- 45 - TIỂU RA MÁU

HỎI:

Tôi gần đầy đi tiểu thấy ra máu tuy không tthấy đau đớn gì. Xin bác sĩ cho biết như vậy có phải là bệnh về thận không? Tai sao đi tiểu có máu tươi? Cũng xin bác sĩ cho biết cách chữa trị ra sao?

Nguyễn H. T.

ĐÁP:

Trong nước tiểu bình thường không có hồng huyết cầu hay có máu. Thận có nhiệm vụ lọc máu cho cơ thể và tạo ra nước tiểu nên khi thận làm việc bình thường, chỉ có nước, các chất điện giải, chất cặn bã như urea bị thận lọc ra. Máu với hồng huyết cầu, bạch huyết cầu, chất đạm, các tế bào, chất đường … đều bị giữ lại và không có sự hiện diện trong nước tiểu. Khi thận bị bệnh, các cơ chế lọc máu, giữ chất đường, hấp thụ lại nước..v.v... bị rối loạn và trong nước tiểu có thể thấy có các chất kể trên.

Ngoài thận ra, các cơ quan khác của bộ phận tiết niệu như đường dẫn tiểu từ thận xuống bọng đái gọi là ureter, bàng quang hay bọng đái, đường dẫn tiểu từ bọng đái ra ngoài gọi là urethra, và ở người đàn ông tuyến đường tiểu gọi là prostate khi bị bệnh đều có thể gây ra làm chảy máu và gây ra đi tiểu có máu.

Để trả lời câu hỏi của ông, cần phải phân biệt các loại đi tiểu ra máu và tìm chỗ nào gây ra chảy máu trong cơ quan tiết niệu.

Tiểu ra máu có thể thấy máu tươi hay chỉ có hồng huyết cầu trong nước tiểu phải thử nghiệm mới thấy. Nếu đi tiểu ra máu tươi phải chú ý xem từ lúc bắt đầu đi tiểu đến lúc tiểu xong đều thấy máu hay chỉ thấy lúc đầu khi đi tiểu hoặc chỉ thấy máu lúc sắp tiểu xong.

Những người đi tiểu ra máu tươi suốt từ lúc đầu đến lúc cuối thường bị bệnh về thận vì máu từ trên thận chảy xuống đã được hòa với nước tiểu có sẵn trong bọng đái và tạo ra màu máu đỏ hồng suốt trong lúc đi tiểu. Bệnh thường nhất là bệnh sạn thận. Ở người đàn ông, sạn thận là một trong những nguyên nhân hay thấy khi đi tiểu ra máu. Thường kèm với đau quặn thắt lưng, đau chạy xuống dưới dịch hòan. Đau vì sạn thận là một loại đau dữ dội, thường phải ôm bụng, ôm lưng và đau thành cơn. Đi tiểu có thể thấy máu tươi suốt thời gian đi tiểu. Tuy nhiên có thể không thấy máu đỏ, phải thử nước tiểu mới thấy có hồng huyết cầu.

Bệnh khác quan trọng là ung thư thận. Ung thư thận là loại ung thư nguy hiểm vì khi định được bệnh, phần lớn đã chạy đi khắp nơi và không chữa được. Đi tiểu ra máu là một trong những triệu chứng của ung thư thận. Ngoài ra là sờ thấy bướu trong bụng hay ở vùng cạnh sườn, và đau cạnh sườn. Đi tiểu ra máu thường phải làm thử nghiệm để loại trừ nguyên nhân ung thư thận.

Nguyên nhân khác nữa của đi tiểu ra máu tươi là chấn thương thận. Bị đánh vào vùng lưng hay té ngã.. có thể thấy đi tiểu ra máu. Những bệnh khác ít hơn là lao thận. Ở bên Mỹ ít thấy nhưng Việt Nam cũng còn thấy nhiều chứng lao thận, làm đi tiểu ra máu.

Một bệnh đặc biệt làm đi tiểu ra máu là bệnh Berger’s disease hay còn gọi là IgA nephropathy tuy hiếm nhưng người Việt Nam cũng có một số hay bị. Bệnh này làm lâu lâu đi tiểu ra máu tươi chừng vài ngày rồi hết. Đôi khi thấy sau khi bị cảm cúm đi trước. Tìm nguyên nhân phải dùng kim xuyên vào sau lưng tới thận để lấy một miếng nhỏ xem dưới kính hiển vi điện tử mới định được bệnh. Bệnh Berger’s làm đi tiểu ra máu tươi này thường cũng không nguy hại gì lắm, nhưng sau 15, 25 năm... có thể gây ra suy thận. Bệnh loại này cũng không có thuốc chữa trị, chỉ theo dõi, nếu sau này bị suy thận hẳn sẽ phải dùng thận nhân tạo lọc máu.

