Chương 35 Sự sống, cái chết và hàm sóng lượng tử

Với Hugo, nơi đó không phải thư viện.

“Nó là một cửa hàng băng video,” anh ta nói, lưng dựa vào cái tủ ly trông thật rẻ tiền chứa cà phê. “Giống hệt tiệm băng quen thuộc nằm ở ven thành phố Lyon nơi tôi sinh ra và lớn lên: Video Lumière. Anh em nhà Lumière là những người hùng ở Lyon, rất nhiều thứ được đặt theo tên của họ. Họ đã phát minh ra nghệ thuật chiếu bóng tại đó. Mà thôi, đấy chỉ là chuyện râu ria, cái chính ở đây là mọi cuộc đời tôi chọn đều có dạng một cuốn băng VHS mà tôi bật ngay trong cửa hàng, và lúc băng bắt đầu chạy, bộ phim bắt đầu chiếu, cũng là lúc tôi biến mất.”

Nora cố nén cười.

“Có gì đáng cười?” Hugo thắc mắc, vẻ hơi tổn thương.

“Không. Không có gì hết. Chỉ là tôi thấy hơi ngộ. Một cửa hàng băng video.”

“Thế à? Vậy thư viện thì sao, chắc là hợp lý lắm nhỉ?”

“Hợp lý hơn chứ. Ý tôi là, ít nhất người ta vẫn còn đọc sách. Thời nay ai xem băng video nữa?”

“Hay thật. Không ngờ ở nơi giao thoa giữa sống và chết mà cũng phân cao thấp đấy. Cô được ăn học đầy đủ cơ mà.”

“Xin lỗi, Hugo. Thôi được, giờ tôi sẽ hỏi anh một câu hợp lý. Trong cửa hàng đó có ai không? Người giúp anh chọn ra cuộc đời anh muốn ấy?”

Anh ta gật. “À có. Đó là chú Philippe của tôi. Chú ấy mất lâu rồi. Hơn nữa cũng chưa bao giờ làm việc ở cửa hàng băng đĩa. Thật chẳng logic tí nào.”

Nora kể cho anh ta nghe về bà Elm.

“Thủ thư ở thư viện trường?” Hugo chế nhạo. “Cũng nực cười chẳng kém.”

Nora bỏ ngoài tai câu châm chọc. “Anh nghĩ họ có phải ma không? Hay linh hồn dẫn đường? Thiên thần hộ mệnh? Hay là gì?”

Thật ngớ ngẩn khi đang ở trong một cơ sở nghiên cứu khoa học mà lại nói những chuyện kiểu này.

“Họ,” - Hugo khua tay như thể cố gắng bắt lấy từ mình định nói trong không trung - “là một cách diễn giải.”

“Diễn giải?”

“Tôi từng gặp nhiều người như hai chúng ta,” Hugo nói. “Cô biết đấy, tôi đã ở cõi trung gian này từ lâu rồi. Tôi từng chạm trán vài người dịch chuyển. Đó là cách tôi gọi những người như họ. Như tôi và cô. Chúng ta là những người dịch chuyển. Ta có một cuộc đời gốc mà ở đó ta đang nằm bất tỉnh, lơ lửng giữa cõi sống và cõi chết, thế rồi ta bỗng tới một nơi. Nơi đó không bao giờ giống nhau. Thư viện, cửa hàng băng video, phòng tranh, sòng bạc, nhà hàng… Cô thấy sao về điều đó?”

Nora nhún vai. Và nghĩ ngợi. Lắng nghe tiếng u u của hệ thống sưởi trung tâm. “Tất cả đều nhảm nhí? Không gì trong số này là thật?”

“Không. Vì mô thức đều y hệt. Chẳng hạn: luôn có một người xuất hiện - một người hướng dẫn. Chỉ một mà thôi. Họ luôn là người đã giúp đỡ ta vượt qua một giai đoạn quan trọng trong đời. Bối cảnh luôn là nơi nào đó mang dấu ấn tình cảm sâu đậm đối với ta. Và hai người luôn nói với nhau về cuộc đời gốc hoặc những ngã rẽ.”

