Chương 8 DOJI MA THUẬT

Tai bay vạ gió.

N hư đã trình bày trong Chương 3, Doji là nến có giá mở cửa và đóng cửa như nhau. Ví dụ về các nến Doji được minh họa từ Hình 8.1 đến 8.6. Doji là một chỉ báo đảo chiều vô cùng quan trọng, và chương này được dành riêng để trình bày về chúng. Trong các chương trước, chúng ta đã thấy sức mạnh của Doji khi nằm trong một số mẫu hình, bao gồm nến Sao Doji (xem Chương 5) và mẫu hình Harami chữ thập (xem Chương 6).

Doji là một tín hiệu đổi chiều xu hướng rõ rệt, nhất là trong các nhịp tăng. Khả năng đảo chiều khi xuất hiện Doji tăng lên nếu:

Lý tưởng nhất, nến Doji có cùng giá mở cửa và đóng cửa, nhưng vẫn có sự linh hoạt đối với quy tắc này. Nếu giá mở cửa và giá đóng cửa chỉ lệch nhau một vài đơn vị (ví dụ như vài xu trong cổ phiếu hoặc bội số của 3.125 xu trong trái phiếu, v.v...), nến vẫn có thể được xem là Doji. Làm thế nào để quyết định liệu một nến gần giống Doji (nghĩa là giá mở cửa và đóng cửa rất gần nhau, nhưng không chính xác) có tính là Doji không? Điều này là chủ quan và không có quy tắc cứng nhắc. Sau đây là vài kỹ thuật tôi thấy hữu ích để đánh giá một phiên gần giống Doji có được xem là Doji chuẩn mực hay không:

Với Trái phiếu ở Mỹ 1 đơn vị nhỏ nhất là 1/32 đô la. Còn đối với các hợp đồng tương lai và quyền chọn, 1 đơn vị là 1/64 đô la.

-Vietstock.vn

Vì Doji cho những cảnh báo rất ý nghĩa, thà ta chuẩn bị mà tín hiệu sai còn hơn làm ngơ trước tín hiệu thật sự.

Chương này sẽ bàn về Doji tại đỉnh, Doji đóng vai trò kháng cự, những loại Doji riêng biệt, Doji với xu hướng, và 3 ngôi sao (tr i -star).

Doji được đánh giá cao về khả năng báo hiệu đỉnh thị trường. Điều này đặc biệt đúng sau một nến trắng thân dài trong một xu hướng tăng (xem Hình 8.5). Lý do Doji thể hiện tín hiệu tiêu cực tiềm năng trong xu hướng tăng là vì Doji đại diện cho sự lưỡng lự. Sự lưỡng lự, không chắc chắn hoặc thiếu quyết đoán của bên mua sẽ không duy trì được xu hướng tăng. Để đà tăng được tiếp tục, bên mua phải có niềm tin. Nếu thị trường đã trải qua một đợt tăng kéo dài, và/hoặc bị quá mua, thì khi Doji (“sự do dự”) xuất hiện có thể mang ý nghĩa sự hỗ trợ cho bên mua đang lung lay.

Dựa trên kinh nghiệm, tôi thấy một hạn chế đó là dù Doji báo hiệu đỉnh rất thành công, chúng thường có xu hướng thất bại trong việc cảnh báo đảo chiều trong xu hướng giảm. Lý do có thể là vì Doji phản ánh sự cân bằng giữa lực mua và bán. Khi những người tham gia thị trường lưỡng lự, thị trường có thể rơi, và như một cách dân tài chính hay nói, thị trường “rơi do sức nặng của mình”. Điều này tương tự như quan niệm cho rằng giá bứt phá lên cần có thanh khoản cao xác nhận, còn phá vỡ xuống thì không cần xác nhận của thanh khoản.

Do đó, Doji trong một xu hướng tăng có thể báo hiệu thị trường đã kiệt sức. Nhưng với Doji trong xu hướng giảm, thị trường vẫn có thể rơi tiếp. Vì vậy, để báo hiệu đáy, Doji cần nhiều xác nhận hơn so với báo hiệu đỉnh. Ví dụ, ta nên chú ý nếu Doji xác nhận hỗ trợ dù nó xuất hiện trong một đợt giảm.

