TITO -

dịch giả: lê thùy dương
hiệu định: nguyễn bá hưng

TITO

iá như không có hòn đá nhỏ thì có lẽ câu chuyện của tôi cũng chẳng bao giờ viết được cả. Hòn đá nhỏ ấy nằm trên một con đường ở vùng Badlands, và vào một đêm tối trời oi ả nó đã dắt vào chân con ngựa đang mang gã chăn bò say rượu Jack trên lưng. Gã chăn bò nhảy xuống đất theo thói quen để xem tại sao con ngựa lại đi tập tễnh. Vì quá say gã buông dây cương ra và con ngựa chạy mất hút vào bóng đêm. Gã chăn bò Jack hiểu rằng khó lòng đuổi kịp con ngựa bèn lăn kềnh ra dưới một bụi cây và ngáy ầm ầm.

Vầng mặt trời buổi sáng mùa hè đã trải những tia nắng vàng trên đỉnh những ngọn đồi tuyệt diệu vùng Badlanđs. Một con sói đồng cỏ già chạy xuyên qua con đường dọc theo suối Thượng. Nó ngoạm một con thỏ dùng làm bữa ăn sáng cho bầy con nó.

Từ xưa những người chăn gia súc ở vùng này đã chiến đấu rất ác liệt với lũ sói đồng cỏ. Cạm bẫy, súng đạn, bả độc và bầy chó đã tiêu diệt gần hết lũ sói, nhưng một số ít con còn sống sót đã luyện được thói quen thận trọng trên mỗi bước đi.

Bởi thế con sói cái già đã nhanh chóng rời bỏ con đường vừa mới đi qua: mọi nơi con người đã đặt chân lên đều đe dọa đem lại cái chết cho sói. Nó chạy dọc theo sườn một ngọn đồi không cao lắm rồi đi xuống một khe trũng mọc đầy cây lá nhọn mà nó lo lắng đánh hơi thấy thoang thoảng mùi chân người, và leo lên ngọn đồi bên cạnh. Tổ ấm của nó nằm tại đây, trên sườn dốc ngập ánh nắng mặt trời. Nó thận trọng lượn quanh một vòng, nhảy lên cao vài cái theo những hướng khác nhau, hếch mũi lên trong không trung. Nó không đánh hơi thấy mùi đe dọa hiểm nguy và yên tâm lại gần lối vào nhà, khe khẽ khịt khịt đánh tiếng.

Cả một bầy sói con phóng ra từ sau bụi ngải cứu ken đầy lối cửa, chúng nhảy qua cả người nhau rồi vừa sủa ăng ẳng và tru lên từng hồi ngắt quãng hệt một bầy chó con, vừa lao tới bữa ăn sáng mà sói mẹ mang về. Chúng xé thịt, tranh cướp nhau ăn, còn sói mẹ ngắm nhìn chúng và hả hê sung sướng.

Gã chăn cừu Jack tỉnh dậy lúc mặt trời đã lên cao và vừa kịp phát hiện con sói cái vào đúng lúc nó đi ngang qua đồi. Nó vừa đi khuất gã đã chồm dậy, leo lên đỉnh đồi và đứng đó trông thấy cả cái gia đình vui vẻ.

Gã đứng xem và chỉ nghĩ đến việc có thể lĩnh một phần thưởng kha khá cho mỗi con sói bị giết. Thế là gã lôi khẩu súng lục của mình ra ngay lập tức và ngắm vào con sói mẹ đang liếm đàn con đã ăn uống no nê. Phát súng vang lên và con sói mẹ ngã vật xuống chết.

Lũ sói con kinh hoàng lủi vào trong hang, còn Jack thì lấy đá lấp kín lối ra vào, rồi gã vừa nguyền rủa con ngựa ranh ma của mình vừa cuốc bộ đến một trang trại gần nhất, trong khi những kẻ bị cầm tù bé nhỏ run rẩy ép sát vào các góc sâu nhất.

Chúng ngồi suốt ngày trong hang tối, ngạc nhiên không hiểu tại sao mẹ chúng không mang thức ăn về cho chúng. Đến gần chiều tối chúng nghe có tiếng động ở gần cửa hang và trong hang lại sáng sủa. Những con sói hấp tấp nhất chạy ra đón mẹ, nhưng đấy không phải là sói mẹ. Hai tên khổng lồ nào đó đã phá tan hoang lối vào nhà chúng.

Chừng một giờ sau bọn người lần được vào đến cuối hang và họ tìm thấy trong góc xa nhất những con thú nhỏ lông mượt, mắt sáng đang rúm lại với nhau thành một đống lông. Họ dùng xẻng đập mạnh kết liễu đời những con thú bé bỏng, yếu ớt và run rẩy vì sợ, rồi quăng hết con nọ đến con kia vào bao tải.

Mỗi con thú nhỏ có cách hành động riêng của nó trước cái chết. Khi bị tóm lấy có con kêu rít lên, lại có con rên rỉ. Có hai con thậm chí đã thử cắn người bắt nó.

Một con sói con hiểu được ngay từ đầu mối nguy hiểm đã lẩn trốn đầu tiên, và người ta chỉ sờ đến nó sau khi đã giết chết những con sói khác. Nó nằm im thin thít, he hé mắt giả chết. Cả khi có một bàn tay thô lỗ chạm vào nó nó cũng không hề động đậy. Nhưng đúng lúc ấy gã Jack lại nghĩ rằng có thể lấy lòng người chủ trại được nên đã nói:

- Này, ta để lại con sói này cho lũ trẻ.

Thế là con thú nhỏ cuối cùng ném vào bao được sống sót trong tất cả anh chị em của nó đều bị giết chết. Ngay cả lúc nằm trong bao nó cũng không hề giãy giụa hay kêu rên gì hết.

Sau một hồi xóc, lắc khá lâu người ta mở bao, lôi con thú nhỏ ra và nó thấy trước mặt mình cả một đám đông những tên khổng lồ hai chân.

Thực ra đó là cư dân trang trại Chimneypot. Trong đám người đứng đó có cả lũ trẻ mà Jack trao tặng món quà sống. Quả thật người chủ trại đã trả gã chăn bò một đôla cho mỗi con sói bị giết.

Một người Mexico có mặt ở trang trại lúc đó giải thích cho lũ trẻ rằng: con thú ấy gọi là "Coyotito", tức là con sói đồng cỏ nhỏ.

Người ta bèn gọi con thú là Coyote, và về sau đã gọi nó ngắn gọn hơn là Tito.

II

Hóa ra đó là một con sói cái. Nó là một con thú nhỏ hấp dẫn với bộ lông mềm xốp và cái đầu rất lớn. Nó có vẻ ngoài giống một con chó cún, nhưng không làm bạn với lũ trẻ được bởi vì nó quá man dại và đa nghi.

Tito ăn tất cả mọi thứ người ta cho nó, nhưng không kết bạn với ai và không ai gọi được nó ra khỏi cũi cả. Vả chăng điều này có thể là do chỉ có lũ trẻ nhóc mới đối xử dịu dàng với nó, còn bọn thiếu niên và người lớn thì thường thô bạo kéo dây xích buộc nó mỗi khi họ muốn trông thấy nó. Những lúc như vậy nó cứ âm thầm chịu đựng và đôi khi còn giả bộ chết nữa.

Trong đám trẻ của người chăn gia súc có cậu bé Lincoln mười ba tuổi. Sau này cậu bé mới giống hệt người cha tốt bụng, dũng cảm và thông minh, còn lúc này cậu bé lại nhẫn tâm và độc ác.

Lincoln cũng mơ ước trở thành người chăn bò như tất cả bạn bè cùng lứa, và vì thế cậu tập ném thòng lọng suốt ngày. Nhưng chẳng có ai để cho cậu quăng thòng lọng bắt cả. Quăng thòng lọng vào cành cây và gốc cây thì chán ngấy, mà quẳng dây vào cổ các anh chị em thì bị cấm. Lũ chó cứ lủi tránh mỗi khi nhác thấy cậu bé với cuộn dây trong tay. Rốt cuộc chỉ có Tito là săn được. Nạn nhân bất hạnh chẳng mấy chốc đã hiểu rằng, muốn thoát thân chỉ có mỗi cách chui vào cũi, còn nếu chậm chân thì phải nằm ép sát bụng xuống đất. Như thế là Lincoln không ngờ được rằng chính bản thân cậu đã dạy cho Tito biết cái thòng lọng là nguy hiểm và cách thức tránh cái vòng dây chết người đó, mặc dầu con thú cũng đã phải trả giá đắt cho bài học ấy.

