CHƯƠNG 16 VIỆC BÌNH ĐIỂM CÔNG SỨC LAO ĐỘNG

Vụ đầu trong năm của Thiện Trường đã g(a)̣t xong. Vào một ngày đầu tháng 6 dương lịch, tập đoàn 9 tập trung toàn thể xã viên để giải quyết những việc cuối cùng trước khi kết toán thành quả toàn vụ. Hôm ấy cũng nhằm phiên tập đoàn 9 cử ba người đi cắt cỏ cho trâu ăn. Việc cắt cỏ thường chỉ làm vào mùa cày, khi những con trâu suốt ngày bận kéo cày không chăn dẫn đi ăn được. Rất ít ai thích công việc cắt cỏ vì lúc này ruộng đất ít bỏ hoang, tìm cỏ rất khó. Ở tập đoàn 9 thường chỉ có chú Tấn hay tình nguyện làm việc đó. Những người khác hầu hết do tập đoàn chỉ định, đó là những xã viên bị coi là vụng về trong các công việc khác. Lần này cũng chỉ có chú Tấn tình nguyện. Ông Nhiêu nói:

- Cần hai người nữa, cô Ngọc lâu nay đi gặt cũng biết rồi, cắt rạ cũng biết rồi, phơi lúa cũng làm rồi, nay đổi việc đi cắt cỏ một ngày được không? Bà Hiền nữa, hai bà ở gần nhau đi với nhau cho tiện!

Ông ta nhìn tôi và chị Hiền mím mím cái miệng như thách thức. Tôi chưa đi cắt cỏ lần nào nhưng đã nghe nhiều người than phiền về công việc này. Người nói nhiều khi đi mỏi chân vẫn chưa tìm ra cỏ, kẻ nói đôi khi cắt được cỏ đem về trâu lại không chịu ăn, bị phê bình chỉ trích rắc rối lắm. Thấy chúng tôi có vẻ ngần ngại, chú Tấn nói:

- Hai cô cứ đi với tôi. Tôi đã có chỗ để cắt, khỏi lo.

Ông Nhiêu cười nửa đùa nửa thực:

- Muốn khỏi cắt cỏ đi vùng kinh tế mới mà tránh!

Không biết đã bao nhiêu lần ông Nhiêu đã nói chuyện đi kinh tế mới với tôi. Đến nỗi nhiều khi tôi phải tránh gặp ông ta như con nợ tránh chủ nợ. Nghe cái giọng lúc nào cũng pha chút mỉa mai tôi đâm phát ghét:

- Thì tôi đã từ chối đâu?

- Chị Ngọc đi tôi cũng đi! - chị Hiền tiếp lời.

Ông Nhiêu lại tiếp:

- Được ông Tấn cho đi chung là hên lắm, các bà khỏi lo gì cả. Từ trước tới giờ có khi nào ông ấy chịu đi chung với ai đâu!

Thế là chú Tấn bảo chúng tôi lo kiếm liềm và mỗi người một cặp bội. Tôi đã nghe nói chú Tấn là người hay đi cắt cỏ cho tập đoàn nhất và bao giờ cũng cắt được cỏ tốt, không hề bị trâu chê. Được đi chung với chú Tấn chị em tôi rất yên tâm. Ban đầu chúng tôi tưởng chú Tấn sẽ dẫn đi cắt đâu ngoài đồng hay ở khu rẫy nào đó, ai ngờ chú lại dẫn chúng tôi cuốc bộ lên thành phố. Trên đường đi, chú Tấn nói đùa:

- Lâu lâu chú cháu mình đi dạo phố một ngày cho mát mắt chứ!

- Có chợ nào bán cỏ hả chú? - Chị Hiền hỏi.

Tôi ngạc nhiên lo lắng nói:

- Nói thiệt, tôi không có tiền để mua cỏ đâu chú ơi!

Chú Tấn cười rồi nói:

- Để tôi bỏ tiền ra mua giúp cho. Nói chơi vậy chứ mình đi cắt cỏ quanh các công viên, quanh khu vực bệnh viện đó mà. Tôi đã tìm hiểu trước rồi, thiếu gì cỏ non! Bảo đảm cỏ này trâu không chê mà cá cũng không chê được! Trước kia còn bao thầu việc cắt cỏ cho cá ăn tôi cũng cắt ở mấy nơi này chứ đâu. Tôi đã độc chiếm công việc này một thời gian khá dài. Bây giờ việc đó không còn, cần gì giữ bí mật nữa!

