CÂY THÔNG Le sapin

Một cây thông non xinh tươi mọc trong rừng. Thông mọc chỗ có nắng và quang đãng. Khắp chung quanh có nhiều cây thông khác lớn hơn. Thông non ta cũng muốn lớn bằng những cây ấy.

Thông non rất ghét các trẻ em trong làng bi ba, bi bô vừa đi qua lại để hái quả dâu, rồi lúc trở về, tay xách giỏ dâu, ngồi gần gốc thông mà khen: "Ồ! Cây thông non xinh quá!”.

.

Nó không thích người ta gọi nó là "thông non". Năm sau nó lớn lên thêm một đốt, mọc thêm được một cành, năm sau nữa lại thêm một lớp cành nữa; các bạn hẳn cũng biết là như thế chỉ cần đếm các lớp cành cũng đủ nhận ra tuổi một cây thông.

Cây thông non thở dài:

- Ôi! Giá ta cũng to lớn bằng những cây khác nhỉ! Lúc ấy ta sẽ vươn nổi các nhánh rất xa ra xung quanh và từ trên ngọn cây ta có thể ngắm nhìn khắp đồng quê. Chim chóc sẽ đến làm tổ trên các cành của ta và khi gió thổi ta cũng sẽ nghiêng mình một cách đường bệ như các cây khác.

Bởi vậy thông non của chúng ta không thích bất cứ một thứ gì, từ nắng ấm cho đến chim chóc, cho tới cái đám mây hồng sáng chiều bay qua trên ngọn thông.

Đông đến, bốn bề toàn là tuyết trắng phau lấp lánh. Một con thỏ rừng chạy ngang, nhảy vọt qua ngọn thông non: thông ta lấy làm nhục lắm.

Nhưng qua hai mùa đông nữa thông non của chúng ta lớn đến mức thỏ rừng đành phải chạy vòng quanh.

Nó lớn lên, lớn mãi, trở nên cao và già. Trên đời này, còn gì đẹp cho bằng, thông non vẫn đinh ninh như thế.

Hàng năm cứ đến mùa thu các bác tiều phu lại vào đốn ít cây to nhất.

Cây thông non bây giờ đã khá to; nó suy nghĩ về số phận những cây to và đẹp đang đổ xuống đất rầm rầm. Người ta chặt cành và bóc vỏ đi, cây thành ra dài và thon, không nhận ra được nữa. Sau đó, người ta đặt cây lên xe ngựa, chở ra khỏi rừng.

Cây đi đâu thế nhỉ? Số phận cây rồi sẽ sao đây? Đến mùa xuân, khi chim cò và chim nhạn bay trở về, thông non trước kia của ta hỏi:

- Các bạn có biết người ta mang những cây to đi đâu không? Các bạn có gặp các cậu ấy không?

Chim nhạn chẳng hề biết, nhưng một con cò có vẻ đứng đắn, gật gù đáp:

- Có lẽ tôi biết đấy! Tôi đã gặp rất nhiều tàu bè mới tinh từ Ai Cập về. Cột buồm những con tàu ấy rất lộng lẫy, và tôi ngửi thấy thơm thơm, hình như gỗ thông thì phải.

- Chao ôi! Ước gì tôi đủ sức lớn để được bồng bềnh trên một biển. Biển ấy như thế nào nhỉ, giống cái gì nhì?

- Nói ra thì dài dòng lắm. Cô đáp rồi bay đi. Những tia mặt trời bảo thông:

- Cậu hãy vui sướng với cái tuổi trẻ của cậu.

Hãy tận hưởng chất nhựa tươi tấn và tuổi thanh xuân của cậu!

Gió hôn thông và sương trang điểm cho thông những hạt lóng lánh như ngọc, nhưng thông chẳng xúc động mảy may trước sự săn sóc ấy.

Gần đến lễ Noël, người ta đến chặt nhiều cây con, bé và non hơn cây thóng của chúng ta, lúc này chỉ muốn rời bỏ cánh rừng. Các cây non ấy cành lá lưa thưa nên người ta để nguyên lên xe ngựa chở ra khỏi rừng.

Thông ta tự hỏi:

- Chúng đi đâu thế nhỉ? Chúng chẳng lớn hơn gì ta, có một cây còn bé hơn ta nửa kia. Sao người ta vẫn giữ cả cành và đem chúng đi đâu thế?