Đến khi Tito đã trở nên thuần thục tới mức không thể bắt được nó nữa thì cậu bé lại nghĩ ra trò tiêu khiển mới. Cậu kiếm một cái bẫy cáo đem vùi xuống đất ngay bên cũi và đổ đủ thứ đồ ăn thừa lên trên. Sau đó một lúc Tito bị mùi thức ăn lôi cuốn bèn thận trọng rón rén đến bên miếng mồi và sập một cẳng vào bẫy. Cậu bé nấp kín một chỗ quan sát. Cậu quăng thòng lọng vào cổ Tito và gọi thằng em út - một đứa học trò có năng lực của mình giúp sức gỡ con sói ra khỏi bẫy trước khi người lớn khám phá ra trò tinh nghịch của cậu.

Vài ba lần thí nghiệm tương tự như thế đã làm cho Tito cực kì ghê sợ cạm bẫy. Chẳng bao lâu nó đã học được cách nhận biết mùi sắt và tránh được bẫy mặc dù Lincoln đã vùi bẫy xuống đất vô cùng khéo léo, còn thằng em út thì đã lấy chiếc áo khoác che kín cũi để cho con sói không thấy được anh nó giấu bẫy.

Một lần dây xích tuột khỏi thành cũi và Tito định bỏ chạy. Nó ngập ngừng bò ra khỏi cũi, lôi theo dây xích. nhưng một người chăn gia súc trông thấy và đã bắn cho Tito một viên đạn chì nhỏ. Vết bỏng và cái đau buộc nó phải quay trở về ngay nơi ẩn náu độc nhất là cái cũi.

Dây xích lại được đóng chắc vào thành cũi. Bây giờ Tito hiểu rằng cần phải biết sợ cả bẫy, cả súng, và cách thoát thân duy nhất là núp vào một chỗ.

Nó nhanh chóng biết rằng còn có cả những mối nguy hiểm khác nữa.

Lincoln đã nhiều lần nghe người lớn nói chuyện với nhau là người ta thường dùng bả độc để diệt sói đồng cỏ. Cậu ta nảy ra ý định thử thí nghiệm với Tito.

Khó lòng kiếm được chất độc mã tiền vì người lớn giấu rất kĩ. Và thế là Lincoln lấy thuốc bả chuột nhét vào một miếng thịt và đem cho Tito ăn. Cậu bé đứng bên cũi chờ đợi kết quả cuộc thí nghiệm của mình một cách ung dung chẳng thua gì một giáo sư hóa học lúc khảo cứu một chất mới.

Tito ngửi miếng thịt. Bất kì vật gì trước tiên cũng phải dùng mũi kiểm tra cái đã. Mũi cảm thấy thức ăn có điều khả nghi nó phân biệt được trong đó ba mùi: mùi thịt thơm phức, mùi tay người khó ngửi nhưng quen thuộc và còn một mùi nào đó lạ hoắc. Do mùi lạ đó không phải là mùi bẫy cho nên Tito quyết định ăn miếng thịt. Nhưng vừa nuốt xong miếng thịt được vài phút thì bụng nó đau dữ dội rồi một cơn co giật hành hạ nó. Tuân theo bản năng chung của loài sói, nó bắt mình phải nôn miếng thịt có bả độc ra.

Sau đó nó nuốt ngốn ngấu một vài cọng cỏ nào đó. Không đến một giờ đồng hồ sau nó đã hoàn toàn bình phục rồi. Lincoln đã tống cho nó một lượng bả độc có thể giết chết mười con sói. Nếu như cậu ta cho nó ít bả độc hơn thì có lẽ mãi lâu về sau nó mới cảm thấy dạ dày bị đau và sẽ không kịp nôn ra. Từ đó trở đi Tito đời đời ghi nhớ cái mùi bả chuột đặc biệt đã làm cho nó đau đớn đến thế.

Ngoài ra Tito còn học được cách sử dụng cỏ làm thuốc chữa bệnh mà thiên nhiên đã chuẩn bị sẵn hầu như ở khắp mọi nơi cho nó. Từ đấy cứ vừa thấy đau là nó đã lao đi tìm cỏ. Và đến khi Lincoln lập mẹo lại đút được cho nó một miếng mồi có ít bả độc thôi thì nó đã biết phải làm gì với miếng bả đó và đã thoát nạn.

Ít lâu sau một người bà con gửi tặng làm quà cho Lincoln một con chó Bull-terrier. Con chó mang lại cho Lincoln nhiều niềm vui, nhưng đã gây cho con sói nhiều nỗi khốn khổ. Cậu bé thường xuyên suỵt con Bull-terrier hung dữ xông vào Tito. Tito còn nhớ như đinh đóng cột rằng, khi gặp gay cấn thì tốt nhất là im lặng và khiêm tốn nằm dán xuống đất. Cuối cùng người lớn đã can thiệp và con chó Bull-terrier không được phép bén mảng đến cái sân có nhốt con sói Tito nữa.

Nhưng bạn chớ nghĩ rằng lúc nào Tito cũng trầm tĩnh và khiêm nhường. Nó đã học cắn rồi. Nó săn bắt lũ gà tha thẩn trong sân. Nó giả vờ ngủ để kín đáo theo dõi lũ gà và lúc chúng đến sát bên cũi mới bất ngờ chồm lên và tóm gọn một ả gà mái lơ đễnh nhất.

Thêm vào đó nó còn làm mọi người bực tức vì những bài hát của nó: Sáng nào, chiều nào nó cũng hát.

Nó đã nhiều lần bị đánh đập về tội say mê hát đó. Các cửa ra vào và cửa sổ trong nhà cứ vừa đóng sập lại là Tito ngừng hát và lủi vào cũi. Nó biết rằng sau tiếng sập cửa sẽ có gậy gộc, hoặc đá hoặc đạn chì bay tới nó. Càng ngày nó càng khiếp sợ con người và súng ống.

Chẳng ai biết tại sao nó ưa ca hát. Bài ca của nó gồm một tràng sủa ngắt quãng và những tiếng gào ai oán. Tất cả lũ chó lập tức đáp lại lời ca của nó, và có một lần thậm chí một con sói hoang đã lên tiếng đáp từ phía đồi núi xa xa. Tito thường hát khi hoàng hôn buông xuống và vào lúc rạng đông, nhưng đôi lúc ngay cả giữa trưa nó cũng cất tiếng tru thảm thiết khi bất chợt nghe thấy một tiếng động nào đấy.

Tito giấu một đống xương nhỏ trong góc cũi sâu nhất, và chôn vài mẩu thịt xuống dưới lớp đất trước cửa cũi. Đó là những kho dự trữ cho trường hợp đói kém. Nó nhớ rất rõ chỗ để kho báu của nó.

Nếu nó phát hiện có người biết chỗ chôn kho dự trữ của nó thì nó lập tức chuyển chỗ ngay khi có cơ hội thuận lợi.

Thế là Tito đã bị giam cầm một năm rồi. Trong thời gian ấy nó đã lớn lên rất nhiều và tích góp được vô số kinh nghiệm mà giống nòi hoang dã của nó nhiều khi phải trả bằng cả tính mạng mới có nổi. Tito đã quen với cạm bẫy và súng đạn và biết sợ hãi những thứ đó. Nó đã ghi nhớ suốt đời miếng mồi có bả độc bốc mùi như thế nào và cần phải làm gì nếu chẳng may nuốt phải miếng thịt độc. Nó hiểu rõ phải ca những bản nhạc sáng và chiều càng ngắn càng tốt. Nó học được cách căm thù và khiếp sợ bầy chó. Và nó nhớ rõ ràng nhất quy tắc: khi mối nguy hiểm đến sát nách thì hãy nằm dán mình sát đất đừng có làm gì cả chớ có động đậy để khỏi bị phát hiện thấy.

Tito đã trưởng thành thì người chủ trại mua về hai con chó săn chân dài chính nòi. Ông ta nghĩ rằng sẽ dùng chúng diệt nốt những con sói đồng cỏ còn sót lại vẫn thỉnh thoảng xông vào tấn công đàn cừu và bê chăn thả ngay giữa đồi cỏ. Tito đã khiến cho ông chán ngấy và ông quyết định sử dụng nó để luyện cho mấy con chó biết cách săn sói Người ta ném con sói vào bao, mang đi xa nhà một phần tư dặm sau đó quăng nó xuống đất và thả luôn lũ chó săn chân dài ra. Lũ chó phóng nhanh với tốc độ chưa có con vật bốn chân nào sánh nổi. Tito cũng cắm đầu cắm cổ chạy, khiếp sợ trước những tiếng la hét và thậm chí cũng còn sợ vì cảm thấy mình được tự do. Một phần tư dặm ngăn cách nó với lũ chó chẳng mấy chốc đã rút ngắn lại còn có một trăm yard, rồi chỉ còn năm mươi yard. Tito chẳng còn lối nào thoát được nữa. Chỉ một phút nữa thôi lũ chó sẽ chộp được nó và xé xác nó ra. Nhưng đột nhiên Tito dừng bước, quay phắt lại và tiến lại gặp đàn chó, ve vẩy đuôi mừng rỡ.

