81-82.

LƯƠNG KÝ, VIÊN TƯỚNG CHUYÊN QUYỀN

Vương triều Đông Hán từ Hán Hòa Đế trở đi, các hoàng đế khi lên ngôi đều còn là trẻ con, vị hoàng đế nhỏ nhất là một em bé mới sinh ra được hơn 100 ngày. Hoàng đế nhỏ tuổi, theo lệ thì Thái hậu sẽ lâm triều chấp chính, Thái hậu lại trao quyền cho người trong họ mình. Như vậy xảy ra tình thế ngoại thích chuyên quyền. Có hoàng đế chết đi mà không có con, thái hậu và ngoại thích liền tìm chọn một chú bé trong hoàng tộc đưa lên làm hoàng đế để dễ bề khuynh đảo triều chính. Nhưng, tới khi hoàng đế lớn lên, bắt đầu hiểu biết, không chịu làm bù nhìn mãi, muốn thoát khỏi sự khống chế của ngoại thích, biết dựa vào ai? Chỉ còn một số hoạn quan hàng ngày phục vụ hoàng đế là gần gũi nhất. Kết quả là hoàng đế phải dựa vào lực lượng này để tiêu diệt thế lực ngoại thích. Và do đó, quyền lực của ngoại thích lại chuyển sang tay hoạn quan. Bất kỳ là ngoại thích hay hoạn quan, tất cả đều là đại biểu của thế lực thối nát nhất trong tầng lớp cường hào, địa chủ. Hai tập đoàn ngoại thích và hoạn quan tranh giành quyền lực với nhau, luân lưu nắm triều chính, khiến nền chính trị của Đông Hán ngày càng hủ bại.

Năm 125, vị hoàng đế thứ 7 triều Đông Hán là Hán Thuận Đế lên ngôi, ngoại thích họ Lương nắm quyền. Lương Thương và Lương Ký, cha và anh của thái hậu kế tiếp nhau làm đại tướng quân. Lương Ký là một con người hết sức kiêu ngạo và ngang ngược. Ông ta càn rỡ, công khai ức hiếp, tống tiền, hoàn toàn không đếm xỉa đến hoàng đế. Khi Hán Thuận Đế chết, chú bé 2 tuổi nối ngôi là Xung Đế được nửa năm sau cũng chết, Lương Ký chọn trong hoàng tộc một chú bé 8 tuổi lên thay, tức là Hán Chất Đế. Hán Chất Đế tuy nhỏ nhưng rất linh lợi, không ưa sự ngang ngược của Lương Ký. Có lần, trước mặt tất cả bá quan văn võ trong triều, Hán Chất Đế chỉ mặt Lương Ký nói: "Ngươi đúng là một tướng quân ngang ngược". Lương Ký rất căm, nhưng không tiện nổi nóng lúc đó. Ông ta nghĩ: thằng bé này mới chừng ấy tuổi mà đã ghê gớm thế, lớn lên sẽ khó mà bắt nạt được. Rồi ngầm sai người trộn thuốc độc vào bánh, dâng lên hoàng đế.

Hán Chất Đế ăn bánh xong, cảm thấy trong bụng khó chịu, liền sai nội thị gọi thái úy Lý Cố vào. Lý Cố thấy hoàng thượng ôm bụng nhăn nhó, liền hỏi: "Hoàng thượng thấy ngọc thể ra sao?"

Chất Đế nói: "Ta vừa ăn bánh xong, thấy bụng đau quặn, miệng khô muốn uống nước".

Lương Ký đứng cạnh vội tâu: "Không được! Uống nước vào sẽ bị nôn mửa". Nói chưa xong thì vị hoàng đế 8 tuổi đã ngã lăn ra chết tức khắc.