Nora nhớ lại lúc cô được bà Elm an ủi, vỗ về khi hay tin bố mất. Ở bên cô, động viên cô. Có lẽ chưa từng có ai đối tốt với cô như thế trong đời.

“Hơn nữa, lúc nào cũng có vô số lựa chọn,” Hugo tiếp tục nói. “Vô số cuộn băng video, cuốn sách, bức tranh, món ăn… Giờ tôi là nhà khoa học. Tôi từng kinh qua nhiều công việc liên quan đến khoa học trong các cuộc đời. Ở cuộc đời gốc, tôi tốt nghiệp ngành Sinh học. Bước sang cuộc đời khác, tôi lại là nhà hóa học đạt giải Nobel. Tôi từng là nhà sinh học biển tìm cách bảo vệ rạn san hô Great Barrier. Nhưng sở đoản của tôi xưa nay luôn là vật lý. Lúc đầu tôi không biết làm thế nào để hiểu được chuyện gì đang xảy ra với mình. Cho tới khi tôi đến một cuộc đời và gặp một phụ nữ đồng cảnh ngộ với chúng ta; ở cuộc đời gốc, cô ấy là nhà vật lý lượng tử. Giáo sư Dominique Bisset thuộc Đại học Montpellier. Cô ấy đã giải thích tất cả cho tôi. Diễn giải đa thế giới trong vật lý lượng tử. Và như vậy nghĩa là chúng ta…”

Một người đàn ông Nora không biết tên có khuôn mặt hiền lành với nước da đỏ hồng và bộ râu màu hung bất ngờ đi vào bếp để rửa cốc cà phê, sau đó mỉm cười với họ.

“Hẹn gặp lại ngày mai,” ông ta nói bằng giọng Mỹ (hoặc cũng có thể là Canada) êm ái trước khi rời khỏi đó, chân đi đôi dép trong nhà.

“Vâng,” Nora đáp.

“Hẹn gặp lại,” Hugo nói rồi tiếp tục câu chuyện chính còn dang dở bằng giọng kín đáo hơn. “Hàm sóng vũ trụ thực sự tồn tại, Nora ạ. Giáo sư Bisset nói vậy.”

“Cái gì?”

Hugo giơ một ngón tay lên. Cử chỉ như muốn bảo đối phương chờ chút, theo kiểu hơi đáng ghét. Nora cố ghìm lại thôi thúc muốn chộp lấy ngón tay anh ta mà bẻ. “Erwin Schrödinger…”

“Người với thí nghiệm con mèo.”

“Phải. Chính là người với thí nghiệm con mèo. Ông ta cho rằng trong vật lý lượng tử, mọi khả năng thay thế đều xảy ra đồng thời . Vào cùng một lúc. Tại cùng một nơi. Chồng chập lượng tử. Con mèo trong hộp vừa sống lại vừa chết. Cô có thể mở cái hộp ra xem nó còn sống hay đã chết, theo lý thuyết là vậy, nhưng xét về một mặt nào đó, ngay cả khi cái hộp được mở ra, con mèo vẫn ở trong trạng thái vừa sống lại vừa chết. Mọi vũ trụ đều tồn tại chồng lên những vũ trụ khác. Giống như cả triệu hình vẽ chồng chéo trên tờ giấy can, cùng một khung hình nhưng có sự khác biệt đôi chút. Quan niệm về đa thế giới trong vật lý lượng tử cho rằng có vô số vũ trụ dị biệt song song tồn tại. Cứ mỗi khoảnh khắc trôi qua, cô lại bước vào một vũ trụ mới. Sau mỗi quyết định cô đưa ra. Theo quan niệm cổ điển, không có cách nào để giao tiếp hoặc di chuyển giữa các thế giới đó, dù chúng tồn tại ở cùng một nơi, dù thực sự chúng diễn ra chỉ cách ta vài milimét.”

