trình trị liệu.

Những câu chuyện họ kể về ngoại tình mở ra một cách nghĩ nhún nhường hơn về con người. Cô đơn, những năm tháng lạnh lẽo gối chăn, sự phẫn uất, nuối tiếc, sự lãnh đạm trong hôn nhân, thanh xuân vụt qua, mong mỏi nhận được sự quan tâm, những chuyến bay phải hủy bỏ, những ngày say túy lúy – đấy chính là những hiện thực sinh động của chuyện ngoại tình vốn đang diễn ra hằng ngày ở mọi nơi. Nhiều người trong nhóm người ngoại tình này đang xung đột sâu sắc với hành vi của mình, thế nên họ tìm gặp tôi để tìm kiếm sự giúp đỡ.

Động cơ ngoại tình rất đa dạng, và những hậu quả, những kiểu phản ứng khi biết mình bị phản bội cũng đa dạng không kém. Những động cơ ngoại tình có thể kể như để phản kháng, vì lầm lỡ, vì muốn thoát khỏi mối quan hệ hiện tại, vì muốn nổi loạn, vì khao khát điều mới lạ, vì muốn biết xem mình có còn sức hút hay không, vì không thể chạy trốn tình yêu mãnh liệt với người kia,...

Điều ngược đời là nhiều người đi ra ngoài cuộc hôn nhân cốt để... bảo vệ hôn nhân. Khi hôn nhân trở nên tồi tệ, ngoại tình có thể trở thành nguồn sinh lực, thành tiếng chuông cảnh tỉnh những người trong cuộc phải lập tức quan tâm ngay chuyện cứu vãn cuộc hôn nhân, và cũng có thể trở thành hồi chuông báo tử của cuộc hôn nhân. Ngoại tình là một hành động phản bội nhưng cũng đồng thời là biểu hiện của những khao khát, ham muốn và mất mát.

Do đó, tôi tiếp cận chủ đề ngoại tình từ nhiều góc nhìn khác nhau. Tôi cố trân trọng và cảm thông với quan điểm của cả hai phía – tức ngoại tình gây ra những gì với bên bị phản bội và có ý nghĩa ra sao với bên phản bội. Tôi thỉnh thoảng cùng trò chuyện với những người liên quan khác như người tình, con cái, bạn bè.

Ngoại tình là câu chuyện mà hai người (hoặc nhiều hơn) có trải nghiệm hoàn toàn khác nhau, thế nên nó trở thành nhiều câu chuyện nhỏ. Do đó, chúng ta cần một cái khung nhận thức khách quan, toàn diện, đa chiều có thể chứa đựng tất cả các câu chuyện khác nhau, thậm chí đối chọi nhau này.

Sẽ là vô ích nếu ta chỉ cố tập trung đào sâu một khía cạnh như hậu quả của ngoại tình hay ngợi ca thiên hướng khám phá của con người. Tiếp cận ngoại tình dưới nhiều góc nhìn sẽ phù hợp hơn cho đa số các trường hợp. Chúng ta cần một chuyện kể phù hợp với cuộc sống để giúp những con người trong thực tế lèo lái bản thân qua muôn mặt của chuyện ngoại tình, tức những động cơ, ý nghĩa và hậu quả của nó. Chắc chắn sẽ luôn có những người cương quyết rằng ngoại tình không đáng được thấu hiểu, nhưng đây chính là công việc của một nhà trị liệu.

Xin kể về một ngày làm việc của tôi.

Khách hàng đầu tiên trong ngày là anh Rupert, 36 tuổi, theo vợ mình từ Anh sang New York. Anh biết vợ mình đang có nhân tình, nhưng anh quyết định không chất vấn. Anh nói: “Tôi có một cuộc hôn nhân cần tái thiết và một tổ ấm cần gìn giữ. Tôi đang tập trung vào quan hệ vợ chồng của chúng tôi. Tôi hiểu rằng vợ mình đang phải lòng ai đó, nhưng điều tôi đang băn khoăn là liệu cô ấy có thể yêu tôi trở lại hay không”.

