- 12 - UNG THƯ GAN

HỎI: Tôi có người anh gần đây mất vì ung thư gan. Một vài người quen tôi biết cũng chết vì bệnh này. Xin bác sĩ cho biết ung thư gan có xảy ra thường lắm không? Nguyên nhân tại sao? Có cách gì chữa trị được không? Trần H.

ĐÁP: Ung thư gan (hepatoma) là loại ung thư ít thấy ở Hoa Kỳ nhưng đối với người Việt Nam bệnh ung thư này xảy ra khá thường. Có thể nói ung thư gan chiếm tỷ lệ khoảng từ 20 đến 30% tổng số các loại ung thư người Việt Nam nói riêng và dân Á châu nói chung mắc phải. Thông thường đàn ông bị bệnh này nhiều hơn đàn bà, gấp khoảng ba bốn lần. Sự khác biệt này có thể do đặc tính của kích thích tố nam của đàn ông, làm dễ phát triển ung thư của các tế bào gan. Một số lực sĩ muốn to con, bắp thịt nở nang hay lạm dụng chích thường xuyên các loại kích thích tố sinh dục nam, hoặc một số người bị bất lực hay chích kích thích tố sinh dục để chữa bất lực có thể dễ bị ung thư gan hơn người thường cũng vì lý do kể trên. Nguyên nhân chính gây ra ung thư gan với những hiểu biết mới hiện nay có thể giải thích bằng sự hiện diện của cực vi trùng viêm gan loại B (hepatitis B virus). Cực vi trùng này gây viêm gan làm vàng da, vàng mắt và rất hay lây, truyền bệnh bằng đường máu như sang máu, kim bẩn, hoặc bằng đường giao tiếp tình dục. Một cách truyền bệnh quan trọng nữa là từ người mẹ sang con lúc sinh đẻ vì thế có nhiều có cực vi trùng viêm gan loại B này từ lúc sơ sinh và suốt cả đời. Sự truyền nhiễm từ mẹ sang con này giải thích tại sao có thể đến 20% dân chúng tại các xứ chậm tiến như Việt Nam mang trong người cực vi trùng viêm gan loại B. Phần lớn những người có cực vi trùng viêm gan B trong máu cả đời này không có triệu chứng gì. Một số người có thể sẽ bị viêm gan kinh niên và có thể tiến đến tình trạng cứng gan (cirrhosis). Một số ít khi lớn tuổi trong khoảng 50 - 60, tuy có thể xảy ra sớm hơn hoặc muộn hơn, sẽ bị ung thư gan do cực vi trùng này gây ra. Một số khảo cứu cho thấy cực vi trùng này xâm nhập tế bào gan với chất DNA (deoxyribonucleic acid) của cực vi trùng sáp nhập với chất di truyền DNA trong nhân tế bào gan và gây ra biến đổi dẫn dắt đến sự phát triển ung thư của tế bào gan. Ngoài cực vi trùng viêm gan loại B, một loại cực vi trùng mới được xác định gần đây là cực vi trùng viêm gan loại C (hepatitis C virus) cũng có thể liên quan đến việc gây bệnh ung thư gan. Một yếu tố khác nữa cũng ảnh hưởng đến sự phát triển thành ung thư gan là bệnh cứng gan do uống rượu gây ra. Uống rượu nhiều quá độ có thể làm viêm gan và lâu ngày gây ra cứng gan (cirrhosis). Nếu những người này có sẵn cực vi trùng loại B trong máu, xác xuất bị ung thư gan tại những người này sẽ tăng lên hơn nhiều. Một nguyên nhân khác nữa của ung thư gan là độc chất của nấm độc (mycotoxins). Một vài loại độc chất này đã được chứng minh là có thể gây ra ung thư gan như loại aflatoxins. Tại các xứ chậm tiến của Á châu và Phi châu, đồ ăn không được vệ sinh có thể nhiễm độc chất của nấm độc ảnh hưởng trên gan, cộng thêm với tác dụng của cực vi trùng cũng là những yếu tố đưa đến ung thư gan phát triển. Ung thư gan thường phát triển với