Chương VI Hội Họp Ở Trung Tâm Văn Bút

Văn Bút sinh hoạt rất đều đặn. Cứ một tháng thì Ban Chấp Hành họp một lần. Còn Ban Thường Vụ thì họp vào mỗi tối Thứ Tư hằng tuần. Tuy nhiên bất cứ văn hữu hội viên nào ghé tham dự thì cũng vẫn được tiếp đón nồng nhiệt, chỉ không được bỏ phiếu nếu khi Hội cần có một quyết định.

Toàn bộ khu lầu hai của trụ sở chỉ là một căn phòng rộng rãi đủ kê 100 ghế ngồi và một bục làm sân khấu. Khi không có buổi tổ chức nói chuyện văn chương thì ghế được dẹp gọn lại để kê một cái bàn dài đủ chỗ cho khoảng 20 người ngồi họp. Còn khoảng chỗ bên ngoài hàng hiên nhìn ra sân trước thì cũng rất rộng, vừa đủ chỗ kê nhiều cái bàn thấp và ghế ngồi để biến thành một cái Câu Lạc Bộ bỏ túi, anh chị em văn nghệ sĩ có thể lui tới uống trà hay cà phê miễn phí bàn bạc chuyện văn chương.

Ban Thường Vụ họp mặt thông thường có sự hiện diện của thi sĩ Vũ Hoàng Chương (Cố vấn), Kịch tác gia Vi Huyền Đắc (Cố vấn), LM. Thanh Lãng (Chủ tịch), Nhà văn Hồ Hữu Tường ( Đệ I Phó Chủ Tịch), Nhật Tiến (Đệ II Phó Chủ Tịch), nhà văn Phạm Việt Tuyền (Tổng Thư Ký), Dịch giả Luật sư Nghiêm Xuân Việt (Ủy viên phiên dịch Pháp ngữ), Dịch giả Lê văn Hoàn ( Ủy viên phiên dịch Anh ngữ), Nhà văn Trần Phong Giao, nhà báo Lê Thanh Thái, nhà văn Vũ Hạnh (tòa soạn Tin Sách).

Buổi họp nào cũng có mặt ông Thư Ký hành chánh Nguyễn văn Hinh mà chúng tôi hay gọi là cụ Hinh, người đã làm việc với Văn Bút từ 1958 cho tới năm 1975. Cụ Hinh lo sắp xếp bàn ghế, chuẩn bị hồ sơ giấy tờ, kể cả việc pha trà nóng và đặt mấy đĩa bánh đậu xanh để mọi người nhấm nháp. Đặc biệt là trong phiên họp nếu có văn thư nào cần phổ biến cho Báo Chí hoặc cần thông báo tới hội viên toàn quốc thì chỉ cần trao cho Cụ bản viết tay đã được Ban Thường Vụ thông qua, là ngay đêm đó Cụ đánh máy trên giấy stencil và quay ronéo làm nhiều bản để sáng hôm sau chiếu theo các địa chỉ có sẵn, vô phong bì và dán tem gửi đi.

Phiên họp hàng tháng của Ban Chấp Hành thì ngoài Ban Thường Vụ, nhân số tham dự thêm đông đảo hơn. Những người tới họp (có vị tới thường xuyên, có vị tới thất thường) mà tôi nhớ được như: Học giả Đào Đăng Vỹ, Nhà biên khảo Hoàng Xuân Việt, Nhà văn Tam Lang, nhà báo Huỳnh Thiên Kim, nhà văn Nguyễn thị Vinh, Nhà văn Nguyễn đình Toàn, nhà văn Hào Nguyên Nguyễn Hóa, nhà báo Nguyễn Ngu Í, nhà văn Châm Vũ Nguyễn Văn Tần, nhà văn Sơn Nam, nhà văn Minh Quân, nhà văn Đỗ Phương Khanh, nhà thơ Tuệ Mai, nhà thơ Hỷ Khương, nhà thơ Hoàng Hương Trang, nhà thơ Phổ Đức, nhà thơ Huy Lực, nhà văn Vũ Tiến Phúc, nhà biên soạn tự điển Thanh Vân Nguyễn Duy Nhường và phu nhân là nữ sĩ Như Hiên, Ký giả Thanh Việt Thanh, nhà báo Nguyễn Vạn An, Nữ sĩ Giáng Kiều…v..v..