Tiếp theo là cặp đôi Delia và Russell. Họ yêu nhau từ thời đại học nhưng không đến được với nhau. Rất lâu sau khi mỗi người đều đã có tổ ấm riêng, họ tìm lại được nhau qua trang mạng tìm việc LinkedIn, ngọn lửa tình yêu xưa lại bùng cháy mãnh liệt. Và rồi họ rơi vào những cuộc dằn vặt nội tâm dữ dội.

Anh Russell nói với tôi: “Hai chúng tôi đã tham gia rất nhiều buổi trị liệu và hiểu ra rằng những chuyện tình ngoài luồng hiếm khi bền vững. Nhưng tôi cho rằng chuyện tình của tôi và Delia hoàn toàn khác, hoàn toàn không phải kiểu sớm nở tối tàn, mà là một chuyện tình trọn đời bị gián đoạn. Liệu tôi có nên vứt bỏ cơ hội được ở bên người phụ nữ của cuộc đời mình, có nên phủ nhận mọi cảm xúc yêu thương đang tràn ngập trái tim mình để bảo vệ cuộc hôn nhân hiện tại vốn chưa bao giờ hạnh phúc không?”.

Hai khách hàng tiếp theo là Farrah và Jude – cặp đồng tính nữ đã ở bên nhau sáu năm. Cô Jude đang tìm cách hiểu vì sao cô Farrah lại có chuyện vụng trộm sau khi cả hai đã đồng ý có một mối quan hệ mở. Cô Jude kể: “Chúng tôi đã quyết định rằng cả hai có thể ngủ với những người phụ nữ khác, miễn là báo cho nhau biết. Tôi nghĩ rằng một mối quan hệ mở có thể bảo vệ cả hai chúng tôi, nhưng Farrah đã nói dối. Tôi có thể làm gì hơn đây?”.

Bạn thấy đấy, ngay cả một mối quan hệ mở cũng không thể đảm bảo chuyện lừa dối sẽ không xảy ra.

Giờ nghỉ trưa, tôi tranh thủ đọc e-mail được gửi từ bà Barbara, 68 tuổi, sống ở Minnesota (Mỹ), vừa mới góa bụa: “Trong những ngày thương khóc ông nhà, tôi phát hiện ra chuyện vụng trộm thâm niên của ông ấy. Giờ đây tôi đang đối mặt và phải giải quyết những chuyện tôi chưa bao giờ nghĩ tới, ví dụ như tôi có nên kể chuyện này với con gái không. Chưa hết, chồng tôi là một người được cộng đồng kính nể, thế nên tôi và các bạn bè của tôi thường được mời đến những buổi tưởng niệm ông. Tôi cảm thấy rất mâu thuẫn, một phần tôi muốn giữ gìn thanh danh cho ông ấy, một phần lại muốn tiết lộ sự thật này”.

Trong các e-mail trao đổi qua lại, tôi và bà đã thảo luận về việc một phát hiện có thể làm thay đổi quan điểm về cả một cuộc đời, về cách tái thiết cuộc sống và cả nhận thức về bản thân sau khi phải chịu đựng nỗi đau kép bị phản bội và góa bụa.

Cô Susie – con gái của bà Barbara – đã nổi giận hoàn toàn chính đáng khi biết cha mình từng ngoại tình. Cô Susie viết: “Mẹ tôi quả là một vị thánh khi đã ở bên cha tôi đến tận khi ông qua đời, bất luận mối quan hệ ngoài luồng dai dẳng của ông”. Tôi tự hỏi liệu cô Susie đã từng nghĩ đến việc kể lại câu chuyện về cha mình theo một cách khác không, ví dụ: “Cha tôi đã thật lòng yêu một người phụ nữ khác nhưng vẫn ở lại với mẹ tôi và hy sinh bản thân vì gia đình?”.

