- 6 - VITAMINE VÀ NGỪA BỆNH TIM

HỎI:

Tôi mới nghe một người bạn nói uống Vitamin E có thể ngừa được bệnh tim Xin bác sĩ cho biết có đúng như vậy không? Có nên dùng Vitamin E hay không? Tôi hiện khỏe mạnh, không có triệu chứng gì nhưng được biết Cholesterol hơi cao nên lo ngại sau này sẽ bị bệnh tim

Vũ A. K.

ĐÁP:

Người Việt Nam chúng ta sang đây sau hơn 18 năm đã thấy bị càng ngày càng nhiều các thứ bệnh của một nền văn minh tân tiến như áp huyết cao, tiểu đường, đứt mạch máu đầu v.v... và đặc biệt là bệnh nghẽn động mạch tim. Bệnh này có thể gây ra chết bất thình lình khi bị nghẹt quá nặng, thường gọi là heart attack, và là mối lo ngại của nhiều người để ý đến vấn đề sức khoẻ của mình. Ở Việt Nam bệnh này ít thấy tuy có lẽ vì không được định bệnh chính xác hơn là không thấy. Nhiều trường hợp chết ở Việt Nam trước đây gọi là “bất đắc kỳ tử”, “trúng gió độc” v.v... có thể do nghẽn động mạch tim gây ra.

Hiện nay, số người Việt Nam tỵ nạn bị bệnh này tuy không có thống kê, có lẽ càng ngày càng nhiều hơn. Một phần vì cách dinh dưỡng thay đổi, ăn nhiều thức ăn có chất béo, cholesterol nhiều hơn trước, và đời sống bị dồn ép tâm lý (stress) nhiều hơn. Bệnh này không phải chỉ xảy ra ở người già, nhiều người trẻ trên dưới 40 cũng có thể bị bệnh nghẽn động mạch tim, nhất là nếu có thêm những yếu tố gây nguy hiểm như: hút thuốc lá, quá mập, bị tiểu đường, bị áp huyết cao, có lượng cholesterol trong máu quá cao v.v... Yếu tố di truyền cũng quan trọng, nếu bố mẹ, anh em bị bệnh tim, đây cũng là một yếu tố nguy hiểm cần phải để ý.

Bệnh nghẽn động mạch tim là một bệnh nguy hiểm, vì thế vấn đề phòng ngừa hết sức quan trọng như kể trên: nếu hút thuốc phải bỏ thuốc lá, xuống ký không để mập quá, tập thể dục, chữa bệnh áp huyết cao hay tiểu đường nếu có và ăn uống kiêng khem các thứ có nhiều cholesterol: thịt mỡ, trứng v.v... những phương cách khác để phòng ngừa bệnh tim cũng được các nhà khảo cứu chú ý đặc biệt.

Aspirin ngoài đặc tính trị đau nhức cũng còn có tính cách phòng ngừa bệnh nghẽn động mạch tim. Lý do là aspirin ngăn chận một phân hoá tố gọi là Cyclooxygenase làm giảm chất Thromboxane, chất này làm các tiêu cầu dính chùm lại gây ra cục máu làm nghẹt động mạch tim. Uống aspirin một viên mỗi ngày hoặc hai ngày uống một lần sẽ giúp ích cho việc ngừa bệnh tim vì làm máu loãng không bị nghẹt. Tuy nhiên vì làm máu loãng ra nên người nào hay bị chảy máu cam, hay bầm da, nên tránh dùng. Aspirin cũng không dùng được nếu bị đau bao tử vì có thể làm chảy máu bao từ. Một số người bị suyễn có thể bị phản ứng với aspirin làm suyễn nặng hơn, vì thế nếu bị suyễn nên tránh dùng.

Một cách ngừa khác là dầu gan cá thu. Các nhà khảo cứu nhận xết thấy dân Eskimo rất hiếm bị bệnh tim vì ăn dầu cá nhiều. Lý do là dầu cá có nhiều chất acid béo loại Eicosanoic acid có tính cách ngăn chận loại acid béo Arachidonic acid của cơ thể làm giảm các hoá chất có tính cách làm nghẹt máu.