“Thế chúng ta thì sao? Ta đang làm chính việc đó đấy thôi.”

“Chính xác. Tôi ở đây nhưng đồng thời tôi biết mình không ở đây. Lúc này tôi cũng đang nằm viện tại Paris vì bị phình mạch. Tôi cũng đang nhảy dù ở Arizona. Đang thăm thú miền Nam Ấn Độ. Đang nếm thử rượu vang ở Lyon, và đang nằm dài trên chiếc thuyền buồm ngoài khơi Côte d’Azur.”

“Tôi đoán không sai mà!”

“ Vraiment [13] ?”

Cô thấy anh ta đúng là khá điển trai.

“Trông anh có vẻ hợp với việc tản bộ trên đại lộ Croisette ở Cannes hơn là thám hiểm Bắc Cực.”

Anh ta xòe rộng bàn tay phải y như con sao biển. “Năm ngày! Tôi đã sống ở cuộc đời này những năm ngày. Với tôi, đó quả là một kỷ lục. Có thể đây chính là cuộc đời dành cho tôi…”

“Thú vị đấy. Thế thì anh sẽ phải sống cuộc đời lạnh lẽo lắm.”

“Ai biết được? Nhỡ cô cũng thế thì sao… Ý tôi là nếu con gấu không khiến cô trở về thư viện của mình thì có thể không gì làm nổi điều đó.” Anh ta bắt đầu châm nước vào ấm. “Khoa học cho rằng ‘vùng xám’ nằm giữa cõi sống và cõi chết là một nơi thần bí. Tồn tại một điểm đơn nhất mà ở đó chúng ta không phải thứ này, cũng chẳng phải thứ khác. Hoặc đồng thời là cả hai. Vừa sống lại vừa chết. Và trong khoảnh khắc giao thoa giữa hai thái cực đó, đôi khi, chỉ đôi khi thôi, chúng ta trở thành con mèo của Schrödinger, không đơn giản là đang sống hoặc đã chết mà là mọi khả năng lượng tử tương ứng với hàm sóng vũ trụ, bao gồm khả năng chúng ta tán gẫu với nhau trong bếp ăn chung tại Longyearbyen vào lúc một giờ sáng…”

Nora suy ngẫm tất cả những điều này. Cô nghĩ đến Volts nằm bất động vô hồn dưới gầm giường và bên vệ đường.

“Nhưng đôi khi, con mèo kiểu gì cũng chết thôi.”

“Sao cơ?”

“Không có gì. Chỉ là… con mèo của tôi mới chết. Tôi đã thử đến một cuộc đời khác, thế mà ở đó nó vẫn cứ chết.”

“Thật đáng buồn. Tôi cũng từng trải qua tình huống tương tự với một chú chó Labrador. Nhưng mấu chốt ở đây là: có nhiều người khác giống tôi và cô. Tôi đã sống qua rất nhiều cuộc đời và gặp được một vài người như thế. Đôi khi, chỉ cần mạnh dạn nói ra sự thật là đủ để tìm ra những người đồng cảnh ngộ.”

“Thật khó mà tin được rằng có nhiều người khác cũng là… anh gọi là gì ấy nhỉ?”

“Người dịch chuyển?”

“Phải. Đúng vậy.”

“Ừm, tất nhiên là hoàn toàn có thể, nhưng tôi nghĩ không nhiều đâu. Tôi nhận thấy một điều: những người tôi từng gặp - khoảng mươi, mười hai người - đều ở tầm tuổi tôi và cô. Ba mấy, bốn mấy hoặc năm mấy. En fait [14] , có một người hai mươi chín. Tất cả đều mang trong mình khát vọng mãnh liệt muốn thay đổi những việc đã làm. Tất cả đều có những điều hối tiếc. Vài người còn nghĩ có lẽ mình chết đi sẽ tốt hơn, nhưng đồng thời cũng muốn được sống trong một phiên bản khác của cuộc đời.”