Nghe nói cắt cỏ cho cá ăn, tôi lại ngạc nhiên hỏi:

- Sao lại có vụ cắt cỏ cho cá ăn nữa chú?

- Cô Ngọc mới về chưa biết chứ trước đây xã mình có bốn hồ nuôi cá khá lớn. Cả bốn hồ giao cho một xã viên quản lý. Mua toàn giống cá trắm cỏ để nuôi. Hằng ngày các tập đoàn phải thay nhau cử người cắt cỏ, vớt rong, hoặc bẻ lá sắn đem nộp cho cá ăn tốn kém lắm chứ. Nhờ có nhiều người không biết chỗ kiếm ra cỏ nên tôi mới vùng vẫy được một thời. Công việc rầm rộ thế mà nghe đâu kết quả lại lỗ vốn to! Sau vụ thất bại này xã giao lại các hồ ấy cho các ông lớn làm gì tôi không biết nữa.

- Thế còn cắt nhằm thứ cỏ gì trâu lại chê không chịu ăn chú?

- Trâu bò cũng có cái linh mẫn riêng của chúng. Chỗ nào chúng hay phóng uế chỗ đó cỏ rất mau tốt. Nhưng mình cắt cỏ ở những nơi ấy về nhất định chẳng con nào chịu ăn cả. Chúng chỉ ngửi ngửi vài cái rồi lơ đi. Có lẽ chúng nhận ra cái mùi ô uế do chính phân hay nước tiểu của chúng còn vương vấn đâu trong cỏ.

Ngưng một lát chú Tấn lại tiếp:

- Đi hơi xa một tí nhưng chắc ăn. Chứ ở đồng mình, đôi khi tìm tới chỗ đã định thì người khác đã cắt sạch rồi. Nhiều người chạy quanh cả ngày bòn không ra cỏ.

Chẳng mấy chốc chúng tôi đã gặp chỗ có cỏ. Cỏ đã non lại nhiều, tha hồ cắt. Chỉ vòng quanh một sân banh và hai công viên chúng tôi đã cắt đủ lượng cỏ cần thiết. Thấy thì giờ còn dư quá nhiều, chị Hiền hỏi:

- Bây giờ mình về hay sao chú Tấn?

- Về sớm quá không tiện, bể mánh hết! Mình đến mấy gốc cây ngồi nghỉ nói chuyện chơi cũng được. Hai cô ai buồn ngủ cứ ngủ cho đã!

Chị Hiền cười:

- Trước đây thấy chú hay tình nguyện đi cắt cỏ, chắc thời gian ấy ngày nào chú cũng ngủ no con mắt?

- Dại gì mà làm như vậy! Trước đây tôi có mấy khi đi cắt cỏ buổi sáng đâu? Tôi cứ nhận việc xong trở về làm việc nhà hay nghỉ ngơi đã. Khi ăn trưa xong tôi mới bắt đầu thong thả đi cắt. Như hai cô thấy đó, có chỗ rồi cắt mau lắm. Bởi thế không có tay nào biết được hành tung của tôi hết. Trong khi người ta rảo cả ngày cắt không đủ cỏ, tôi vẫn cứ có cỏ để cắt dài dài. Bây giờ thấy mấy cô bị bắt nạt tôi mới chịu tiết lộ bí mật để giúp mấy cô đó!

-Ngày cắt không đủ cỏ bắt trâu nhịn hay sao chú?

-Có rơm khô chứ! Trâu nhịn làm sao cày nổi? Mà dù cắt đủ tiêu chuẩn cỏ như mình trâu vẫn không đủ ăn. Trong mùa cày công việc nhiều, trâu không được thả ra bãi gặm cỏ, phải cho chúng ăn rơm. Cỏ cắt về chỉ là để chúng ăn phụ thôi.

Thế rồi chúng tôi rủ nhau đến một gốc cây ngồi nghỉ. Sau một hồi chuyện vãn, vì còn ấm ức chuyện công điểm của mình, tôi nói với chị Hiền:

- Tối này hơi rảnh, tụi mình đi dự họp thử xem tập đoàn bình công chấm điểm ra sao một lần đi chị Hiền!