Để phân biệt Doji trong nhịp tăng với Doji trong nhịp giảm, tôi gọi Doji trong nhịp tăng là Doji Bắc và Doji trong nhịp giảm là Doji Nam (xem Hình 8.6). Phần này sẽ tập trung vào Doji Bắc. Doji Nam (Doji trong thị trường giảm giá) sẽ được bàn ở phần sau.

Bạn hãy ghi nhớ rằng tôi dựa trên kinh nghiệm của bản thân nên mới phát biểu Doji không báo đáy hiệu quả như báo đỉnh. Người Nhật có câu, “Thị trường như mặt người, không ai như ai”. Do đó, có thể trong các thị trường của bạn, Doji lại báo đáy rất tốt. Nó cho ta kết luận tối quan trọng về đồ thị nến nhìn chung. Có khi tất cả các nến và mẫu hình đều hiệu quả trong thị trường của bạn, có khi chỉ một số. Để biết cái nào hiệu quả, bạn cần phải có kinh nghiệm.

NẾN DOJI BẮC (DOJI TRONG CÁC ĐỢT TĂNG)

Người Nhật cho rằng nếu Doji xuất hiện sau một nến trắng thân dài, hoặc trong tình trạng thị trường quá mua, thị trường đang “mệt mỏi”. Đây là một cách vô cùng thích hợp để nhìn nhận Doji. Doji có thể không mang nghĩa xu hướng sẽ đảo chiều ngay. Doji cho ta thấy thị trường đang yếu và có thể ở điểm chuyển giao.

Tôi nhận được thư từ một người tham gia các hội thảo cho nhà đầu tư tổ chức. Người này viết, “Đúng như ông nói, ít kiến thức rất nguy hiểm. Ai cũng ra rả ‘Doji, Doji, Doji!’” Lời nhận xét này không có gì bất ngờ vì Doji rất dễ nhận biết. Các nhà giao dịch khi thấy Doji có thể hứng chí mà xem nó là tín hiệu giao dịch. Nhưng đừng suy diễn về Doji mà hãy nhìn nhận đúng như những gì nó thể hiện. Doji nghĩa là xu hướng có thể trong quá trình thay đổi.

Ví dụ, lúc làm dịch vụ tư vấn, tôi cung cấp xu hướng ngắn hạn. Khi Doji xuất hiện, tôi không đổi xu hướng ngắn hạn của thị trường từ tăng sang giảm mà là từ tăng sang tăng/trung tính. Nếu Doji xác nhận một tín hiệu kỹ thuật khác, tôi sẽ thay đổi xu hướng từ tăng sang trung tính hoặc trung tính/giảm (trong Phần 2, tôi sẽ tập trung vào quan điểm chỉ báo kỹ thuật xác nhận một tín hiệu khác). Hiếm khi tôi đổi xu hướng ngắn hạn từ tăng sang giảm chỉ với Doji.

Trong Hình 8.7, nến Con quay ở A và B là gợi ý cho thấy xu hướng giữa các nến đang chững lại. Dù các nến thân nhỏ thể hiện sự giằng co giữa phe mua và phe bán, Doji là phiên hai phe đang hoàn toàn cân bằng.

Suốt nhịp tăng từ B, một chuỗi các nến trắng thân dài cho thấy thị trường rất mạnh. Chỉ trong một phiên, Doji báo hiệu thị trường đang tách rời khỏi xu hướng của nó. Doji chỉ ra rằng có gì đó rất khác vào ngày hôm ấy (giá đóng cửa và giá mở cửa bằng nhau) so với những phiên nến trắng trước đó, khi giá đóng cửa cao hơn giá mở cửa rất nhiều.

Ở ví dụ này, sau Doji, chỉ số từ tăng sang đi ngang và rồi giảm. Tuy nhiên, Doji xuất hiện không nhất thiết mang nghĩa thị trường sẽ giảm. Nhưng Doji trong một thị trường quá mua sẽ là lý do để ta cẩn trọng. Ta có thể đóng vài vị thế mua, bán quyền chọn mua hoặc nâng cắt lỗ lên với phiên Doji này.