Giết xong Chất Đế, Lương Ký lại chọn một chú bé 15 tuổi trong hoàng tộc là Lưu Chí lên làm hoàng đế. Đó là Hán Hoàn Đế. Hán Hoàn Đế lên ngôi, Lương hoàng hậu trở thành Lương thái hậu, triều chính hoàn toàn nằm trong tay Lương Ký, Lương Ký càng hoành hành ngang ngược hơn nữa. Để hưởng thụ cuộc sống xa hoa không kém gì hoàng đế, Lương Ký cho xây dựng rất nhiều lâu đài, dinh thự, chiếm rất nhiều ruộng đất của dân chúng ở ngoại thành Lạc Dương để làm vườn hoa riêng, trong đó có đủ đình đài, lầu, các đẹp đẽ xa hoa. Hắn ta thích nuôi thỏ, xây dựng một khu nuôi thỏ ở phía tây thành, lệnh cho các địa phương nộp thỏ, đưa vào vườn. Hắn đóng dấu vào mỗi con thỏ làm ký hiệu riêng. Ai lỡ tay bắn chết một con thỏ trong vườn nhà họ Lương đều bị ghép vào tử tội. Có một thương nhân từ Tây Thành đến Lạc Dương, không biết lệnh cấm đó, bắn chết một con thỏ. Vụ án đó gây liên lụy, làm thiệt mạng hơn 10 người.

Lương Ký bắt mấy ngàn con cái dân lương thiện về làm nô tỳ, gọi những nô tỳ đó là người "tự bán mình", tỏ ý rằng họ tự bán thân cho Lương Ký. Hắn còn cho người đi điều tra những nhà giàu, bắt họ về, tùy tiện ghép cho một tội và buộc gia đình phải mang tiền đến chuộc. Ai ít tiền thì bị xử tội chết. Có một người rất giàu, tên là Tôn Phấn. Lương Ký tặng ông ta một con ngựa và hỏi vay 50 triệu, Tôn Phấn bị bắt buộc, đành đưa cho vay 30 triệu. Lương Ký nổi nóng sai quan dưới quyền bắt Tôn Phấn lại, vu cho mẹ Tôn Phấn là nô tỳ của nhà họ Lương đã bỏ trốn, lại ăn trộm và mang theo rất nhiều châu ngọc, vàng bạc, nay phải mang trả lại. Tôn Phấn không chịu, liền bị đánh chết và tịch thu toàn bộ tài sản.

Lương Ký hoành hành ngang ngược, chà đạp lên pháp luật như vậy suốt gần 20 năm, cuối cùng xảy ra mâu thuẫn với Hán Hoàn Đế. Vì Lương Ký cử người giết hại mẹ của Lương quý nhân là người được Hoàn Đế sủng ái nên Hán Hoàn Đế chịu không nổi, liền bí mật liên hệ với 5 hoạn quan có thù riêng với Lương Ký. Nhân dịp Lương Ký không phòng bị, đem hơn 1000 vũ lâm quân, bất ngờ bao vây chặt nhà ở của Lương Ký. Lương Ký hoảng hốt, không có cách nào đối phó, đành uống thuốc độc tự sát.Toàn bộ họ hàng, con cháu của Lương Ký đều bị xử lý, kẻ bị giết, kẻ bị cách chức trong triều, hơn 300 quan chức thuộc bè cánh Lương Ký đều bị cách chức. Triều đình bỗng chốc hầu như rỗng không, không còn quan chức nữa.

Gia tộc họ Lương sụp đổ, trăm họ mừng vui phấn khởi. Hán Hoàn Đế ra lệnh tịch thu gia sản của Lương Ký, tổng cộng lên tới 3000 triệu, tương đương với một nửa số tô thuế trong cả năm của toàn quốc. Những ruộng đất của nông dân bị Lương Ký chiếm làm vườn hoa, vườn nuôi thỏ đều được trả lại cho chủ cũ. Hán Hoàn Đế luận công ban thưởng, phong cho 5 hoạn quan làm hầu tước, gọi là "Ngũ hầu". Từ đó trở đi, chính quyền Đông Hán lại chuyển từ tay ngoại thích sang tay hoạn quan.

