Mùi Sài Gòn, Miền Nam

Hè 1982. Dưới con mắt của lũ bạn đồng trang lứa, việc tôi được vào miền Nam chơi mà lại đi bằng tàu thủy thì quả thực là sướng như ông trời con khi mới có 14 tuổi.

• Trần Khải

Con tàu khách sang trọng chạy thẳng một mạch Hải Phòng - Sài Gòn với thời lượng hai ngày hai đêm, không lo trộm cắp giựt dọc, mênh mông sóng biển không biết đâu là bờ với bình minh hứng khởi và hoàng hôn man mác buồn đã làm cho tôi như lớn hơn lên.

Mùi đầu tiên gây ấn tượng với tôi là mùi gỗ thông. Người ta dùng nhiều thành phần gỗ thông để làm các khoang phòng khách, mùi này lại được hòa quyện với mùi mồ hôi muối, mồ hôi dầu, nước hoa các loại, thỉnh thoảng xen lẫn mùi bánh cốm Hà Nội, mùi thuốc lào Vĩnh Bảo Hải Phòng. Ôi! Với một đứa bé tỉnh lẻ như tôi, chỉ mới biết yêu cái mùi của nồi luộc bánh chưng ngày cận tết và mùi nhang trầm trong không khí lành lạnh (nghe nghệ sĩ Trần Thị Tuyết ngâm thơ), thì lúc này thấy vừa khó chịu bức bí, lại vừa thích thú khi nhận ra rằng: khi con người ở tứ xứ tụ lại một chỗ, nó sẽ sinh ra một cái mùi rất bất thường nghịch lý. Giống như ở biển lại có mùi bùn ao với bèo hoa dâu. Ở giữa sa mạc lại thấy có mùi tanh của cá.

Buổi tối lên boong tàu thì lại có một ấn tượng khác, nồng một mùi nằng nặng của biển. Lúc đó tôi thắc mắc là sao tàu không chạy, người ngồi bên liền chỉ xuống phía dưới đuôi tàu, thấy nước ở chân vịt trào lên cuồn cuộn, tôi mới hiểu.

Cuối cùng, con tàu cũng lừ lừ cặp bến Nhà Rồng cảng Sài Gòn. Mọi người lục tục kéo nhau lên bờ. Các cảm giác hưng phấn về mùi của tôi khi còn ở trên tàu đã dần nhàm chán xen lẫn mệt mỏi ở nửa cuối thời gian hải trình, nay lại trỗi dậy với hàng loạt các mùi mới khi vừa đặt chân xuống tàu. Đó là hàng loạt các dãy hàng bán trái cây, đặc biệt nhất là mùi trái sầu riêng, nó đậm đà và quyến rũ đến mức làm cho thần kinh tôi dịu lại.

Chiếc xe lam phành phạch nổ hối hả đưa mọi người trực chỉ hướng thị trấn Lái Thiêu. Không gian dần dần tĩnh lại, ở đây là tỉnh lẻ. Lái Thiêu ngày đó cũng sôi động nhưng còn trầm mặc hơn bây giờ nhiều. Tiếng động chầm chậm của xe bò bánh lớn, cảnh mưa rả rích cộng với giọng ca sĩ hát nhạc Trịnh như quyện vào nhau đặc quánh. Anh chị tôi ở trong một dãy nhà liên kế lụp xụp, hẹp, dài. Phía cuối có bể nuôi cá tra. Nguồn thức ăn chính của cá là kết quả của quá trình tiêu hóa thực phẩm của những thành viên trong gia đình. Nhưng có lẽ do tính toán không phù hợp về thể tích bể chứa, số lượng cá trong bể và nhân khẩu trong gia đình nên thức ăn của cá luôn bị thừa. Cái mùi thức ăn thừa này phá hủy rất nhiều mùi khác lạ mà đáng lẽ ra tôi được thưởng thức trong thời gian sống ở đây.

Chợ Lái Thiêu mỗi khi mưa lại nhầy nhụa đầy mùi bùn đất. Tôi thấy hình như mùi tanh của cá ở miền Nam tanh hơn ở quê tôi. Và đặc biệt là mùi mồ hôi của người miền Nam cũng khác người miền Bắc. Nó có vị khen khét của nắng.

Con đường tắt từ Lái Thiêu lên Sài Gòn qua ngã tư Ga tuy đã được trải nhựa nhưng ngày đó còn rất bé. Hai bên đường cây cối xanh um rậm rì làm tôi có cảm giác như lạc vào rừng. Thỉnh thoảng có một quán cà phê. Đôi khi lại có tiếng chó sủa. Cứ mỗi đoạn đường lại thoang thoảng mùi của một loại trái cây. Khi mùi hoa bưởi, lúc mùi ổi chín. Đất đai phì nhiêu mượt mà, cây cối xanh mướt vô cùng tận. Tiếng nổ của xe gắn máy phát ra rồi tan vào những tán cây chứ không bị dội lại như bây giờ.

Rồi qua mấy đoạn đường nóng bức của Sài Gòn, tôi được ông anh đưa vào một tiệm ăn trưa khá sang ở đường Nguyễn Huệ. Tôi nhận ra ngay là người ta ở đây tuy đông nhưng rất trật tự và không ồn ào. Hình như là những người khá giả về tiền bạc thì nói ít hơn người ít tiền thì phải! Trong tiệm ăn có tổng hợp các mùi xào, nấu, nướng, bia hòa lại với nhau thành một không khí no đủ đầy hưng phấn. Người ta vừa ăn vừa thả lỏng người ra thư giãn sau một buổi làm việc.

Khi bước chân vào chợ Bà Chiểu, len giữa đống giày dép quần áo cao chất ngất, mùi gây ấn tượng mới với tôi là mùi dép xốp, còn gọi là dép xì pô - loại dép cao, nhẹ thích hợp cho người có chiều cao khiêm tốn và đỡ dơ bẩn gấu quần khi trời mưa.

Kể cũng lạ, trong khi người ta say tàu xe vì mùi xăng dầu thì tôi lại rất thích nó, thậm chí cảm thấy sảng khoái khi hít ngửi. Và đó cũng chính là mùi đặc trưng nhất mà tôi ưa thích khi ghé đến Sài Gòn. Hay bởi tại có gì chung giữa tôi với những chiếc bánh xe chăng ?