Trong Hình 8.8, cổ phiếu giảm sau mẫu hình Nhấn chìm giảm (tại B). Vài phiên sau, một nến trắng thân dài cho thấy phe mua đã chiếm kiểm soát vì nến này đóng của trên vùng kháng cự 58.50 đò la của mẫu hình Nhấn chìm giảm. Nhưng phiên Doji tiếp theo thay đổi cục diện. Thị trường đi từ việc phe mua đang nắm quyền sang trạng thái cân bằng giữa lực cung và cầu, thể hiện qua phiên Doji.

Hình 8.7: Dow Jones Industrials, Đồ thị ngày (Doji sau nến trắng thân dài)

Hình 8.8: Microsoft, Đồ thị 3 phút (Doji sau nến trắng thân dài)

Hãy quan sát cổ phiếu chững lại vài phiên sau phiên Doji ở vùng 58.62 đô la ra sao. Nó cho thấy một kỹ thuật rất hữu ích mà tôi hay dùng với Doji theo sau một nến trắng thân dài. Cụ thể, tôi sẽ lấy mức giá cao nhất giữa phiên Doji và nến trắng thân dài (ở đây là mức giá cao nhất của bóng nến trên). Mức giá này sẽ là kháng cự dựa trên giá đóng cửa. Trong ví dụ ở đây, mức giá cao nhất của phiên Doji và nến trắng thân dài đều là 58.62 đô la. Nó trở thành vùng kháng cự của chúng ta.

Trong Hình 8.9, phiên từ 1 đến 6 có các đỉnh sau cao hơn đỉnh trước, đáy sau cao hơn đáy trước và giá đóng cửa cũng cao hơn. Phiên 7 là phiên đầu tiên tạo đỉnh thấp hơn, giá đóng cửa thấp hơn, đáy thấp hơn kể từ nến 1. Thông thường, đây không phải điều gì ghê gớm, nhưng vì nến 7 còn là Doji nên nó khiến yếu tố này quan trọng hơn. Đói khi, những gợi ý nhỏ góp lại thành một tín hiệu cảnh báo điểm chuyển giao quan trọng của thị trường. Tục ngữ Nhật có câu, “Biển nước trong đại dương cũng từ một giọt mà ra”. Trong thị trường cũng vậy, các tín hiệu nhỏ đứng một mình không mấy ý nghĩa, nhưng khi kết hợp với các tín hiệu kỹ thuật khác, chúng lại có thêm sức nặng.

Hình 8.9: Intel, Đồ thị ngày (Doji sau nến trắng thân dài)

Đường kẻ đứt trên đồ thị là vùng kháng cự khi Doji xuất hiện. Trong Hình 8.8, tôi đã giải thích nếu có Doji sau một nến trắng thân dài, ta sẽ lấy mức giá cao nhất giữa hai nến làm kháng cự dựa trên giá đóng cửa. Trong đồ thị này, vì nến trắng có mức giá cao nhất cao hơn mức giá cao nhất của Doji, nó trở thành vùng kháng cự chính của chúng ta (thể hiện bằng đường kẻ đứt). Doji xuất hiện cho biết Intel đã trở nên “mệt mỏi”. Nếu Intel đóng cửa trên đường kháng cự này, chúng ta sẽ nói thị trường đã điều chỉnh lại và sẽ tạo bứt phá tích cực.

NẾN DOJI CHÂN DÀI (NGƯỜI XÍCH L Ô ), DOJI BI A MỘ V À NẾN DOJI CHU Ồ N CHUỒN

Như trong Hình 8.2 đến 8.4, một số Doji có biệt danh tùy thuộc vào việc giá đóng cửa/mở cửa (tức phần nằm ngang của Doji) ở phần giá thấp hay cao trong phiên, hoặc có bóng nến trên hay dưới dài bất thường.

Nến có bóng nến trên và dưới dài, thân nến nhỏ được gọi là nến Cao tần (high-wave candle). Nếu nến như vậy là Doji chứ không có thân nhỏ, nó được gọi là Doji chân dài (long-legged Doji) (xem Hình 8.2). Nó còn có biệt danh là Người xích lô (rickshaw man).