Gần đây nhất là cách dùng Vitamin E như ông hỏi trong thư. Một vài khảo cứu mới được công bố gần đây cho thấy Vitamin E có tác dụng có thể ngừa bệnh tim.

Vitamin E hay Alpha-tocophérol là loại vitamin trước giờ ít được hiểu rõ nhất. Đặc tính của vitamin E là ngăn chận các phản ứng oxid-hoá trong tế bào. Nếu thiếu vitamin E sẽ bị ảnh hưởng về thần kinh nhiều nhất: làm tê bại, đi đứng không vững, run rẩy..v.v... Vai trò của vitamin E về bệnh tim chỉ mới được hiểu rõ hơn gần đây. Lý do là vitamin E làm ngăn chận sự oxid-hoá của một loại cholesterol gọi là LDL cholesterol.

Như đã giải thích trước đây về cholesterol, đo lượng cholesterol không cũng chưa đủ để biết về sự nguy hiểm gây bệnh nghẽn động mạch tim. Cần phải phân chất cholesterol ra các loại HDL, LDL và VLDL. Hai loại quan trọng nhất HDL và LDL có đặc tính ngược nhau. HDL là loại ‘good’ cholesterol, nếu cao là tốt, ngừa bệnh tim. Ngược lại LDL là loại ‘bad’ cholesterol, nếu cao hơn 130 mg% là không tốt, càng cao càng dễ bị bệnh tim. Tuy nhiên, LDL cholesterol khi bị oxid-hoá càng tệ hại hơn, làm tổn thương thành động mạch, làm cứng động mạch gọi là Atherosclerosis và dễ làm nghẽn động mạch hơn.

Vitamin E vì ngăn chận oxid-hoá nên làm giảm thiếu tác dụng này trên chất LDL cholesterol. Khảo cứu trên loài vật cho thấy vitamin E có thể chặn được từ 30 đến 80% mức nghẽn động mạch tim mặc dù các con vật thí nghiệm này có mức cholesterol trong máu cao tối đa. Khảo cứu trên loài người dĩ nhiên là khó chứng minh hơn, tuy nhiên hai cuộc khảo cứu mới được công bố tháng 5/ 93 vừa qua trên tờ báo y khoa uy tín New England Journal of Medicine cho thấy sự hữu hiệu của vitamin E.

Khảo cứu đầu tiên được thực hiện bằng cách theo dõi 87.245 người đàn bà là y tá (registered nurses) trong vòng tám năm. Cách thức ăn uống, dùng vitamins loại nào, mức lượng bao nhiêu được theo dõi và ghi cho từng người. Trong tám năm, số người bị bệnh tim phải vào bệnh viện, phải mổ tim để nối động mạch tim hoặc chết vì bệnh tim đều được ghi nhận đầy đủ. Kết quả cho thấy số người uống thêm vitamin E ít bị bệnh tim hơn nhiều so với người không dùng vitamin E. Tỷ lệ là 40% giảm thiểu đỡ bị bệnh tim nếu uống vitamin E mỗi ngày ít nhất là 100 đơn vị và phải trên hai năm mới có được hiệu quả này.

Cuộc khảo cứu thứ hai được thực hiện bàng cách theo dõi 39.910 người đàn ông trong ngành y tế như nha sĩ, dược sĩ, bác sĩ v.v... trong vòng bốn năm. Cách thức cũng giống như cuộc khảo cứu trên. Kết quả cho thấy mức giảm thiểu bị bệnh tim là 30 đến 40% nếu dùng vitamin E trên hai năm với cân lượng là 100 đến 250 đơn vị mỗi ngày. Dùng nhiều hơn mức này cũng không tăng được lợi ích hơn.

Trong hai cuộc khảo cứu này, mức lượng vitamin E do đồ ăn đem lại như ăn nhiều rau, hạt, đậu phụng V. V... chỉ ở trong khoảng 5 đến 10 đơn vị, không có tác dụng gì trong tính chất ngừa bệnh tim. Ngay cả uống multivitamins, mỗi viên có khoảng 30 đơn vị vitamin E, cũng không có tác dụng giúp ngừa bệnh tim. Chỉ những người uống thêm vitamin E supplement với lượng từ 100 đơn vị mỗi ngày trở lên mới có được lợi ích.

