Phân vân với chuyện đi, về?

Từ một góc phố Việt trên xứ người, vào những ngày cuối năm. Tôi (hay bạn) được nghe những mẫu chuyện của người Việt xa quê, quanh chuyện Đi, Về từ nơi mình đang lưu ngụ đến vùng đất quê hương, nơi mình đã sinh ra, hoặc cưu mang sự sinh ra thế hệ tiếp sau chung cùng huyết thống.

Những mẫu chuyện mình nghe được:

Chuyện giữa chú Ba và thím Bảy:

- Chào anh Ba, anh chị vẫn mạnh khỏe chứ?

- Cám ơn chị Bảy, tôi thì cũng ổn, chỉ có bà nhà tôi không khỏe lắm, vì bị cao huyết áp, hay bị mệt nên bớt đi lại nhiều nơi.

- Tuổi già thật là chán anh, ai cũng bị chữ yếu, chữ bệnh làm phiền.

- Thì sinh, lão, bệnh mà. Tết này anh chị có về Việt Nam không?

- Dạ không, anh. Ông nhà tôi với thằng Út vừa đi chơi ở bển một tháng hồi giữa năm. Còn anh chị thì sao? Có về thăm quê Tết nay không?

- Chưa chị à. Cũng tính đi về một chuyến, mười mấy năm xa đất Tổ, quê Cha cũng nhớ lắm.

-...

Chuyện giữa hai người bạn:

- Hello, Tâm!

- Hello Trọng! Cậu đi đâu biệt tăm, lâu quá không gặp?

- Tớ mới đi theo một tour về Việt Nam ba tuần.

- Thì ra thế, sao không chờ Tết hãy về, có phải là phải vui hơn không?

- Có phép thì đi thôi, đâu chờ được. Vả lại mình về chơi cho biết thôi mà. Mình không sinh ở đó, nên mọi thứ lạ lắm. Dù mình nghe bố mẹ kể rất nhiều về Sài Gòn và những nơi hai người đã sống qua. Bố mẹ mình còn có ý định khi về hưu sẽ trở về Việt Nam để sống, với tâm trạng “lá rụng về cội”.

- Thì cũng nên, chim có Tổ người có Tông. Mấy cụ không thích cảnh cuối đời phải gởi thây nơi đất khách.

-...

Những mẫu chuyện bình thường và giản dị như vậy, mình vẫn thường được nghe ở những nơi có người Việt sinh sống. Chủ đề xoay quanh vẫn là chuyện Đi, Về. Dẫu với sự suy nghĩ riêng tư nào thì Việt Nam vẫn là quê hương chính thống của mình. Điều duy nhất tồn tại (trong hôm nay và cả mai này) vẫn là sự không xác quyết về mục đích Đi hay Về Việt Nam?

Từ những mẫu chuyện vừa nghe, liên hệ vào những cảm nghĩ của rất nhiều người về vấn nạn này, như bài "Đi hay Về?" của anh T. Vấn tôi vừa đọc được trên tạp chí Nguồn (số 30), lại đưa tôi vào những băn khoăn trong cùng chủ điểm.

“… Về hay Đi? Về, hay đúng hơn trạng thái tâm linh của một con người nghĩ đến nơi chốn trở về là một miền đất bình yên và quen thuộc, là căn nhà xưa đầy ắp những kỷ niệm thuở ấu thời, là mái hiên đất nện lồi lõm vừa nhìn thấy đã ngửi ngay được mùi rơm khô chất đống sau mỗi mùa gặt dù đã nhiều năm xa cách. Còn Đi hay trạng thái tâm linh của những chuyến viễn du về vùng trời xa lạ, hứa hẹn những điều mới mẻ nhưng cũng không kém phần bất trắc, là cái háo hức của những tâm hồn non trẻ muốn tìm nơi tự khẳng định mình""… Về hay Đi, có phải đó là câu hỏi nhói lòng của một thế hệ Việt Nam hiện đang sống rải rác khắp nơi trên thế giới, và sẽ còn là câu hỏi nhói lòng không kém cho nhiều những thế hệ Việt Nam mai sau trưởng thành nơi xứ người" (Đi hay Về? – T. Vấn)

Đắc ý với bài viết chứa cả tâm trạng của lớp nguòi cùng lứa, cùng thời phải ra đi và muốn được trở về. Gợi tôi đọc lại những điều mình đã viết từ những năm qua với những bâng khuâng hằn vết trong tâm.