Giáng Kiều là học sinh trường trung học Đồng Khánh, Hà Nội. Tham gia sinh hoạt văn nghệ từ năm 1942 khi cùng thành lập Ban Kịch với Thế Lữ, Song Kim và Nguyễn Kỳ Ngung. Danh hiệu Giáng Kiều do Thế Lữ đặt. Ban kịch đã trình diễn nhiều vở kịch nổi tiếng trên sân khấu Nhà Hát Lớn Hà Nội trong hai năm 1942, 1943 như các vở Tục Lụy, Kim Tiền (do Vi Huyền Đắc soạn và do Nguyễn Tuân, Giáng Kiều thủ vai chính), Kinh Kha (Thế Lữ đóng vai Thái tử Đan), Khóc lên tiếng cười (Giáng Kiều đóng vai chính), Lọ Vàng (thoại kịch, Thế Lữ thủ vai chính, kịch không có vai nữ). Sau năm 1954, Giáng Kiều di cư vào Nam, làm thơ, ngâm thơ và là thành viên của Ban Chấp Hành Trung Tâm Văn Bút Việt Nam.

Khi Văn Bút ấn hành Tập San Văn Bút, số đầu ra tháng 11-1971, văn hữu Giáng Kiều đã sốt sắng ký chi phiếu mua ủng hộ ngay 100 số, mà theo bà thì: ..."một phần là để gửi tặng bạn bè, phần còn lại gửi cho một con đang học ở Hoa Kỳ, và người con khác đang học ở Bỉ."

° ° °

Nhiều vị trong số nêu danh trong Ban Chấp Hành kể trên, đối với tôi cũng có nhiều kỷ niệm. Nói chung là tôi tìm thấy ở mỗi người một tình cảm thân mến, cảm thông, nhiều khích lệ. Những trang sau đây, xin ghi lại ít dòng về một vài nhân vật chủ chốt của Trung Tâm Văn Bút Việt Nam, coi như một nén hương lòng nhớ lại thời Văn Bút còn sinh hoạt ở quê nhà.

Nhà văn ĐỖ ĐỨC THU

(1909-1979)

Hình chụp trên báo Thế Giới Tự Do tập 7, số 9 năm 1957 tại trụ sở của Nhóm Bút Viêt.

Đỗ Đức Thu sinh ngày 28-12-1909 tại Thái Bình, nguyên quán quê ông ở làng Mộc Hạ Đình, huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội.

Ông xuất thân làm công chức Sở Khí Tượng Hà Nội. Tác phẩm đầu tay của ông tựa đề là "Ba", được giải thưởng khuyến khích của Tự Lực Văn Đoàn. Về sau ông gia nhập Văn đoàn Tự Lực, viết nhiều truyện ngắn đăng trên báo Ngày Nay.

Ông cũng từng là Chủ tịch đầu tiên của Nhóm Bút Việt sau đổi thành Trung Tâm Văn Bút với nhiều nhiệm kỳ:

Ngày 17-8-1957: Ông được bầu làm Chủ tịch Ban Vận Động Nhóm Bút Việt có Cụ Vương Hồng Sển và nhà văn Tchya Đái Đức Tuấn làm Phó Chủ tịch.

Ngày 19-11-1957, sau khi đã được Bộ Nội Vụ cấp giấy phép hoạt động, Ông được bầu làm Chủ tịch Ban Chấp Hành Lâm Thời của Nhóm Bút Việt, hai Cụ Vương Hồng Sển và Vi Huyền Đắc làm Phó Chủ tịch.

Niên Khóa 1960-1961: Ông là Chủ tịch Ban Chấp Hành Chính thức của Văn Bút, Tchya Đái Đức Tuấn và Phạm Việt Tuyền làm Phó Chủ Tịch.

Niên khóa 1961-1962: Ông rút lui đề nhà văn Nhất Linh làm Chủ tịch, có LM. Thanh Lãng và kịch tác gia Vi Huyền Đắc làm Phó Chủ tịch.

Niên Khóa 1962-1963: Đỗ Đức Thu cùng với các vị Nhất Linh Nguyễn Tường tam và Đông Hồ Lâm Tấn Phác trở thành Cố vấn của Văn Bút.