Phần Doji của Doji chân dài cho thấy thị trường đang ở điểm chuyển giao. Bóng trên dài thể hiện thị trường tăng trong phiên nhưng về cuối phiên giảm so với mức đỉnh. Bóng dưới dài cũng mô tả thị trường bị bán trong phiên nhưng khi đóng cửa, giá đã có thể lấy lại một phần bị mất. Nói cách khác, thị trường tăng, bị bán, lại tăng, v.v... Tình hình khá rối rắm. Theo như cách nói của người Nhật, các bóng nến dài cho ta thấy “Thị trường đã mất phương hướng”. Và vì thế, một Doji chân dài là tín hiệu thị trường đang tách rời khỏi xu hướng của nó.

Doji bia mộ (Gravestone Doji) (xem Hình 8.3) là một loại Doji đặc biệt. Nó hình thành khi giá mở cửa, đóng cửa và giá thấp nhất ở mức thấp nhất trong ngày. Doji này là một ví dụ cho thấy nến cho ta tín hiệu rất tượng hình. Dù bạn chưa bao giờ đọc về Doji bia mộ chăng nữa, chỉ cần nhìn, bạn nghĩ nó là tín hiệu tích cực hay tiêu cực? Tất nhiên là tiêu cực rồi. Với bóng trên dài và giá đóng cửa ở mức thấp nhất trong phiên, ta có thể thấy trực quan rằng trong phiên, cổ phiếu tăng, nhưng về cuối phiên, phe bán kéo giá thị trường về mức thấp nhất lúc đóng cửa. Nó có thể được xem là một Nến Sao Băng đặc biệt. Nến Sao Băng có bóng trên dài và thân nhỏ. Nếu thân nến thành Doji, ta có Doji bia mộ.

Sở trường của Doji bia mộ là báo hiệu đỉnh. Hình dạng của nó khiến tên gọi hết sức phù hợp. Như chúng ta đã thảo luận, nhiều thuật ngữ kỹ thuật của Nhật dựa trên nền tảng quân sự. Và trong tài liệu về nến Nhật, Doji bia mộ tượng trưng cho mộ của phe mua đã ngã xuống khi bảo vệ lãnh thổ.

Doji chuồn chuồn (Dragonfly Doji) là nến ngược lại với Doji bia mộ. Doji chuồn chuồn có giá mở cửa, đóng cửa ở mức cao nhất trong phiên. Điều này có nghĩa thị trường chạm xuống các đáy thấp hơn nhiều trong phiên, nhưng đã đóng cửa một cách ngoạn mục ở hoặc gần sát mức giá cao nhất. Nó cũng tương tự nến Búa, nhưng nến Búa có thân nhỏ còn Doji chuồn chuồn không có thân nến vì nó là Doji.

Trong Hình 8.10, một Doji chân dài xuất hiện ngày 23 tháng 10. Bằng cách lấy mức đỉnh giữa Doji và nến trắng trước đó, ta có ngay lập tức kháng cự gần 88 đố la. Chỉ số giảm từ Doji chân dài này cho đến nến Búa ba ngày sau. Đầu Tháng 11, thị trường tăng nhưng hai nến Doji chân dài khiến ta nghi ngại về viễn cảnh tích cực. Thêm tín hiệu báo động xuất hiện với mẫu hình Nhấn chìm giảm vào ngày 05 và 06 tháng 11. Hãy để ý vào đầu tháng 10, chỉ số rơi với sự xuất hiện của Doji trong nhịp giảm. Như đã thảo luận trước đó, dựa theo kinh nghiệm, tôi thấy Doji có hiệu quả hơn trong việc báo hiệu đảo chiều đỉnh hơn là đảo chiều đáy.

Hình 8.10: NASDAQ-100 Trust, Đồ thị ngày (Doji chân dài)

Một ví dụ của Doji bia mộ được minh họa trong Hình 8.11. Vì mức giá cao nhất của Doji bằng mức giá phiên trước đó, nó cũng là mô hình Đỉnh nhíp. Dù cái tên “bia mộ” mang điểm rất xấu, đừng nhầm lẫn nó cho thấy đà giảm sẽ mạnh. Đúng là Doji bia mộ sẽ tăng khả năng đảo chiều do bóng trên dài và giá đóng của ở mức thấp nhất phiên, song nó không dự báo mức độ của nhịp giảm. Tín hiệu nến vô cùng hữu hiệu trong việc phát hiện đảo chiều sớm chứ không dự đoán mức độ giá. Đừng suy diễn từ nến mà chỉ tiếp nhận thông tin nó cung cấp. Như câu nói của người Nhật: “Đừng trèo cây để bắt cá”.