Chó săn chân dài là nòi chó đặc biệt. Chúng sẵn sàng đuổi đến cùng và xé xác tất cả những kẻ bỏ chạy. Nhưng ai không chạy mà lại điềm nhiên nhìn thẳng vào mắt chúng thì ngay lập tức không còn là kẻ thù của chúng nữa.

Bây giờ cũng xảy ra tình hình tương tự như vậy. Những con chó săn chân dài đang phóng nhanh đã chạy vụt qua trước mặt Tito, nhưng chúng lập tức chạy vòng trở lại, đầy vẻ bối rối. Những người đi săn cũng hoang mang. Con sói bé nhỏ dũng cảm hóa ra tinh ranh hơn tất cả mọi người.

Lũ chó săn chân dài không chịu tấn công con thú đang ve vẩy đuôi với chúng và không có ý bỏ chạy. Nhưng người ta phát hiện ra ngay rằng con sói đồng cỏ vừa lấm lét nhìn quanh vừa chân trước chân sau lùi ra xa một khoảng cách an toàn. Chiếc thòng lọng liền được quăng rít trong không trung, và Tito lại bị bắt làm tù binh.

Ngay hôm sau người ta quyết định lập lại thí nghiệm, nhưng lần này cho con chó Bull-terrier hung dữ hợp sức cùng lũ chó săn chân dài. Tito lại dùng ngón mánh khóe ranh ma gây bối rối cho lũ chó săn chân dài. Nhưng con chó Bull-terrier đang thở hồng hộc lao đến chậm hơn ba phút thì lại không lịch sự như vậy. Nó nhanh nhẹn đớp lấy cổ Tito đầy lông rậm và ra sức lắc. Sau vài giây đồng hồ Tito đã nằm bất động trên mặt đất. Mọi người túm lấy con chó Bull-terrier can trường, còn lũ chó săn chân dài thì cứ luẩn quẩn chạy quanh, hoang mang không hiểu chuyện gì đã xảy ra.

Một người Anh tới xem người ta làm tình làm tội con sói đã xin được lấy một mẩu đuôi con thú để làm kỉ niệm. Người ta đồng ý. Ông ta bèn tóm đuôi Tito nhấc bổng lên và chặt một nhát dao đứt nửa cái đuôi nó. Tito rơi xuống đất, thét lên đau đớn và bỏ chạy. Hóa ra là từ nãy đến giờ nó chỉ giả vờ chết. Phát cuồng lên vì đau đớn nó chạy như tên bắn qua cả truông xương rồng và ngải cứu.

Chó săn chân dài coi con thú bỏ chạy là kẻ thù cần phải tóm cổ bằng được. Lũ chó săn chân dài chân thon và con Bull-terrier yếm trắng lao vào cuộc đuổi bắt. Nhưng may mắn thay, có một con thỏ rừng chạy ngang qua đường đuổi của lũ chó. Lũ chó săn chân dài mất hút Tito bèn đuổi theo con thỏ nhưng con này đã nhanh chóng mất biến vào trong một hang chuột vàng. Trong thời gian đó Tito đã chạy xa được một khoảng cách an toàn.

Nó cảm thấy thật tuyệt vời mặc dầu cái đuôi bị chặt đứt vẫn đau nhói. Nó chạy thật nhanh về phía trước, lẩn tránh vào các bụi cây và mương xói cho đến khi tìm được một cái hang đáng tin cậy giữa vùng đồi núi.

III

Mọi con thú hoang đều có ba nguồn nhận thức. Nguồn thứ nhất là kinh nghiệm của tổ tiên, là bản năng truyền lại cho nó theo di truyền. Kinh nghiệm này được tích góp lại qua cả loạt thế hệ sau nhiều thế kỉ đấu tranh với hiểm nguy. Nó đặc biệt cần thiết trong thời gian đầu của cuộc đời bởi vì nó bảo toàn con thú ngay từ giờ phút mới lọt lòng. Nguồn nhận thức thứ hai là kinh nghiệm của cha mẹ và của những con thú lớn tuổi khác cùng loại. Kinh nghiệm này được truyền dạy qua noi gương và giữ vai trò quan trọng trong năm tuổi đầu tiên. Nguồn nhận thức thứ ba là kinh nghiệm bản thân, nó càng về sau càng trở thành quan trọng hơn.

Bản năng di truyền không phải lúc nào cũng giúp ích được con thú, bởi vì nó không đáp ứng kịp thời và đủ linh hoạt trong khi hoàn cảnh sống lại thay đổi thường xuyên. Nguồn nhận thức thứ hai có chỗ yếu là loài vật không có khả năng diễn đạt ý nghĩ bằng ngôn ngữ. Còn nguồn nhận thức thứ ba thì có chỗ dở là, kinh nghiệm bản thân bao giờ cũng thu nhập được qua con đường nguy hiểm. Nhưng cả ba nguồn nhận thức gộp lại là đủ để phòng thân một cách chắc chắn.

Tito học cách sống không giống như những con thú cùng lứa với nó. Nó tích lũy được nhiều kinh nghiệm bản thân hơn những con sói đồng cỏ còn trẻ khác, nhưng ngược lại nó chưa bao giờ được thấy tấm gương của những con sói lớn tuổi hơn, mà bản năng di truyền ở nó thì lại chưa được thức tỉnh.

Tito cứ chạy, chạy mãi. Thỉnh thoảng nó ngồi xuống liếm cái đuôi bị chặt đẫm máu. Cuối cùng nó gặp một xóm chuột vàng. Vô số con chuột vàng đang ngồi bên cửa hang và liếc nhìn vị khách không mời mà đến, nhưng khi Tito vừa mới tiến đến gần thì chúng đã biến hết đi trong nháy mắt. Con sói cứ chạy từ phía này qua phía khác theo bản năng săn mồi, nhưng chỉ hoài công vô ích.

Có lẽ Tito sẽ đành phải nhịn đói nếu như nó không tóm được trong đám cỏ bên bờ sông hai con chuột đồng. Nhưng vài ngày sau nó đã biết cách kiếm được thức ăn. Xung quanh đấy đầy rẫy chuột đồng, thỏ, chuột vàng, thằn lằn.

Mỗi ngày Tito săn mồi một tinh ranh và may mắn hơn. Có hai lần nó trông thấy người có chó đi theo. Giá ở địa vị nó có lẽ bất cứ con sói hoang nào cũng sủa lên khiêu khích hoặc trèo lên đồi để từ đó theo dõi kẻ thù. Nhưng Tito hiểu rằng làm như thế là ngu xuẩn và nguy hiểm. Nó chỉ nằm dán người xuống đất và im thít. Nếu như nó bỏ chạy thì có lẽ đã không tránh khỏi bị bầy chó phát hiện rồi. Như vậy là kinh nghiệm mà nó tích lũy được ở trang trại đã cứu thoát nó khỏi mối nguy hiểm chết người.

Loài sói đồng cỏ nổi tiếng là chạy nhanh. Con sói đồng cỏ không tin trên đời này còn có con vật nào đuổi kịp nó - nó thường đùa bỡn với những kẻ đuổi bắt nó. Nhưng khi chó săn chân dài đuổi theo nó thì trò nô đùa đó đã kết thúc bằng một thảm họa cho sói đồng cỏ. Đã quá muộn khi sói đồng cỏ hiểu ra rằng nó cần phải nghiêm túc chạy trốn kẻ thù này.

Tito lớn lên trong xiềng xích và hoàn toàn không biết chạy. Cho nên nó chẳng có cơ sở nào để tin tưởng ở đôi chân của mình cả. Nó chỉ sống dựa vào trí thông minh của mình và cái đó lại là vị cứu tinh của nó.

Suốt mùa hè Tito sống bên bờ sông Missouri-nhỏ. Nó tiếp tục học các mánh khóe săn bắt và chộp mồi. Giá như nó lớn lên trong tự do thì có lẽ nó đã học được hết các cách thức đó ngay từ khi chưa rụng răng sữa rồi.