- Chị Ngọc muốn đi à? Chán lắm chị ơi!

- Chị nói chán cái gì?

Chú Tấn cười cười cướp lời:

- Chắc cô Ngọc chưa biết về vụ này chứ gì? Muốn biết chán ra sao tôi kể cho nghe. Hồi mới giải phóng, xã mình là một trong những xã lên hợp tác xã đầu tiên trong tỉnh. Dân xã mình việc chi chứ việc họp hành phát biểu xây dựng thì không ai bằng. Người có cảm tình với cách mạng sẵn thì hăng hái phát biểu thiệt tình, để lấy điểm, để tìm đường thăng tiến. Người liên hệ tới chế độ cũ thì hăng hái phát biểu để khỏi bị cho là tiêu cực, là chống đối, phản động. Khi bắt đầu lên hợp tác xã, đơn vị nào buổi tối cũng có một cuộc họp để bình công chấm điểm. Điểm tính công thì được trên ấn định có giới hạn mà xã viên lại kẻ mạnh người yếu, có người làm thế này người làm thế khác không ai vừa lòng ai. Trong bụng người nào cũng muốn mình được chia phần hơn. Do đó trong những cuộc bình công chấm điểm ấy người ta phê bình chỉ trích nhau sát ván. Nào anh A bỏ nhiều thì giờ để hút thuốc! Nào anh B cứ đứng chống cuốc hoài! Nào chị C cuốc lát đất hơi cạn! Nào anh D cuốc không ngay hàng thẳng lối gây trở ngại cho người khác... Ai bị phê bình càng nhiều điểm người đó càng thấp. Ai ít bị phê bình tự nhiên điểm người đó sẽ được nâng cao. Tựu trung vì giành giựt miếng ăn cả. Dù anh em hay chú cháu cũng không ai nương tay ai. Cháu điểm cao tất chú phải điểm thấp vì tổng số điểm cũng chỉ chừng đó! Anh bới lông tìm vết tôi thì tôi cũng cố bới lông tìm vết anh. Thế là ra giữa đồng người ta cứ vừa làm vừa để mắt canh chừng để tìm khuyết điểm của nhau. Ai kém lợi khẩu, rụt rè, nói không lại người ta đành phải gánh chịu mọi thiệt thòi. Tôi nghĩ chắc cô Hiền chán chính vì điểm ấy chứ gì?

Chị Hiền cười:

- Chú Tấn biết hết trơn! Hồi ấy mỗi buổi họp như thế là mỗi lần tôi chịu khổ. Cứ bị người ta phê bình túi bụi đến nỗi tôi đâm ra sợ hãi, mất tinh thần luôn. Vắng mặt mình đôi khi người ta quên phê bình chỉ trích đi còn đỡ hơn. Chính vì thế mà về sau rất nhiều người, trong đó có tôi, không dám dự những buổi họp bình công chấm điểm nữa! Nhưng được rồi, chị Ngọc muốn đi tối nay tôi đi với chị!

Chú Tấn nói:

- Ừ, cô Hiền cũng nên đi với cô Ngọc để cô ấy biết một chút. Bây giờ nghe việc gì cũng có nề nếp hơn trước rồi! Tôi cũng mong vậy thôi.

Khi ra về, chị Hiền dặn nhỏ chú Tấn:

- Chú Tấn khoan cho ai biết mấy chỗ có cỏ này đã nghe!

- Cô cũng biết lo xa đến thế à? - Chú Tấn cười.

*

Cuộc họp đúc kết công việc hằng ngày của tập đoàn 9 hôm ấy được nhóm sớm hơn thường lệ. Đếm số người đến dự họp được mười bốn mạng, kể cả chị Hiền và tôi. Mở đầu cuộc họp, ông Phước nói:

- Hôm rồi tôi đi họp ở xã, xã có thông báo: Vụ này xã ta trúng lớn. Để tưởng thưởng những người lao động xuất sắc đã góp công tạo nên thành quả ấy, xã sẽ cho tổ chức một bữa tiệc liên hoan vào chủ nhật tới - ba ngày nữa. Mỗi tập đoàn được chọn ba cá nhân xuất sắc nhất đi dự. Nay nhân buổi họp đúc kết công việc trong ngày, ta cũng nên tiến hành việc bầu chọn người nào đi dự tiệc một thể. Bây giờ chúng ta bắt đầu thảo luận.