Tác phẩm của nhà văn Đỗ Đức Thu

- Vỡ lòng (tiểu thuyết) NXB Đời Nay, Hà Nội

- Bốc đồng (tiểu thuyết) NXB Nguyễn Du, Hà Nội 1942

- Nhà bên kia (tập truyện ngắn) NXB Công Lực, Hà Nội, 1943

- Đứa con (tiểu thuyết) NXB Đời Nay, Hà Nội 1943, truyện dài này trước có đăng ở tạp chí Thanh Nghị ở Hà Nội năm 1941, 1942.

Ông mất ngày 5-3-1979 tại Tân Định, Sài Gòn, thọ 70 tuổi.

**

Nhà văn hóa Vương Hồng Sển

(1902-1996)

Hình chụp trên báo Thế Giới Tự Do tập 7, số 9 năm 1957 tại trụ sở của Nhóm Bút Việt

Vương Hồng Sển là một nhà văn hóa lớn và cũng là nhà sưu tập đồ cổ nổi tiếng. Toàn bộ tác phẩm đồ sộ của ông viết về cổ ngoạn cũng như những sưu khảo về văn hóa miền Nam đã rất được độc giả ưa chuộng và được giới sử học, khảo cổ kính trọng.

Từ năm 1957 ông cũng đã là một trong những văn nghệ sĩ lão thành đứng ra sáng lập Nhóm Bút Việt, tiền thân của Trung Tâm Văn Bút Việt Nam.

Theo tài liệu của tờ Thế Giới Tự Do Tập VII, số 9, năm 1957 thì vào ngày 17-8-1957 ở nhà hàng Thăng Long Sài Gòn, Ban Vận Động Nhóm Bút Việt đã được thành lập có nhà văn Đỗ Đức Thu làm Chủ tịch, Cụ Vương Hồng Sển và nhà văn Tchya Đái Đức Tuấn làm Phó Chủ tịch.

Đến ngày 19-11-1957, sau khi đã được Bộ Nội Vụ cấp giấy phép hoạt động, Ban Chấp Hành Lâm Thời của Nhóm Bút Việt đã được thành lập có nhà văn Đỗ Đức Thu làm Chủ tịch, hai Cụ Vương Hồng Sển và Vi Huyền Đắc làm Phó Chủ tịch.

Như thế, chính nhờ vào uy tín của những bậc lão thành như Vương Hổng Sển mà Văn Bút có được những hỗ trợ tinh thần quý báu để mỗi ngày một phát triển hơn và tồn tại suốt gần 20 năm trong sinh hoạt văn hóa miền Nam.

Được biết trước khi mất, vì muốn các cổ vật cùng căn nhà cổ của mình (tên Vân Đường Phủ) có cơ hội phát huy tối đa các giá trị văn hóa, cụ Vương Hồng Sển đã lập di chúc truất quyền thừa kế của con trai duy nhất là Vương Hồng Bảo, rồi đem tài sản dày công sưu tập, chăm chút cả đời hiến tặng cho Nhà nước với hy vọng ngôi nhà Vân Đường Phủ sẽ là Nhà Bảo tàng Vương Hồng Sển trưng bày toàn bộ cổ ngoạn của mình.

Nhưng hỡi ơi, sau khi ông mất, Thành Phố đưa toàn bộ cổ vật của ông vào trưng bày trong một gian phòng riêng của Bảo tàng lịch sử Việt Nam ở Sài Gòn, còn sách thì đưa đến Thư viện Khoa học Xã hội.

Còn căn nhà mà Cụ Vương ước mong sẽ trở thành nhà Bảo tàng Vương Hồng Sển thì theo báo Tuổi Trẻ, nó chỉ còn là "di sản thoi thóp giữa Sài Gòn" hoặc cụ thể hơn, theo tác giả Hồng Lê trên trang Web phapluatxahoi online thì:

"20 năm kể từ ngày cụ Vương từ trần, căn nhà cổ số 9/1 đường Nguyễn Thiện Thuật phường 14, quận Bình Thạnh, lại biến thành quán nhậu, quán ốc bình dân. Chúng tôi đã cố gắng tiếp xúc với cháu nội cụ Vương Hồng Sển - những người đang sử dụng ngôi nhà cổ, nhưng họ từ chối. Bốn bề nhà cao tầng che khuất căn nhà cổ, phía trước biển hiệu, cơm tấm, quán ốc được giương cao, bên trong bàn ghế, bếp núc giăng đầy sân.