Đi tiểu chỉ thấy máu tươi lúc bắt đầu đi hoặc lúc sắp xong thường do bệnh của tuyến đường tiểu prostate hay của ống dẫn tiểu ra ngoài urethra. Người đàn ông bị viêm tuyến đường tiểu do nhiễm trùng có thể thấy máu tươi lúc đi tiểu, vì thế khám nghiệm tuyến này bằng cách khám hậu môn bằng ngón tay để sờ tuyến này nơi người đàn ông là điều quan trọng để định bệnh.

Nơi người đàn bà, đi tiểu ra máu tươi thường hay thấy nhất là do nhiễm trùng đường tiểu. Khi bị nhiễm trùng đường tiểu, bọng đái bị viêm, nhiễm trùng làm đi tiểu rát, buốt, tiểu gắt, tiểu khó. Nước tiểu ra có thể thấy đục, đôi khi ra máu tươi hay máu đen bầm. Nếu không chửa sớm hay bị nặng có thể làm nóng sốt, đau bụng dưới hay đau lưng. Đi tiểu ra máu tươi nơi người đàn bà như vậy phải tìm nguyên nhân có bị nhiễm trùng đường tiểu hay không và thử nước tiểu hay nếu cần, cáy vi trùng để định bệnh và trị liệu cho có hiệu quả.

Một nguyên nhân khác nữa của đi tiểu ra máu là các bệnh làm loãng máu, máu không đông. Thường đi kèm thêm với những triệu chứng khác như chảy máu răng, chảy máu mũi, chảy máu bầm dưới da... Những trường hợp này phải thử máu để định bệnh. Một số bệnh quan trọng là bệnh thiếu tiểu cầu, thiếu vitamin K, ung thư máu..v.v...

Trái ngược với đi tiểu thấy máu tươi, những trường hợp thấy có hồng huyết cầu trong nước tiểu phải thử nghiệm mới thấy, người bệnh có thể không để ý gì vì đi tiểu thấy màu nước tiểu vẫn bình thường. Thường những bệnh này là bệnh của thận kinh niên, ngoài hồng huyết cầu trong nước tiểu còn thấy có chất đạm, tế bào thận gọi là casts. Các bệnh này thường do viêm thận kinh niên gọi là glomerulonephritis, chữa trị rất khó khăn và phần lớn trường hợp sau nhiều năm sẽ bị suy thận và sau cùng phải dùng thận nhân tạo để lọc máu.

Tóm lại, khi đi tiểu ra máu, phải đi khám nghiệm để tìm nguyên nhân kỹ lưỡng và định bệnh chính xác.

Khám đường tiểu và tuyến đường tiểu nơi người đàn ông để xem có những bệnh loại này hay không?

Nơi người đàn bà, sẽ cần phải thử nước tiểu hay cáy vi trùng để tìm nhiễm trùng đường tiểu. Thử nước tiểu là điều quan trọng trong mọi trường hợp để xem mức độ có máu trong nước tiểu hay có đi kèm chất đạm trong nước tiểu hay tế bào thận trong nước tiểu hay không?

Nếu những bệnh thông thường không thấy có, thường phải chụp hình thận gọi là IVP hay intravenous pyelography, chích thuốc vào tĩnh mạch để chụp hình khi thận lọc máu. Làm quang tuyến IVP sẽ giúp tìm xem có sạn thận hay không, có bướu hay không. Siêu âm thận đôi khi cũng cần để định bệnh. Trường hợp nghi ung thư thận sẽ phải làm CAT scan là loại chụp hình đặc biệt, hoặc chích thuốc vào động mạch để chụp gọi là renal arteriography.

Chụp hình không tìm ra nguyên nhân làm đi tiểu ra máu sẽ cần phải làm thử nghiệm soi gọi là cystocopy, dùng ống soi từ đường tiểu vào bọng đái để nhìn thẳng hoặc bơm thuốc theo ống soi để chụp hình. Sau cùng nếu vẫn chưa tìm ra nguyên nhân có thể sẽ cần làm biopsy cắt một miếng thận nhỏ như đã nói ở trên để xem dưới kính hiển vi điện tử.

Đi tiểu ra máu như vậy là một triệu chứng quan trọng và có thể do những bệnh nguy hiểm gây ra. Vấn đề chính là đi khám nghiệm sớm và làm thử nghiệm cần thiết để định bệnh chính xác và theo đó để chữa trị cho đúng mức và hiệu quả.