Ông Phước vừa nói xong thì ông Nhiêu lên tiếng:

- Theo tôi nhận xét, công việc hôm nay cũng chẳng khác chi mấy hôm trước. Việc bình điểm cũng chẳng cần thay đổi gì, trước sao sau vậy. Ai có ý kiến gì khác không?

Không ai nói gì. Ông Nhiêu lại tiếp:

- Việc đáng thảo luận bây giờ là bầu chọn ba cá nhân xuất sắc để đi dự tiệc bồi dưỡng vào chủ nhật tới cho xong. Tôi nhận thấy sở dĩ tập đoàn ta làm việc đạt được kết quả tốt, phần lớn là nhờ tài điều hành khéo léo của các ông tập đoàn trưởng, tập đoàn phó và thư ký thống kê. Vậy tôi xin đề nghị tập đoàn chọn ba ông ấy đi dự liên hoan!

Một tràng pháo tay vang lên. Anh thư ký thống kê Lê Khánh liền đứng lên xin nêu ý kiến khác:

- Thưa bác Nhiêu an ninh, thưa toàn thể quí đoàn viên tập đoàn 9, trước hết tôi xin cám ơn bác Nhiêu đã có nhã ý đề nghị chọn tôi đi dự tiệc liên hoan tại xã. Tuy vậy, tôi nhận thấy ý kiến của bác Nhiêu chỉ hợp lý khi đề nghị chọn hai ông trưởng và phó tập đoàn. Riêng tôi, tôi tự xét công việc tôi làm chưa xứng đáng để được nhận sự tưởng thưởng ấy. Tôi thấy chính bác Nhiêu là người luôn theo dõi, đốc thúc anh chị em trong tập đoàn làm việc nhất. Vậy, xin đề nghị với tập đoàn chọn người thứ ba là bác Nhiêu!

Tiếng vỗ tay lại vang lên rôm rã. Ông tập đoàn trưởng Phước hỏi lại:

- Ai đồng ý chọn anh Sự, bác Nhiêu và tôi đi dự buổi liên hoan trúng mùa ở xã?

Nhiều người đưa tay lên và hô lớn:

- Nhất trí! Nhất trí! Nhất trí!

Thế là buổi họp thông qua, tập đoàn trưởng Phước cười vui vẻ tuyên bố:

- Chủ nhật đến xã dự tiệc bác Nhiêu và anh Sự nhớ mang theo chén đũa nhé. Ai quên mang đồ dùng cá nhân theo phải ráng ăn bốc đấy! Bây giờ tôi cũng xin thông báo tổng quát công việc trong những ngày sắp tới: Ngày mai chúng ta vẫn tiếp tục công việc cũ. Ai phơi dọn lúa tiếp tục phơi dọn lúa, ai nhổ mạ cấy lúa tiếp tục nhổ mạ cấy lúa. Ngày mốt tập đoàn sẽ điều động toàn bộ tập trung để dứt điểm mọi tồn đọng trong vụ gặt đầu. Ngày chủ nhật, trong lúc các cá nhân xuất sắc về xã dự tiệc liên hoan, bà con sẽ được nghỉ trọn ngày. Bà con nên lợi dụng ngày này vá sửa áo quần, kiếm thêm củi đuốc cho mùa mưa sắp tới đỡ vất vả. Nói thế bà con đã nắm vững chưa?

- Nắm vững! Nắm vững!

- Vậy thì bây giờ chúng ta có thể giải tán!

Tôi cứ tưởng những cuộc họp như thế này người ta sẽ bàn cãi sôi nổi lắm! Ai ngờ nó lại đơn giản đến vậy! Cuộc họp chấm dứt mà tôi vẫn chưa biết công điểm hằng ngày của mình được chấm như thế nào. Tôi ấm ức xúi chị Hiền:

- Chị đến xin ông Khánh thư ký xin coi điểm của mình được không?

Chị Hiền liền đến gặp ông Khánh. Lát sau chị trở lại, miệng cười ngắc nga ngắc nghéo nói:

- Tưởng chị được ăn công điểm cao hơn tôi ai ngờ trung bình mỗi ngày chị cũng chỉ bốn điểm rưỡi như tôi thôi! Mình gần cuối sổ rồi, đâu còn sợ ai tranh nữa!

- Thế những người có công điểm cao nhất là bao nhiêu?