Buổi chiều quán khá đông khách, mùi thức ăn, mùi dầu mỡ, rượu bia, tiếng hò hét xô bồ…Làm sao tưởng tượng nổi đây chính là căn nhà cụ Vương đã tìm đủ mọi cách để mua cho bằng được, rồi di dời gần như nguyên căn từ tận Nhà Bè về đến Bình Thạnh. Cụ đã chăm chút, toàn bộ vách, cột kèo bằng gỗ quý bóng loáng, đồ cổ đã từng nằm nghiêm cẩn khắp các góc nhà. Hơn nửa đời viết lách, sưu tầm cổ vật, Vương Hồng Sển đã gắn liền với chốn này, nên ông đã ưu ái gọi là "vuông nhà cổ tích", "Vân Đường Phủ". Và là nơi các thi nhân, học giả, các nhà nghiên cứu nổi tiếng thường xuyên ghé thăm, bàn luận cổ vật, đọc sách, ngâm thơ, thưởng trà…

Cũng chính không gian này đã khiến các tạp chí danh tiếng thế giới như Times, Newsweek… dày công bay hết nửa vòng trái đất đến tìm hiểu, giới thiệu. Càng kể về quá khứ lại càng đau lòng, không hiểu người ta đang đối xử thế nào với di tích của tiền nhân."

Di sản vật chất thì như thế, đến những tác phẩm tinh thần của Cụ cũng thê thảm theo lời thuật của tác giả Phạm Chu Sa trên trang Web Khaiphong.org:

. "Một lần tôi đến thăm, cụ Vương buồn bã bảo cuốn hồi ký Hơn nửa đời hư nhiều đoạn đã bị người biên tập cắt xén bỏ đi hoặc tự ý sửa mà không hề tham khảo ý kiến cụ. Ví dụ, đoạn cụ viết về Nguyễn Văn Sâm đã bị cắt bỏ. Đặc biệt cụ tâm đắc bài Ngô Quốc lão coi mắt Vương Hoàng thúc kể chuyện Tổng Giám Mục Ngô Đình Thục - anh ruột Ngô Đình Diệm - mời cụ Vương đến coi mặt để đề bạt cụ nhưng thấy cụ "đầu bướu đầu bò" quá (chữ của cụ Vương) nên Ngô Đình Thục bỏ ý định tiến cử cụ cho Ngô Đình Diệm. Bài này khi in đã bị cắt xén nhiều chỗ, cụ rất buồn.

Tệ nhất là cuốn Tiếng Việt miền Nam - tựa ban đầu của cụ Vương là Tự vị tiếng nói miền Nam nhưng không biết người làm sách liên kết với nhà xuất bản tự ý đổi tựa mà không hỏi cụ một tiếng! Cụ Vương càng giận hơn khi sách in lỗi morasse đầm đìa, ví dụ con kênh dài 28 km thì in 20 km; năm 1809 thì in thành năm 1890…

"Vì vậy" cụ Vương nói giọng hờn dỗi:

"Tôi từ chối nhận cuốn sách ấy là của tôi. Con tôi sinh ra nhưng người khác khai sinh đổi tên, đổi họ tôi không nhìn nó là con tôi"!

Tôi nhớ mãi giọng cụ bực tức lẫn u uất:

"Tôi già rồi. Tiếc là có một số người làm công việc văn hóa mà làm nhiều chuyện thiếu văn hóa. Tôi biết có nhiều người lấy công trình nghiên cứu của người khác sửa thêm bớt chút đỉnh rồi đề tên mình vào…".

(PHẠM CHU SA http://khaiphong.org)

Nhà văn Phạm Việt Tuyền

Tổng Thư Ký Trung Tâm Văn Bút VN

(1926-2009)

Chức vụ Tổng Thư Ký của Nhóm Bút Việt (sau đổi thành Trung Tâm Văn Bút) kể từ năm 1957 đến 1975 đã do các vị sau đây đảm trách:

1957-1960: Nhà báo Hiếu Chân Nguyễn Hoạt.

1960-1961: Luật sư kiêm dịch giả Pháp ngữ Nghiêm Xuân Việt.