Khách hàng tiếp theo là anh Adam – một trị liệu viên trẻ tuổi – đã gửi tôi một tin nhắn trên Facebook sau khi tham gia một trong những buổi huấn luyện do tôi tổ chức: “Tôi luôn nghĩ rằng những kẻ lừa dối trong tình cảm là những kẻ hèn nhát. Họ ít nhất cũng nên có chút liêm sỉ để quý trọng người mà họ đã kết hôn và chớ có làm chuyện lén lút sau lưng người ấy. Ấy vậy mà sau khi tham gia buổi thảo luận của chị, tôi thực sự đã giật mình và bàng hoàng thức tỉnh. Căn phòng hội thảo an toàn và thoải mái, nhưng tôi chẳng thể ngồi yên trên ghế của mình, cứ như thể có than trên ghế, đánh thức một sự thật nơi tôi. Tôi đã luôn bỏ qua thực tế là cha mẹ tôi đều đã kết hôn trước khi họ gặp gỡ nhau. Thực tế là cha tôi đã tư vấn cho mẹ tôi khi bà đang tìm cách thoát khỏi người chồng bạo hành. Kết quả chuyện tình của cha mẹ chính là sự hiện diện của tôi trên cõi đời này. 34 năm về trước, nhờ ngoại tình mà cha mẹ tôi đã tìm ra được người mình muốn dành trọn phần đời còn lại để ở bên”.

Suy nghĩ rằng trắng đen phải tường minh của anh Adam đã bị lung lay, trong khía cạnh bản thân lẫn khía cạnh nghề nghiệp trị liệu.

Khách hàng cuối cùng trong ngày là cô Lily, 37 tuổi, người đại diện của một công ty quảng cáo. Gần mười năm nay, cô Lily làm người thứ ba, luôn chờ đợi người tình ly hôn vợ. Từ khi cô Lily và anh ta đến với nhau, anh ta đã có thêm hai đứa con với vợ. Cô cảm thấy khả năng làm mẹ của mình suy giảm theo từng ngày. Cô nói: “Hồi tháng trước tôi đã đi đông lạnh trứng, nhưng tôi không muốn nói cho anh ấy biết chuyện này. Tôi cần có một điểm tựa nào đó của riêng mình”.

Trong các buổi trị liệu, cô Lily lần lượt nói ra những mâu thuẫn của mình, có lúc cô đã tự thuyết phục rằng anh ta chỉ muốn dắt mũi cô, có lúc cô thoi thóp bấu víu từng tia hy vọng mong manh rằng mình là tình yêu đích thực của anh ấy.

Vào giữa bữa tối, tôi nhận được một dòng tin nhắn “khẩn” từ anh Jackson. Anh đang suy sụp nên cần ai đó trò chuyện ngay lập tức. Vợ của anh vừa phát hiện có quá nhiều viên thuốc Viagra đã không cánh mà bay nên đuổi anh ra khỏi nhà. Anh kể: “Thành thật mà nói tôi cảm thấy tồi tệ vì đã lừa dối vợ, nhưng tôi không thể chịu đựng nổi vẻ mặt dè bỉu của cô ấy mỗi khi tôi bày tỏ rằng muốn gần gũi”.

Anh Jackson luôn mơ ước có đời sống tình dục sinh động, nhiều màu sắc, nhưng vợ anh thì chẳng hứng thú gì nên cho anh “nhịn đói” suốt. Anh bèn tìm đến người phụ nữ khác để thỏa mãn nhu cầu tình dục. Anh nói: “Lẽ ra tôi nên thành thật với vợ chuyện mình có nhân tình nhưng cứ lo không biết vợ sẽ phản ứng thế nào. Nhu cầu tình dục của tôi quan trọng thật nhưng chẳng quan trọng bằng việc nhìn thấy các con vào mỗi sáng”.

Khi lắng nghe tất cả câu chuyện của các khách hàng, tôi thấy sốc, tôi muốn phán xét họ, muốn quan tâm họ, bảo vệ họ, tò mò về họ, lúc thì muốn làm thế, lúc chẳng muốn làm gì. Tôi đã khóc cùng với họ, cảm thấy hy vọng, vô vọng, và tôi đồng cảm với từng người một, vì tôi nhận thấy những hậu quả kinh khủng của ngoại tình và chúng ta hiện đang quá thiếu những cuộc đối thoại khách quan về chủ đề ngoại tình.