- Thường là 9 hoặc 10 chi đó.

Chị Hiền cười với vẻ an phận nhưng tôi đau ruột lắm. Tự nhiên tôi thấy tội nghiệp cho chị quá. Tôi lại càng cảm thấy cay đắng cho thân phận mình. Ngày nào cũng quần quật trên mười hai tiếng mà rốt cuộc chỉ nhận được 4 công điểm rưỡi làm sao mà sống? "Theo tôi, hôm nay công việc cũng chẳng khác chi những hôm trước. Việc bình điểm cũng chẳng cần thay đổi gì, trước sao giờ vậy. Việc đáng thảo luận bây giờ là ai sẽ được chọn đi dự tiệc...". Lời phát biểu của ông Nhiêu có vẻ lấy rồi, bất công đến thế mà chẳng có một ai phản đối. Việc chọn cá nhân xuất sắc đi dự tiệc liên hoan mừng trúng mùa cũng làm chiếu lệ. Nói là bình chọn mà chẳng khác gì đã dành riêng cho đám người chức sắc. Cứ cái đà ấy thì những người cô thế như chúng tôi bao giờ mới ngoi đầu lên được? Nghĩ lại, tôi đâm giận cả anh Sự lẫn chị Lâm là những người quen biết cũ. Cả hai đều chứng kiến được sự cố gắng hết mình của tôi trong bất cứ công việc gì, sao chẳng ai giúp tôi được một tiếng? Nỗi bực bội trỗi dậy bừng bừng khiến tôi thấy nhức đầu. Không biết trút uất hận vào đâu, nhân thuận đường về, tôi kéo chị Hiền ghé nhà chị Hoành.

Chị Hoành không ở lại dự vụ bình bầu nên về sớm. Lúc đó nhà chị đã cơm nước xong, anh Hoành đã đi ngủ. Thấy chúng tôi tới, chị Hoành ngạc nhiên hỏi:

- Nghe hai chị đi dự họp bình bầu, chắc có điều gì lạ đến cho tôi biết?

Tôi không che giấu nỗi bực bội của mình:

- Tôi có chuyện uất ức đến giãi bày với chị đây!

- Chuyện gì vậy?

- Chị nghĩ, từ khi ra làm việc với tập đoàn đến giờ chị có thấy bao giờ tôi tỏ ra biếng nhác không? Ngày nào tôi cũng quần quật từ sáng tới tối mịt như chị thấy đó. Vậy mà người ta cứ chấm cho tôi trung bình mỗi ngày được 4 điểm rưỡi chị nghĩ bực không?

Chị Hoành cười an ủi:

- Thì chị mới đi làm, người ta còn thử thách mà!

- Họ phải biết nhận xét chứ! Giả như họ có thành kiến sẵn mà không thèm nhìn tới công việc của tôi, trong ban chỉ huy của họ cũng còn có một người rất biết rõ tôi mà! Ông Sự tập đoàn phó là bạn cũ của chồng tôi đó! Tôi không đòi hỏi anh ấy phải bao che tôi, phải nói tốt cho tôi nhưng tôi đòi hỏi anh ấy phải có cái nhìn cho đúng. Tôi làm việc như vậy mà bình điểm như vậy là ép tôi quá đi! Lại nữa, cả chị Lâm cũng đáng trách lắm...

Tôi đang tuôn nỗi bực bội trong lòng ra bỗng giật mình vì một tiếng động. Anh Hoành đã trở dậy. Anh từ tốn tiến lại ngồi gần chúng tôi rồi nói:

- Tôi chưa ngủ được, nghe chị Ngọc nói đến sự bất công của tập đoàn nên đến góp ý với chị đây. Không biết có giúp ích được gì cho chị Ngọc không.

- Xin lỗi anh Hoành, vì bực mình quá tôi đã làm anh mất giấc ngủ.

- Không sao, tôi vẫn còn thức. Tôi muốn góp ý với chị, được không?

- Cám ơn anh Hoành, anh muốn nói sao?