“Cuộc đời kiểu Schrödinger. Vừa đang sống lại vừa đã chết, ngay trong chính suy nghĩ của mình.”

“ Exactement [15] ! Và bất kể những nỗi hối tiếc đó tác động ra sao tới bộ não, bất kể - nói thế nào nhỉ? - hoạt động dẫn truyền thần kinh nào xảy ra, chính khao khát đầy mâu thuẫn giữa sống và chết ấy có lẽ là đủ để khiến chúng ta lâm vào cảnh lạc giữa đôi bờ như thế này.”

Cái ấm kêu càng lúc càng to, nước bắt đầu sục sôi hệt như những suy tư của Nora.

“Tại sao chúng ta luôn chỉ thấy mỗi một người? Ở nơi đó. Thư viện. Hoặc là gì đó.”

Hugo nhún vai. “Nếu sùng đạo thì chắc tôi sẽ nghĩ đó là Chúa trời. Và vì Chúa có lẽ là đấng tối cao không ai nhìn thấy hoặc hiểu được, nên Người đã hóa thân thành một người tốt bụng mà chúng ta từng quen biết. Còn nếu không sùng đạo - và thực tế đúng là thế - tôi sẽ nghĩ bộ não của con người không hiểu nổi sự phức tạp của hàm sóng lượng tử mở nên đã sắp xếp hoặc diễn dịch để khiến vấn đề phức tạp trở nên dễ tiếp thu. Một thủ thư tại thư viện. Một ông chú thân thiện ở cửa hàng cho thuê băng. Vân vân.”

Nora có tìm hiểu thuyết đa vũ trụ và cũng biết đôi chút về trường phái tâm lý học Gestalt. Về cách bộ não của chúng ta tiếp nhận các thông tin phức tạp về thế giới xung quanh rồi đơn giản hóa chúng đi, sao cho khi ai đó nhìn vào một cái cây, não sẽ diễn dịch vật thể sum sê lá với cành kia thành một thứ gọi là “cây”. Làm người có nghĩa là không ngừng giản lược thế giới thành một câu chuyện dễ hiểu gồm toàn những thứ đơn giản.

Cô biết rằng mọi thứ con người nhìn thấy đều đã bị giản lược. Chúng ta quan sát thế giới trong không gian ba chiều. Đó là một sự giản lược. Xét về bản chất, con người là sinh vật có nhiều điểm hạn chế, thích khái quát hóa, hoạt động một cách máy móc, vô thức nắn thẳng những con đường quanh co, vì vậy mà đi đến đâu cũng lạc.

“Cũng giống như việc con người không thấy kim giây xuất hiện ở khoảng giữa hai nấc tính giờ,” Nora nói.

“Gì cơ?”

Cô nhận thấy chiếc đồng hồ Hugo đang đeo là loại đồng hồ cơ. “Anh cứ thử đi. Còn lâu mới thấy. Trí óc chẳng bao giờ chịu thấy những thứ nó không thể hiểu.”

Hugo quan sát đồng hồ của mình và gật đầu.

“Vậy,” Nora nói, “thứ tồn tại giữa các vũ trụ, dù là gì đi nữa, nhiều khả năng không phải thư viện, nhưng thư viện là cách đơn giản nhất để giúp tôi hiểu được nó. Đó là giả thuyết của tôi. Cái mà tôi trông thấy là một phiên bản của sự thật đã được đơn giản hóa. Người thủ thư chẳng qua chỉ là hình ảnh ẩn dụ về mặt tinh thần. Mọi thứ đều thế cả.”

“Như vậy chẳng thú vị lắm sao?” Hugo hỏi.

Nora thở dài. “Trong cuộc đời gần đây nhất, tôi đã nói chuyện với người cha quá cố.”

Hugo mở lọ và xúc cà phê dạng hạt nhỏ vào hai cái cốc.

“Ở đó tôi cũng không uống cà phê. Tôi uống trà bạc hà.”