Ngoại tình như khung cửa sổ để nhìn vào trái tim

Ngoại tình dạy ta nhiều điều về các mối quan hệ. Nó mở ra cánh cửa để ta nhìn sâu hơn các giá trị, bản chất con người và sức mạnh của khát khao tình dục. Chúng buộc chúng ta phải đối mặt với những câu hỏi khó nhằn: Điều gì đã lôi con người ra khỏi những ranh giới mà họ đã cất công duy trì? Vì sao sự phản bội tình dục lại khiến ta đau đến thế? Có phải một vụ ngoại tình luôn là biểu hiện của sự ích kỷ, yếu lòng hay là trong một số trường hợp nó hoàn toàn có thể được thấu hiểu, chấp nhận, và thậm chí còn được xem là một hành động can đảm, dũng cảm? Và dù cho chúng ta có nếm trải bi kịch bị phản bội hay chưa, liệu chúng ta có thể rút ra được điều gì từ sự hứng khởi mà ngoại tình mang lại để thổi làn gió mới vào cuộc hôn nhân của chính mình?

Liệu ta có cần luôn phải phanh phui một chuyện tình bí mật? Liệu có phải đam mê cũng “có hạn sử dụng”? Có hay không những sự viên mãn trong chuyện tình vụng trộm mà một cuộc hôn nhân hạnh phúc cỡ nào cũng không thể mang lại? Làm sao chúng ta có thể cân bằng giữa các nhu cầu tình cảm và những khát khao tình dục của bản thân? Liệu rằng chế độ một vợ một chồng có tồn tại lâu hơn tính hữu ích của nó không? Chung thủy là gì? Liệu chúng ta có thể yêu nhiều hơn một người cùng một lúc hay không?

Với tôi, đó là một phần những câu hỏi cần giải đáp trong cuộc sống của người trưởng thành khi đã dính đến sự luyến ái. Rủi thay, nhiều cặp đôi nói với nhau lần đầu về những điều này khi... bị khủng hoảng vì chuyện ngoại tình. Hoàn cảnh éo le có cách riêng để giúp ta nhận ra bản chất của mọi chuyện. Tôi khuyên các bạn chớ nên “mất bò mới lo làm chuồng”. Hãy chân thành nói với nhau về những điều có thể khiến chúng ta vượt rào, về những nỗi lo sợ mất mát tình cảm,... Điều này sẽ giúp hai người thêm thân thiết, gắn kết. Mọi khao khát của chúng ta, kể cả những khao khát sai trái nhất, đều thuộc về nhân tính.

Bất chấp xu hướng tối giản chuyện ngoại tình chỉ còn là tình dục và sự dối trá, tôi vẫn muốn thông qua việc ngoại tình để nhìn vào quang cảnh phức tạp của hôn nhân và các ranh giới chúng ta đã vạch ra để ràng buộc nhau. Ngoại tình khiến chúng ta phải đối mặt trực diện với những mãnh lực đối lập và thường xuyên thay đổi của đam mê: sự cuốn hút, dục vọng, sự hối thúc, tình yêu và sự bất khả, sự khuây khỏa, sự giam hãm, tội lỗi, đớn đau, cảm giác tội lỗi, sự giám sát đối phương, cơn điên cuồng của hoài nghi, hằn học trả thù, kết cục bi đát.

Xin cảnh báo: nói về các vấn đề như thế này đòi hỏi việc sẵn lòng dấn thân vào mê cung của những xung lực phi lý trí. Tình yêu luôn phức tạp, ngoại tình còn phức tạp hơn thế. Nhưng ngoại tình cũng chính là một cửa sổ độc nhất vô nhị để nhìn vào những khe nứt của những con tim.

Nỗi ô nhục mới: có thể rời bỏ mà không chịu rời bỏ

“Ly dị” – từ này thường xuyên xuất hiện trong những cuộc tranh luận sôi nổi về ngoại tình, từ trên mạng đến ngoài đời thực, ví dụ: “Nếu đang nghĩ đến chuyện ngoại tình thì hãy ly dị trước đi!”, “Nếu phát hiện bạn đời của mình ngoại tình, hãy ly dị ngay lập tức!”,...