Nó cố tránh thật xa khu người ở và vừa mới đánh hơi thấy mùi người hoặc súc vật lạ là đã lập tức lẩn tránh.

Tito sống qua mùa hè trong cảnh cô đơn hoàn toàn. Ban ngày nó không cảm thấy đơn côi, nhưng khi mặt trời lặn thì nỗi khát khao được hát lại xâm chiếm cõi lòng nó không sao cưỡng lại nổi.

Không phải nó tự nghĩ ra bài hát cho mình. Từ thời xa xưa tất cả nòi giống sói đồng cỏ đều biểu lộ tình cảm của chúng trong những âm thanh man dại ấy, ở đó bạn cảm thấy có cả chính bản thân con sói, cả cánh đồng cỏ cao lẫn tổ tiên nó. Khi một con sói cất tiếng hát nó tác động lên những con sói khác giống như âm thanh của chiếc kèn đồng hay tiếng trống trận tác động lên quân lính, hoặc hiệu lệnh xuất quân đối với thổ dân da đỏ. Bất kì con sói đồng cỏ nào, dù lớn lên ở đâu đi nữa, đều đáp lại bài ca ban đêm ấy. Chúng hát sau khi mặt trời lặn và vào lúc trăng lên. Nhưng bài ca nặng nề và âm vang nhất thường được chúng cất lên vào lúc bình minh.

"U-ya-yayaya-ôô-ôô-ô-u...".

Cái giai điệu hoang dã ấy cứ nhắc đi nhắc lại mãi như thế. Đối với con người nó hoàn toàn đơn điệu vì con người không thể phân biệt được từng âm thanh riêng biệt, cũng hệt như con sói đồng cỏ không thể phân biệt nổi lời bài hát của người chăn gia súc vậy.

Do tập tính bẩm sinh Tito vẫn hát những bài ca đó vào những lúc nhất định. Nhưng kinh nghiệm đau buồn đã dạy nó chỉ hát ngắn gọn và khe khẽ thôi. Một vài lần nó đã nghe thấy có tiếng đáp lại của đồng loại từ nơi xa xôi, nhưng nó lại ngượng ngùng nín lặng ngay lập tức và bỏ đi chỗ khác.

Một bận đang lang thang dọc bờ suối Thượng thì nó bắt gặp một dấu vết: rõ ràng ở đây người ta đã kéo lê một miếng thịt trên mặt đất. Mùi thịt hấp dẫn kì lạ, nó bèn lần theo dấu vết. Chẳng bao lâu Tito tìm thấy miếng thịt. Nó đang đói, bây giờ hầu như lúc nào nó cũng bị cái đói hành hạ. Nó bị cám dỗ ghê gớm và không đếm xỉa gì đến việc mùi vị đó hoàn toàn không bình thường, nó cứ nuốt chửng miếng thịt. Vài phút sau nó thấy đau dữ dội. Hồi ức về miếng mồi tẩm độc mà thằng bé ở trang trại nhét cho nó vẫn còn sâu đậm. Nó đưa hàm răng đánh vào nhau lập cập sùi đầy bọt trắng bứt vài cọng cỏ, và sau khi nôn ọc được miếng thịt có tẩm độc dược ra thì nó ngã vật xuống đất mà co giật.

Gã Jack đã rải miếng thịt có bả đó. Gã làm mọi việc này hồi đêm qua và đến sáng khi đi ngang qua cây cầu bắc trên sông thì gã nhìn thấy Tito đang vật vã co giật. Gã đoán ra ngay là bả độc đã ra tay và vội vã đến bên nạn nhân. Con sói nghe thấy tiếng vó ngựa lộp cộp thì vùng dậy bằng một ý chí cố gắng phi thường. Jack vớ cây súng bắn một phát nhưng chỉ đạt kết quả làm cho con sói sợ hãi mà thôi. Tito thử chạy nhưng hai chân sau nó rời rã. Nó thu hết sức tàn lao về phía trước, kéo lê hai chân sau trên mặt đất.

Nếu như nó cứ nằm bất động thì có lẽ chỉ vài phút sau thì đã toi mạng vì bả độc rồi. Nhưng tiếng súng nổ và con người đến gần đã khơi dậy trong nó lòng quyết tâm táo bạo. Nó tiếp tục vật lộn với tình trạng bất lực của bản thân. Những dây thần kinh bị tê liệt ở chân được sự nỗ lực đó kéo căng ra và phải phục tùng ý chí. Mỗi phát súng bắn ra lại tiếp thêm sức lực cho Tito. Một cố gắng mãnh liệt mới đã bắt chân này phải vâng lời. Thêm vài khoảnh khắc nữa thì cả chân kia cũng sống lại. Và Tito lại nhẹ nhàng lao đi giữa vùng đồi núi cheo leo, chẳng chú ý gì đến cơn đau dữ dội vẫn đang gậm nhấm cơ thể nó.

Giá như lúc đó gã Jack thôi không đuổi theo nó nữa thì có lẽ trước sau rồi nó cũng nằm xuống đất và chắc chắn sẽ chết. Nhưng gã đã phi ngựa sát gót nó và cử bắn hết phát súng này đến phát súng khác đuổi theo, cho đến khi tới cuối dặm đường thứ hai thì Tito hết đau. Kẻ thù đã buộc nó phải cầu cứu phương thuốc hiệu nghiệm duy nhất là sự căng thẳng, sức lực siêu tự nhiên để làm sống lại đôi chân đã bị tê liệt. Vậy là Jack đã cứu Tito thoát nạn.

Qua cuộc phiêu lưu ngày hôm ấy Tito đã lĩnh hội được những kiến thức như sau: Mùi lạ của miếng thịt đó mang theo nó những nỗi đau đớn chết người. Nó không bao giờ quên chuyện ấy và từ đó trở đi bao giờ cũng nhận ra được chất độc mã tiền.

Cũng may là khi người ta săn bằng bẫy hoặc bả độc thì không cho chó tham dự, bởi vì bản thân lũ chó cũng có thế bị sa bẫy hoặc trúng bả độc. Nếu như trong cuộc đuổi bắt Tito có một con chó tham gia thôi thì cũng đã đủ khiến cho câu chuyện của chúng ta kết thúc ở đây rồi.

IV

Lúc mùa thu lạnh lẽo đang đến gần cũng là lúc Tito đạt nhiều thành công rực rỡ. Bây giờ nó đã có đủ những tập tính giống như một con sói đồng cỏ hoang bình thường, và nó đã hát mạnh dạn hơn bài ca chiều hôm của nó.

Một đêm trăng kia, sau khi nghe thấy tiếng đáp lại lời ca của nó thì hoàn toàn trái ngược với thói quen trước đây, nó đã hưởng ứng tiếng hát của đồng loại và ngay sau đó đã trông thấy một con sói có lông sẫm to lớn. Con này thận trọng tiến gần Tito. Lông gáy con sói cái dựng ngược lên. Nó nằm dán xuống đất và chờ đợi. Con sói lạ mạnh dạn tiến lại gần. Nó huơ mũi trong không khí rồi tiến thẳng theo hướng gió đến chỗ con cái. Sau đó nó đi lượn vòng quanh ả để cho ả cũng có thể ngửi thấy hơi nó, và mừng rỡ ve vẩy đuôi. Hành vi đó rõ ràng là biểu hiện tình bạn. Tito đứng lên, ve vẩy cái đuôi cụt lủn, và thế là chúng đã làm quen với nhau.

Con đực vừa mới tới là một gã sói rất to, gần gấp đôi Tito, và cái vệt lông sẫm trên lưng nó lại rộng và đen đến mức dân chăn bò đã gọi nó là con Yên ngựa. Từ giây phút đó trở đi đôi bạn mới bắt đầu sống bên nhau. Như thế không có nghĩa là lúc nào chúng cũng ở bên cạnh nhau. Không phải thế, có khi cả ngày trời chúng ở cách xa nhau hàng vạn dặm đường. Nhưng gần đến đêm thì bao giờ một con cũng trèo lên ngọn đồi nào đó và cất tiếng hát rõ to:

"Yáp-yáp-yáp, yu-ôu-uuu-uuu...".

Sau đó chúng đến gặp nhau để tiến hành một cuộc đột nhập trộm cướp nào đó. Yên ngựa khỏe hơn Tito, nhưng con cái lại có trình độ hiểu biết hơn và thông minh hơn nên chẳng bao lâu đã trở thành thủ lĩnh. Chưa đến một tháng mà lúc đầu chỉ có một con sói rồi sau đã có thêm hai con nữa đến nhập bọn và trở thành thành viên của cái liên minh tự do đó.