Đàn chim sẻ chiếm chiếp:

- Chúng tớ biết! Chúng tớ biết! Chúng tớ đã nhìn qua cửa kính các nhà trong thành phố. Chúng tớ biết người ta đem cây non đi đâu. Người ta mang chúng đến những nơi hội hè, tưng bừng không thể tưởng tượng được. Nhìn qua cửa kính, chúng tớ thấy người ta trồng chúng vào giữa một gian phòng ấm áp, trang điểm cho chúng bằng những vật đẹp nhất, nào táo, nào bánh ngọt, các thứ đồ chơi và hàng mấy trăm ngọn nến.

- Sao nữa? Thông vừa hỏi vừa run lên, rung cả cành lẫn lá. Sao nữa? Sau rồi thế nào?

- A, chúng tớ chỉ biết có đến thế thôi! Thật là huy hoàng!

Thông lẩm bẩm:

- Số mình không được hưởng cái tương lai sáng lạn ấy sao? Còn thích hơn là đi biển nhiều. Ôi! Giá bây giờ lại là lễ Noël nhỉ? Nay mình đã to lớn chẳng kém gì những cây được người ta đem đi năm ngoái. Ôi! Giá mình được lên xe, được trồng trong căn phòng ấm áp, giữa những vật huy hoàng ấy! Nhưng sau đó sẽ ra sao? Hẳn là sẽ có cái gì tuyệt hơn. Không gì khổ bằng chờ với đợi! Nóng ruột quá đi mất!

Gió hiu hiu và ánh nắng bảo thông: "Hãy vui thú với chúng ta, hãy bằng lòng với tuổi thanh xuân mơn mởn, với bầu trời khoáng đãng!”.

Thông chẳng vui lòng chút nào. Nó lớn lên, lớn lên mãi, mùa hè cho chí mùa đông, cành lá lúc nào cùng đẹp một màu xanh thẩm, ai trông cùng khen: "Cây thông đẹp quá!” và trước lễ Noël mấy ngày người ta chặt nó trước tiên. Lưỡi rìu chặt đứt cây đến tận lỏi, cảy thốt ra một tiếng thở dài rồi đổ xuống. Nó đau đớn đến nỗi không còn mơ tường đến một chút hạnh phúc nào nữa. Nó nhớ tiếc chỗ nó mọc, nơi nó đã lớn lên. Nó biết rằng từ nay trở đi chẳng bao giờ nó còn được gặp lại các bạn cũ thân mến của nó, các bụi cây, bụi hoa mọc xung quanh nó, và biết đâu đấy? Có thể là ngay đến một con chim nó cũng không được gặp lại. Đúng, nó ra đi mà lòng không vui.

Cây thông của chúng ta bừng tỉnh trong sân nhà, nơi người ta lôi nó ra khỏi xe cùng với các bạn khác của nó.

Nó nghe thấy một người lên tiếng "Cây này đẹp đây. Tớ đang cần một cây như thế này!”.

Rồi có hai người hầu mặc đồng phục đến khiêng nó vào một gian phòng rộng rải đẹp đẽ. Khắp xung quanh có những bức chân dung trên tường và trên chiếc lò sưởi bằng sứ có hai lọ độc bình Trung Quốc chạm trổ đầy những rồng và hoa thếp vàng.

Lại còn có những cái ghế bành tuyệt đẹp, những ghế trường kỷ bọc lụa, những chiếc bàn lớn chứa đầy sách và đồ chơi quý giá, đáng hàng mấy trăm, mấy nghìn đồng tiền vàng.

.

Cây thông được đặt vào một cái thùng đầy cát, nhưng người ta không thể nào biết rằng đây là một cái thùng gỗ vì xung quanh có rèm xanh phủ kín. Thông ta không nén nổi cảm động. Rồi sao nữa đây? Các cô gái và bọn đầy tớ bắt tay vào trang điểm cho thông. Họ treo những cái bao dài nhỏ bằng giấy màu xanh đựng đầy kẹo lên cành thông.

Những quả hạt dẻ và táo vàng nặng trĩu xuống như mọc từ cành thông ra. Rồi sau họ cắm những cây nến trắng xanh đỏ, đặt những con búp bê nom như người thật lên các cành; tất cả những thứ đó thông ta chưa được nhìn thấy bao giờ. Chót vót trên ngọn thông họ cắm một ngôi sao lớn bằng giấy trang kim tuyệt đẹp. Xung quanh thông mọi người đều reo lên:

- Đến tối tất cả sẽ sáng rực lên phải biết!