Cô Jessica sống tại Brooklyn (New York), hơn 30 tuổi, kết hôn được 4 năm, có con trai 2 tuổi. Cô đã liên lạc với tôi một tuần sau khi phát hiện chồng cô – anh Julian – đang lăng nhăng với đồng nghiệp. Cô Jessica kể: “Tôi tìm thấy tài khoản Facebook bí mật mà chồng dùng để trò chuyện với người phụ nữ kia. Sau đó, tôi nhờ cư dân mạng tư vấn nên làm gì trong tình huống này. Rồi tôi nhận được những lời khuyên kinh khủng như ‘Làm cho tới bến đi!’, ‘Ly dị đi! Đã ngoại tình một lần thì thế nào cũng có lần nữa’,... Không một trang web nào đề cập đến việc người trong cuộc vẫn còn nhiều tình cảm với nhau”.

Cô chia sẻ thêm: “Hai chúng tôi đã lên kế hoạch cả đời bên nhau. Anh ấy là cha của con trai tôi. Tôi vốn thân thiết với người bên chồng, họ đã động viên tôi rất nhiều trong suốt tuần qua. Những cư dân mạng và cả cha mẹ tôi đều nói rằng chồng tôi là đồ rác rưởi và tôi đã trao tình yêu cho nhầm người. Thậm chí cha tôi còn dám khẳng định tôi bị hội chứng Stockholm1! Tôi cảm thấy mình bị phán xét, như thể tôi là một trong những phụ nữ đáng để cho chồng thoải mái lừa dối, ngoại tình”.

1. Hội chứng yêu thương người đang cầm tù, hãm hại mình, từ một sự việc có thật tại Stockholm năm 1973.

Khác với nhiều người phụ nữ phải dựa dẫm hoàn toàn vào chồng, Jessica tự chủ về tài chính và có quyền lựa chọn. Và vì Jessica được trao nhiều nhân quyền nên xã hội yêu cầu cô nên thực hiện các quyền của mình. Khi tôi lắng nghe cô, tôi chợt nhớ lại lần tư vấn gần đây cho một nhóm phụ nữ đến từ Morocco. Khi tôi giải thích cho họ rằng ngày nay ở Mỹ, những người phụ nữ bị chồng phản bội được khuyến khích chọn điều tốt nhất cho mình và nên rời bỏ cuộc hôn nhân, một người phụ nữ trẻ trong nhóm đã cười phá lên: “Nhưng thưa cô, nếu hễ chồng ngoại tình thì ly hôn ngay thì cả nước Morocco sẽ ly hôn mất!”.

Chuyện ly dị từng có lúc phải hứng chịu nhiều dè bỉu, chê bai, từng bị xem là một nỗi ô nhục. Nhưng ngày nay, chọn ở lại trong một mối quan hệ mà ta hoàn toàn có thể rời đi – chính là một nỗi ô nhục mới.

Đương nhiên có những lúc ly hôn là chuyện không thể tránh, là quyết định khôn ngoan hoặc đơn giản chỉ là điều tốt nhất cho những người liên quan. Nhưng đó có phải là lựa chọn đúng đắn duy nhất? Ly hôn thường khiến ta đau đớn và tủi hổ. Chúng ta quá nóng vội quy chụp những phản ứng của bản thân đối với chuyện ngoại tình thành cảm xúc đối với toàn bộ mối quan hệ. Chúng ta phủ nhận những điều đã có với nhau, cắt đứt liêc lạc, đốt ảnh cưới, những đứa con chung phải sống cảnh nay ở nhà mẹ, mai ở nhà bố.

Cô Jessica không sẵn lòng chia tay chồng. Cô nói: “Con người ai cũng mắc sai lầm. Tôi không phải thánh nhân dù tôi vẫn chưa ngủ lang. Tôi cũng chưa có những kỹ năng để đối phó hữu hiệu với những sự cố. Mỗi khi căng thẳng hay gặp chuyện chẳng hay, tôi thường suy sụp và nốc thật nhiều rượu. Nếu chúng ta không cho phép người bạn đời của mình vấp ngã thì thế nào tất cả chúng ta rồi cũng sẽ đau đớn và cô độc”. Cô sẵn sàng cho chồng cơ hội “quay đầu là bờ”.