“Thật kinh khủng.”

“Không đến nỗi.”

“Còn một chuyện lạ lùng nữa,” Hugo nói. “Trong lúc chúng ta tán gẫu, cô hoặc tôi có thể biến mất vào bất cứ thời điểm nào.”

“Anh đã chứng kiến điều đó bao giờ chưa?” Nora đón lấy chiếc cốc Hugo đưa.

“Rồi. Vài lần. Quái dị lắm. Nhưng không ai khác nhận ra. Ký ức của họ về những chuyện xảy ra trong vòng một ngày qua trở nên mơ hồ, nhưng cô sẽ ngạc nhiên cho xem. Nếu cô quay về thư viện ngay bây giờ, còn tôi vẫn đứng đây nói chuyện với cô trong bếp, cô sẽ nói gì đó đại loại như, ‘Đầu óc tôi tự nhiên bị đơ, chúng ta đang nói về cái gì ấy nhỉ?’ và như thế tôi sẽ nhận ra, tôi sẽ đáp là chúng ta đang trao đổi về sông băng, cô giội bom tôi bằng một đống thông tin về chúng. Não cô sẽ lấp đầy khoảng trống và tự vẽ nên câu chuyện về những gì vừa xảy ra.”

“Ừ, nhưng còn vụ con gấu? Rồi bữa liên hoan tối nay? Liệu tôi - bản sao này của tôi - có nhớ tôi đã ăn món gì không?”

“Không hoàn toàn. Nhưng tôi đã từng chứng kiến điều đó. Khả năng lấp đầy chỗ trống của bộ não chúng ta quả là phi thường. Và cả những điều nó chọn để lãng quên nữa.”

“Vậy, tôi là người thế nào? Hôm qua ấy?”

Anh ta nhìn xoáy vào cô. Một đôi mắt thật đẹp. Trong khoảnh khắc ngắn ngủi, Nora cảm thấy bị hút vào quỹ đạo của anh ta hệt như một vệ tinh với Trái đất.

“Tao nhã, cuốn hút, thông minh, xinh đẹp. Giống bây giờ thôi.”

Cô cười gạt đi. “Đừng sặc mùi Pháp như thế nữa.” Một khoảng lặng gượng gạo.

“Anh đã sống qua bao nhiêu cuộc đời rồi?” cuối cùng cô hỏi. “Đã trải nghiệm được bao nhiêu?”

“Vô cùng nhiều. Gần ba trăm.”

“Ba trăm sao?”

“Tôi đã kinh qua đủ thứ. Tại mọi châu lục trên Trái đất. Vậy mà tôi vẫn chưa tìm thấy cuộc đời dành cho mình. Tôi đã buông xuôi, chấp nhận ở trong tình trạng này vĩnh viễn. Sẽ không bao giờ có cuộc đời nào tôi thực sự muốn sống mãi. Nỗi tò mò trong tôi quá lớn. Khao khát trong tôi quá lớn, chẳng thể sống theo cách nào khác được. Cô không cần trưng ra vẻ mặt ấy. Có gì đáng buồn đâu. Tôi vui vẻ chấp nhận kiếp vật vờ mà.”

“Nhưng nhỡ một ngày nào đó không còn cửa hàng băng video nữa thì sao?” Nora nghĩ tới bà Elm với bộ dạng hốt hoảng bên máy tính và những bóng đèn nhấp nháy trong thư viện. “Nhỡ một ngày nào đó anh biến mất vĩnh viễn? Trước khi tìm được cuộc đời mình muốn ở lại?”

Anh ta nhún vai. “Vậy thì tôi sẽ chết. Nghĩa là đằng nào chẳng phải chết. Trong cuộc đời tôi đã sống ấy. Tôi khá thích làm người dịch chuyển. Tôi thích những thứ không hoàn hảo. Tôi thích việc mình có thể chọn cái chết nếu muốn. Tôi thích việc không bao giờ phải ở mãi một nơi.”