- Nếu tôi nói không phải xin chị Ngọc chớ chấp. Cái chuyện tập đoàn đối xử bất công giữa các đoàn viên thì hiển nhiên có rồi, khỏi cần nói đến. Riêng việc chị trách ông Sự với bà Lâm thì tôi xin can. Thật tình ông Sự được cử làm tập đoàn phó chỉ vì ông giỏi việc làm ruộng làm rẫy thôi. Còn những mặt khác, ông ấy nói không ai trong ban điều hành chịu nghe đâu. Dù sao ông ấy vẫn có gốc là một anh lính Ngụy. Bắt ông ấy phải đòi hỏi công bằng cho vợ một anh lính Ngụy cấp cao hơn là làm khó cho ông ấy. Ông ấy cũng cần giữ nồi gạo chứ! Không những giữ nồi gạo rồi mà còn phải giữ cả vấn đề an ninh bản thân của ông ấy nữa. Chị Ngọc nên thông cảm đi. Còn bà Lâm, lâu nay bà ấy vẫn quen an phận thủ thường. Hơn nữa dẫu bà ấy có nói cũng chả có mấy ai nghe? Chị biết, mỗi lần họp hành hỏi ý kiến người này người khác cho xôm vậy chứ thật ra ai nói gì mặc ai, người ta đã quyết định cả rồi. Tôi sống với chế độ này đã lâu, tôi rành quá đi mà!

- Cám ơn anh Hoành đã giải thích. Nhưng tại sao người ta lại ép đoàn viên lộ liễu đến vậy?

Anh Hoành cười ha hả:

- Nếu không ép công điểm như vậy thì lấy gì để chia phần cho những chức vụ không sản xuất? Chị cứ nghĩ mà coi. Ngày trước cả làng đi làm ruộng, bất quá phải nộp một phần thuế cho nhà nước. Cả làng bất quá có nuôi thêm thì chỉ có nuôi một ông lý trưởng. Từ ấp trưởng trở xuống đều phải tự lao động mà ăn hết. Còn ngày nay trong hệ thống hợp tác xã có rất nhiều chức vụ không hề sản xuất. Nào chủ nhiệm, phó chủ nhiệm, trưởng ban thanh tra, phó ban thanh tra, trưởng ban kế hoạch, trưởng ban tiếp liệu phân thuốc, thư ký thống kê, thủ kho này thủ kho nọ... Ở hệ thống tập đoàn thì nào tập đoàn trưởng, tập đoàn phó đều là thành phần lao động tùy tiện, vui thì làm lấy lệ, buồn thì đi kiểm soát... tận đâu đâu không ai biết. Còn viên thư ký thống kê thì chỉ việc ngồi tính sổ, chia việc, chỉ tổ thêm hao tốn bao nhiêu giấy mực... Cả một lượng người đã không sản xuất lại còn ăn công điểm hạng nhất cả, nếu không ép công điểm mấy chị thì lấy ở đâu ra để cung cấp cho đủ? Đó là chưa nói đến bao nhiêu vụ tiệc tùng bồi dưỡng. Số tiền tiêu dùng đó lấy đâu ra? Mà bồi dưỡng cho mấy anh trong các ban bệ chỉ huy và các cấp lớn hơn chứ có mấy khi bồi dưỡng cho mấy người lao động thật sự đâu? Vì những lẽ đó mà tôi đã lấy cớ đau cột sống, sống riêng rẽ làm việc vặt trong nhà suốt bao nhiêu năm nay.

Lâu nay thấy anh Hoành không đi làm với tập đoàn, lúc nào cũng có thái độ thinh thinh, tôi cứ ngỡ anh là một người khù khờ. Bây giờ nghe anh nói chuyện tôi mới biết anh lại là người quá khôn ngoan sâu sắc.

Có lẽ bị khích động bởi những lời nói của chồng, chị Hoành cũng nhập cuộc:

- Mấy chị thấy "nhân dân làm chủ" như thế đấy! Họ đã từng gán cho cha tôi là tên địa chủ bóc lột đấy. Tôi còn nhớ rõ ngày xưa, mỗi lần cha tôi kêu thợ đi làm, lúc nào cũng cho thợ ngày ăn cơm đủ ba bữa, nghỉ trưa đàng hoàng, tối về trả một mớ tiền công hoặc tệ lắm cũng vài ba ký gạo. Bây giờ nhân dân làm chủ, nhà nước không bóc lột như địa chủ, thế mà ngày nào các chị cũng ăn cơm nhà, làm việc đầu tắt mặt tối để rồi nhận được 4 hoặc 5 công điểm, tính ra gạo không đủ lót lòng, có đáng tức cười không? Như thế là ai bóc lột hơn ai? Nhưng mình thấp cổ bé họng phải ráng chịu chứ biết làm sao!