Khi ta vội vàng muốn ly hôn vì người kia ngoại tình tức là ta đã không chừa chỗ để thấu hiểu sự sai lầm, sự yếu đuối của con người, không cho người kia cơ hội sửa chữa, phục hồi, không cho cả chính mình cơ hội học hỏi và trưởng thành hơn từ những chuyện đã xảy ra.

Cô Jessica nói với tôi rằng: “Cả hai chúng tôi đều muốn làm gì đó để thay đổi. Sau khi chuyện ngoại tình vỡ lở, chúng tôi đã có những lần trò chuyện cực kỳ sâu sắc, thật sự phơi bày tâm can và cũng hết sức xây dựng, như thể chúng tôi đã không trò chuyện với nhau từ nhiều năm qua”. Nhưng rồi vợ chồng Jessica và Julian lại hỏi tôi: “Liệu chúng ta có thật sự cần phải trải qua một vụ ngoại tình như thế để có thể thật sự thành thật với nhau hay không?”.

Tôi thường nghe câu hỏi đó và thật sự chia sẻ nỗi nuối tiếc của họ. Nhưng có một sự thật ít khi được nói ra: với nhiều cặp đôi, chỉ có một vụ ngoại tình mới có thể khiến họ quan tâm nhau trở lại và cùng vực dậy mối quan hệ của mình!

Cuối cùng, chính việc phán xét nặng nề và hà khắc chuyện ngoại tình đã khiến ta không thể thấu hiểu sâu sắc, đồng thời mất luôn hy vọng và sự tự chữa lành cho mình hoặc cho cả hai người trong cuộc. Tâm thế nạn nhân khiến cho hôn nhân trở nên mong manh hơn. Dĩ nhiên, khi anh Julian lừa dối Jessica lúc cô đang ở nhà thay tã cho con, cô hoàn toàn nên tức giận vì phản ứng ấy hoàn toàn hợp lý. Nhưng khi càng nói chuyện nhiều hơn với những người có liên quan, bị ảnh hưởng bởi chuyện ngoại tình, tôi càng cảm thấy rõ ràng cần có một quan điểm về cuộc sống và tình yêu hoàn toàn không có “mùi” trách móc. Cứ chăm bẵm những xúc cảm cay đắng, hận thù hay chia rẽ sẽ chẳng mang lại cho chúng ta điều gì cả. Ví như cô A. đã căm hận chuyện chồng ngoại tình đến mức kể chuyện này với... đứa con trai năm tuổi. Cô nói: “Vì tôi nghĩ con trai tôi nên biết vì sao mẹ nó khóc”.

Dù ngoại tình là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc ly hôn nhưng vẫn có rất nhiều cặp đôi vẫn tiếp tục ở bên nhau bất chấp mối quan hệ tình ái ngoài luồng kia. Nhưng họ ở bên nhau được bao lâu và cần những điều kiện gì? Liệu họ có cơ hội để trở nên mạnh mẽ hơn nhờ trải nghiệm ấy hay không? Hay liệu họ có thể chôn cất vụ ngoại tình với cả một ngọn núi ô nhục và bất tín không? Cách họ chuyển hóa mối quan hệ bất chính kia sẽ quyết định cuộc hôn nhân và cuộc sống của họ.

Ngày nay ở phương Tây, nhiều người có hai hay ba mối quan hệ lâu năm hoặc hai ba cuộc hôn nhân, một số người vừa có hôn nhân vừa duy trì quan hệ bên ngoài. Khi một cặp đôi đến gặp tôi sau khi hứng chịu hậu quả của ngoại tình, tôi thường hỏi họ: “Cuộc hôn nhân đầu tiên của hai anh chị xem như đã kết thúc. Liệu hai anh chị có muốn cùng nhau xây dựng một cuộc hôn nhân thứ hai không?”.