Từ nửa vòng trái đất, nhìn xuyên đại dương, vẫn luôn thấy bên kia bờ:

"... Bên kia bờ, xưa - đi vào kỷ niệm

những núi sông, đồng cỏ, thác hồ

mái rạ vàng theo chiều đổ nhấp nhô

nghé ngọ về chuồng, em ru điệu nhớ

Bên kia bờ, xưa - mãi là sự sống

theo nhịp rung cảm nhận của anh, em

dẫu muôn trùng xa, không thể nào quên

những hẹn ước, những chân tình gởi lại!..."

(bên kia bờ - thơ Cao Nguyên)

Vậy mà biệt ly, vậy mà xa cách muôn trùng!? Ôi nhớ! Nỗi nhớ ray rứt trong một đời người về quê hương với nhiều hệ lụy:

"... Biệt Ly!

Sao gọi biệt ly?

chân xa Quê Nội

Tâm ghì mộ bia

sáng đi nước mắt đầm đìa

chiều theo hương khói

chung chia cuộc buồn

khuya nghe ai gõ vào hồn

đưa tay hứng giọt

máu hồng còn tươi

dang chân đụng gốc sinh thời

lắt lay tiếng võng

...ầu...ơi! Mẹ về

Mốt mai hết cuộc xa quê

xác mong nằm ghé

bên lề Cha Ông..."

(biệt ly – thơ Cao Nguyên)

Nên chi lòng vẫn thắt thõm với chuyện Đi, Về để ngắm, để nhìn thỏa thuê vùng đất Mẹ. Và chúc phúc cho nhau bạn ta cùng nỗi nhớ, nhắc cháu con còn đó một trời quê:

"...thuở cha mẹ dắt dìu nhau vượt biển

thuyền xuôi dòng, nước mắt ngược vào tim

mong sông núi nương hồn người linh hiển

giữ cho thơm vĩnh viễn mạch quê hương

chúc phúc cho nhau, khi ta còn nỗi nhớ

mãi yêu thương con đường nhỏ về làng

vẫn còn đó những cánh diều lướt gió

vút lên trời tuổi nhỏ tiếng cười vang!..."

(chúc phúc – thơ Cao Nguyên)

Mỗi khi khung trời mơ khép lại, mỗi trở mình là thao thức theo chuyện Đi, Về:

"... nếu đi mà thong thả

tội đếch chi quay về

cứ nhìn đời đon đả

ta dõi miết đường mê

nếu về mà an tịnh

cần quách gì cứ đi

ngồi lê đời bịn rịn

mê hoặc cõi hồ nghi

Đi, Về - đường khúc gãy

chồi nứt ngọn hoài thai

giấc đời xa ngọt ngậy

cong quắp khối hình hài..."

(gọi điêu tàn thức dậy – thơ Cao Nguyên)

Về đi! Về đi thôi! Ôi nỗi nhớ Huế, Sài Gòn, Hà Nội … rân trong tim bao nỗi bồi hồi:

"... Hà Nội với anh là kỷ niệm

thuở ấu thơ nghịch sóng Hồ Gươm

đốt lá bàng học bài Quốc Sử

thư trao em dòng chữ xuân thì

Hà Nội với anh là nỗi nhớ

Thăng Long - Bặch Đằng - Thê Húc - Cổ Ngư

ba-mươi-sáu-phố-phường

chân chưa dạo khắp

gói cốm sông Hồng đã nhạt múi hương

Hà Nội với anh - Nửa đời trăn trở

lửa bàng reo cháy vở học trò

nước mắt loang nhòa trang sử cũ

muôn dặm đường qua - giấc mộng hờ!..."