Con sói cái bé nhỏ cụt đuôi ấy có những hiểu biết mà hiếm có một con sói nào khác nắm được. Tito biết phải đối phó với các thủ đoạn con người như thế nào. Chẳng bao lâu bầy sói đã hiểu rằng phương pháp săn mồi của nó có hiệu quả hơn, bởi vì mỗi khi chúng đi săn mồi không có mặt nó thì chúng chẳng may mắn chút nào cả.

Một người chăn gia súc ở làng bên có hai chục con cừu. Bầy cừu được một con chó to tướng dữ tợn canh giữ. Một lần vào mùa đông hai con sói đồng cỏ thử công khai tấn công đàn cừu, nhưng kết cục là con chó chăn cừu đã nện cho chúng một trận tơi bời.

Vài ngày sau cả đàn kéo nhau đến nơi đó vào lúc chập tối. Không ai biết đích xác Tito sắp đặt công việc ra sao. Chỉ biết rằng nó là kẻ chủ mưu và người cầm đầu. Bầy sói nấp trong rặng liễu, còn Yên ngựa dũng cảm và nhanh nhẹn thì tiến thẳng đến chỗ đàn cừu và sủa ầm ĩ lên để khiêu khích kẻ thù ra đối địch. Con chó sủa dữ dội rồi nhảy xổ lên lăn xả vào kẻ thù.

Yên ngựa lừa cho con chó đến sát bên như có thể đớp được mồi thì nhảy lùi lại, và cứ như thế nó dử con chó vào xa trong rừng. Trong lúc đó Tito dẫn những con sói khác xua đàn cừu chạy tản mát tứ tung khắp hai mươi hướng, rồi vừa đuổi theo từng con cừu một vừa xé xác chúng ra vứt trên tuyết.

Trong bóng đêm con chó và chủ nó vất vả lắm mới tập hợp lại được những con cừu còn sống sót. Sáng hôm sau chủ và chó khẳng định rằng bốn con cừu trong đàn đã bị lùa đi và giết chết, còn bầy sói thì đã được một bữa tiệc đêm linh đình.

Người chăn cừu rắc thuốc độc lên mấy cái xác cừu và cứ để chúng nằm đó. Đêm hôm sau bầy sói đã quay lại. Tito ngửi những xác chết lạnh cứng, nhận ra mùi thuốc độc bèn sủa lên ngăn cấm và làm bẩn các xác cừu để không con sói nào trong bầy đụng chạm đến. Thế nhưng có một con sói háu ăn nhất không nghe theo lời Tito và cứ nhào vào ăn thịt. Cả đàn bỏ đi ngay, còn một mình con sói ấy nằm lại chết trên tuyết.

V

Jack nghe khắp nơi đồn đại về chuyện láo xược của bầy sói. Gã quyết định nghiêm chỉnh bắt tay vào việc và cố gắng dùng bẫy và bả độc tiêu diệt dù chỉ lấy một con trong số sói sống ở vùng suối Thượng. Được phút nào rảnh rỗi gã lại lên đường cùng với bầy chó lùng sục dọc bờ sông Missouri-nhỏ. Gã cứ lang thang như vậy suốt mùa đông và cũng đạt được kết quả: giết được hai con sói rừng và vài con sói đồng cỏ thuộc bầy của Cụt đuôi - cái tên mà bây giờ người ta dùng để gọi Tito.

Mùa đông năm ấy được đánh dấu bằng một loạt những cuộc tập kích, trong đó có cả những cuộc thắng lợi thậm chí có thể gọi là chiến công của bầy sói đồng cỏ. Dấu vết để lại trên tuyết và lời kể lại của những người chứng kiến đã khẳng định rằng, thủ lĩnh của bầy là con sói nhỏ cụt đuôi. Một trong những cuộc tập kích đó đã khiến cho nhiều người bàn tán.

Một buổi tối ở rất gần trang trại Chimneypot nghe thấy một con sói cất tiếng ca bài hát quen thuộc. Lũ chó sủa ầm lên như mọi bữa, nhưng chỉ có một mình con chó Bull- terrier lao đi tìm bầy sói vì chỉ có mỗi một mình nó không bị xích. Nhưng nó chẳng tìm thấy con sói nào cả và gầm gừ quay trở về nhà.

Hai mươi phút sau lại nghe thấy tiếng sói tru, cũng ở rất gần. Con chó terrier lại lao vào trong đêm. Một phút sau nghe thấy tiếng sủa khích động của nó, chứng tỏ nó đã gặp dấu vết sói. Nó vừa sủa điên cuồng và phóng lên phía trước cho đến khi tiếng nó khuất dần ở xa xa để rồi im bặt mãi mãi.

Đến sáng mọi người mới đọc thấy trên tuyết những gì xảy ra hồi đêm.

Lần thứ nhất bầy sói cất tiếng hát để xem có phải tất cả lũ chó đều được tháo xích chăng. Và sau khi phát hiện ra chỉ có một con được thả thì chúng mới bắt tay vào việc.

Năm con sói nấp dọc theo dấu chân mà một con để lại khi đi về phía trang trại, còn một con xông lên phía trước và cất tiếng tru. Con chó terrier hăng hái chạy ra theo tiếng kêu của nó, và bị con sói dử vào trận địa mai phục. Một mình con chó làm sao có thể địch nổi sáu con sói?

Bầy sói xé xác con chó terrier và chén thịt nó.

Chuyện xảy ra đúng tại nơi mà hồi nào con chó đã xông vào cắn Tito. Và sáng hôm sau, khi xem xét vết chân mọi người đều khẳng định rằng tất cả mọi chuyện đã được tiến hành theo một kế hoạch vạch sẵn, và kẻ chủ mưu lần này là con sói nhỏ cụt đuôi.

Ai cũng rất tức giận, Lincoln nổi khùng lên, còn Jack thì nói to:

- Chắc chắn là Cụt đuôi cố tình quay trở về để tính sổ với chó terrier.

VI

Đến mùa xuân tình bạn giữa Tito và Yên ngựa đã được củng cố vững chắc thêm lên. Bầy sói dĩ nhiên không đặt tên cho nhau như người và cả Tito lẫn Yên ngựa đều không gọi nhau là gì hết, nhưng chúng có tiếng nói riêng kiểu như tiếng sủa ngắn gọn mà chúng vẫn thường dùng để gọi nhau.

Liên minh sói tự do bấy giờ tự nó tan rã, vì thế mùa xuân cả bầy tự chia nhau thành cặp, và ngoài ra, bây giờ đã xuất hiện thêm nhiều chim và thú đến nỗi chẳng cần thiết phải đi săn mồi theo đàn nữa.

Thường thường giống sói đồng cỏ không ngủ trong hang. Chúng lang thang suốt đêm hết nơi này đến nơi khác, còn ban ngày thì chỉ ngủ vài giờ trên một sườn đồi ngập ánh nắng nào đó, nơi mà từ đấy dễ dàng phát hiện ra kẻ thù đang tiến lại gần. Nhưng đến đầu xuân thì kiểu sống của chúng thay đổi.

Vào lúc ban ngày trở nên ấm hơn, Tito và Yên ngựa bắt tay vào chuẩn bị tổ ấm cho gia đình tương lai của chúng. Trên sườn dốc của một nơi trũng nhỏ tràn trề ánh nắng mặt trời chúng tìm thấy một cái hang chồn bỏ không. Chúng bèn dọn dẹp sạch sẽ, đào rộng thêm ra và sâu xuống nữa. Sau khi ném vào đó một đống cỏ khô và lá rừng, chúng dựng trên một chỗ ở ấm cúng. Chỗ ở được bố trí ở một góc khô ráo, có nắng ấm giữa đồi núi cách sông Missouri-Nhỏ nửa dặm về phía tây.

Tito hầu như luẩn quẩn suất ngày bên nhà mới. Yên ngựa mang thức ăn về cho nó như thường lệ, nhưng thỉnh thoảng con cái cũng tự đi săn mồi tại xóm chuột vàng. Đó chính là nơi Tito mò đến hôm nó giành lại được tự do và bị mất mẩu đuôi. Giá như nó có tài đắm mình trong những hồi ức thì chắc hẳn bấy giờ nó sẽ tự cười vào mũi hồi ấy nó mới ngu ngốc làm sao! Thời gian qua nó đã trở nên tinh khôn và nguy hiểm hơn biết bao nhiêu!