“Tôi nghĩ hoàn cảnh của tôi khác anh. Có thể cái chết của tôi đang ở gần hơn. Nếu không sớm tìm được một cuộc đời để sống thì có thể tôi sẽ ra đi vĩnh viễn.”

Cô giải thích với anh ta tình huống mình gặp phải lần trước, trong quá trình trở về.

“Ồ. Phải, ừm, nếu vậy thì tệ đấy. Nhưng cũng có thể không. Cô biết nơi này chứa đựng vô vàn khả năng, phải không? Ý tôi là, đa vũ trụ không phải chỉ là vài vũ trụ. Không phải là một cơ số vũ trụ. Thậm chí không phải là rất nhiều vũ trụ. Không phải là một triệu, một tỉ hay ngàn tỉ vũ trụ. Mà con số là vô hạn. Ngay cả những vũ trụ có sự tồn tại của cô. Cô có thể sống ở bất cứ phiên bản nào của thế giới, bất kể thế giới đó có hi hữu đến đâu đi nữa. Giới hạn duy nhất chỉ là trí tưởng tượng của cô mà thôi. Cô có thể tha hồ sửa chữa những hối tiếc. Có lần tôi thay đổi một việc khiến tôi hối tiếc vì hồi thiếu niên đã nghĩ đến nhưng không làm: theo học ngành kỹ thuật hàng không vũ trụ và trở thành phi hành gia, thế nên trong một cuộc đời tôi đã trở thành phi hành gia. Tôi chưa bao giờ bay vào vũ trụ. Nhưng tôi đã sống cuộc đời của người làm được điều đó, trong một thời gian ngắn. Cô phải nhớ đây là cơ hội hiếm có, chúng ta có thể sửa chữa bất cứ sai lầm nào từng phạm phải, sống bất cứ cuộc đời nào chúng ta muốn. Bất cứ cuộc đời nào. Cứ mơ lớn… Cô có thể trở thành bất cứ người nào cô muốn. Vì sẽ có một cuộc đời mà con người đó thực sự tồn tại.”

Cô nhâm nhi cốc cà phê. “Tôi hiểu.”

“Người ta sẽ chẳng bao giờ sống nếu cứ mải miết đi tìm ý nghĩa của cuộc đời,” anh ta nói đầy thâm thúy.

“Anh đang trích dẫn lời của Camus.”

“Lộ mất rồi.”

Anh ta nhìn cô đăm đăm. Nora không còn e ngại cái nhìn xuyên thấu của anh ta nữa, nhưng bắt đầu hơi e ngại cái nhìn của chính mình. “Tôi từng học Triết,” cô đáp, cố tỏ ra nhạt nhẽo, né tránh ánh mắt anh ta.

Lúc này anh ta đang đứng rất gần. Ở Hugo có điều gì đó vừa khó ưa lại vừa quyến rũ. Anh ta tỏa ra khí chất ngạo mạn vô nguyên tắc, khiến khuôn mặt toát lên một vẻ làm cho người khác chỉ muốn cho ăn tát hoặc nhào vào hôn, tùy từng tình huống.

“Ở một cuộc đời khác, chúng ta quen nhau từ lâu và đã kết hôn…” anh ta nói.

“Ở nhiều cuộc đời khác, tôi chẳng biết anh là ai,” cô phản pháo, mắt giờ đã nhìn thẳng vào anh ta.

“Vậy thì thật đáng buồn.”

“Tôi không nghĩ vậy.”

“Thật sao?”

“Thật.” Cô mỉm cười.

“Chúng ta là hai con người đặc biệt, Nora ạ. Chúng ta được lựa chọn. Chẳng ai hiểu được chúng ta.”

“Chẳng ai hiểu được ai cả. Chúng ta cũng chẳng phải được lựa chọn gì hết.”

“Lý do duy nhất níu giữ tôi ở lại cuộc đời này là em…”

Cô nhào tới hôn anh ta.