1961-1975: Nhà văn, nhà báo Phạm Việt Tuyền. `

Như vậy trải 15 năm ròng rã, trong vai trò một Tổng Thư Ký, nhà văn Phạm Việt Tuyền đã gánh vác một trọng trách hết sức nặng nề là điều hợp mọi công việc của Văn Bút sao cho được tiến hành suông sẻ. Tuy nhiên chẳng riêng gì một mình ông phải đứng ra lo hết mọi chuyện mà nhờ có thiện chí đóng góp tích cực của nhiều thành viên khác nên công việc của Hội luôn luôn được tiến hành chu đáo.

Vào tháng 10-1961, trong vai trò Chủ nhiệm nhật báo Tự Do, ông đã cho mở trên báo này một trang Văn học Nghệ thuật lấy tên là "Tác giả, tác phẩm và công chúng" nhằm phổ biến những bài giới thiệu tác phẩm mới tới người đọc và hỗ trợ phong trào thưởng thức và phê bình sách do Trung Tâm Văn Bút chủ trương. Sau đây là vài đề mục đã xuất hiện trên trang báo ấy:

- "Vài ý nghĩ về lối phê bình văn học" của Nguyễn văn Trung.

- "Liếc qua tâm tình người đẹp của Vũ Hoàng Chương" - Phạm Việt Tuyền.

- "Hiện trạng văn nghệ" - Hoàng văn Giang.

- Nhân đọc "Người Công giáo trước thời cuộc" - Lê Thành Trị.

- Đọc "Thềm Hoang của Nhật Tiến"- Vũ Hạnh

- "Sách báo Nhi đồng" - Nguyễn Duy Cần.

- Nhân đọc "Thú Chơi Sách của Vương Hồng Sển"- Nguyễn Duy Cần.

- Tôi đọc thi phẩm "Nỗi Buồn" của Thế Viên- Phạm Việt Tuyền

- Nhân đọc "Gia đình giáo dục" của Hà Thúc Lãng -. Nguyễn Duy Cần.

- Điểm sách "Những đêm mưa" của Linh Bảo - Vũ Hạnh.

- Điểm sách "Chị Em Hải" của Nguyễn đình Toàn – Cô Phương Thảo.

- Điểm sách "Giã từ" của Võ Phiến – Nguyễn đình Toàn.

- Nhân đọc"Les Séquestrés d’Altona" của Jean Paul Sartre –

Lê Thành Trị …v..v…

Năm 1969, nhà văn Phạm Việt Tuyền cho đăng bức thư của một Nghị sĩ tố cáo một ông Tổng Trưởng nên đã bị Tòa Sơ Thẩm Sài Gòn kết án ông 3 tháng tù giam và 100.000 đ. Vì lý do đó, Trung Tâm Văn Bút VN đã công bố một bản Kháng Nghị gửi Chính quyền V.N.C.H và gửi ông Chủ tịch Văn Bút Quốc Tế Arthur Miller và ông Tổng Thư Ký David Carver. Tháng 9 năm ấy, ông Phạm Việt Tuyền lại tiếp tục tham dự Hội Nghị Văn Bút Quốc Tế ở Menton (Pháp quốc) trong vai trò Tổng Thư Ký của Trung Tâm Văn Bút VN

Tác phẩm của ông gồm những cuốn: Trên Đường Phụng Sự (kịch, 1947) - Phá Lao Lung (thơ, 1956) - Nghệ Thuật Viết Văn (biên khảo, 1952) - Nghị Luận Văn Chương (biên khảo, 1953) -Nghị Luận Luân Lý Phổ Thông (1953)- Quan Điểm về Mấy Vấn Đề Văn Hóa (1959) - Phương Pháp Nghị Luận, Phân Tích và Phê Bình Văn Chương (1969) - Tôi Đọc Thơ ( phê bình, 1971) - Cửa Vào Phong Tục Việt Nam (biên khảo, 1972) - Việt Nam Phong Tục của Phan Kế Bính với phần giới thiệu và phê bình của Phạm Việt Tuyền (1974).

Trong lãnh vực giáo dục, ông là giáo sư dạy Chứng chỉ Dự bị Ban Việt Hán ở Ðại Học Văn Khoa, Sài gòn; hay chứng chỉ Văn Chương Việt Nam, cho năm thứ nhất ở Ðại Học Văn Khoa, Huế.

Ðầu thập niên 1980, ông đi định cư tại Pháp, thành phố Strasbourg và mất ở đây ngày 16 Tháng Hai, năm 2009, hưởng thọ 73 tuổi.