SỰ KIỆN "ĐẢNG CỐ"

Sau khi ngũ hầu hoạn quan lên nắm quyền, chúng lại càn rỡ chẳng khác gì Lương Ký. Chúng nắm giữ triều chính, mua quan bán tước, từ trong triều đến các quận huyện trong cả nước, đều có tay chân của chúng. Tình hình xã hội vô cùng đen tối. Lúc đó, có một số quan chức xuất thân địa chủ, trí thức, bất mãn với sự chuyên quyền của hoạn quan, chủ trương cải cách triều chính, bãi chức các hoạn quan. Một số thái học sinh xuất thân địa chủ vừa và nhỏ thấy xã hội hủ bại, không tìm thấy lối thoát, cũng đòi hỏi cải cách. Họ phê bình triều chính, hết sức căm thù bọn hoạn quan nắm quyền và những kẻ thân với hoạn quan.

Năm 165, Trần Phiêm làm thái úy, danh sĩ Lý Ưng làm tư lệ hiệu úy, họ đều là những người không ưa hoạn quan. Thái học sinh đều ủng hộ họ, coi họ là những nhân vật mẫu mực. Sau khi Lý Ưng làm tư lệ hiệu úy, có người cáo giác em của hoạn quan Trương Nhượng, huyện lệnh huyện Dã Vương (nay là huyện Tầm Dương, Hà Nam) là Trương Sóc tham nhũng, cướp đoạt của dân. Lý Ưng điều tra xét vụ Trương Sóc. Trương Sóc chạy đến Lạc Dương ẩn nấp trong nhà của anh. Lý Ưng tự dẫn sai dịch đến khám xét nhà Trương Nhượng tìm thấy Trương Sóc trong bức tường kép, liền giải đi. Trương Nhượng vội nhờ người đến xin xỏ, nhưng Lý Ưng đã định xong tội Trương Sóc và đem hắn ra xử tử rồi.

Trương Nhượng căm giận, khóc lóc với Hán Hoàn Đế. Nhưng Hán Hoàn Đế xét thấy Trương Sóc đúng là có tội, nên không xử phạt gì Lý Ưng. Qua vụ đó, Lý Ưng càng trở nên nổi tiếng. Rất nhiều người trong giới trí thức muốn được gặp Lý Ưng. Ai được Lý Ưng tiếp kiến, đều coi là vinh dự đặc biệt, gọi đó là "đăng long môn" (đến cửa rồng). Năm sau có một phương sĩ (người làm nghề nghiệp phép thuật mê tín) tên là Trương Thành, thường giao du mật thiết với hoạn quan, được biết qua lời hoạn quan Hầu Lãm là triều đình sắp ban bố lệnh ân xá, liền dung túng cho con giết người. Lý Ưng lập tức cho bắt hung thủ, chuẩn bị xử án.

Hôm sau, lệnh đại xá được ban bố, Trương Thành đắc ý nói với mọi người: "Chiếu thư hạ xuống rồi. Tư lệ hiệu úy không thể không tha con ta ra". Lời nói đó tới tai Lý Ưng, ông nổi giận nói: "Trương Thành biết trước lệnh đại xá, cố ý cho con giết người. Lệnh đại xá không đến lượt con hắn ta". Rồi sai chém đầu con Trương Thành.

Trương Thành quyết không chịu bỏ qua, liền nhờ Trương Nhượng, Hầu Lãm giúp mình báo thù. Chúng tìm ra một quỉ kế cho đệ tử của Trương Thành là Lao Tu dâng thư tố cáo lên Hoàn Đế, vu cáo Lý Ưng kết bè đảng với các danh sĩ và thái học sinh phỉ báng triều đình, làm bại hoại phong tục. Hán Hoàn Đế nhận được tố cáo của Lao Tu, liền hạ lệnh bắt bớ người trong "bè đảng" đó. Ngoài Lý Ưng, còn có Đỗ Mật, Trần Thực, Phạm Bàng...cả thảy hơn 200 người. Tất cả đều bị chúng đưa vào danh sách đen của "bè đảng chống đối". Triều đình hạ lệnh ban thưởng, yêu cầu bắt hết những người đó.