Thông ta tự nhủ:

- Ô! Sao cho chóng đến tối nhỉ? Đèn nến thắp lên thì phải biết! Rồi còn gì nữa nhỉ? Giá các cây trong rừng đến được đây mà ngắm ta! Có lẽ lũ chim cũng đến ngắm ta qua cửa kính đấy. Liệu đông qua, hạ tới ta có được trồng ở đây mãi với tất cả trang sức này không?

Thế là nó đã đoán ra được sự việc sẽ xảy ra sau này, nhưng vì quá sốt ruột, nó cảm thấy các lá đều nhức nhối, đối với một cây thông nhức lá cũng khó chịu như chúng ta nhức đầu.

Sau cùng, người ta thắp nến. Sáng quá, huy hoàng quá! Sung sướng, thông ta rùng mình đến tận các cành nhỏ, đến nỗi mỗi ngọn nến bắt lửa vào một cành cây cháy khét lên lẹt.

- Trời! Các cô gái kêu lên và xô vào dập lửa.

Thông ta không dám rùng mình nữa, chỉ sợ hỏng mất đồ trang sức. Nó lóng lánh sáng rực lên.

Cửa ra vào bổng mở toang ra và một lũ trẻ con ùa vào dường như muốn xô đổ cây thông. Người lớn điềm tĩnh theo sau. Lũ trẻ con dừng lại, lặng đi ngắm nghía cây thông, nhưng sau một lát chúng lại vui đùa ầm ĩ và bắt đầu nhảy vòng tròn quanh gốc cây. Những đồ chơi dần dần bị lấy tuốt cả. Thông ta tự hỏi: "Chúng làm gì thế này? sắp có chuyện gì chả biết được?".

Nến đã tàn và khi cháy gần hết người ta bèn tắt đi. Lúc ấy trẻ con được phép phá cây thông Noël. Chúng ùa vào làm các cành thông gãy răng rắc. Nếu không được chôn chặt ắt là thông ta đã đổ nhào.

Sau đó lũ trẻ con nhảy múa với những đồ chơi xính đẹp của chúng, chẳng đoái hoài gì đến thông nữa. Chỉ có mỗi bà vú già đến nhìn ngó các cành, nhưng chỉ để tìm xem có cái kẹo hoặc quả táo nào còn sót lại chăng.

- Kể cho chúng cháu nghe một chuyện! Kể cho chúng cháu nghe một chuyện! Bọn trẻ con vừa nghe vừa kéo một người thấp béo đến ngồi dưới gốc thông. Người ấy nói:

- Thế là chúng mình ngồi giữa cành lá xanh tươi và chắc cây thông cũng thích. Nhưng chỉ kể một chuyện thôi nhé! Các cháu có thích nghe chuyện Ivède-Avède hay chuyện Dumpe-le-Ballot ngã thang gác nhưng vẫn trèo được lên ngôi vua và lấy được công chúa không?

Đứa thì kêu:

- Ivède-Avède

Đứa thì kêu:

- Dumpe-le-Ballot.

Chúng làm ồn cả lên. Riêng cây thông vẫn đứng im và tự hỏi:

- Họ không đếm xỉa gì đến mình nữa à? Không cần đến mình nữa chắc?

Ông già kể chuyện Dumpe-le-Ballot, bọn trẻ con vừa vỗ tay vừa la: "Nữa! Nữa!”. Chúng còn muốn nghe cả chuyện Ivède-Avède, nhưng chỉ được nghe có mỗi chuyện Dumpe-le-Ballot. Thông ta trầm lặng suy nghĩ. Chim chóc trong rừng chưa bao giờ kể cho nó nghe một chuyện nào giống như chuyện Dumpe-le-Ballot bị ngã thang gác, nhưng vẫn lấy được công chúa. Thông nghĩ thầm:

- Ừ phải! Ở đời này cũng có thể thật. Chuyện ông cụ kể chắc là không ngoa, có vẻ thật lắm. Biết đâu đấy? Có thể mình cũng sẽ rơi đầu xuống cầu thang, để rồi sẽ lấy được một nàng công chúa.

Nó khấp khởi mừng thầm và tưởng tượng đến ngày hôm sau trên người nó sẽ lại mắc đầy nến,đồ chơi, giấy trang kim và hoa quả.

Nó tự nhủ:

- Đến mai mình sẽ không run nữa. Mình sẽ tràn trề hạnh phúc. Đến mai mình sẽ được nghe chuyện Dumpe-le-Ballot và có lẽ cả chuyện Ivède-Avède nữa.