Tuy nhiên, điều cần nhấn mạnh trong hai cuộc khảo cứu rộng lớn trên là tuy có sự giảm thiểu về bệnh tim lên đến mức độ rất khả quan là 40%, điều này cũng chưa thể coi là chắc chắn hẳn. Muốn có giá trị hơn nữa trong các cuộc khảo cứu y khoa thực nghiệm, cần phải theo dõi hai nhóm người cùng lúc với nhau, một nhóm cho uống vitamin E với mức lượng như kể trên, nhóm còn lại cho uống Placebo tức là viên thuốc bọc bột giống hệt như thuốc vitamin E tuy không có vitamin E ở trong. Cả hai nhóm đều không biết mình uống loại gì và những nhà khảo cứu theo dõi bệnh cũng không biết người bệnh thuộc nhóm nào (chỉ có người giữ giấy tờ không có nhiệm vụ theo dõi bệnh mới biết). Hình thức này gọi là double-blind study. Các người bệnh khi ưng thuận tham gia vào cuộc khảo cứu sẽ được computer chỉ định vào một trong hai nhóm theo may rủi, gọi là randomized study. Khảo cứu như vậy trong một thời gian dài vài năm, mới đập bể ám hiệu để biết người bệnh thuộc nhóm uống vitamin E hay placebo và so sánh kết quả. Hình thức khảo cứu như vậy gọi là double-blind, randomized, prospective study mới được coi là chính xác và kết quả lúc đó mới có thể tin cậy hẳn được.

Hiện nay một cuộc khảo cứu như trên đang được thực hiện và còn phải ít nhất 4, 5 năm nữa mới có kết quả. Trong thời gian này, trên nguyên tắc, y khoa chưa thể khuyến cáo một cách chắc chắn việc dùng vitamin E để ngừa bệnh tim, tuy nhiên vì vitamin E uống nhiều cũng không hại gì và tương đối rẻ tiền, một số người, kể cả một số bác sĩ điều khiển những cuộc khảo cứu trên, đã bắt đầu dùng vitamin E cho chính bản thân mình!

Ngoài vitamin E, hai loại vitamins khác cũng có tính chất chóng oxid-hoá là vitamin C và Beta- carotene cũng được khảo cứu về việc ngừa bệnh tim. Vitamin C không có ảnh hưởng gì tuy nhiên Beta- carotene có tác dụng ngừa bệnh tim trên một số người hút thuốc lá. Beta-carotene là loại vitamin tiền thân của vitamin A có rất nhiều trong cà rốt, một vài khảo cứu chưa được kiểm chứng cho thấy có thể ngừa ung thư phần nào, tuy nhiên vẫn còn trong vòng bàn cãi.

Tóm lại, mặc dù chưa được chắc chắn hẳn, hai cuộc khảo cứu rộng lớn gần đây cho thấy vitamin E có thể ngừa được bệnh tim với mức độ lên đến 40% nếu dùng trên hai năm và mức lượng ít nhất trên 100 đơn vị mỗi ngày. Tuy nhiên điều cần nhớ là để ngừa bệnh tim cho hiệu quả, các cách thức như đã trình bày trong bài như bỏ thuốc lá, xuống ký, ăn kiêng, chữa áp huyết, chữa tiểu đường, tập thể dục.. v.v... cần phải được tuân theo. Nếu cholesterol quá cao, ăn kiêng cũng không giảm, cần uống thuốc để hạ cholesterol. Các cách thức khác như uống aspirin, dầu cá thu và gần đây nhất vitamin E, beta-carotene có thể giúp ích. Tuy nhiên riêng đối với vitamin E, việc khuyến cáo có nên dùng một cách tổng quát cho mọi người để ngừa bệnh tim trên nguyên tác còn cần một thời gian nữa để có câu trả lời chính xác hẳn. Trong khi chờ đợi, trường hợp cho mỗi cá nhân có nên dùng vitamin E hay không sẽ tuỳ thuộc vào người bác sĩ trị liệu cho cá nhân đó.