Một con chuột vàng đào cho nó một cái hang cách biệt hẳn các con khác. Hang của nó thật là một cái hang mẫu mực.

Có một lần Tito trông thấy con chuột vàng ấy gặm cỏ cách hang chừng mười bước. Bắt gọn con chuột khi nó có mỗi một mình dĩ nhiên dễ dàng hơn nhiều so với khi nó ở trong xóm chuột, bởi lẽ nó chỉ có một cặp mắt để quan sát khắp bốn phương, trong khi ở trong xóm thì lại có nhiều cặp mắt. Tito quyết định chớp lấy cơ hội ấy. Nhưng biết khởi sự ra sao lúc chẳng có chỗ nào để nấp ngoài đám cỏ vàng úa?

Con gấu trắng biết cách lại gần con hải cẩu, và người da đỏ biết cách đến sát bên con hươu đang gặm cỏ. Tito cũng hiểu phải hành động thế nào và bắt tay vào thực hiện kế hoạch của nó.

Chuột vàng chỉ nhìn thấy rõ khi ngồi trên hai chân sau còn khi nó chúi mũi xuống cỏ thì mắt nó không giúp ích gì được cả, Tito biết rõ điều đó. Con vật xám vàng trên nền cát và cỏ vàng sậm chỉ bị phát hiện khi nó cất bước di chuyển. Tito cũng biết cả điều đó nữa.

Thế là thậm chí nó chẳng cần phải giấu mình cầu kì làm gì mà cứ nhẹ nhàng tiến đến gần con chuột, cố giữ ngược chiều gió để lúc nào cũng ngửi thấy mùi chuột. Nạn nhân của nó vừa nhúc nhích một tí, hai chân trước ôm một vật gì đó, là Tito đã đứng đờ ra tại chỗ rồi. Nhưng con chuột chỉ vừa chúi đầu xuống cỏ là nó đã quả quyết tiến lên tiếp, đồng thời vẫn theo dõi từng cử động của con thú nhỏ để rồi lại đứng im một chỗ nếu con chuột ngẩng đầu lên.

Có hai lần con chuột vàng lo lắng ngó quanh, nhưng không nhìn thấy gì cả nên nó lại tiếp tục gặm cỏ. Khoảng cách giữa Tito và nạn nhân của nó chẳng mấy chốc đã rút ngắn lại còn mười, rồi còn năm bước, vậy mà con chuột vẫn không hay biết gì cả. Cuối cùng Tito nhảy một bước rõ nhanh và ngoạm hàm răng vào cổ con chuột lơ đễnh.

VII

Không phải lúc nào mọi chuyện phiêu lưu mạo hiểm của Tito cũng thành công mĩ mãn như vậy. Có lần chỉ chút xíu nữa thì nó chộp được một con sơn dương con, nhưng sơn dương mẹ đã chạy đến cứu con và thiếu chút nữa đã dùng móng guốc đập vỡ sọ tên kẻ cướp ra. Tito không bao giờ còn phạm phải sai lầm này nữa - nó mất hẳn hứng thú săn loài sơn dương.

Đã hai lần nó buộc phải nhảy vội sang một bên để tránh khỏi bị rắn mai gầm cắn. Một vài lần nó bị bọn người đi săn nhắm bắn bằng súng tầm xa. Nhưng nó phải cảnh giác với lũ sói rừng nhiều hơn cả. Sói rừng to và khỏe hơn sói đồng cỏ nhiều, nhưng sói đồng cỏ lại chạy nhanh hơn và bao giờ cũng có thể thoát khỏi nanh vuốt sói rừng ở nơi trống trải. Nguy hiểm nhất là chạm trán sói rừng ở một góc hẻm nào đó.

Tito có một thói quen kì quặc đôi khi vẫn thấy ở loài sói rừng và sói đồng cỏ là tha bất kể đồ vật gì không ăn được đi hàng dặm đường mà chẳng cần biết để làm gì. Nhiều lần nó chạy lấm la lấm lét cả một - hai dặm đường, mồm ngoạm chặt một cái sừng bò mốc meo hoặc một chiếc ủng chỉ cốt để quăng đi khi có một thứ gì khác đập vào mắt nó.

Thói quen kì quặc đó đã mang lại thảm họa cho vài con chó săn chân dài ở trang trại Chimneypot. Gã chăn bò Jack rắc một dãy miếng thịt tẩm độc trên vùng đồi phía Tây. Tito biết thịt đã bị tẩm bả độc và không hề đụng đến. Nhưng một hôm nó ngoạm hai miếng và chạy qua sông Missouri-Nhỏ đến Chimneypot. Nó đi vòng quanh ngôi nhà một quãng khá xa và khi chợt nghe thấy tiếng chó sủa thì vất vội miếng thịt lại. Ngay hôm sau người ta thả chó ra cho đi dạo. Chúng bắt gặp thịt có chất độc và chén luôn. Mười phút sau đã có vài con chó săn chân dài nằm chết trên mặt đất - đáng giá tổng cộng đến bốn trăm đôla, sau vụ này người ta ra một đạo luật cấm diệt sói đồng cỏ bằng bả độc… Đạo luật đó thật là có lợi cho lũ sói đồng cỏ.

Không bao lâu Tito đã hiểu rằng, thậm chí đi săn những con thú cùng một loài cũng cần phải dùng những biện pháp riêng cho từng lần săn. Một con chuột vàng sống xa bầy thì bắt rất dễ, nhưng những con chuột vàng khác lại sống sát bên nhau. Ở giữa xóm chuột có một con chuột béo mập ngon lành, một trưởng xóm thực thụ, mà Tito đã nhiều lần thử tóm bắt. Một lần nó đã mon men đến gần con chuột này chỉ cách vài bước nhảy, nhưng thình lình tiếng huýt gió của con rắn mai gầm ở ngay sát nách buộc nó phải rút lui. Không phải là con rắn quan tâm đến số phận con chuột vàng, mà chỉ đơn giản là nó không ưa người ta quấy rầy nó. Tito vì sợ con rắn nên đành phải bãi bỏ cuộc săn. Không thể công khai tấn công "xóm trưởng" được bởi vì vị trí ngôi nhà của y đã biến tất cả cư dân trong xóm thành lính gác cho y. Và Tito chỉ còn cách chờ cơ hội mách bảo dùm cho nó một kế hoạch nào đó.

Loài sói đồng cỏ có thói quen quan sát từ chỗ cao nhất xem ai đang đi trên đường và sau đó chạy xuống ngửi vết chân. Tito cũng thường làm như vậy.

Một bữa có chiếc xe chở hàng che mui chạy từ phía thành phố về hướng nam. Tito nằm dán bụng xuống đất và quan sát. Kìa, có vật gì lăn xuống đường. Khi chiếc xe đi khuất, Tito theo thói quen nhảy ra mặt đường để ngửi dấu chân và coi xem cái gì vừa rơi ra. Thực ra là một quả táo rơi xuống, nhưng Tito chỉ thấy là một vật tròn tròn không có gì hấp dẫn, màu xanh giống như cái lá xương rồng mà lại không có gai nhọn và có mùi khác hẳn. Nó hít hít, lăn qua lăn lại và đã định bỏ đi. Nhưng ánh nắng mặt trời nhảy nhót trên trái táo mới vui vẻ làm sao, và khi Tito chạm vào thì trái táo lại lăn đi một cách hấp dẫn đến nỗi nó liền nhặt lên và vượt qua quả đồi quay trở lại nơi lũ chuột vàng sinh sống. Đúng lúc đó có hai con diều hâu thảo nguyên xuất hiện trên bầu trời xóm chuột vàng, và bầy thú căm ghét hai con chim đã đua nhau kêu toáng lên và giật giật đuôi, rồi sau đó lủi vào nấp trong hang hết cả.

Bầy chuột vừa biến đi hết thì Tito mò đến nhà "xóm trưởng" là kẻ mà từ lâu nó đã mài nanh giũa vuốt nhắm vào. Sau khi để trái táo lại chừng hai foot cách miệng hang của "xóm trưởng", nó chúi mũi xuống hang để tận hưởng cái mùi chuột béo ngậy ngon lành. Hang con này bốc mùi thơm ngon hơn hẳn những hang khác. Sau khi hít đã đời, Tito bình tĩnh nằm nấp sau bụi cây gần nhất cách hang khoảng hai mươi bước. Vài giây sau một con chuột vàng to gan nào đó ló ra khỏi hang và không thấy gì khả nghi bèn phát lệnh báo yên. Tất cả bầy chuột lũ lượt nối đuôi nhau xuất hiện và hai mươi phút sau cuộc sống trong xóm chuột lại sôi động như cũ. "Xóm trưởng" thò mặt ra sau chót vì bao giờ gã cũng quá ư quan tâm đến bản thân. Gã thận trọng ngó nghiêng rồi mới trèo lên chóp mô đất của mình.