Hình 8.11: Inktomi, Đồ thị 15 phút (Doji bia mộ)

Mặc dù Doji là lý do để cẩn trọng, tôi sẽ không chuyển sang góc nhìn tiêu cực ngay lập tức khi xuất hiện Doji bia mộ. Vì sao ư? Hãy chú ý đến việc giá đóng cửa của Doji vẫn nằm trên vùng kháng cự cuối ngày 22 tháng 03 gần mức 224 đô la. cần phải có giá đóng cửa của phiên sau Doji bia mộ mới có thể thay đổi xu hướng sang giảm. Phiên đó đóng cửa dưới 224 đô la, chứng tỏ điều Doji đã cảnh báo: đỉnh giá mới không giữ được.

Trong Hình 8.12, một vài nến Doji chán dài giữa Tháng 04 báo hiệu xu hướng giảm trước đó đang mất dần động lượng ở gần mức 6.75 đô la. Nhịp tăng đầu Tháng 05 tạo một Cửa sổ tăng. Nhưng có vấn đề vào ngày tạo Cửa sổ này, tức ngày 09 tháng 05 lại là một Doji chân dài. Nó cho thấy phe mua không hoàn toàn kiểm soát. Hỗ trợ của Cửa sổ bị phá vỡ ngay ngày hôm sau phiên Doji chân dài. Nó xác nhận kịch bản giảm giá có thể xảy ra. Khi giá cổ phiếu đến gần vùng hỗ trợ ở 6.75 đô la giữa Tháng 04 vào ngày 23 tháng 05, giá bảo vệ thành công vùng này với nến Búa. Nhịp tăng từ nến Búa tạo hai Cửa sổ ở 1 và 2. Cổ phiếu điều chỉnh từ mẫu hình Nhấn chìm giảm ở B. Nhịp giảm từ mẫu hình Nhấn chìm giảm này cân bằng gần mức 8.75 đô la đến 8.25 đô la với chuỗi Doji chuồn chuồn. Vì Doji chuồn chuồn thứ ba không có giá mở cửa/đóng cửa ở mức cao nhất mà chỉ gần đó, tôi xem đây là biến thể của Doji chuồn chuồn. Các Doji chuồn chuồn này xác nhận hỗ trợ ở Cửa sổ 1 và 2. Tín hiệu xác nhận cuối cùng của hỗ trợ là nến Búa ngày 28 tháng 06.

Hình 8.12: 3Com, Đồ thị ngày (Doji chuồn chuồn)

Đặc điểm chung với Doji (và tất cả các tín hiệu nến khác) là ta nên quan sát những gì xảy ra trước tín hiệu này. Ví dụ, Doji trong nhịp tăng là một tín hiệu đảo chiều tiềm năng. Vì thế, ta cần có nhịp tăng thì mới có cái để đảo chiều. Điều này nghĩa là Doji ít mang tính dự báo nếu nó xuất hiện trong một thị trường đi ngang vì chẳng có xu hướng nào để đảo chiều. Người Nhật gọi thị trường kẹt trong một vùng đi ngang là “hộp”.

Hình 8.13: Doji trong vùng giá Hộp

Doji trong Hình 8.13 phản ánh trên thang đo vi mô điều một thị trường đi ngang trong góc nhìn vĩ mô hơn thể hiện: thị trường chưa được quyết định. Do không có xu hướng gì để thay đổi, Doji trong Hình 8.13 không cho tín hiệu dự báo gì, ngoại trừ xác nhận thị trường đang không có xu hướng. Ngoại lệ cho điều này là khi vẫn trong một vùng giao dịch đi ngang, Doji xuất hiện ở đỉnh hoặc đáy của vùng đi ngang này. Cụ thể là nó sẽ đang xác nhận kháng cự hoặc hỗ trợ, và có thể là tín hiệu hữu ích.