Đỗ Mật cũng là một viên quan có tinh thần dũng cảm như Lý Ưng, dám đối đầu với các thế lực hoạn quan. Tiếng tăm 2 người tương đương nhau. Người đời thường gọi gộp họ là Lý-Đỗ. Lý Ưng bị bắt nên Đỗ Mật tất nhiên cũng không thoát. Trần Thực vốn là thái học sinh, nhưng vì nổi tiếng nên cũng bị đưa vào danh sách đen. Có người khuyên ông bỏ trốn, nhưng Trần Thực nói: "Tôi trốn được, nhưng còn những người khác thì sao? Tôi vào nhà giam, còn có thể giúp người khác can đảm lên". Rồi ông lên kinh thành, tự báo danh, vào nhà giam. Phạm Bàng cũng giống như Trần Thực, hiên ngang đi vào nhà giam.

Chiếu thư bắt đảng nhân được đưa xuống các quận, quan chức các quận liền ghi danh sách những người có liên quan, báo cáo lên, có quận có tới mấy trăm người, chỉ có thái thú quận Bình Nguyên ở Thanh Châu là Sử Bật không báo. Chiếu thư của triều đình liên tiếp giục giã ông và quan cai trị Thanh Châu còn cử người xuống Bình Nguyên tra xét. Viên quan đó tìm Sử Bật, quở trách ông tại sao không báo danh sách lên. Sử Bật nói: "Ở đây không có đảng nhân, tôi lấy gì để báo?".

Viên quan đó nghiêm mặt nói: "Thanh Châu có 6 quận, 5 quận kia đều có đảng nhân, tại sao quận Bình Nguyên lại không có?".

Sử Bật trả lời: "Thủy thổ phong tục mỗi nơi một khác. Các nơi khác có đảng nhân, tại sao Bình Nguyên cũng nhất định phải có?". Viên quan đó nín lặng, không biết nói thế nào.

Sử Bật lại nói: "Nếu ngài cứ nhất định bắt oan người tốt, thì nhà nào ở Bình Nguyên cũng có đảng nhân. Tôi thà chết, chứ bắt tôi báo đảng nhân thì tôi không thể nói ra người nào cả".

Viên quan đó không biết làm thế nào, liền ghi bừa tên một số quan chức ở Bình Nguyên để báo lên triều đình. Những đảng nhân bị giam trong ngục bị bọn hoạn quan sai người tra tấn tàn bạo. Họ phải đeo gông, xiềng ở cả đầu và tay chân, gọi là "tam mộc", và bịt mắt tra hỏi từng người. Cứ như vậy trong hơn một năm. Năm sau có một người ở Dĩnh Xuyên tên là Giả Bưu dũng cảm tự mình tới Lạc Dương kêu oan cho các nạn nhân. Đậu Vũ, cha của Đậu hoàng hậu cũng dâng thư lên Hán Hoàn Đế tha cho các đảng nhân. Ở trong ngục, Lý Ưng dùng biện pháp lấy tiến công để bảo vệ, ông cố ý đưa ra tên rất nhiều con em hoạn quan, nói chúng cũng là đảng nhân. Bọn hoạn quan lúc đó mới hoảng sợ, liền tâu với Hán Hoàn Đế: "Hiện nay thời tiết không bình thường, xin bệ hạ xuống lệnh đại xá cho thiên hạ".

Hán Hoàn Đế xưa nay vốn nghe theo bọn hoạn quan mọi điều, liền tuyên bố đại xá, tha hết hơn 200 người bị quy là đảng nhân. Những người này tuy được tha nhưng bọn hoạn quan không cho phép họ lưu tại kinh thành mà bắt tất cả trở về quê hương, đồng thời thông báo tên tuổi họ về địa phương, phạt họ suốt đời không được làm quan. Lịch sử gọi sự kiện này là "đảng cố" (giam giữ những phần tử kết bè đảng).

Không lâu sau, Hán Hoàn Đế mất, Đậu hoàng hậu và cha là Đậu Vũ bàn nhau, chọn trong hoàng tộc một chú bé 12 tuổi là Lưu Hoằng lên kế thừa ngôi hoàng đế. Đó là Hán Linh Đế, một hoàng đế hủ bại nổi tiếng trong lịch sử.