Đêm hôm ấy nó lặng lẽ mơ màng,

Sáng ra, bọn hầu gái bước vào, thông ta hý hửng:

- A! Lại bắt đầu mở hội đây.

Nhưng không! Người ta khiêng nó ra khỏi phòng để đưa lên một cái kho trên gác, quẳng vào một xó tối như bưng.

Thông nghĩ thầm:

- Thế này là thế nào? Đến chốn này thân mình sẽ ra sao nhỉ? Lần này mình sẽ được nghe kể chuyện gì nhỉ?

Rồi nó dựa vào vách mơ màng.

Ngày tháng trôi qua, chẳng có ma nào trèo lên nhà kho và nếu có người lên đến nơi cũng chỉ là để đem vứt vào đây những chiếc hòm lớn. Thông ta đành phải tin là mình đã bị quên hoàn toàn.

Nó tự nhủ:

- Ngoài kia, đông đã đến nơi rồi. Đất đã cứng ra và phủ đầy tuyết. Giờ thì người ta không đem trồng mình được nữa rơi. Tất nhiên là mình phải ở đây đến tận mùa xuân. Tất cả đều tuyệt mỹ và loài người cùng tốt thôi. Giá cái kho gớm ghiếc này đỡ tối một chút thì hay quá! Chẳng có lấy một chú thỏ nào! Trong rừng khi tuyết rơi và đàn thỏ chạy ngang qua thật là vui… Thế mà hồi đó mình lại đâm cáu khi chúng nhảy qua ngọn mình. Chốn này quả là hoang vu đáng sợ.

- Chít! Chít! Một con chuột nhắt vừa kêu vừa nhảy nhót đến gần thông, rồi một con nữa theo sau, cả hai đều đánh hơi rồi trèo lên cành thông. Chúng xuýt xoa.

- Rét đâu mà khiếp thế: Nếu không rét thì ở đây cũng sướng đấy chứ, phải chăng bác thông già?

Thông đáp:

- Ta đâu đến nỗi già, còn có khối kẻ già hơn ta.

- Thế bác ở đâu đến đây? Bác biết gì nào? Hãy tả những danh lam thắng cảnh trên trái đất cho chúng tôi nghe. Bác đã đi đến những nơi đó chưa? Bác đã được đến cái chạn đựng đầy pho mát trong các ngăn, có đủ lợn sấy lủng lẳng treo trên nóc, nơi có thể khiêu vũ trên những cây nến làm bằng mỡ, nơi mà khi vào thì gầy, khi ra thì béo nung núc không?

- Không, ta không biết nơi ấy. Nhưng ta biết những cánh rừng có mặt trời lấp lánh và chim muông ca hát.

Thông kể cho chuột nhắt nghe cuộc đời niên thiếu của mình. Chưa bao giờ chúng từng được nghe một chuyện như vậy, chúng dỏng cả tai lên, miệng nói:

- Bác biết đến là nhiều chuyện. Sao bác sướng thế?

- Ta mà sướng ư? Nói rồi thông ngẫm nghĩ về câu chuyện mình vừa kể. Phải, suy cho cùng, hồi ấy quả có sướng thật.

Rồi thông kể đến đhuyện đêm Noël, thân nó đầy những bánh ngọt và nến.

Chuột nhắt trầm trồ:

- Trời, bác thông già, sao bác sướng thế?

Thông nói:

- Ta đã già đâu cơ chứ! Người ta mới đem ta ở rừng về từ mùa đông thôi mà. Ta vừa mới lớn lên mà họ đã tống ta vào một cái thùng, rõ thật là khó chịu.

Chuột nói:

- Bác kể chuyện hay quá đi mất!

Đêm sau, hai con chuột nhắt rủ thêm bốn con nữa đến để nghe thông kể chuyện. Thông nói:

- Phải, hồi ấy quả có sướng thật, nhưng rồi lại cũng sẽ có những ngày như vậy. Dumpe-le-Ballot ngả thang gác mà còn lấy được một nàng công chúa. Rất có thể ta cũng sẽ vớ được một nàng công chúa.

Nói rồi thông tưởng nhớ đến một cây phong xinh xắn trong rừng mà nó tưởng tượng là một nàng công chúa thật.

Lũ chuột nhắt hỏi:

- Dumpe-le-Ballot là gì thế?

Thông ta kể lại câu chuyện không sót một chữ. Lũ chuột nhắt thích quá, tưởng như muốn nhảy lên đến tận ngọn thông.