Anh Hoành lại cười:

- Nắm thắt lưng để đánh trí óc mà!

Nghỉ một lát chị Hoành lại tiếp:

- Chị Hiền chị Ngọc có biết ngày trước cái thằng cha Tẩn nó làm cái gì không? Sao lão ta ngông nghênh dữ vậy? Chính lão đã làm hại tập đoàn 9 mình không biết bao nhiêu đó. Tập đoàn nào người ta cũng nới nới cho đoàn viên nhờ chứ đâu có kiểm soát chặt chẽ như tập đoàn 9 này? Khi đạp lúa ra, khi phơi phong người ta cũng lơ cho các đoàn viên bớt xén chút ít rồi mới đem nộp cho xã chứ đâu có làm được bao nhiêu nộp hết bấy nhiêu như tập đoàn mình?

Chị Hiền từ đầu im lặng, giờ mới lên tiếng:

- Hèn gì, tôi nghe mấy người bạn ở các tập đoàn khác kể rằng khi ra lúa, khi phơi phong họ thường mặc áo rộng tay. Cứ chờ lúc thuận tiện họ lại sớt một mớ lúa trong tay áo rồi giả vờ đi tiểu hay đi uống nước đem đổ vào đồ cá nhân của họ. Nhờ bòn từng chút vậy mà con cái họ cũng đỡ đói phần nào. Ban tự quản của họ biết hết chứ đâu phải không. Nhưng thông cảm hoàn cảnh đoàn viên của mình, người ta vẫn làm ngơ.

Điều chị Hiền nói tôi cũng đã nghe nhiều rồi. Tôi than thở:

- Mình gặp phải cái ban tự quản nghiêm minh quá đành chịu thiệt thòi!

Anh Hoành bực mình phản bác ngay:

- Nghiêm minh cái khỉ khô! Chị biết ban ngày ban tự quản muốn làm muốn nghỉ tùy ý đâu có mệt mỏi như các đoàn viên. Tối đến chờ xong công việc thì các đoàn viên người nào người nấy đã mệt rục rã đều lo về nhà ngủ. Ban tự quản ở lại cuối cùng họ muốn làm mưa làm gió gì mà chẳng được? Ban tự quản, ủy ban nhân dân, đứa nào mà chẳng ăn cắp như giặc? Như trước đây xã này có tới bốn hồ cá. Nuôi toàn cá trắm cỏ, lấy danh nghĩa nuôi cá để phục vụ dân. Các tập đoàn còn phải cử người cắt cỏ, vớt rong cho cá ăn. Thế rồi cứ ông bí thư nhậu một bữa, ông chủ tịch nhậu một bữa, phái đoàn huyện nhậu một bữa... Tới khi súc hồ để chia đến các tập đoàn mỗi hộ chỉ được vài con leo ngoeo. Rồi tuyên bố nuôi cá thua lỗ. Công sức của ai? Tiền mua giống và thực phẩm của ai? Đều rút từ cái công điểm ép mắm của các chị chứ đâu?

Anh Hoành nói một mạch khiến tôi nghe mà ngẩn ngơ. Bây giờ tôi mới hiểu thêm về chuyện nuôi cá chú Tấn nói hồi sáng. Anh ấy nói có lý quá đi chứ! Nửa đêm khi mọi người đã mệt mỏi về nhà hết rồi, chỉ có ban tự quản ở lại, họ làm gì mà chẳng được? Bao nhiêu chi phí về công tác này công tác nọ, nào bồi dưỡng, nào liên hoan này nọ lấy ở đâu ra? Thấy anh Hoành có vẻ rành rẽ chuyện đời quá, tôi còn muốn hỏi thêm nhiều điều nữa. Nhưng chị Hiền đã ngáp dài:

- Thôi, về ngủ, khuya rồi!

Chúng tôi đứng dậy chào vợ chồng anh Hoành. Khi chúng tôi ra khỏi cửa anh Hoành còn nói vói theo:

- Nhớ thuộc lòng câu "nhân dân làm chủ, nhà nước quản lý nhé!". Mấy chị gắng mà "làm chủ" cho đến khi mỗi người chỉ còn đúng mỗi bộ xương khô thì thôi!