Hang chuột vàng cấu tạo giống như cái phễu dẫn thẳng vào lòng đất. Miệng hang bao bọc một ụ đất đắp cao dốc thoai thoải ra phía ngoài.

Lúc "xóm trưởng" vừa nhác thấy cái vật tròn tròn kì quái nằm gần miệng hang thì gã phát hoảng lên. Nhưng sau khi xem xét kĩ lưỡng nó khẳng định rằng vật đó không nguy hại gì và lại có vẻ thú vị. Gã bèn rón rén lại gần trái táo, hít hít và cắn thử. Nhưng trái táo lăn tròn trên mặt đất dốc và trơn tru. Chuột vàng đuổi theo, gặm một miếng và quả quyết rằng trước mặt nó đã bầy ra một bữa tiệc ngon lành hiếm có. Tuy nhiên mỗi lần nó ngoạm trái táo thì hắn lại cứ lăn ra xa mãi. Dường như chẳng có mối nguy hiểm nào đe dọa "xóm trưởng" cả: tất cả đồng bọn của gã đều đang ở trên mặt đất, và thế là gã nhởn nhơ đuổi theo trái táo lăn tròn.

Dĩ nhiên là trái táo lăn xuống chỗ bụi cây mọc dưới khe xói. Mà đàng sau bụi cây lại có Tito đang nấp. Con sói thu người lại, thủ thế sẵn cặp giò nở nang và chờ đợi cho đến khi khoảng cách giữa nó với con chuột vàng chỉ còn ba bước nhảy. Thế là nó phóng vút ra như một mũi tên bắn từ một cây cung căng dây và chộp gọn nạn nhân của nó vào tay.

Chúng ta chẳng bao giờ biết được, trái táo có phải do tình cờ mà đặt trước hang chuột hay là mọi việc đều diễn ra có tính toán trước cả. Dù sao chăng nữa lần này trái táo cũng rất có ích cho Tito. Giá như trường hợp này còn xảy ra thêm hai lần nữa với Tito hoặc với những con sói thông minh nào đó khác, thường thường những trường hợp như thế này hay xảy ra với những con vật thông minh thì có lẽ lũ sói đồng cỏ có thể sẽ được trang bị thêm một phương pháp săn mồi mới mà tất cả đồng bọn của chúng đều phải công nhận.

VIII

Mùa xuân đã về. Dường như thiên nhiên tự nhủ: "Cần phải sáng tạo nên một vùng tập trung tại đó tất cả những gì tuyệt vời nhất trên trái đất một thiên đường cho cả người, lẫn thú vật và chim chóc", thế rồi tạo ra miền đồi núi hoang vu đẹp mê hồn này. Nơi đây lúc nào cũng sục sôi sự sống, với những cánh đồng cỏ cao bao la đan xen với những khu rừng nhỏ rợp bóng mát, còn những hồ nước và con suối nhỏ thì sáng lấp lánh dưới ánh nắng mặt trời. Trong vùng đồi núi này, nơi mà bầu trời lúc nào cũng trong xanh và mặt đất lúc nào cũng chói chang ánh nắng, thiên nhiên và hào phóng ban bố đặc ân trong khi ở những nơi khác thì nó phân phát dè xẻn như phân phát vàng vậy.

Những mương xói nhỏ ở phía tây đồi Chimney mọc toàn cỏ tốt. Nàng Xuân trang điểm cho mặt đất đầy những bông hoa màu sắc rực rỡ. Và thậm chí cả cây xương rồng tội nghiệp nhất trong loài thực vật cũng làm cho cả thế giới sửng sốt bằng cách trổ một bông hoa kiều diễm chẳng giống bản thân nó mấy tí, khác nào như viên ngọc trai so với mẹ nó là con trai ngọc. Dưới thung lũng và trên đỉnh đồi, đâu đâu cũng đều được nhận đặc ân của mùa xuân. Bấy giờ đó là giai đoạn cuối cùng của mùa đông đói kém, và bắt đầu mùa hè phóng khoáng tự do. Đó cũng là lúc mà rất cuộc rồi thiên nhiên cũng hạ lệnh cho lũ sói con mở mắt chào đời.

Sói mẹ chẳng cần phải học yêu mến những đứa con bé bỏng yếu ớt của mình. Trong một cái hang tranh tối tranh sáng ấm áp, Tito nuôi nấng, liếm láp, âu yếm bầy con của mình.

Nhưng tình yêu con cái cũng lớn lao như sự lo lắng cho sinh mạng của chúng. Trước đây Tito chỉ phải lo cho mỗi bản thân nó. Tất cả những gì nó học được từ thời thơ ấu kì lạ, tất cả những gì nó học được về sau đều chỉ giúp cho nó tự bảo vệ lấy thân. Còn bây giờ thì nó đã quên bản thân mình mà chỉ nghĩ đến đàn con.

Mối quan tâm duy nhất của nó là giữ bí mật mái nhà của nó. Tito đi về một cách vô cùng cẩn mật và chỉ đi sau khi đã chăm chú quan sát địa thế.

Mọi người chỉ biết Tito là một sinh vật đáng sợ có những đôi chân không biết mệt mỏi là gì, một sinh vật được tạo hóa ban cho tính nham hiểm khác thường và đi đến đâu là gieo rắc tàn phá đến đó. Nhưng đàn con nó lại biết nó là một kẻ nuôi nấng và bảo vệ dịu dàng, yêu thương chúng hết mực. Mẹ chúng cho chúng ăn và ủ ấm, canh gác cho chúng cẩn thận và khôn khéo. Mẹ chúng luôn luôn sẵn sàng lao vào cuộc chiến đấu quyết liệt và sử dụng mọi mánh khóe khả dĩ để bảo vệ chúng lúc lâm nguy.

Con sói đồng cỏ mới đẻ còn vụng về, ngu ngốc và chẳng để ý đến ai khác ngoài mẹ nó ra. Nhưng khi nó đã mở được mắt rồi và chân đã bước vững, khi nó tập nô đùa dưới ánh nắng cùng với anh chị em và chạy lao đầu đi theo tiếng gọi trìu mến của người mẹ mang bữa ăn về, thì con sói nhỏ bé liền biến thành một con vật hoạt bát nhất, đẹp đẽ nhất trên cõi đời. Và đến khi chín đứa con bé bỏng của Tito đã lớn thì chẳng cần phải có tấm lòng dịu dàng trìu mến của người mẹ để mà quan sát chúng một cách trìu mến nữa.

Hè đến. Lũ sói con đã ăn được thịt, và Tito cùng với Yên ngựa thường xuyên bận bịu kiếm thức ăn cho cả mình và đàn con. Có khi nó tha về một con chuột vàng, có khi là một con chuột đồng to đầy căng mồm, cũng có khi nó bắt được cả một con thỏ bự.

Ăn uống no nê xong cả nhà ra sưởi nắng. Tito trèo lên một ngọn đồi nào đó và phóng tầm mắt sắc sảo quan sát cả mặt đất lẫn bầu trời, lo sao cho không một kẻ thù nào tìm được mái nhà hạnh phúc của chúng. Còn bầy con vui nhộn thì nô đùa hoặc đuổi bắt lũ bướm, hoặc cà khịa với nhau kịch liệt, hoặc lại mân mê vờn nghịch mấy mẩu xương và những chiếc lông vứt bừa bãi gần cửa hang chúng. Chỉ có một con yếu ớt nhất như vẫn thường thấy trong mọi gia đình là ở lại bên cạnh mẹ và trèo lên lưng mẹ hay vờn cái đuôi cụt của mẹ. Quang cảnh ấy mới dễ thương biết mấy! Tito hoàn toàn tự hào và hạnh phúc.

IX

Gã chăn bò Jack đã thử cân nhắc nhiều dự định làm giàu, nhưng mọi kế hoạch đều thi nhau sụp đổ mỗi khi Jack nhận thấy cần phải làm việc mới thực thi được dự định.

Một bận gã nảy ra ý định thử làm giàu bằng cách nuôi gia cầm. Chẳng cần nghĩ ngợi lâu la gì gã mua luôn một tá gà tây và thả nuôi trong góc túp lều xiêu vẹo của mình. Gã chăm sóc ân cần lũ gà được hai ngày, nhưng sang đến ngày thứ ba gã đã phó mặc chúng rồi. Và lần nào trở về căn lều ảm đạm của mình gã cũng đều nhận thấy số gà giảm đi. Cuối cùng cả thảy chỉ còn mỗi một con gà trống tây già nua là sống sót.