.

(Hà Nội với anh – thơ Cao Nguyên)

"... hất tóc em ngược chiều gió thổi

nhìn vai ngoan vượt nắng qua cầu

quay quắt nhớ, mười hai nhịp đợi

xuôi Nam Giao về Phú Vân Lâu

...

qua Đập Đá tìm về Vỹ Dạ

bao nhiêu năm chưa lạ hàng cau

vẫn quanh quẩn mùi hương tóc sả

Huế chờ em vượt nắng qua cầu..."

(Huế chờ - thơ Cao Nguyên)"

...

Sài gòn, Em và chiếc áo dài

dựng trước anh chân dung mùa Hạ cũ

có nắng chen mưa đùa ngọn tóc bay

nghe cánh phượng rơi đầy trong sóng mắt

...

Sài Gòn Xưa, lụa vàng ươm vóc ngọc

mịn hồng da, đuôi tóc ủ vai trần

hăm hở bước nghêu ngao mùa guốc mộc

ngắm thơ tình trên vóc giấy hoa tiên

...

Sài Gòn đam mê với Thơ và Nhạc

trên hành trình khao khát những dòng sông

sức quyến rủ những con đường, góc phố

chảy dọc đời tóc bạc hóa mây xanh

Sài Gòn ơi! thương quá tiếng Em, Anh

biết dỗ ngọt suốt bốn mùa hoa, trái

áo dài Mẹ, em vẫn còn giữ mãi

từng đường thêu dấu ái vẫn còn xinh..."

(Sài Gòn – Em và chiếc áo dài – thơ Cao Nguyên)

Bằng ấy những nỗi nhớ về quê hương chất đầy trong ký ức. Bạn nói đi,làm sao tôi chẳng mong Về? Dẫu trong lòng còn nỗi phân vân:

"mai Về

chứ chẳng phải Đi

Đi là hồi nẳm,

tưởng Đi không Về

phân vân

mãi chuyện Đi, Về

làm sao lòng biết

chắc Về hay Đi

quê nhà

hương hỏa, triều nghi

tổ tiên hiển hiện

sao Đi không Về

quẩn quanh

đau cuộc sơn khê

người cho tôi biết

nên Về hay Đi

Việt Nam!"

(phân vân - thơ Cao Nguyên)

Trả lời chưa được từng ấy câu hỏi. Liệu lòng mình có thanh thản khi Về nơi còn nặng lòng với "hương hỏa, triều nghi"? Thời gian đang cuối bờ Tháng Chạp, Tâm đang giữa vòng luận thức Về, Đi. Đành tản mạn vài dòng cho thỏa chút tâm ý nghĩ về quê hương tuyệt vời xa tít đó!

"tháng Chạp rồi sao? Ồ sắp Tết

một năm đi, thêm một tuổi về

còn lại chi, những gì sẽ hết

trong cuộc đời lữ khách xa quê?

tháng Chạp đến, Đào Mai chớm nụ

thôn xóm vui chợ búa rộn ràng

mùi bánh mứt thơm lừng góc phố

trẻ con khoe áo mới đầu làng!

tháng Chạp về, những ngày giáp Tết

thương quá chừng, nhớ lắm quê ơi

những nỗi nhớ chưa hề biết mệt

trong tâm tư suốt một đời người!

cám ơn ai nhắc ta tháng Chạp

để không quên vị Tết quê nhà

dẫu thế sự thăng trầm đã khác

đất chôn nhau ấm lạnh trong ta!"

(Tháng Chạp - thơ Cao Nguyên)

Từ những ý từ hôm nay, tôi xin gởi đến mọi người lời chúc vạn sự an bình khi trước mặt đào hồng, mai vàng rộn nở trong nắng ấm của một mùa Xuân Mới, đợi một trả lời tương thích: Đi hay Về Việt Nam!

Cao Nguyên

VA 1/2007