triệu chứng gan lớn làm đau vừa phải dưới cạnh sườn bên phải. Đôi khi người bệnh có thể tự rờ thấy cục bướu dưới cạnh sườn bên phải, đi khám và tìm ra bệnh ung thư gan. Một số trường hợp làm bụng trướng, hút nước ra thấy có máu. Định bệnh về ung thư gan thường phải chụp hình bằng CAT scan hay bằng siêu âm Ultrasound và dựa trên kết quả chụp hình làm biopsy để định bệnh chính xác. Biopsy là dùng một kim dài xuyên qua cạnh sườn vào gan để hút ra một miếng nhỏ và xem dưới kính hiển vi. Một số trường hợp không định được bệnh chính xác phải mổ để làm biopsy gan trong khi đang mổ mới định được bệnh rõ ràng. Một thử nghiệm máu để định bệnh ung thư gan là đo mức độ của chất alpha - fetoprotein trong máu. Chất này là một loại chất đạm bình thường có trong bào thai và không còn sau khi sinh ra, tuy nhiên tế bào gan khi bị ung thư sản xuất chất đạm này với số lưọng rất cao. Đo lượng alpha - fetoprotein trong máu có thể giúp để định bệnh một trường hợp nghi ngờ bị ung thư gan, tuy nhiên, để quyết đoán 100%, vẫn phải dùng phương pháp thử nghiệm biopsy để định bệnh. Bệnh ung thư gan là bệnh thường không chữa được, bệnh nhân sau khi định bệnh chỉ kéo dài được chừng 3 đến 6 tháng và chết vì chảy máu trong ruột, hoặc suy gan làm mê man. Trường hợp hiếm có là khi bệnh nhân còn trẻ, tương đối khoẻ mạnh chưa bị suy nhược quá độ và bướu ung thư ở một phần trên gan, còn nhỏ chưa chạy đi chỗ khác; trường hợp này có thể giải phẫu cắt bỏ phần gan bị ung thư. Tuy thế, thường bệnh sẽ tái phát trở lại và ít người nào có thể sống quá 5 năm sau khi mổ. Một vài trường hợp gần đây ung thư gan được trị liệu bằng cách cắt bỏ hẳn gan và thay bằng gan của người chết vì tai nạn (transplantation), tuy nhiên kết quả cũng không được khả quan lắm. Tóm lại, bệnh ung thư gan tương đối xảy ra nhiều với người Việt Nam hơn người Hoa Kỳ lý do chính là tỷ lệ người Việt có cực vi trùng viêm gan loại B trong máu rất cao. Hiện nay y khoa không xác định được khi nào và người nào có cực vi trùng này có thể sẽ phát bệnh ung thư gan trong tương lai. Tuy nhiên điều quan trọng là nếu đã có cực vi trùng này trong máu, phải tránh những yếu tố phụ thêm có thể dẫn dắt đến việc tổn hại gan và làm cứng gan như uống rượu, dùng chất kích thích tố sinh dục nam v.v. . . Về phương diện y tế công cộng, phòng ngừa để tránh nhiễm phải cực vi trùng viêm gan loại B là điều cần thiết. Ngoài vấn đề vệ sinh, truyền máu .. v…v.. phong ngừa bằng cách chích ngừa bệnh viêm gan loại B cho các trẻ em sơ sinh khi biết người mẹ có cực vi trùng này sẽ làm giảm thiểu đi nhiều tỷ lệ dân chúng có cực vi trùng B trong máu và tránh được các hậu quả nguy hiểm như ung thư gan. Đối với những người đã có trong máu cực vi trùng viêm gan loại B này, hiện nay thuốc chích Interferon- A bán dưới tên thương mại Intron-A có thể có tác dụng để trị cực vi trùng này tuy hiệu quả không được nhiều cho lắm. Thuốc Interferon hiện chính thức được dùng để chửa viêm gan loại C, tuy nhiên trong tương lai có thể sẽ có thuốc hữu hiệu hơn để trị cực vi trùng viêm gan loại B và nhờ đó phòng ngừa được sự xuất hiện của bệnh ung thư gan.