Đêm sau, chuột nhắt kéo đến đồng hơn và đến chủ nhật lại có thêm cả hai gã chuột chù, nhưng hai gã tuyên bố rằng câu chuyện chả có lý thú gì, làm cho lũ chuột nhắt buồn thiu. Vì thế, câu chuyện đối với chúng, từ đó trở đi, cũng kém phần lý thú.

Chuột chù hỏi:

- Bác biết có mỗi chuyện ấy thôi à?

- Ừ, chỉ có thế thôi thông trả lời đó chính là câu chuyện ta được nghe kể trong buổi tối sung sướng nhất của đời ta, nhưng lúc đó, ta không biết là ta sung sướng đến mức nào.

- Chuyện của bác thật chán ngấy! Thế bác không biết ở đâu có mỡ miếng và nến làm bằng mỡ à? Bác không biết chuyện nào nói về cái chạn đựng thức ăn à?

- Không! – Thông nói.

- Thế thì xin chào bác! Nói rồi chuột chù kéo nhau về.

Lũ chuột nhắt cũng rút lui nốt.

Thông ta lẩm bẩm:

- Dầu sao nhìn lũ chuột nhắt ngồi quay tròn quanh mình nghe kể chuyện cũng thấy thú vị. Nhưng cảnh đó cũng chẳng còn. Chỉ khi nào người ta lôi mình ra khỏi nơi này thì hạnh phúc mới trở lại.

Bao giờ đến lúc ấy nhỉ?

Một buổi sáng đẹp trời, người ta đến dọn dẹp kho thóc, khuân hòm đi và kéo cây thông ra khỏi xó nhà. Nó bị quăng xuống đất hơi mạnh, nhưng liền đó có một người vác nó đem qua một cầu thang sáng sủa.

- Đời lại vun vút lên rồi! Thông nghĩ thầm khi được mang ra sân và cảm thấy gió mát và ánh nắng đầu xuân.

Thông mãi nhìn các vật quanh mình đến nỗi quên cả bản thân mình. Liền với cái sân có mảnh vườn đầy hoa nở. Hoa hồng tươi thơm ngát rủ trên bờ rào, bồ đề đang ra hoa và chim nhạn vừa bay vừa hót: ‘‘kia rơ vì rơ vit.’’

- Giờ đây ta lại sắp được sống! Thông thì thầm và vươn cành ra. Than ôi! Cành đã khô vàng. Người ta quăng thông vào một xó giữa đám cây tầm ma và cây gai. Ngôi sao bằng giấy vẫn còn đính trên ngọn và vẫn lấp lánh ánh nắng.

Trong sân có vài đứa trẻ con hôm lễ Noël đã nhảy múa quanh cây thông và thấy thông hôm ấy đẹp. Đứa bé chạy lại cầm ngôi sao vàng óng, reo lên:

- Ồ, xem này! Ngôi sao hãy còn đính trên cây thông Noël già xấu xí này!

Nói rồi, nó dậm giầy lên cành thông gãy răng rắc.

Thông ta nhìn những đoá hoa đẹp và khu vườn xanh tươi mát ủe rồi lại nhìn cái thân mình. Nó muốn quay trở lại xó tối trong kho thóc. Nó nghĩ đến thời thanh xuân của nó trong rừng, nghĩ đến cái đêm Noël vui sướng và nghĩ đến những con chuột nhắt thích nghe kể chuyện Dumpe-le-Ballot - Thế là hết! Ai bảo lúc sướng chả biết đường mà sướng?

Một anh đầy tớ đến chặt cây ra từng mảnh, được một bó củi to đem đun bếp. Người ta nghe thấy tiếng thở dài và những tiếng kêu thất thanh. Bọn trẻ con chạy lại đứng trước ngọn lửa mà reo lên: ”Phì! Phì!” nhưng những tiếng phì phì của cây thông là những tiếng thở dài thực sự. Nó nghĩ đến những ngày hè trong rừng, những đêm đông ngoài bầu trời khoáng đãng, những ngôi sao lấp lánh trên trời. Nó nghĩ đến đêm Noël và đến Dumpe-le-Ballot, câu chuyện độc nhất đã học được và kể lại được.

Thế rồi chẳng còn sót lại một tí gì của cây thông non nữa.

Lũ trẻ con lại chạy ra sân, đứa bé nhất còn đeo trên ngực ngôi sao vàng mà thông đã được đeo trong cái tối sung sướng nhất của đời nó.

Cái tối hôm ấy không còn nữa, cây thông non tội nghiệp cũng không còn nữa và câu chuyện của chúng ta cũng hết như tất cả các câu chuyện trên đời này.