Trong Hình 8.14, hãy nhìn ba cây nến Doji trong mối tương quan với xu hướng trước đó. Doji 1 nằm giữa vùng hộp. Vì thế, Doji này không cho tín hiệu dự báo vì không có xu hướng gì để thay đổi. Trường hợp tương tự với Doji chuồn chuồn ở 2. Doji ở 3 rất khác vì vị trí nó xuất hiện. Doji này xuất hiện sau nhịp tăng với thị trường trong tình trạng quá mua. Vì thế, nó mang cảnh báo đảo chiều. Hai Doji sau Doji 3 nhấn mạnh thêm điều Doji đầu tiên ở ba truyền tải: cổ phiếu đang gần hết lực tăng. Xin nhắc lại: Vị trí Doji xuất hiện trong mối tương quan với xu hướng trước đó chiếm vai trò hết sức quan trọng.

Hình 8.15 minh họa một điều được nhắc đến ở đầu chương này: Doji trong nhịp giảm (tôi gọi là Doji Nam) thường không phải những tín hiệu tạo đáy hiệu quả. Trong đồ thị này, Doji hoặc các nến giống Doji từ A đến F xuất hiện trong một đợt giảm của thị trường. Nhưng các Doji Nam không báo hiệu đảo chiều gì. Tín hiệu đầu tiên của đảo chiều là nến trắng thân dài vào ngày 03 tháng 03 bọc cả hai nến Doji truớc đó ở F. Nó cũng hình thành mẫu hình Nhấn chìm tăng giữ làm hỗ trợ (cũng có mẫu hình Nhấn chìm tăng nhỏ ở C, nhưng một khi nến đen đóng cửa dưới mức giá thấp nhất của mẫu hình này, hy vọng tạo đáy đã bị dập tắt). Tín hiệu cho thấy đợt tăng từ mẫu hình Nhấn chìm tăng ở F đang chững lại xuất hiện với nến giống Doji ở 1.

Hình 8.14: Longview Fiber, Đồ thị ngày (Doji trong Hộp)

Hình 8.1 5 : Owens Illinois, Đồ thị ngày (Doji như vùng Hỗ trợ và Kháng cự)

Trong Hình 8.16, tôi có một chuỗi Doji minh họa trạng thái thị trường khác nhau sẽ ảnh hưởng đến tầm quan trọng của Doji như thế nào. Hãy nhìn vào từng trường hợp một.

Doji 1. “Động đất cấp độ 8” là cách người Nhật sẽ mô tả hành động giá trước Doji 1. Hai nến thân đen đầy mạnh mẽ có các nến trắng thân dài mạnh ngang ngửa theo sau, bù lại toàn bộ những gì đã mất do nến đen. Doji ở 1 cho thấy cổ phiếu đang tách rời khỏi xu hướng của nó (ỏ đây, xu hướng đang tăng vì có hai nến trắng thân dài). Trong trường hợp Doji và nến trắng thân dài, ta dùng mức giá cao nhất của hai phiên (ở ví dụ này, nó là mức giá cao nhất của nến trắng tại 3745) làm kháng cự. Kháng cự này giữ tốt vào phiên kế đến.

Hình 8.1 6 : NASDAQ Composite, Đồ thị 5 phút (Doji)

Doji 2. Doji này xuất hiện sau một đợt giảm ngắn hạn (ngay cả khi chỉ có vài phiên giảm trước Doji, tôi vẫn xem xu hướng kế trước đó là giảm). Vì thế, một Doji trong xu hướng giảm không cho ta tín hiệu đảo chiều đáng chú ý.

Doji 3. Doji này xuất hiện sau một nến trắng thân dài. Vì thế, nó cảnh báo đợt tăng từ 3705 đang mất đi sức mạnh. Tuy nhiên, chỉ số có quá mua khi Doji này xuất hiện không? Theo tôi là không (so sánh với Doji 1, ta thấy Doji 1 theo sau một đợt tăng thẳng đứng mạnh mẽ). Vì vậy, Doji này không mang nhiều ý nghĩa như khi nó xuất hiện trong tình trạng quá mua. Lúc thị trường đóng cửa trên Doji, nó phủ nhận tất cả các tín hiệu tiêu cực tiềm tàng.

Doji 4. Doji 4 xuất hiện trong một môi trường giá đi ngang. Vì không có xu hướng nào trước đó để đảo chiều (Doji trong vùng hộp), nó không phải tín hiệu đảo chiều có ý nghĩa. Một khía cạnh hữu dụng của Doji này là củng cố vùng kháng cự tạo bởi mẫu hình Nhấn chìm giảm vài phiên trước.