Jack chẳng đau khổ lắm về sự mất mát nhưng gã căm giận tên kẻ trộm.

Công việc chủ yếu của gã bây giờ là tiêu diệt lũ sói rừng sói đồng cỏ. Những người chăn gia súc cung cấp cho gã thuốc độc, bẫy và ngựa, một người đáng tin cậy có lẽ còn được cấp thêm cả tiền nữa kia bởi vì những người chăn gia súc thuộc loại người hào phóng, song Jack lại không phải là con người đáng tin cậy.

Tiến hành một cuộc chiến tranh nghiêm túc chống lũ sói đồng cỏ thì tiện nhất là vào mùa hè, lúc tất cả các hang đều đầy ắp sói con. Có nhiều cách tìm ra hang sói. Cách đơn giản là trèo lên đồi và nhìn kĩ xem con sói mang thức ăn về đâu cho con nó. Gã Jack lười nhác ưa thích chính cái cách này nhất, bởi vì như vậy gã buộc lòng phải nằm dài thoải mái trên mặt đất thật lâu… Jack cứ việc thả con ngựa ra và đặt chiếc ống nhòm xuống bên cạnh mà nằm lì hết tuần lễ này sang tuần lễ khác trên một ngọn đồi nào đó. Gã ngáy vang như sấm và chỉ thỉnh thoảng mới ngước cặp mắt ngái ngủ lên nhìn quanh.

Loài sói đồng cỏ biết cách tránh những quãng trống trải và thường trở về nhà theo các mương xói và khe trũng. Nhưng lúc này không phải lúc nào cũng trót lọt, và có bữa tầm mắt của Jack tình cờ rơi đúng vào một chấm đen di động trên một sườn đồi trống trải. Jack nhận ra con sói đồng cỏ và thấy rõ là nó đang ngoạm vật gì đó trong mồm. Như vậy có nghĩa là gần đâu đây có một cái hang cùng với bầy con của nó. Jack đánh dấu địa điểm và ngày hôm sau quay trở lại để quan sát tiếp. Suốt hôm đó gã chẳng thấy gì cả. Nhưng đến ngày thứ ba thì Jack phát hiện ra một con sói đồng cỏ lông sẫm, đó là Yên ngựa đang ngoạm một con chim lớn trong mồm. Qua ống nhòm Jack nhận ra con sói tha một con gà tây. Bây giờ gã đã hiểu lũ gà tây của gã biến đi đâu mất, và gã thề sẽ trị tội thẳng tay quân thù sau khi tìm được nơi ở của chúng. Gã theo dõi Yên ngựa trong tầm nhìn có thể thấy được, rồi mò đến chỗ mất hút con sói. Nhưng ở đó gã chẳng tìm thấy dấu vết nào hết và không lần được tới khe trũng có bầy con của Tito đang nô đùa. Trong lúc đó Yên ngựa đã lủi xuống khe trũng đó rồi và khe khẽ kêu gừ gừ, cái tiếng kêu bao giờ cũng gọi được cả chín đứa con háu ăn ra khỏi hang. Chúng lăn xả vào con gà tây và vần qua vần lại cho đến khi xé nhỏ được nó ra, và mỗi con nhận một phần chạy ra một góc cắm cúi ăn. Chỉ thỉnh thoảng chúng mới khe khẽ gừ gừ khi có con nào trong đám anh chị em chúng sán lại gần, và đảo tròng trắng mắt cố theo dõi một cử động của những con bên cạnh. Mọi việc không thể nào êm xuôi mà thiếu ẩu đả được, nhưng sói mẹ luôn quan tâm đến các con đã kịp thời chấm dứt ngay cuộc tranh giành bằng cách chia con gà ra thành những phần đều nhau. Lúc đó những kẻ hay gây ồn ào mới chịu chạy đi mỗi đứa một nơi, liếm môi liếm mép và lúc lắc cái đầu, còn con sói bé nhất thì rút vào hang trịnh trọng kéo theo khẩu phần của mình là chiếc đầu gà to sụ.

X

Jack cảm thấy con sói ăn trộm gà của gã đã làm cho gã khuynh gia bại sản, đã làm cho gã khốn khổ. Và gã thề sẽ lột sống da lũ sói con khi tìm ra chúng. Gã lấy làm hài lòng với ý nghĩ đó. Nỗ lực theo dõi Yên ngựa không thành công và mọi việc tìm kiếm hang nó đều vô ích, nhưng gã đã lường trước tất cả những thất bại có thể xảy ra rồi: nếu gã tìm thấy hang thì gã sẽ vớ lấy cái xẻng và đào bới tung lên, còn nếu không tìm thấy thì gã sẽ dùng một con gà mái trắng còn sống.

Thế là gã lần đến một khoảng rừng thưa gần nơi đã trông thấy Yên ngựa và buộc con gà mái vào một khúc cây. Con gà chạy quanh trong phạm vi sợi dây buộc cho phép, nhưng sau thì phủ phục xuống đất và đập cánh loạn xạ.

Sẩm tối Tito đi kiếm mồi về. Hang nó ở ngay bên cạnh đó, và nó nghiêm khắc làm đúng quy tắc là không bao giờ được xuất đầu lộ diện ở khoảng đất trống trải. Trước kia loài sói đồng cỏ thường chạy dọc đỉnh đồi để quan sát cả hai bên sườn đồi, nhưng Tito biết rằng làm như vậy có thể bị nhìn thấy, do đó nó luôn luôn lần theo sườn dốc gần đỉnh đồi và chỉ thỉnh thoảng mới nhô mõm lên để liếc qua bên kia sườn đồi.

Chiều hôm đó nó vẫn thận trọng như mọi bữa lên đường kiếm bữa ăn tối cho bầy con, và cặp mắt sắc sảo của nó chẳng bao lâu đã nhận ra con gà mái trắng chạy rối rít từ bên này qua bên kia.

Tito bối rối. Đó là một sự kiện mới mẻ. Con gà mái xem ra cũng dễ bắt nhưng Tito cảnh giác. Nó chạy quanh con gà nhưng cuối cùng đã quyết định tốt hơn cả là cứ để mặc con gà đấy. Nó đi tiếp và bất chợt đánh hơi thấy thoang thoảng mùi khói. Sau khi cẩn thận vòng qua hướng khác nó bắt gặp nơi dựng trại của Jack. Chăn màn của gã ở đó, con ngựa lang thang gặm cỏ gần đó, còn trên một đống lửa sắp tàn thì có một cái xoong tỏa ra một thứ mùi đúng là mùi thường thấy ở những trại dừng chân của con người - trong xoong đang đun cà phê.

Tito bàng hoàng khi trông thấy con người ở quá gần ngôi nhà của nó, nhưng nó vẫn tiếp tục đi kiếm mồi. Còn Jack thì đến tận lúc mặt trời lặn mới quay trở về nơi nghỉ chân cùng với con gà mái, nhưng gã không hề hay biết đã có vị khách nào vừa đến thăm gã cả.

XI

Ngày hôm sau con gà lại bị buộc đúng chỗ cũ và đến chiều thì lọt vào mắt Yên ngựa. Nó dừng bước, tò mò ngó con gà vài khắc rồi xác định hướng gió và thận trọng len lén bò tới gần. Con gà mái hốt hoảng định chạy đi. Nhưng Yên ngựa nhảy một bước, vồ nó mạnh đến nỗi giật đứt cả sợi dây buộc và cắm cổ chạy về hang.

Jack đang mơ mơ màng màng nhưng tiếng con gà kêu quang quác đã làm gã tỉnh ngủ và kịp trông thấy con sói. Con sói vừa mất hút Jack đã lần theo con đường do những túm lông trắng chỉ dẫn. Lúc đầu dấu vết rất rõ ràng vì con gà mái giãy giụa đã làm rụng nhiều lông, nhưng sau khi nó trút hơi thở cuối cùng trong hàm răng của Yên ngựa thì lông rụng ít hơn. Jack bình tĩnh và tin tưởng đi theo dấu vết kéo dài gần như theo một đường thẳng tắp. Chỉ có hai lần gã phải dừng lại một cách bực bội: một lần do con sói đổi hướng chạy và một lần do hoàn toàn chẳng gặp một bụi cây nào để thấy được những cái lông gà vương trên đó. Nhưng chỉ một sợi lông trắng nhỏ nằm cách sợi lông khác