Doji 5. Một Doji Nam. Nó không xác nhận tín hiệu tạo đáy nào khác nên không quan trọng.

Doji 6. Tương tự Doji 5.

Doji 7. Doji này cho thấy nến và mẫu hình phải được xem xét trong bối cảnh hành động giá trước mẫu hình đó. Doji này xuất hiện sau xu hướng giảm. Thông thường, như đã trình bày với Doji 2, 5 và 6, tôi không xem Doji Nam là cảnh báo tượng hình của đáy. Tuy nhiên, trong bối cảnh bức tranh thị trường chung, Doji này mang ý nghĩa lớn hơn vì nó xác nhận hỗ trợ. Có mẫu hình Nhấn chìm tăng tại B ở 3680 và nến Búa trước phiên Doji 7 nói cho ta biết thị trường đang xây dựng nền gần 3680-3682. Đó là lý do Doji Nam ở 7 mang nhiều ý nghĩa hơn mặc dù nó xuất hiện sau nhịp giảm. Nó xác nhận vùng hỗ trợ đôi ở mẫu hình Nhấn chìm tăng và nến Búa.

Hãy nhìn vào Hình 8.17 để hiểu tại sao không nên xem xét Doji một cách riêng lẻ. Doji này theo sau một nến trắng thân dài và đóng cửa tạo đỉnh mới cho nhịp tăng. Dù là Doji hay không, giá đóng cửa tạo đỉnh mới là điều tốt. Nhiều nhà giao dịch dùng “đồ thị đường” (line charts) chỉ dựa trên giá đóng cửa. Truyền thông sẽ nói cổ phiếu đóng cửa ở đỉnh giá mới. Nhiều chỉ báo phương Tây (Đường trung bình động, chỉ báo dao động, v.v...). sẽ tập trung vào giá đóng cửa này. Vì thế, giá đóng cửa tạo đỉnh mới giữ cho xu hướng đi lên. Ghi nhớ điều này nên thường tôi sẽ khuyến nghị nếu xuất hiện Doji, đóng cửa tạo đỉnh mới cho nhịp tăng, ta sẽ đợi xác nhận tiêu cực từ Doji. Xác nhận này có thể là phiên kế đến đóng cửa dưới giá đóng cửa của Doji. Trong ví dụ này, ta có xác nhận tiêu cực ở giá đóng cửa phiên kế tiếp. Ngày nến đen đó cũng thất bại ở vùng kháng cự tạo bởi Doji gần 45.50 đô la.

Hình 8.17: AT&T, Đồ thị ngày (Doji đóng cửa tạo đỉnh mới)

MẪU HÌNH B A NGÔI SAO (TRI-STAR)

Ba ngôi sao là mẫu hình đảo chiều rất hiếm. Như trong Hình 8.18, Ba ngôi sao được hình thành bởi ba nến Doji ở đỉnh giá mới trong nhịp giá. Trong nghiên cứu đồ thị nến của mình, tôi tuân theo nguyên tắc sau trước khi tiết lộ mẫu hình hay tín hiệu nến: phải được xác nhận bởi ít nhất hai nguồn độc lập. Điều này giúp xác nhận kỹ thuật ấy đã được thử và chứng minh là đúng, từ đó tránh hàng trăm mẫu hình người ta tự phiên ra (đó là lý do tôi cảnh báo các nhà giao dịch phải cẩn thận về các nguồn thông tin đồ thị nến khác).

Ba ngôi sao là ngoại lệ đối với quy luật xác nhận của tôi. Tôi thu được mẫu hình này từ một nguồn duy nhất. Nó đến từ một nhà giao dịch người Nhật đã dùng đồ thị nến suốt sự nghiệp của mình. Quan trọng hơn, ông nói với tôi rằng bố ông đã tìm ra mẫu hình này nhiều thập kỷ trước và dùng nó rất thành công. Tôi cảm thấy một mẫu hình có bề dày lịch sử như vậy xứng đáng được đưa vào.

Hình 8.19: Honeywell, Đồ thị ngày (Ba ngôi sao tại đỉnh)

1. Chúng được bàn chi tiết trong cuốn sách Beyond Candlesticks (New York: J John Wiley, 1994) của tôi.